Biuletyn Nr KURS SĘDZIOWSKI KLASA PAŃSTWOWA I PIERWSZA XXIX OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA SĘDZIÓW. Opracował: IA Andrzej Filipowicz

Transkrypt

1 KOLEGIUM SĘDZIÓW POLSKIEGO ZWIĄZKU SZACHOWEGO WARSZAWA, Al. Jerozolimskie 49 Tel/fax: (0-22) oraz (0-22) oraz witryna: Spis treści Biuletyn Nr Warszawa, 5 listopada 2013 r. KURS SĘDZIOWSKI KLASA PAŃSTWOWA I PIERWSZA XXIX OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA SĘDZIÓW Opracował: IA Andrzej Filipowicz 1. Kurs sędziowski klasa Państwowa i klasa Pierwsza, Puławy, X XXIX Ogólnopolska Konferencja Sędziów Szachowych, Puławy, X Materiały szkoleniowe Centralny Kurs Sędziowski Puławy, października 2013 roku Kurs sędziowski obejmował trzy grupy sędziów: a) kandydatów na sędziów klasy państwowej, b) kandydatów na sędziów klasy pierwszej, c) kandydatów na sędziów klasy II (wyjątkowe sytuacje) Organizator Lubelski Związek Szachowy na zlecenie Kolegium Sędziów Polskiego Związku Szachowego. Terminarz Wtorek 22 października 2013 r. przyjazdy w godzinach popołudniowych godz spotkanie organizacyjne, Środa 23 X do piątku 25 X wykłady, rano i po południu Sobota 26 października 2013 r. egzamin. Miejsce kursu Kurs był świetnie zorganizowany przez Prezesa Lubelskiego Związku Szachowego Krzysztofa Górę i odbył się w doskonałych warunkach w Puławach, w Hostelu OLIM- PIC pod adresem ul. Hauke-Bosaka 1, Puławy, tel

2 Większość uczestników kursu mieszkała w Hostelu OLIMPIC, a część w równie dobrych w hotelu IUNG przy Al. Królewskiej 17. Tematyka kursu: Wykładowcy Godz. Przepisy gry FIDE /przepisy gry, turniejowe/ - wg decyzji Kongresu FIDE, Tallin, 30 IX 10 X 2013 IA Andrzej Filipowicz 4 Przepisy gry FIDE /szachy szybkie, błyskawiczne, z komputerem/ wg decyzji Kongresu FIDE, Tallin, 30 IX 10 X 2013 IA Andrzej Filipowicz 3 Ocena pozycji w końcowej fazie gry IA Andrzej Filipowicz 1 Regulamin turniejowy FIDE, systemy rozgrywek, podstawy klasyfikacji FIDE IA Andrzej Filipowicz 1 Prawa i obowiązki sędziego głównego i asystentów, relacja sędzia-zawodnik IA Andrzej Filipowicz 2 Ranking FIDE. Organizacja turnieju i zegary szachowe IA Aleksander Sokólski 2 Tworzenie biuletynu Programy, Chess Base IA Aleksander Sokólski 2 Ranking i klasyfikacja FIDE i PZSzach IA Zenon Chojnicki 4 Kojarzenie systemem szwajcarskim IA Aleksander Sokólski 2 Chess Arbiter, Swiss Manager, Centralny Rejestr IA Aleksander Sokólski 3 Sprawozdania z zawodów IA Andrzej Irlik 2 Interpretacja przepisów i wydawania werdyktów IA Andrzej Irlik 2 Słuchacze pytają, wykładowcy odpowiadają Wszyscy wykładowcy 2 Razem godzin 30 Kierownik kursu - Prezes Lubelskiego Związku Szachowego Krzysztof Góra Warunki uczestnictwa W kursie wzięli udział sędziowie klasy drugiej oraz klasy pierwszej, po uiszczeniu wymaganych opłat za kurs, spełniający następujące wymagania: a) kandydat na sędziego klasy pierwszej musiał wykazać się sędziowaniem minimum czterech turniejów, w tym przynajmniej dwóch turniejów rozgrywanych tempem umożliwiającym wypełnienie norm na kategorie szachowe. Jeden z turniejów z normami musiał prowadzić, jako sędzia główny; opłata 200 zł b) kandydat na sędziego klasy państwowej musiał wykazać się sędziowaniem minimum sześciu turniejów, w tym przynajmniej trzech turniejów rozgrywanych tempem umożliwiającym wypełnienie norm na centralne kategorie szachowe. Trzy z wymienionych turniejów musiał prowadzić, jako sędzia główny, przy czym przynajmniej w jednym z nich musi być możliwość wypełnienia norm na centralne kategorie szachowe opłata 150 zł. W kursie uczestniczyło 45 sędziów, którzy wzięli udział w egzaminie końcowym, w formie testu z przepisów gry, systemów kojarzeń oraz rankingów FIDE i PZSzach. Testy egzaminacyjne dla obu grup sędziów zawierały po 40 pytań. Zdanie egzaminu wymagało poprawnych odpowiedzi na 32 pytania (80%).

3 Wyniki egzaminu Protokół Centralny Kurs Sędziowski Puławy, X 2013 r. Komisja Egzaminacyjna w składzie: 1. IA Andrzej Filipowicz przewodniczący 2. IA Zenon Chojnicki 3. IA Aleksander Sokólski 4. IA Andrzej Irlik Wyniki egzaminu na klasę Państwową Nr Kat. Nazwisko Imię Woj. Klub Klasa wynik 1 I Bałda Leszek MA LKS Lotos Jabłonna P nie zdał 2 II Bochenko Jozef PL LUKSz Orient Sokółka P nie zdał 3 II Cybulski Maciej WP MKS przy MDK Trzcianka P zdał 4 I+ Flaziński Jozef MA UKS-STSz Sokołów Podlaski P zdał 5 I Góra Krzysztof LU Żyrzyn P zdał 6 I Heba Krzysztof LB KS 64 Zielona Góra P zdał 7 I Kamieniecki Tomasz ZP AKSz Hetman-Politechnika Koszalin P zdał 8 II Kępa Wojciech LU UKS Awans Żyrzyn P zdał 9 II Kretowicz Piotr MP GKSz Kornuty Gorlice P zdał 10 k Libura Wiesław PO MKSŁ Konradia Gdańsk P nie zdał 11 k Mąka-Polkowska Magdalena LU Lublin P zdał 12 I++ Michalak Robert PL KSz Maraton Łomża P zdał 13 II Moraś Jerzy MA Warszawa P zdał 14 I++ Mrozińska Anna PO UKS Korona Gdańsk P zdał 15 I Mroziński Paweł MP Rabka Zdrój P zdał 16 II Owczarek Przemysław LB KS 64 Zielona Góra P zdał 17 k Piwowarczyk Piotr LU Łuków P zdał 18 k Polkowski Piotr LU Lublin P zdał 19 II Sowa Agnieszka LB ŻKSz Żary P nie zdała 20 I Walenciak Katarzyna MP UKS przy SP 8 Chrzanów P zdał 21 I Wolak Jacek MP KKSz Kraków P zdał 22 II Wiśniewski Arkadiusz LB KSz Sulechów P zdał

