Transkrypt

1 Opis: Należące przez setki lat do biskupów wrocławskich miasteczka Księstwa Nyskiego: Nysa, Otmuchów, Paczków i Javorník, przypadkowego gościa zaskakują rozmachem i klasą zabytkowej architektury. Nysa, określane niegdyś mianem śląskiego Rzymu, pełniła czasowo funkcje głównej rezydencji biskupów Wrocławia, Otmuchów zachwyca bezpretensjonalnym wdziękiem zamku i ratusza, Paczków, nie bez przesady nazywany polskim Carcassonne, stanowi najlepiej zachowany kompleks obwarowań miejskich na Śląsku, a zamek w Javorníku należał do ulubionych letnisk wrocławskich hierarchów. Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie, masywna halowa budowla o trzech nawach, powstawała w kilku etapach w XV w. Należy ona do największych świątyń Śląska ma 69 m długości, 25 m szerokości i 76 m wysokości. Po zniszczeniach ostatniej wojny kościół odbudowano i przywrócono mu pierwotny wystrój wnętrza. Wnętrze świątyni nakrywa dach, jeden z najbardziej stromych wśród wszystkich europejskich świątyń. Do bazyliki wchodzi się przez misternie rzeźbiony neogotycki portal z końca XIX w. Wnętrze świątyni skrywa cenne zabytki: XVI-wieczny gotycki tryptyk w ołtarzu głównym, 800-letni żyrandol, posąg Pięknej Madonny z 1410 r., obraz Hansa Dürera (brata bardziej znanego Alberta) przedstawiający Marię z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych, barokowy obraz Męczeństwo św. Bartłomieja pędzla znakomitego Michała Willmanna. Świątynię otacza 19 kaplic bocznych z XV-XIX w., wypełnionych zabytkami sztuki sakralnej. W bazylice pochowanych zostało ośmiu biskupów wrocławskich z XV-XVII w., za najcenniejszy uznawany jest renesansowy nagrobek z baldachimem bp. Baltazara von Promnitza (zm. w 1562 r.). Dzwonnica bazyliki Obok bazyliki wznosi się potężna 43-metrowa dzwonnica zbudowana na planie kwadratu w latach Wsparta na skarpach umieszczonych w narożach, budowla pierwotnie miała mierzyć nawet 120 m wysokości, lecz na początku XVI w. z powodów finansowych i estetycznych (styl gotycki uznawano za przestarzały) budowę zakończono, nakrywając wieżę dachem. W 1945 r. dzwonnica spłonęła wraz ze wszystkimi dzwonami, w tym odlanym w Nysie Świętym Jakubem (gdyby ocalał, wielkością i wagą ustępowałby tylko Zygmuntowi ). Obecnie we wnętrzu odbudowanej dzwonnicy mieści się skarbiec z bezcennymi zabytkami sakralnej sztuki złotniczej kielichami, lichtarzami, monstrancjami, cyboriami, pochodzącymi m.in. z nyskich warsztatów, uznawanych za najlepsze na Śląsku. Dom Wagi w Nysie 1 / 7

