Organizacyjne i techniczne metody ochrony litosfery

Transkrypt

1 Organizacyjne i techniczne metody ochrony litosfery Ważnym instrumentem organizacyjno-technicznym ochrony litosfery jest system jej monitoringu. Podsystem ten dostarcza informacji o stanie i zmianach jakościowych oraz przestrzennych w zakresie użytkowania ziemi, dewastacji jej powierzchni oraz w zakresie degradacji i zanieczyszczania gleb. Monitoring ten obejmuje również zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym (kraju, regionu, miasta), a także zmiany w gospodarowaniu odpadami. Budowane na tej podstawie oceny i prognozy o stanie litosfery są niezbędne do opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego, programów ochronno-naprawczych litosfery.

2 W szczególności monitoring powierzchni ziemi obejmuje: strukturę użytkowania ziemi i techniczną zabudowę jej powierzchni, górniczą eksploatację surowców, składowanie odpadów, chemizację produkcji rolnej i leśnej, zanieczyszczenia przemysłowe i motoryzacyjne, erozję wietrzną i wodną, inwestycje powodujące degradację gleb i zakłócanie stosunków wodnych.

3 Istotną rolę w ochronie i regeneracji litosfery mają działania organizacyjno-techniczne zapobiegające: bezpośredniej dewastacji rzeźby terenu i pokrywy glebowej, antropogenicznej ingerencji w naturalne procesy geomorfologiczne i glebotwórcze, zasięgowi przestrzennej intensywnej eksploatacji powierzchni, wydobyciu i stracie cennych surowców mineralnych, uciążliwościom powodowanym podziemną i odkrywkową działalnością górniczą, intensywności wprowadzania do litosfery różnego rodzaju zanieczyszczeń i odpadów, zaburzeniom stosunków hydrogeologicznych,

4 - zasięgowi intensywnej synantropizacji szaty roślinnej, - łamaniu prawa ochrony litosfery i zasad eksploatacji zasobów środowiska. W praktyce największe znaczenie mają te działania, które prowadzą do: - zmniejszenia energochłonności i materiałochłonności procesów produkcyjnych i transportu oraz do rozwoju tzw. alternatywnych źródeł energii; - zmniejszenia ilości odpadów (recykling, rozwój technologii małoodpadowych lub bezodpadowych, substytucje surowcowe, nowe materiały konstrukcyjne);

5 - rozwoju systemów organizacyjnych i technologii w odniesieniu do gospodarowania odpadami, w tym między innymi selektywna zbiórka, preselekcja i separacja przed utylizacją, nowe technologie kompostowania i spalania oraz utylizacji odpadów niebezpiecznych, specjalistyczne urządzanie wysypisk bezpiecznych dla środowiska, biotechnologie w unieszkodliwianiu i recyrkulacji składników odpadów; - rozwoju nowych technik dokładnego i szybkiego rozpoznawania stanu degradacji (wielkoprzestrzenne skanowanie satelitarne i lotnicze, metody geofizyczne);

6 - rozwoju agrotechnik zapobiegających degradacji litosfery (np. osłony fitosanitarne, pasy osłonowe osłabiające erozję eoliczną, techniki upraw osłabiające erozję wodną, rozwój technik i systemów zapobiegania zakwaszaniu lub alkalizacji gleby); - rozwoju bezpiecznych technologii i systemów wytwarzania, obrotu i stosowania substancji szczególnie groźnych dla środowiska (substancje radioaktywne, ropopochodne, toksyczne); - rozwoju systemów organizacyjnych i technik przeciwdziałających powstaniu nadzwyczajnych zagrożeń środowiska lub minimalizujących skutki zagrożeń już powstałych.

7 Katastrofy przemysłowe W ciągu ostatniego ćwierćwiecza w różnych krajach świata wydarzyły się liczne katastrofy przemysłowe. W ich wyniku z zakłóconych procesów technologicznych wydostały się niebezpieczne substancje, powodując toksyczne i radioaktywne skażenie aerosfery, hydrosfery i litosfery. Skutki tego były następujące: masowe zatrucia, choroby, ofiary śmiertelne oraz olbrzymie straty materialne.

8 Największe z tych katastrof to: - wybuch cykloheksanu we Flixborough w Wielkiej Brytanii w 1974 r., który spowodował wielkie straty materialne i kilka śmiertelnych ofiar ludzkich; - wypływ silnie toksycznego gazu w Seveso we Włoszech w 1976 r.; - awaria w Bhopalu w Indiach w 1984 r., która stała się przyczyną masowego śmiertelnego zatrucia metyloizocyjanianem; - awaria elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie w 1986 r., która wywołała olbrzymie skażenie radioaktywne w skali światowej i pociągnęła za sobą wiele ofiar ludzkich.

9

10

11 Ogólna charakterystyka zagrożeń chemicznych Typ zagrożenia Prawdopodobieństwo wystąpienia Potencjał wypadków śmiertelnych Potencjał strat ekonomicznych Pożar. Duże. Niski. Średni. Wybuch. Średnie. Średni. Duży. Skażenie toksyczne. Małe. Duży. Mały.

12 Typy i rodzaje zagrożeń Typ i rodzaj Charakterystyka Główna przyczyna Pożar: -powierzchniowy (PF) -strumieniowy (IF) -błyskawiczny (FF) -kulisty (FB) Spalanie palnej substancji ze swobodnej powierzchni zapłon gazu wypływającego ze biornika ciśnieniowego przez mały otwór. Defiegracyjne spalanie mieszaniny gaz-powietrze bez wytworzenia niszczącej fali ciśnienia. Spalanie obłoków paliwo-powietrze tworzące kulistą przestrzeń płomienia Wyciek z instalacji lub na uszczelnieniu pomp i przy nadciśnieniu w zbiorniku. Wyciek cieczy przegrzanej gazem skroplonym wskutek zewnętrznego pożaru typu PF lub (F) Wybuch: -gazu lub pary w ograniczonej przestrzeni (VCE) -w otwartej przestrzeni (UVCE) -ekspandującej pary z wrzącej cieczy (BLEVF) -pyłowy (DE) -cieplny (TE) -fizyczny (PF) Gwałtowne spalanie mieszaniny palnej w ograniczonej przestrzeni, defiegracyjne lub delonacyjne. Detonacyjne spalanie mieszaniny palnej z powstaniem fali uderzeniowej. Wybuchowe samoodparowanie cieczy o temperaturze powyżej temperatury wrzenia. Gwałtowne spalanie mieszaniny pyłowo- -powictrznej. Gwałtowne wydzielenie się energii cieplnej ze wzrostem ciśnienia. Wzrost ciśnienia wewnątrz. aparatu bez udziału reakcji chemicznej. Wypływ przegrzanej cieczy ze zbiornika ciśnieniowego. Wypływ palnego gazu, dyspersja oraz zapłon jak dla pożaru FB. Utworzenie mieszaniny pyłowej i jej zapłon. Strata szczelności wskutek niekontrolowanego rozkładu cieplnego materiału. Przekroczenie dopuszczalnego ciśnienia w urządzeniu. Skażenia toksyczne: - ciągłe (TRC) - chwilowe (TRI) Ciągły wypływ toksycznego gazu lub cieczy. Chwilowy wypływ dużej ilości toksycznego gazu lub cieczy. Utrata szczelności zbiornika lub rurociągu. JW. lecz wypływ w krótkim czasie.

13