4 Wyniki egzaminu na klasę I Kat. Nazwisko i imię WZSz Miasto klasa wynik 23 k Choroszej Aleksander MA UKS MDK Otwock I zdał 24 I Dzikowski Michał DS MDK Śródmieście Wrocław I zdał 25 I Gawle Ireneusz MA Warszawa I nie zdał 26 I++ Hałas Przemysław KP Bydgoszcz I zdał 27 I++ Janiszewski Maciej SL KS DORS Ruda Śląska I zdał 28 k Korbal Arkadiusz ZP KSz Gryf Szczecin I zdał 29 I Korzekwa Marcin DS KSz GAMBIT MDK Świdnica I zdał 30 II Koseski Andrzej MA MTSz Mińsk Mazowiecki I zdał 31 k Kowalczyk Rafał LD LKS PARK Starzenice I zdał 32 k+ Krasiewicz Robert MA UKS TSz Zieloni Zielonka I nie zdał 33 II Kulik Waldemar MA PUKS Fides Węgrów I nie zdał 34 II Opolski Piotr LU LUKS Lubartów I zdał 35 II Orłowski Mirosław WM MLKS Ostródzianka Ostróda I zdał 36 FM Owczarzak Jerzy MA KSz Polonia Warszawa I zdał 37 I+ Rogala Robert MA Warszawa I zdał 38 II Różycki Dariusz MA UKS Szachylice Chylice I zdał 39 II Rymarowicz Paweł MA UKS MDK Otwock I zdał 40 I+ Sobczyński Roman PO MTS Kwidzyn I zdał 41 I Suliborski Artur MA MTSz Mińsk Mazowiecki I zdał 42 I Wajszczyk Piotr MA SSz Modus Warszawa I zdał 43 II Węgrzyniak Tadeusz LU Gambit Międzyrzec Podlaski I zdał 44 II Wiśniewski Jarosław KP Nakło n/notecią I zdał Wynik egzaminu na klasę II 45 I Swatek Wojciech LU Lublin II zdał Uwaga: Kilka osób nie zdało testów, ale ponieważ zabrakło im niewiele trafnych odpowiedzi, to mogą przystąpić do egzaminu poprawkowego bez dodatkowych opłat. Terminy do uzgodnienia. Można przystąpić do dodatkowego egzaminu także w trakcie kolejnej Konferencji Sędziowskiej w 2014 roku.

5 XXIX Ogólnopolska Konferencja Sędziów Szachowych Puławy, października 2013 roku Głównym celem i zarazem zadaniem Konferencji Sędziowskich w latach pomiędzy wyborami, są kwestie szkoleniowe przedstawienie zmian w przepisach międzynarodowych i krajowych oraz przedyskutowanie spraw bieżących związanych z działalnością sędziowską i sytuacją sędziów w kraju. Do Kolegium Sędziów w okresie 10 XI 2012 do 27 X 2013 nie wpłynęły tym razem żadne poważne sprawy wymagające podjęcia decyzji przez grono uczestników Konferencji. Na kilka drobnych bieżących pytań ze strony sędziów, Kolegium odpowiedziało poprzez pocztę elektroniczną. Kolegium nie zbierało się w trakcie ostatniego roku i wszelkie kwestie były wyjaśniane za pomocą poczty elektronicznej. Organizatorem Konferencji był Lubelski Związek Szachowy w uzgodnieniu z Kolegium Sędziów Polskiego Związku Szachowego, a praktycznie wszystkimi sprawami organizacyjnymi zajmował się prezes Lubelskiego Związku Szachowego Krzysztof Góra, którego wspomagała Małżonka. Oboje znakomicie wywiązali się z obowiązków organizatora i Konferencja w bardzo dobrych warunkach odbyła się w hotelu IUNG w Puławach przy al. Królewskiej 17. Tam też zamieszkała duża część uczestników Konferencji. W Konferencji na prawach delegatów, uczestniczyli sędziowie klas: pierwszej, państwowej, FIDE i międzynarodowej FIDE, mający licencję sędziowską klasy centralnej oraz uregulowane opłaty sędziowskie za rok Terminarz: Sobota, 26 października 2013 Godz Błyskawiczne Mistrzostwa Polski sędziów szachowych Godz Przerwa obiadowa. Godz Konferencja obrady. Godz Kolacja. Godz Dyskusja, spotkanie nieoficjalne, kuluarowe rozmowy. Niedziela, 27 października 2013 Godz Konferencja obrady Godz Zakończenie konferencji i obiad.

6 Mistrzostwa sędziów szachowych w grze błyskawicznej (P-3 +2 ), zorganizowane w Hostelu OLIMPIC 26 X 2013 r., tradycyjnie poprzedziły Konferencję. Sędziował Krzysztof Góra, który przygotował dla zwycięzców medale i puchary. Triumfowali gospodarze: Polkowski Piotr 8,5 p. (z 11); Mirosław Michał, Pyda Zbigniew i Kowalczyk Rafał po 7,5 p.; Janiszewski Maciej, Suliborski Artur i Korbal Arkadiusz po 7 p.; Suliborski Jakub i Dzikowski Michał po 6,5 p.; Piwowarczyk Piotr, Wiśniewski Jarosław i Sokólski Aleksander po 6 p.; Libura Wiesław, Filipowicz Andrzej i Mrozińska Anna (puchar dla najlepszej z pań) po 5,5 p.; Sobczyński Roman, Swatek Wojciech i Judek Magdalena po 5 p.; Ciechoński Piotr 4,5 p.; Kępa Wojciech i Ziętek Waldemar po 4 p.; Orłowski Mirosław 3 p.; Cybulski Maciej 2 p. Porządek obrad dwudniowej Konferencji: Powitanie uczestników Ogólnopolskiej Konferencji Sędziów przez Przewodniczącego Kolegium Sędziów PZSzach. Otwarcie Konferencji. Wybór prowadzącego obrady i protokolantów i zatwierdzenie porządku obrad. Powołanie komisji mandatowej oraz uchwał i wniosków. Sprawozdanie Komisji Mandatowej. Sprawozdanie Komisji Uchwał i Wniosków Część szkoleniowa. Temat wiodący: Szachy klasyczne, szybkie i błyskawiczne, w świetle nowych Przepisów gry zatwierdzonych przez Kongres FIDE w Tallinnie 2013 Wykładowcy i dodatkowa tematyka: IA Andrzej Filipowicz decyzje Kongresu FIDE 2013, rankingi, turnieje itp. IA Zenon Chojnicki sprawozdawczość do FIDE i PZSzach IA Aleksander Sokólski nowości, programy kojarzeń, Centralny rejestr FA Ryszard Królikowski Regulaminy i klasyfikacja PZSzach Lista obecności Ogólnopolska Konferencja Sędziów Puławy, października Brustman Agnieszka IA MA 2 Chojnicki Zenon IA PK 3 Filipowicz Andrzej IA MA 4 Gnieciak Mirosław IA SL 5 Irlik Andrzej IA MP 6 Pietraszewski Jarosław IA PK 7 Popławski Tadeusz IA LU 8 Pyda Zbigniew IA LU 9 Sokólski Aleksander IA DS 10 Agaciński Tadeusz FA WP

7 11 Bogdan Obrochta FA SL 12 Bysiewicz Marian FA PK 13 Judek Magdalena FA WP 14 Kornasiewicz Stanisław FA SL 15 Królikowski Ryszard FA MA 16 Michalska Maria FA KP 17 Parol Krzysztof FA MA 18 Polkowski Zdzisław FA LI 19 Ptaszyński Tomasz FA SL 20 Wąsik Roman FA PK 21 Błaszczak Jan P LU 22 Cybulski Maciej P WP 23 Dembecka-Sobierajewicz Kamila P WP 24 Gałkowski Lech P PO 25 Góra Krzysztof P LU 26 Gula Andrzej P WM 27 Halamus Hieronim P SL 28 Heba Krzysztof P LB 29 Kępa Wojciech P LU 30 Michalski Andrzej P KB 31 Mirosław Michał P LU 32 Moraś Jerzy P MA 33 Mrozińska Anna P PO 34 Mroziński Paweł P MP 35 Owczarek Przemysław P LB 36 Piwowarczyk Piotr P LU 37 Polkowski Piotr P LU 38 Sieczkowski Jacek P MA 39 Walenciak Katarzyn P MP 40 Wolak Jacek P MP 41 Bałda Leszek I MA 42 Dzikowski Michał I DS 43 Janiszewski Maciej I SL 44 Korbal Arkadiusz I ZP 45 Kowalczyk Rafał I LD 46 Libura Wiesław I PO 47 Opolski Piotr Adam I LU 48 Orłowski Mirosław I WM 49 Sobczyński Roman I PO 50 Suliborski Artur I MA 51 Sykuła Andrzej I LU 52 Wajszczyk Piotr I MA 53 Węgrzyniak Tadeusz I LU 54 Wiśniewski Jarosław I KP 55 Sobierajewicz Katarzyna III WP