2 Na rynku nyskim, niemal doszczętnie zniszczonym podczas II wojny światowej, na uwagę zasługuje późnorenesansowy Dom Wagi Miejskiej z lat (restaurowany u schyłku XIX w.), o stromym dachu, nawiązującym do architektury pobliskiej bazyliki. W dwuarkadowych podcieniach zabytku znajdowała się niegdyś waga oraz wzorzec miary łokcia. Z bogatych dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej elewacji do dziś zachowały się niewielkie fragmenty polichromii oraz rzeźba przedstawiająca Sprawiedliwość. Kamienna kula wmurowana w elewację południową jest pamiątką wojen epoki napoleońskich, gdy Dom Wagi został (w 1807 r.) częściowo zburzony. Od 1947 r. zabytek jest siedzibą biblioteki. Kościół Świętych Apostołów Piotra Pawła w Nysie Kościół Świętych Apostołów Piotra Pawła w Nysie uznawany jest za najcenniejszy przykład tzw. baroku nyskiego. Pierwotnie w jego miejscu stał zespół klasztorny Bożogrobców, sprowadzonych w XII w. z Miechowa w Małopolsce), zaś obecna budowla powstała w latach Pełną elegancji fasadę kościoła wieńczą dwie bliźniacze wieże nakryte barokowymi hełmami z latarniami. Sklepienia kościoła wypełnia malarstwo iluzjonistyczne braci Felixa i Thomasa Schefflerów z około 1730 r. Na uwagę zasługują także ołtarz główny z wielokolorowego marmuru z obrazem Marii z Dzieciątkiem holenderskiego malarza Christiana Phillipa Bentuma, ambona z motywem Syna Marnotrawnego, rokokowy prospekt organowy oraz złocone sztukaterie. Przed kościołem wznosi się barokowa fontanna Trytona z r. z figurami boga mórz, delfinów i herbem Nysy, wzorowana na rzymskiej fontannie Trytona. Kościół Wniebowzięcia NMP w Nysie Kościół Wniebowzięcia NMP w Nysie był pierwszą świątynią jezuicką na Śląsku (obecnie jest kościołem filialnym bazyliki). Potężny barokowy gmach, zwieńczony dwiema wieżami, powstał w latach według projektu mediolańskiego architekta Andreo Quadro. W trójnawowym wnętrzu zachowały się pozostałości barokowych polichromii Karola Dankwarta, Szweda, malarza nadwornego biskupów wrocławskich, późnogotycka dębowa rzeźba Madonny (w ołtarzu głównym), późnobarokowe ołtarze i ambona oraz geometryczne dekoracje stiukowe. W znajdującym się obok kościoła kolegium jezuickim ( Carolinum ) nauki pobierali przyszli królowie Polski: Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski. Pierwszym przełożonym, a zarazem wykładowcą tutejszego gimnazjum był Christoph Scheiner, wybitny astronom, odkrywca plam na Słońcu i autor koncepcji helioskopu. 2 / 7

3 Muzeum w Nysie Nyska siedziba biskupów wrocławskich pochodzi z przełomu XVII-XVIII w. Hierarchowie Wrocławia nie tylko wielokrotnie przybywali do Nysy, ale przez 160 lat miasto było ich stałą siedzibą. Barokowy pałac wzniesiony został na planie nieregularnego czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Od 1986 r. w obiekcie działa muzeum, w którym zgromadzono kolekcję włoskiego malarstwa renesansowego, XVII-wieczne płótna malarzy holenderskich, gotyckie i renesansowe rzeźby, meble śląskie i gdańskie, militaria, srebra, przedmioty ze szła (oglądać można m.in. XII-wieczną szklankę św. Jadwigi pochodzącą z Egiptu). Rynek z ratuszem i kolumną maryjną w Otmuchowie Punktem centralnym Otmuchowa położonego między dwoma jeziorami: Otmuchowskim i Nyskim jest urokliwy rynek z renesansowym ratuszem z 1538 r. Prawdopodobnym fundatorem siedziby ojców miasta był biskup wrocławski Jakub Salze, którego herb zdobi zachodnią ścianę. Pięknie prezentuje się dekoracja sgraffitowa fasady. Kilkadziesiąt lat później w 1604 r. dobudowana została wieża (fundacja innego z hierarchów Wrocławia Jana Sitscha) z zegarem kołowym, zwieńczona wydłużonym hełmem. Uwagę zwraca umieszczony w południowo-wschodnim narożu piękny zegar słoneczny z 1575 r., zwany Zegarem Paracelsusa (według legendy słynny szwajcarski lekarz miał odwiedzić Otmuchów, przy okazji wybawiając miasto od zarazy). Ozdobą rynku jest także barokowa kolumna maryjna, znana z wielu innych miast dawnej monarchii Habsburgów. Wzniesiona została w 1 poł. XVIII w. przez śląskiego rzeźbiarza Antoniego Jörga jako wotum w czasach zarazy. Cokół kolumny zajmuje grupa rzeźbiarska z figurą Marii z Dzieciątkiem. Dzieciątko Jezus włócznią trzymaną w dłoni uśmierca potwora okrążającego swym cielskiem kulę ziemską. Kościół św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego w Otmuchowie Cennym zabytkiem architektury barokowej jest pochodzący z lat halowy kościół św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego w Otmuchowie, budowla z dwiema smukłymi wieżami i wysokim szczytem. W wnętrzu wzrok przykuwa pochodzący z 1694 r. cykl 38 fresków Karola Dankwarta (autora polichromii m.in. w bazylice jasnogórskiej), pokrywających sklepienie 3 / 7