8 Protokół z obrad XXIX Konferencji Sędziów Szachowych Puławy, październik 2013 r. Protokołowali: Zdzisław Polkowski i Andrzej Sykuła Konferencję o godz otworzył Przewodniczący Kolegium Sędziów PZSzach, dr Andrzej Filipowicz, witając przybyłych arbitrów, a szczególnie IA Tadeusza Popławskiego, który był obecny na wszystkich 29 Konferencjach Sędziowskich. Następnie zaproponował kandydatury IA Andrzeja Irlika i IA Bogdana Obrochtę na przewodniczących obrad, co zostało przyjęte jednogłośnie. IA Bogdan Obrochta odczytał porządek obrad, do którego nikt nie wniósł zastrzeżeń oraz zaproponował kandydatury IA Andrzeja Irlika, Wojciecha Kępy i IA Zbigniewa Pydy do Komisji Mandatowej, które zostały przyjęte jednogłośnie. FA Magdalena Judek, Maciej Cybulski oraz Piotr Wajszczyk zostali wybrani jednogłośnie do Komisji Uchwał i Wniosków. Na protokolantów, też jednogłośnie, wybrano FA Zdzisława Polkowskiego i Andrzeja Sykułę. Komisja Mandatowa po weryfikacji uczestników Konferencji rozdała 52 karty do głosowania. Po tych przygotowawczych czynnościach dr Andrzej Filipowicz rozpoczął omawianie wielu istotnych i obszernych zmian w Przepisach gry FIDE, zatwierdzonych przez Kongres FIDE w Tallinie, w dniach 1-9 X 2013 r., mających obowiązywać od 1 lipca 2014 r. Po jego wystąpieniu nastąpiła dyskusja i na tym zakończono pierwszy dzień obrad. Drugi dzień obrad rozpoczął o godz. 9:00, a program wykładów przedstawił IA Andrzej Irlik. Następnie IA Zenon Chojnicki omówił przepisy, dotyczące rejestracji turniejów oraz sprawozdawczości do PZSzach i do FIDE. Po nim wykład wygłosił IA Aleksander Sokólski - na temat kojarzeń z pomocą programów komputerowych ChessArbiter oraz Swiss Manager, Na koniec FA Ryszard Królikowski omówił zmiany w regulaminach i rankingach Polskiego Związku Szachowego. Po każdym wykładzie miała miejsce obszerna dyskusja. FA Magdalena Judek, w imieniu Komisji Uchwał i Wniosków przedstawiła 4 wnioski, które po dyskusji poddano głosowaniu: Wniosek 1: Każdy sędzia główny jest zobowiązany do przesłania końcowego sprawozdania z turnieju rangi mistrzostw województwa do Wojewódzkiego Kolegium Sędziów, właściwego dla miejsca rozegrania turnieju, a dla turniejów centralnych do Kolegium Sędziów PZSzach. Głosowanie +32 =7 0.

9 Wniosek 2: Konferencja Sędziów wnioskuje do Zarządu PZSzach o poczynienie kroków w celu zabezpieczenia danych osobowych członków Polskiego Związku Szachowego ujawnionych w Centralnym Rejestrze PZSzach poprzez zabezpieczenie techniczne i prawne. Głosowanie +37 =1 1. Wniosek 3: Ogólnopolska konferencja Sędziów wystosuje wniosek do Zarządu PZ- Szach, aby nie było opłat za nadawanie kategorii i tytułów szachowych krajowych. Głosowanie +29 =3 7. Uwaga: zdaniem uczestników Konferencji opłaty klasyfikacyjne obejmują również opłaty za nadanie kategorii. Wniosek 4: Uczestnicy Konferencji dziękują Lubelskiemu Związkowi Szachowemu za wzorową organizację obrad i pobytu sędziów. Głosowanie +39 =0 0. Dr Andrzej Filipowicz zakończył obrady Konferencji, dziękując jej uczestnikom za udział i owocną dyskusję. Podziękował też organizatorom, a przede wszystkim prezesowi Krzysztofowi Górze za wzorowe przygotowanie XXIX Konferencji Sędziowskiej w Puławach. Żądanie remisu MATERIAŁY SZKOLENIOWE Wybór artykułów IA Andrzeja Filipowicza z miesięcznika Magazyn Szachista, z roku 2013 Raz jeszcze art Zawodnik na posunięciu, mający mniej niż dwie minuty na zegarze, ma prawo domagać się, przed opadnięciem chorągiewki, uznania partii za remis. W takiej sytuacji powinien zatrzymać zegar i przywołać sędziego. (a) Jeżeli sędzia zgodzi się z tym, że przeciwnik nie czyni żadnych wysiłków, aby wygrać partię normalnymi środkami, względnie, jeśli partia nie może być rozstrzygnięta normalnymi środkami, wtedy powinien orzec remis. W innym przypadku sędzia powinien odłożyć podjęcie decyzji lub odrzucić reklamację. Sędzia powinien oznajmić ostateczny rezultat partii w trakcie gry, albo natychmiast po opadnięciu chorągiewki. Sędzia powinien uznać partię za remisową, jeśli nie ma wątpliwości, że w końcowej pozycji zwycięstwo nie może być osiągnięte normalnymi środkami, albo po stwierdzeniu, że przeciwnik nie podjął próby wygrania partii normalnymi środkami, czyli przy desce, a nie na czas. W turnieju miała miejsce taka sytuacja. Doszło do pozycji, w której białe mają wieżę i jednego pionka oraz 1,5 minuty, a czarne wieżę i dwa pionki oraz też 1,5 minuty. Białe domagają się remisu. Arbiter odkłada decyzję. Partia toczy się i niespodziewanie czarne tracą dwa pionki i teraz mają pionka mniej. Zdaniem jednego z czytelników, opisującego ten przypadek, przepisy art. 10.2, nie przewidują możliwości złożenia teraz reklamacji ze strony czarnych. Naturalnie czarne mogą zaproponować remis, ale białe dążą do wygrania na czas i kontynuują grę.

10 Pojawia się kilka pytań: czy czarne muszą przegrać na czas, nawet jak pozycja jest nie do wygrania przez białe? Czy białe mogą bez ryzyka kontynuować partię, próbując wygrać na czas, bo są zabezpieczone pierwszą reklamacją przed przegraniem na czas? Czy arbiter w tym momencie może interweniować i nie będzie to traktowane, jako wtrącanie się w przebieg partii? Partia trwa dalej i białe grają na wygraną, a kiedy zostaje im zaledwie 30 sekund, to zauważają, że mogą przegrać na czas. Co mają robić? Reklamować po raz drugi w sytuacji, gdy zaczęły grać na wygraną pozycję, w której poprzednio prosiły o remis? Zdaniem czytelnika przepisy nie precyzują czy można ponownie reklamować remis? Komentarz A.F. Nie ulega wątpliwości, że art dotyczy obu zawodników w równym stopniu. Byłoby nie fair, aby zawodnik reklamujący, jednocześnie czynił arbitra swoim adwokatem w tej sprawie. Arbiter musi mieć pod kontrolą całą partię i obu zawodników, zachowując ich równe prawa. Przeciwnik reklamującego, ma też prawo do reklamacji przy zmianie sytuacji. Niemniej jednak warto pamiętać, że reklamacja wg art jednocześnie oznacza propozycję remisu. Przeciwnik reklamującego mógł zgodzić się na remis, nie czekając na decyzję arbitra. Jeśli tego nie zrobił, to nic go nie zabezpiecza przed ewentualną porażką np. przez podstawienie mata. Natomiast, gdy znajdzie się w gorszej pozycji, na skutek kilku słabych posunięć, to naturalnie ma też prawo do reklamacji z art Prawo do ponownej reklamacji ma też grający białymi. Jednakże w tym opisie rzuca się w oczy bierność sędziego. W jakimś sensie sędzia jest usprawiedliwiony, bo przy tak radykalnej zmianie pozycji, następującej zbyt szybko, mógł nie zdążyć z podjęciem decyzji i musiał czekać na reklamację czarnych lub na ponowną reklamację białych. Ostatnia kwestia to czas, białe też ryzykują przekroczenie czasu, bo powinny zdawać sobie sprawę, że obecnie mogą ponownie zaproponować remis, już z pozycji siły. Wtedy zarówno rywal, jak i sędzia tę propozycję zaakceptują. Przestrzeganie przepisów FA Tadeusz Agaciński przytacza ciekawy przypadek, potwierdzający, że ważne jest bezwzględne trzymanie się przepisów, bo wszelkie odchylenia mogą prowadzić do trudnych sytuacji. Najlepiej twardo przestrzegać przepisy, bo tzw. puszczenie gry, może być brzemienne w skutkach. Ładnych kilka lat temu zdarzyła mu się taka sytuacja. Litwinka grała partię z Czechem i w pewnym momencie wstała od stołu i... wyjęła z torebki telefon komórkowy. FA Agaciński stał z tyłu i widział, że Litwinka tylko sprawdzała godzinę. Czech, siedzący przy szachownicy, przecząco kiwał głową, aby nie interweniować, więc Tadeusz puścił grę. Ten oczywisty błąd sędziowski, nie spowodował protestu, chociaż Litwinka wygrała partię, czyli padł odwrotny wynik. Sędzia wyjaśnił Litwince, że partię powinna przegrać. Obawiał się jednak, że jej przeciwnik mógł nie podpisać blankietu i złożyć protest. Od tej chwili FA Agaciński postanowił, że nie będzie robił żadnych wyjątków w przypadkach komórkowych.