4 kolebkowe z lunetami. Warto zobaczyć także znakomite obrazy śląskiego Rembrandta Michała Willmanna oraz umieszczoną w ołtarzu bocznym późnogotycką rzeźbę Matki Boskiej (około 1500 r.). zamek w Otmuchowie Budowlą dominującą w panoramie Otmuchowa jest zamek istniejący już w XIII w. (z najstarszego okresu pochodzi czworoboczna wieża). Zniszczony przez księcia Henryka IV Probusa w trakcie wojny o władzę na Śląsku, zamek został odbudowany, a następnie (w XV w.) dwukrotnie zdobyty przez husytów. W XVI w. zamek nabrał cech rezydencji renesansowej, a w XVII w. powstały tu rezydencja myśliwska i tzw. końskie schody (wbrew legendzie zbudowano je nie po to, by wjeżdżać na zamek konno, ale by chory biskup mógł być komfortowo wnoszony na wyższe kondygnacje w lektyce). Po zniszczeniu przez Szwedów podczas wojny trzydziestoletniej zamek został ponownie odbudowany, tym razem w stylu barokowym. Założono wtedy też park oraz wybudowano dodatkową rezydencję biskupią Zamek Dolny (obecnie znajduje się tam Urząd Miejski). Po sekularyzacji dobra w Otmuchowie przejął baron Wilhelm von Humboldt, słynny filozof i językoznawca, założyciel Uniwersytetu Berlińskiego. Przebudował on zamek, wyburzając dwa skrzydła zamkowe i kaplicę. Park przypałacowy stworzył brat Wilhelma Aleksander, znany geograf i podróżnik. Obecnie w zamku działają hotel i restauracja. Turyści schodami końskimi mogą udać się na szczyt wieży, by podziwiać panoramę Otmuchowa, oraz spacerować wokół zamku. Mury obronne w Paczkowie Miano polskiego Carcassonne Paczków zyskał dzięki zachowanym prawie w całości średniowiecznym murom obronnym. Należą one do najcenniejszych tego typu zabytków w Polsce. Kamienno-ceglane gotyckie mury o długości 1200 m i wysokości 9 m, wybudowane zostały w połowie XIV w. Zdobią je: wieże brama Nyska, baszty bram Wrocławskiej, Ząbkowickiej i Kłodzkiej oraz 19 baszt łupinowych (pierwotnie istniały 24). W XV w., w celu jeszcze lepszej ochrony, wzniesiono drugi pas murów, został on jednak rozebrany w XIX w. Także w XIX stuleciu fosa został zasypana, a w jej miejscu urządzono planty. Najczęściej odwiedzanym obiektem paczkowskich murów jest XIV-wieczna baszta bramy Wrocławskiej, strzegąca dostępu miasta od strony północno-wschodniej. W sezonie można wejść na jej szczyt, by z nieco innej perspektyw przyjrzeć się miastu i jego okolicy. 4 / 7