11 Komentarz A.F. Generalnie zgadzam się, że należy w sposób bezwzględny karać porażką użycie lub dzwonek telefonu. Natomiast moim zdaniem protest Czecha byłby spóźniony, bowiem kwestia komórki musi być karana natychmiast, tak jak to ma miejsce w sprawie reklamacji trzykrotnego powtórzenia pozycji, czy zasady 50 posunięć bez bicia i ruchu pionkiem. Po wykonaniu kolejnego posunięcia na szachownicy, wszystkie takie sytuacje nie powinny być reklamowane. Reklamacja wstecz jest dyskusyjna. Obowiązki kapitana zespołu W świetle Regulaminu turniejowego FIDE - w czasie zawodów kapitan praktycznie pełni tylko rolę administracyjną. W zależności od regulaminu turniejowego, kapitan jest zobowiązany dostarczyć skład zespołu na turniej i poszczególne rundy. Ponadto przekazuje zawodnikom rezultaty kojarzeń, podpisuje protokół z rezultatem meczu itp. Jeśli rozmawia z zawodnikami, to może to czynić tylko w obecności arbitra i używać język zrozumiały dla sędziego. Kapitan może doradzić zawodnikom zaakceptowanie oferty remisowej albo złożenia tej oferty, względnie nakazać poddanie partii. Musi się jednak ograniczyć do pojedynczych słów - zaproponuj remis, przyjmij remis, czy poddaj partię. Zapytany przez zawodnika odnośnie propozycji remisowej powinien odpowiedzieć tak lub nie, względnie pozostawić decyzję zawodnikowi. Nie może dawać żadnej informacji dotyczącej pozycji na szachownicy, czasu do namysłu, ani konsultować się z inną osoba czy sprawdzać partie na komputerze. Musi się też powstrzymać od jakiejkolwiek interwencji w trakcie gry. Podobne warunki muszą spełnić sami zawodnicy, bowiem niezależnie od lojalności względem zespołu, każda partia jest pojedynkiem tylko dwóch osób. Ostateczną decyzję podejmuje zawodnik, niezależnie od polecenia kapitana, czy wagi tych słów. Może zaakceptować decyzję kapitana lub nie brać jej pod uwagę. Kapitan nie ma prawa działać w imieniu zawodnika i decydować bez niego o losach i wyniku partii. Czyli, jak opisał jeden z arbitrów, może dojść do takiej sytuacji: Zawodnik podchodzi do kapitana i pyta - czy może zgodzić się na remis? Kapitan nie powinien podchodzić do szachownicy i oglądać pozycji, bowiem wtedy, gdy odpowie - kontynuuj, to oznacza, że ocenił pozycję, jako lepszą! Ale jeśli, bez patrzenia na szachownicę, w obecności arbitra powie - zgoda, to wszystko w porządku. Wszystko to wygląda śmiesznie, ale niestety jest prawdziwe. Moim zdaniem obowiązkiem kapitana jest śledzenie przebiegu partii swoich zawodników i rywalizujących zespołów przez cały czas i wtedy jest przygotowany do udzielenia zawodnikowi prawidłowej odpowiedzi. Tego nie zabraniają przepisy, natomiast podejście do deski, po zapytaniu zawodnika, może być powodem apelacji. Stewart Reuben, jeden z autorów przepisów gry: Ten przepis zalicza się do najtrudniejszych do właściwej oceny. Być może kapitan wcześniej widział pozycję na szachownicy i nie może jej wykreślić z pamięci. W tej sytuacji byłoby wskazane zabranianie kapitanowi kontaktowanie się z graczami w trakcie gry. Kiedyś IA Igor Botwinnik na zebraniu kapitanów drużynowych mistrzostw Rosji poprosił ich o zrezygnowanie z przywilejów decydowania o propozycjach remisowych i pozostawienia decyzji zawodników, co jest najprostszym rozwiązaniem. W tym kie-

12 runku idą propozycje FIDE, w ogóle zabronienia ofert remisowych, co praktycznie rozwiązuje (niweluje!!) wszystkie omawiane problemy. Kapitan w dawnym sensie tego słowa - przestaje istnieć. Abstrakcyjne przypadki Trzeba sobie zdawać sprawę, że w praktyce pojawia się wiele sytuacji, które nie mają odbicia w przepisach, ale nie oznacza to, że trzeba zadawać tzw. głupie pytania sędziom. Kiedyś przed laty jeden z arbitrów w Rosji rozpoczął z doświadczonym działaczem i sędzią IA Borysem Postowskim dyskusję pytaniem - Co byś zrobił, gdybyś zobaczył pozycję, w której króle stoją obok siebie i atakują jeden drugiego. Na to Postowski natychmiast odpowiedział Jestem poważnym arbitrem. W turniejach, które sędziuję takie pozycje nie zdarzają się!. Sytuacje na co dzień W partii szachów błyskawicznych obu zawodników zostały sekundy. Jednym z zawodników był 12-letni junior, który uzyskał dominującą przewagę ze znacznie starszym rywalem, ale niespodziewanie dotknął figurę i zobaczył, że po zamierzonym posunięciu dostaje mata. Na szczęście znalazło się jakieś tam wyjście z sytuacji, mianowicie znalazł ruch tą figurą wiążący hetmana rywala. Ale rywal, nie zwracając uwagi na posunięcie, dał mata tym hetmanem, wykonując nieprawidłowe posunięcie i przegrał partię. Tak to bywa, bo możliwości w szachach są nieograniczone. Gra nie fair w dawnych latach Wyższym stopniem rozwoju nieetycznego postępowania było przygotowywanie i tworzenie sytuacji, utrudniających rywalowi koncentrację. W wydawnictwach XVIII i XIX wieku można było znaleźć chytre rady i zalecenia ułatwiające pokonanie przeciwnika: 1) jeśli widzisz dobry ruch na prawej stronie deski, to patrz na lewą, aby odwlec uwagę przeciwnika, 2) kiedy masz marną pozycję, puszczaj dym z cygara prosto na twarz rywala, 3) postaw świecę tak, aby jej blask padał w oczy siedzącego na przeciw, 4) chcesz zrobić ruch jakąś figurą, trzymaj rękę w powietrzu nad inną, tak aby przeciwnik zaczął denerwować się, 5) przeszkadzaj przeciwnikowi rozmową, przewróć szklankę z wodą, stukaj ołówkiem itd. W openach, wielu szachistów, po dziś dzień, stosuje podobne, ale naturalnie unowocześnione metody walki psychologicznej, dążąc do zdekoncentrowania przeciwnika. Dotknięta idzie, postawiona stoi... FA Tadeusz Agaciński pisze kilka słów z turnieju w Czechach: Razem z moim czeskim kolegą FA Michałem Koreckiem nie mieliśmy większych problemów podczas turnieju w Mariańskich Łaźniach. Jedyne reklamacje dotyczyła tylko nieprawidłowego posunięcia i zapisania posunięcia przed jego wykonaniem. Natomiast do ciekawej sytuacji doszło w partii kołówki IM w V rundzie.

13 R. Roesemann - Czernyszowa Mariańskie Łaźnie B 2013 XIIIIIIIIY R+-+n+p0 9p+-+-+p+0 9vLr+-+pzP-0 9-+p+-sn-+0 9+ksN-+-+P0 9-zP K xiiiiiiiiy Na posunięciu są białe. Grająca czarnymi Rosjanka podniosła rękę, przywołując mnie do szachownicy. Twierdziła, że Niemiec dotknął swojej wieży na b7 a następnie jej wieży na b5, prawdopodobnie w celu zbicia. Jednakże posunięcia jeszcze nie wykonał i bierki stały nadal w tej pozycji. Ponieważ białe były w mocnym niedoczasie nie ingerowałem w partię czekając na posunięcie Niemca... i zobaczyliśmy 50. :f7.oczywiście zatrzymałem zegar pytając o sytuację z wieżami, białe potwierdziły wersję Rosjanki, ale utrzymywały, że dopóki nie dokończyły posunięcia miały prawo wykonać swoją dotkniętą wieżą dowolny ruch. Kwalifikowany sędzia nie powinien mieć z taką sytuacją problemu - vide przepisy gry: art Jeżeli zawodnik będący na posunięciu wyraźnie zgłosi zamiar poprawienia bierek na szachownicy (powie poprawiam, angielskie I adjust albo francuskie j'- adoube ), to może poprawić ustawienie jednej lub kilku bierek na ich polach. art Z wyjątkiem sytuacji przedstawionej w art. 4.2, jeżeli zawodnik będący na posunięciu celowo dotknął na szachownicy: (a) jednej lub więcej spośród własnych bierek, to wówczas musi wykonać posunięcie pierwszą dotkniętą bierką, którą można wykonać posunięcie, (b) jednej lub więcej bierek przeciwnika, to wówczas musi zabić pierwszą dotkniętą bierkę, która może być bita, (c) jednej własnej i jednej bierki przeciwnika, to wówczas musi zabić bierkę przeciwnika własną bierką, a jeśli to nie jest możliwe - wykonać posunięcie pierwszą dotkniętą bierką (jeśli może ona wykonać ruch) lub zabić pierwszą dotkniętą bierkę (jeśli może ona być pobita). Jeżeli nie można ustalić, która z bierek (własna czy przeciwnika) została dotknięta pierwsza, to wtedy przyjmuje się, że własna bierka została dotknięta wcześniej. Z czego wynika jednoznacznie, że białe muszą zagrać 50. :b i tak nastąpiło. Prawdopodobnie Niemiec za późno zauważył, że bicie wieży przegrywa partię i próbował uniknąć porażki. Dzień później zachował się jednak bardzo ładnie w stosunku do Rosjanki przepraszając i przyznając jej rację. T.A. Remis i podpisania blankietu Pytanie Czytelnika - Czy uzgodnienie remisu przed podpisaniem blankietów, a tym samym zakończenie partii zamyka przed graczami możliwość reklamacji? Załóżmy, że po uzgodnieniu remisu, a przed podpisaniem blankietów, jeden z graczy zobaczył nieprawidłowe posunięcie i chce się wycofać z uzgodnionego remisu. Czy sędzia ma prawo wpisać taki wynik do tabeli i czy może nakazać podpisanie blankietów na

14 przykład z wynikiem remisowym, którego w kontekście wydarzeń przy szachownicy jeden z zawodników nie jest w stanie zaakceptować? Jeśli tak, to czym może skutkować odmowa podpisania blankietu przez jednego z zawodników?. Wyjaśnienie A.F. Cztery sytuacje kończą partię ze skutkiem natychmiastowym: mat, pat (w obu przypadkach pozycja i ostatni ruch muszą być prawidłowe), zgoda na remis i poddanie partii. W obu przypadkach akceptacja, to nie tylko podanie rąk, ale słowa tak, zgoda lub potakiwanie głową. Gdy sędzia widział to uzgodnienie remisu, podanie rąk itp., to ma prawo wpisać wynik do tabeli, tak na 99%, bowiem 1% wątpliwości, zostawiam ma szczególne przypadki. W opisanej sytuacji potwierdzenie podpisami na blankietach jest mniej istotne, natomiast ma ono poważne znaczenie, jeżeli uczestnik nie zgadza się np. z decyzją sędziego w sprawie trzykrotnego powtórzenia pozycji. Wtedy nie kontynuuje gry i nie podpisuje blankietu. Trzeba mu udowodnić, że miał czy nie miał racji. Są naturalnie jeszcze inne sytuacje, w których nie podpisanie blankietu nie pozwala na formalne zakończenie partii. Historia lubi się powtarzać Na początku lat 60-ych FIDE wprowadziła do regulaminów klauzulę, że nie wolno godzić się na remis przed 30 względnie 40 posunięciem bez zgody arbitra. Przepis (30 pos.) obowiązywał m.in. na olimpiadzie w Warnie w 1962 roku i spowodował wiele kłopotów głównemu sędziemu Salo Flohrowi, szczególnie w słynnej partii Uhlmam - Fischer, która zakończyła się remisem po 19 posunięciach i arbiter dla uniknięcia skandalu musiał zaakceptować ten wynik. Później FIDE uchyliła ten przepis, a kilka lat temu powrócił do wszystkich oficjalnych rozgrywek światowych i kontynentalnych. Warto przytoczyć zdarzenie opisane w rosyjskich Szachmatach w 1962 roku, dotyczące zakazu zgody na remis przed 40 posunięciem. M. Tal - W. Smysłow, Mistrz. ZSRR (r. 10), Baku 1961, 1.e4 e5 2. f3 c6 3. b5 a6 4. a4 f e7 6. e1 b5 7. b3 d6 8.c h3 h6 10.d4 e8 11. bd2 f8 12. f1 d7 13. g3 a5 14. c2 c5 15.d5 c4 16. h2 g6 17. f1 g7 18.b3 b6 19.f4 e:f4 20. :f4 e7 21. d2 g5 22.e5 g:f4 23.e:f6 :f6 24. e4 g6 25. :c5 f5 26. :f5 :f5 27. :f4 :d5 28. d3 c4 29.b:c4 b:c4 30. f3 c:d3 31. :d3 g5 XIIIIIIIIY 9r+-+r+k pvl-0 9p+-zp-+-zp wq zPR+-+P0 9P+-wQ-+PsN0 9tR-+-+-mK-0 Xiiiiiiiiy Remis Znany i doświadczony sędzia IA Michaił Judowicz zaakceptował w tej pozycji, w partii Tal - Smysłow, remis po 31 ruchu, chociaż regulamin wymagał 40 posunięć.