5 Rynek i ratusz w Paczkowie Środek paczkowskiego rynku zajmuje ratusz wybudowany około 1550 r. na polecenie biskupa Baltazara Promnitza (na jednej ze ścian uwieczniono herb fundatora). Siedziba ojców miasta była kilkukrotnie przebudowywana (po raz ostatni na początku XX w.), w związku z czym zatraciła oryginalne cechy stylowe. Bez zmian przetrwała do naszych czasów 45-metrowa renesansowa wieża (1552 r.), w partiach niższych kwadratowa, wyżej ośmioboczna. Umieszczony na wieży zegar pochodzi z 1858 r. Z tarasu widokowego wieży rozciąga się piękna panorama miasta. W rynku warto ponadto zwrócić uwagę na zabytkowe kamieniczki renesansowe, barokowe, klasycystyczne, zdobione m.in. attykami i dekoracją sgraffitową. Kościół św. Jana Ewangelisty w Paczkowie Monumentalny kościół św. Jana Ewangelisty w Paczkowie uznawany jest za najcenniejszy kościół obronny w tej części Europy. Świątynię wzniesiono w latach w miejscu poprzedniego, drewnianego obiektu sakralnego. Stan obecny jest rezultatem kolejnych przebudów prowadzonych w stylu renesansowym, barokowym i neogotyckim. Charakter obronny nadano świątyni w XVI w. w związku ze spodziewaną inwazją turecką powstały wówczas mury tarczowe zakończone attykami ze strzelnicami, przebudowano dachy, okna umieszczone zostały wyżej niż dotychczas. Z tego okresu pochodzi też studnia tatarska w nawie południowej (choć, jak głosi legenda, wykopana została w czasie oblężenia miasta przez Mongołów w 1241 r.). We wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na misterne sklepienia: gwiaździste (w nawie głównej), trójpodporowe (w nawach bocznych) i sieciowe (w prezbiterium). Oglądać można też dwie rzeźby, których autorstwo przypisuje się Witowi Stwoszowi figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz figurę św. Wawrzyńca. Neogotycki ołtarz i ambona pochodzą z XIX w. Muzeum Gazownictwa w Paczkowie Być może to zaskakujące, ale w Paczkowie nie ma muzeum fortyfikacji ani muzeum historycznego, lecz...placówka poświęcona gazownictwu (mieszcząca się w odnowionym budynku gazowni z 1902 r.). W niezwykłym Muzeum Gazownictwa zgromadzono 600 gazomierzy (podobno to największy taki zbiór na świecie), żeliwne lampy i kinkiety, kuchenki i inne przedmioty domowe, 5 / 7

6 które także zużywały gaz: żelazka gazowe, lutownice, lokówki, taborety. Wśród zaaranżowanych w interesujący sposób eksponatów znaleźć można także gazowe urządzenia przemysłowe, a nawet stare reklamy firm gazowniczych. Zamek biskupów wrocławskich w Javorníku Położony zaledwie 10 km od Paczkowa, Javorník w czeskiej części Śląska od XIV w. stanowił własność biskupów wrocławskich. Najcenniejszym obiektem miasteczka jest położony na wysokiej skale zamek Jánský Vrch (upamiętniający patrona biskupów wrocławskich św. Jana). Na początku XIV w. forteca należała do książąt świdnickich, a w 1348 r. nabył ją biskup Przecław z Pogorzeli. W sensie prawnym zamek przestał być własnością wrocławskich hierarchów dopiero w r. Mimo licznych przebudów (w XV, XVIII i XIX w.) zamek ze względu na swe położenie nadal sprawia wrażenie średniowiecznej fortecy. Goście zwiedzać mogą komnaty (z wyposażeniem pochodzącym przede wszystkim z XIX w.), pomieszczenia gospodarcze, obejrzeć kaplicę zamkową, kolekcję 1200 fajek (jedną z największych w Czechach z eksponatami z XVI-XIX w.). Na stokach wzgórza znajduje się zamkowy ogród z tarasami widokowymi z których podziwiać można panoramę miasta. Ciekawostką są oryginalne lampy gazowe z 1906 r., które wciąż już jako eksponaty oświetlają zamkowy dziedziniec. Latem na zamku odbywa się festiwal Karla Dittersa von Dittersdorf, poświęcony twórcy austriackiej opery komicznej, który był nadwornym kompozytorem na dworze bp. Filipa Gotharda Schaffgotscha. Městské muzeum (Muzeum miejskie) By dowiedzieć się więcej o nadwornym kompozytorze wrocławskiego biskupa Karlu Dittersie von Dittersdorf warto skierować swe kroki do lokalnego muzeum. Poza pamiątkami i dokumentami dotyczącymi obecności austriackiego muzyka w Javorníku, można zapoznać się tam z dziejami miasta od czasów prehistorycznych po współczesność, obejrzeć wnętrze zabytkowej jawornickiej apteki, dzieła ludowej twórców, kolekcję obrazów malowanych na szkle i sudeckie minerały. Wizytę po drugiej stronie granicy zakończyć można w położonej 100 m od muzeum restauracji Taverna, serwującej dania kuchni czeskiej i znakomite piwa. 6 / 7

7 Powered by TCPDF ( Wycieczka Per?y architektury Ksi?stwa Nyskiego Nysa, Otmuchów, Paczk Więcej informacji znajdziesz 7 / 7