15 Decyzja sędziego została ostro zaatakowana przez mistrza Panowa w biuletynie turniejowym. Jednak kłopoty dopiero zaczęły się, bowiem w jednej z ostatnich rund Ratmir Chołmow podszedł do arbitra ze słowami: Wykonaliśmy 16 posunięć, pozycja nie jest wprawdzie prosta jest, ale trudno mi dzisiaj grać. Nigdy nie zwracałem się z taką prośbą i nie należę do remisowych zawodników. Dziś jednak proszę w drodze wyjątku o uwzględnienie mej prośby. IA Michaił Judowicz zawahał się przez chwilę i odpowiedział dyplomatycznie, jak wówczas ujęto: Proszę jeszcze zrobić kilka posunięć. Rywale wymienili hetmany, powtarzali posunięcia sędzia zaakceptował wynik remisowy. R. Chołmow - A. Gipslis Mistrz. ZSRR (r. 17), Baku 1961 XIIIIIIIIY 9r+lwqr+-mk0 9+p+-zp-vlp0 9p+p+-+p P0 9-zPL+p zP-+P0 9P+P+-zP-vL0 9tR-+Q+RmK-0 xiiiiiiiiy 17. g2 f5 18. f4 f6 19. :d8 e:d8 20. ad1 g7 21. b3 f6 22. c4 g7 23. b3 f6 24. c4 Remis Nasz specjalista w dziedzinie przepisów FIDE IA Zbigniew Miller tak to skomentował w 1962 (!!) roku: Decyzje sędziego ad personam zawsze będą wzbudzały zastrzeżenia, bo przepis nie został przemyślany do końca. Pytam się - co to znaczy, że o wcześniejszym remisie decyduje sędzia? Przecież nie ma on i mieć nie może żadnych wytycznych, na których mógłby się oprzeć! Czy może się oprzeć na ocenie pozycji? A któż potrafi spojrzawszy na szachownicę pełną figur stwierdzić w ciągu minuty - że to jest remis? Takich geniuszy nie ma! A przecież, nawet przy pozornej równości pozycji, umiejętności (!) graczy nie są równe, a siły które im pozostały do walki są zgoła niejednakowe. A może wolno sędziemu kierować się stylem gry zawodnika i jego prawo do remisu uzależniać od przeszłości? Dlaczego w lekkiej atletyce zmęczeni zawodnicy nie mogą się umówić, ze skoczą sobie wzwyż po 1,80 m i więcej skakać nie będą, dzieląc I-II miejsca? Jednym słowem, skoro w regulaminie ustalono, że nie może być remisu przed 30 (lub 40) posunięciem, to trzeba wyeliminować nie tylko zgodę sędziego, ale i zabronić zawodnikom jakiejkolwiek rozmowy na ten temat. GM Chołmow miał prawo wystąpić o remis i całe jego postępowanie było zgodne z przepisami, ale wyszła niedoskonałość przepisów. Bo co pomogą przepisy FI- DE, jeżeli gracze po kilkunastu posunięciach uzgadniają między sobą chęć remisu i na żądanie sędziego robią jeszcze pewną liczbę jakichkolwiek posunięć - prowadzących do upragnionego rezultatu. Dlatego proponuję takie sformułowanie: Do czasu wykonania 30 (40) posunięć zabronione jest wszelkie porozumienie się co do wyniku partii. W razie stwierdzenia umawiania się co do wyniku remisowego przed wykonaniem minimum ustalonych

16 regulaminem posunięć zawodnikom zalicza się przegraną. Jako wyjątek traktuje się sytuacje, której nastąpiło trzykrotne powtórzenie posunięć, jeśli wynikło ono ze sportowej walki! Jeżeli sędzia stwierdzi, że to powtórzenie posunięć spowodowane zostało chęcią obejścia przepisów o przedwczesnych remisach - wówczas może zaliczyć przegraną. Przy braku pewności, sędzia może dać zawodnikom ostrzeżenie, z groźbą skreślenia z uczestnictwa w turnieju. Jeżeli wcześniej wytworzy się pozycja idealnie równa, to sobie zawodnicy równiutko dobiegną do mety wykonując odpowiednią liczbę posunięć, co nikomu zaszkodzić nie może, a do mety trzeba dobiec!. Z.M. Regulamin i widowisko! Wielką dyskusję w Internecie wywołała partia rozegrana w ostatniej rundzie openu w Reykjaviku pomiędzy Ukraińcem Pawłem Eljanowem i Filipińczykiem Weslejem So, zakończona remisem po 3 posunięciach. P. Eljanow - W. So, Reykjavik Open 2013, 1.d4 f6 2.c4 g6 3. c3 d5 XIIIIIIIIY 9rsnlwqkvl-tr0 9zppzp-zpp+p snp p PzP sN PzP-+PzPPzP0 9tR-vLQmKLsNR0 xiiiiiiiiy Remis Zgodnie z przepisami gry wystarczy zagrać po jednym posunięciu i partia podlega ocenie rankingowej, a zgodnie z regulaminem openu w Reykjaviku wszystko było OK! Dlatego wynik partii nie powinien budzić żadnych zastrzeżeń, a krytycy mało interesującego pojedynku powinni raczej oceniać organizatorów, niż zawodników. Profesjonaliści przyjeżdżają na turniej w celu zajęcia wysokich miejsc i zdobycia odpowiednich gratyfikacji w postaci nagród. Dodatkowym czynnikiem jest kwestia dorobku rankingowego, przekroczenia barier 2700 i 2600, bo bariera 2500 jest już raczej zaliczana do amatorskich szachów. Naturalnie wykonanie trzech posunięć i uściśnięcie dłoni psuje widowisko tym wszystkim, którzy oczekiwali w ostatniej rundzie zaciętej walki o pierwszą lokatę. Dowcipne komentarze, w rodzaju, że obrona Grünfelda i tak prowadzi do remisu, wprowadzały urozmaicenie w ostrej wymianie poglądów. Paweł Eljanow powiedział, że nawet chciał grać białymi trochę dłużej, ale rywal zaproponował remis, więc przyjął, bo miał lepszą wartościowość. Dało mu to pierwsze miejsce w turnieju i tym samym wyższą kwotę, bo przyznawano nagrody wg systemu Horta, uwzględniającego przy dzieleniu miejsc lepszą wartościowość. Ponadto roze-

17 grał 9 bojowych partii i jego zdaniem, jeden szybki remis nie powinien budzić zdziwienia. Z kolei Wesley So dzięki remisowi, nie tylko dzielił I miejsce, ale przekraczał w rankingu, barierę 2700 p., po raz pierwszy! Oczywiście kibice chcieliby oglądać partię pełną życia, ale w tej sytuacji powinni mieć pretensje wyłącznie do organizatorów, którzy przygotowali piękny turniej, przeprowadzili elegancką transmisję, a zapomnieli o regulaminie, czyli nie dopełnili formalności dla stworzenia widowiska. Koniec sprawy z punktu widzenia zawodników, sędziów i FIDE. Ucierpiała tylko widownia. Zupełnie inaczej wyglądała historia z sześcioma remisami na polskiej lidze w ub. roku. Tam regulamin określał limit posunięć i przed wykonaniem tej liczby posunięć nie wolno było składać propozycji remisowych. Wyjątki to pat, trzykrotne powtórzenie pozycji itp. Wykorzystując te przepisy, zawodnicy dwóch drużyn obeszli regulamin rozgrywając sztuczne partie - powtarzając zamieszczone w bazach powszechnie znane partie. Za drastyczne obejście regulaminu powinni zostać ukarani. Korekta rankingu Na posiedzeniu Rady Prezydenckiej FIDE w styczniu 2013 roku zajęto się protestem zawodników w sprawie wyniku 0-0 w partii T. Baron - E. Safarli, ME (r. 9), Płowdiw 2013, 1.d4 f6 2.c4 e6 3. g3 d5 4. f3 e7 5. g d:c4 7. c2 a6 8. :c4 b5 9. c2 b7 10. d2 e4 11. c1 b7 12. c2 e4 13. c1 b7 14. c2 XIIIIIIIIY 9rsn-wq-trk+0 9+lzp-vlpzpp0 9p+-+psn-+0 9+p zP NzP-0 9PzPQvLPzPLzP0 9tRN+-+RmK-0 xiiiiiiiiy Pozycję powtórzono trzykrotnie. Zawodnicy podpisali remis i opuścili stolik, nie meldując sędziemu, co obowiązuje ich w turnieju z sofijskimi przepisami. Decyzja arbitra uznania partii, jako obustronnie przegranej była zbyt pochopna. Arbiter zapomniał o zdrowym rozsądku i wstępie do Przepisów Gry FIDE. Tam jest jasno napisane, że w wątpliwych przypadkach trzeba kierować się doświadczeniem i wydać obiektywną, sprawiedliwą decyzję. Oczywiście każda partia, w której wykonano po jednym posunięciu białymi i czarnymi podlega ocenie rankingowej FIDE i jeśli jest wpisana przez arbitra krótka roszada, to obaj ponoszą straty rankingowe proporcjonalne do siły gry rywala. Naturalnie sędzia powinien zwrócić uwagę zawodnikom, że postąpili niewłaściwie, ale wpisać remis.

18 FIDE nie miało prawa zmienić decyzji sędziego głównego (może to zrobić tylko jury d'appel), ale próbowało częściowo naprawić błędną decyzję arbitra i postanowiono anulować straty rankingowe obu zawodnikom. Kategorie sędziowskie Kilka lat temu wprowadzono kategorie sędziowskie, które odzwierciedlają aktualne kwalifikacje sędziów do prowadzenia zawodów różnej rangi. Nie byłem zwolennikiem wprowadzenia kategorii sędziowskich, bowiem świat szachowy dobrze wie, kto może prowadzić turnieje światowe, kontynentalne i inne. Inna rzecz, że o wyborze sędziego decydują często polityczne względy - federacja organizująca turniej czy mistrzostwa wywalcza w FIDE czy ECU prawo wstawienia swojego sędziego, nie zawsze mającego odpowiednie doświadczenie, kategorię szachową i predyspozycje do prowadzenia odpowiedzialnych zawodów. Ważną natomiast kwestią jest sprawa aktywności arbitra. U nas w kraju sędziowie, którzy przez trzy lata nie zjawiają się na dorocznych Konferencjach Sędziowskich, niezależnie od posiadanego tytułu, nie powinni być zapraszani do sędziowania poważnych zawodów, ponieważ mogą nie orientować się w stale zmieniających się przepisach gry, turniejowych i klasyfikacyjnych. Generalne kryterium aktywności w FIDE dotyczy sędziów IA i FA. Sędziowie klas IA i FA są uznani za nieaktywnych, jeżeli w ciągu dwóch lat nie sędziowali żadnego turnieju poddanego ocenie rankingowej FIDE (minimalna obsada to 10 zawodników w turnieju kołowym oraz 20 w szwajcarze ). Są oni publikowani na oddzielnej liście nieaktywnych sędziów, sporządzanej raz na dwa lata przez Komisję Sędziowską FI- DE i zaakceptowanej przez Kongres FIDE. Sędziowie wracają ponownie na listę arbitrów aktywnych, jeśli uregulują opłatę licencyjną i będą sędziowali minimum 2 turnieje, poddane ocenie rankingowej FIDE. W tej sprawie powinna wystąpić federacja arbitra i uzyskać akceptację Komisji Arbitrów FIDE. Aktywni sędziowie IA i FA są klasyfikowani w czterech kategoriach: A, B, C i D. Do kategorii A zalicza się jedynie sędziów IA, którzy spełniają następujące kryteria: a) byli aktywnymi sędziami IA w okresie ostatnich 5 lat, b) znają doskonale przepisy gry i turniejowe i nie nałożono na nich żadnej kary w okresie sędziowskiej działalności, c) byli głównym arbitrami (lub zastępcą) przynajmniej jeden raz w prestiżowych światowych zawodach, takich jak: Olimpiada, mecz o MŚ mężczyzn i kobiet, puchar świata, mistrzostwa świata 8-20 lat, w okresie ostatnich 5 lat, d) byli arbitrami głównymi (lub zastępcami) w ostatnich 5 latach, w przynajmniej 5 turniejach (w dwóch różnych rodzajach turniejów), takich jak: indywidualne i drużynowe mistrzostwa kontynentów mężczyzn, kobiet i juniorów, klubowych mistrzostwach kontynentu (minimum 2 różne turnieje) albo maksymalnie w dwóch turniejach o mniejszym znaczeniu, jak mistrzostwa świata szkół, MŚ amatorów, MŚ oldbojów, olimpiady do 16 lat, MŚ w szachach szybkich i blitzach.

19 Do kategorii B zalicza się jedynie sędziów IA, którzy spełniają następujące kryteria: a) byli aktywnymi sędziami IA w okresie ostatnich 5 lat, b) znają doskonale przepisy gry i turniejowe i nie nałożono na nich żadnej kary w okresie sędziowskiej działalności, c) byli głównymi arbitrami (lub zastępcami) w ostatnich 5 latach przynajmniej w 5 turniejach (różne rodzaje turniejów), takich jak: indywidualne i drużynowe mistrzostwa kontynentów mężczyzn, kobiet i juniorów, klubowych mistrzostwach kontynentu, przy czym maksymalnie w dwóch turniejach o mniejszym znaczeniu, takich jak: mistrzostwa świata szkół, MŚ amatorów, MŚ oldbojów, olimpiady do 16 lat, FIDE Grand Prix dla mężczyzn i kobiet MŚ w szachach szybkich i blitzach. Do kategorii C zalicza się sędziów IA i FA, którzy spełniają następujące kryteria: a) byli aktywnymi sędziami IA lub FA w okresie ostatnich 5 lat, b) znają doskonale przepisy gry i turniejowe i nie nałożono na nich żadnej kary w okresie sędziowskiej działalności, c) byli głównymi arbitrami (lub zastępcami) w ostatnich 5 latach przynajmniej w 2 turniejach takich, jak: mistrzostwa kontynentalne indywidualne i drużynowe szkół, mistrzostwa kontynentalne w szachach szybkich i blitzach lub prowadzili drużynowe turnieje lub openy z udziałem przynajmniej 150 uczestników. Do kategorii D zalicza się wszystkich pozostałych aktywnych sędziów IA i FA. Wnioski w sprawie zaszeregowania arbitrów do poszczególnych grup składają federacje. Komisja Arbitrów FIDE analizuje wnioski i po akceptacji Kongresu FIDE publikuje listę ważną dwa lata. Teoretycznie tylko sędziowie z kategoriami A i B mogą być nominowani na sędziów głównych we wszystkich najważniejszych światowych zawodach. Tam też jest jednak wyraźny praktyczny podział na imprez przeznaczone tylko dla arbitrów kategorii A oraz inne dla kategorii B. Dorobienie hetmana Wiadomo, że zgodnie z Przepisami gry, art. 3.7.(e) Pionek, który z pozycji wyjściowej doszedł do przeciwnego skraju szachownicy musi być natychmiast, w ramach tego samego posunięcia, zamieniony na tym polu, na nowego hetmana, wieżę, gońca lub skoczka koloru pionka. Taka zamiana pionka nazywa się promocją, a działanie promowanej figury jest natychmiastowe. Życie jest jednak bogate w różne wydarzenia, które sędziowie muszą rozstrzygać. W jednym z blitzowych turniejów na Ukrainie, w partii, w której obaj gracze mieli sekundy, zawodnik grający białymi, postawił pionka na ósmej linii i przez pomyłkę promował czarnego hetmana, zamiast białego. Przeciwnik automatycznie odpowiedział, nie reklamując nieprawidłowego posunięcia, więc grający białymi wziął białego hetmana, usuwając jednocześnie czarnego i wykonał nim posunięcie. Teraz rywal zaczął kwestionować zaistniałą sytuację. Co robić?

20 Zastrzeżenie złożone zbyt późno. To jest jedna z tych sytuacji, a jest ich w szachach bardzo wiele, których sędzia nie powinien widzieć (!!) lub udawać, że jej nie widział. Sami gracze rozwiążą ten problem pomiędzy sobą bez kłopotu, a jakakolwiek interwencja sędziego może spowodować niepotrzebną sprzeczkę. Naturalnie sędziowie mający niewielką praktykę turniejową, bo nigdy nie grali w poważnych imprezach i stosunkową niską kategorię szachową, przykładowo II, I, czy kandydata na mistrza, starają się podjąć decyzje we wszystkich przypadkach i sami wywołują konflikty. Dobry arbiter wie, że wiele sytuacji lepiej rozwiążą sami zawodnicy bez pomocy sędziego. Nieprawidłowe posunięcie Czy sędzia ma prawo (obowiązek) interweniować w przypadku wykonania nieprawidłowego posunięcia przez jednego z zawodników, jeśli widział zdarzenie? Zgodnie z Przepisami gry art Sędzia powinien dopilnować dokładnego przestrzegania Przepisów Gry FIDE art Sędzia powinien dbać o sprawne przeprowadzenie zawodów i nadzorować ich przebieg. Powinien też kontrolować przebieg całych zawodów. art Sędzia powinien nadzorować przebieg partii, szczególnie w niedoczasie, konsekwentne egzekwować wydane orzeczenia, a w uzasadnionych przypadkach nakładać kary na zawodników. Zastrzeżenia: art Sędziemu nie wolno ingerować w przebieg partii, z wyjątkiem przypadków określonych w Przepisach gry. Sędziemu nie wolno sygnalizować zawodnikom liczby wykonanych posunięć, z wyjątkiem sytuacji, gdy opadnie choćby jedna chorągiewka sygnalizacyjna. Natomiast sędzia powinien powstrzymać się od informowania zawodnika, że jego przeciwnik wykonał posunięcie, albo że dźwignia zegara nie została naciśnięta. Z tych przepisów wynika, że gdy sędzia zauważy nieprawidłowe posunięcie, dotkniętą bierkę lub odjętą rękę przy bierce postawionej na polu (i zmianę ruchu), to powinien interweniować. Nie dotyczy to partii szybkich i blitzów, w których wszelkie reklamacje składają sami zawodnicy, z wyjątkiem sytuacji, w której oba króle znalazły się pod szachem. Naturalnie arbiter zdaje sobie sprawę, że w openach nie jest w stanie kontrolować wszystkich szachownic, ale powinien znajdować się przy kluczowych pojedynkach. Ja na swoich turniejach staram się asystować przy najważniejszych partiach, tj. partiach liderów, stawiając na drugim miejscu pozostałe. Zawsze staram się też być obecny przy ostatniej partii rundy.

21 Niekompletny zapis partii Dwa pytania: 1. Czy zawodnik może domagać się wygranej lub remisu mając niekompletny zapis partii? 2. Jakie grożą mu kary? Rzeczywiście tej kwestii nie ujmują przepisy gry. Nie ma takiego warunku, że zawodnik musi legitymować się pełnym zapisem partii. Niemniej jednak wielokrotnie zdarza się, że sędzia musi zapoznać się z przebiegiem partii lub ostatnich posunięć. To obejmuje przypadki trzykrotnego pojawienia się tej samej pozycji czy przekroczenia czasu. Są też przypadki, że na dwóch blankietach są niekiedy wpisane różne wyniki i bez zapisu partii trudno jest ocenić prawidłowość wyniku partii. Naturalnie zdarza się to stosunkowo rzadko i niekiedy można po prostu zapytać się obu zawodników. Oczywiście trudno nakładać kary za brak kompletnych zapisów, ale mogą się zdarzyć sytuacje, kiedy takie kary są konieczne. Najprostszą i często niezwykle surową karą jest polecenie uzupełnienia zapisu, szczególnie, gdy ma to miejsce przy dodatku 30 sekund na posunięcie. Zawodnik może nie zdążyć i przekroczy czas, co naturalnie prowadzi do porażki. Wiadomo, że przy dodatku 30 sekund przed każdym posunięciem, zawodnik jest zobowiązany prowadzić zapis partii. Gdy go nie prowadzi i sędzia stwierdzi ten fakt, to po prostu poleca mu uzupełnienie zapisu na własnym czasie. Nie zdąży, to przegra. Do niezwykle ciekawego przypadku doszło w partii Amelia Pyzio - Ewa Jarocka, granej w I rundzie turnieju Pierwszej Szansy (D11) w Ustroniu, w czerwcu 2013 roku A. Pyzio - E. Jarocka, DW Juhas, Ustroń 2013, 1.e4 e5 2. f3 c6 3. b5 a6 4. a4 c d6 6.h3 f6 7. e c3 b5 9. c2 e8 10.d4 e:d4 11.c:d4 b4 12. c3 a5 13. g5 h6 14. h4 g5 15. g3 b4 16. a4 d7 17. d5 :e4 18. e2 :g3 19. :e8+ :e8 20. f:g3 g7 21. d3 e7 22. b3 :d5 23. :d5 b8 24.h4 b5 25. f5 f6 26. g4 e2 27.h:g5 :g5 28. :g5+ h:g5 29. :g5 b5 30. :f7 :g5 31. b3 h5 32. h2 f7 33. d1 :b3 34.a:b3 d5 35. h3 b6 Może w tym momencie czarne wykonując posunięcie gońcem przesunęły nim pionka z a6-a7, ale to tylko przypuszczenie. 36. g4 :d :d4 :d4 38. f3 :b2 39. e4 e5 40.g4 g6 41. d5 g5 42. c4 c3 43.g3 :g4 44. d5 :g3 45. c4 f4 46. d5 f5 47. c4 XIIIIIIIIY zp-zp zp k+-0 9-zpK Pvl xiiiiiiiiy

22 W tej pozycji czarne zagrały e4, ale w trakcie opracowywania partii do biuletynu okazało się, że faktycznie była to inna pozycja, a mianowicie pat! XIIIIIIIIY zp p+-zp zpK+k Pvl xiiiiiiiiy Remis Przebieg wydarzeń Zawodniczki grały tempem 90 min+30''/posunięcie i grająca białymi, w pozycji na wyższym diagramie, po prostu poddała się. Podczas wpisywania partii do biuletynu sędzia zauważył, że wg zapisów obu zawodniczek wystąpił na szachownicy PAT. W trakcie rozmów z zawodniczkami obie potwierdziły, że pionek podczas partii stał na a7 - czyli został przesunięty, ale żadna nie wiedziała kiedy to nastąpiło. Do kojarzeń II rundy wpisano wynik 0-1, ale później zamieniono na remis. Naturalnie obie strony składały protesty odnośnie wyniku partii. Przepisy 5.2.(a) Partia kończy się remisem, gdy zawodnik będący na posunięciu nie może wykonać żadnego prawidłowego ruchu, a jego król nie jest szachowany. Taką pozycję określa się słowem pat. Pat natychmiast kończy partię, pod warunkiem, że pozycja patowa powstała w wyniku prawidłowego posunięcia Jeżeli w czasie partii wystąpiła nieprawidłowość i należy odtworzyć prawidłową pozycję, albo ustawić figury na właściwych polach, to sędzia według swego najlepszego rozeznania powinien określić czas, który należy nastawić na obu zegarach Jeżeli zawodnik przypadkowo przemieści jedną lub więcej bierek, to jest zobowiązany do przywrócenia właściwej pozycji na szachownicy na własnym czasie Jeżeli w trakcie partii stwierdzono, że bierki zostały przemieszczone lub spadły z szachownicy, to należy przywrócić pozycję, która była przed wystąpieniem nieprawidłowości. Niewątpliwie sytuacja odpowiada art. 5.2 (a). W prawdziwej pozycji, po wykonaniu prawidłowego posunięcia powstał pat. Pat kończy partię i nie ma znaczenia czy po powstaniu pozycji patowej ktoś kontynuował partię, czy ją poddał. Poddanie po zakończeniu partii nie ma żadnego znaczenia. Analizując przebieg partii, nie ma wątpliwości, że to czarne powinny wiedzieć, że wykonały posunięcie a7- a6, typowe dla partii hiszpańskiej. Mechaniczne cofnięcie pionka na a7 mogło nastąpić każdej chwili - szczególnie, że zegar prawdopodobnie stał blisko tego pionka, po prawej ręce czarnych. Posunięcia blisko tego pionka wykonywały tylko czarne, np.