Recenzja rozprawy doktorskiej

Transkrypt

1 UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO w WARSZAWIE Prof. nadzw. dr hab. Piotr Zapadka Prodziekan WPiA UKSW Kierownik Katedry Prawa Finansowego i Ekonomii Warszawa, dnia 30 września 2016 r. Recenzja rozprawy doktorskiej Pana magistra Łukasza Cichego pt. Kierownicza kontrola wewnętrzna w spółkach prawa handlowego w ujęciu prawnoporównawczym (maszynopis), s. 415 (Tom I i Tom II) 1) Uwagi wstępne Dla oceny pracy doktorskiej szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na dobór właściwego tematu i jego sformułowanie, znaczenie zawartej w nim treści i doniosłość oraz sposób realizacji celów rozprawy. Otóż chcę podkreślić, że temat rozprawy doktorskiej Pana mgr Łukasza Cichego Kierownicza kontrola wewnętrzna w spółkach prawa handlowego w ujęciu prawnoporównawczym został trafnie dobrany i dobrze sformułowany. Zagadnienie to można bowiem podzielić na trzy podstawowe obszary, które zarówno już w samej treści tego tematu, w formule spisu treści, jak i ukształtowaniu poszczególnych części dysertacji, są przez Autora w sposób spójny i konsekwentny prezentowane. Wydział Prawa i Administracji UKSW, ul. Wóycickiego 1/3, bl. 17, pokój nr 1722, Warszawa tel , fax , sekretariat_dziekana_wpia@uksw.edu.pl,

2 Po pierwsze, są to zagadnienia związane z teorią mechanizmu określanego jako kontrola wewnętrzna, które (jak słusznie zauważa Autor) stanowią współcześnie jeden z mechanizmów zarządczych zarówno w podmiotach prowadzących działalność gospodarczą, jak i choćby w organach administracji publicznej. Autor ukazuje uplasowanie kontroli wewnętrznej wśród takich pojęć jak kontrola, nadzór, audyt, sprawozdawczość, czy też badanie zgodności (compliance), bez których nie jest możliwe dokonywanie ocen poprawności prowadzenia działalności we współczesnych strukturach organizacyjnych/ podmiotach/ firmach. Po drugie, Autor ukazuje kierowniczą kontrolę wewnętrzną w spółkach prawa handlowego, co należy rozumieć, jako korelację, a nawet swoistą koherencję pomiędzy sferą menadżerską w działalności spółek prawa handlowego i sferą kontroli wewnętrznej. Trafne jest w szczególności przyporządkowanie przez Autora wyników przeprowadzania kontroli wewnętrznej w danych podmiotach z decyzjami menadżerskimi podejmowanymi przez organy/ osoby odpowiedzialne na prowadzenie bieżącej działalności tych podmiotów. Autor przywołuje przykłady światowej literatury, zawierających tezę, iż kontrola jest postrzegana jako element kierowania/ zarządzana współczesnych organizacji z którymi to tezami należy się zgodzić. Natomiast trzeci obszar badań ma charakter komparatystyczny i prezentuje polski model kierowniczej kontroli wewnętrznej w spółkach prawa handlowego na tle prawnoporównawczym tj. na tle rozwiązań amerykańskich, brytyjskich i niemieckich. Należy przyznać, iż Autor w sposób przekonywujący wyjaśnia przyczyny dla których zdecydował o wyborze określonych jurysdykcji prawa obcego dla celów przeprowadzenia analizy. Autor nakreśla dwa cele badawcze ocenianej rozprawy doktorskiej, których realizacja (ze swojej natury) nie byłaby możliwa w przypadku braku przeprowadzenia analizy komparatystycznej, a mianowicie, wykazanie, iż: (i) funkcjonujący w Polsce model kontroli wewnętrznej jest na tle innych krajów 2

3 modelem przestarzałym; a także (ii) polski model z punktu widzenia zgodności polskich rozwiązań ustawowych jest zbliżony do modelu brytyjskiego. W moim przekonaniu tak sformułowane oba cele rozprawy są właściwie odzwierciedlone w całości opracowania, a przeprowadzone prace badawcze zostały dobrze ukierunkowane i mają wyraźnie określone ramy. Bezsprzecznie, dużym walorem pracy jest jej interdyscyplinarność, rozumiana jako bardzo dobre i adekwatne posługiwanie się pojęciami/ instytucjami zarówno z zakresu prawa, jak i ekonomii, teorii zarządzania oraz finansów, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki zagadnień związanych z kontrolą/ audytem/ sprawozdawczością i compliance, co w przypadku koncentracji Autora na tematyce wybranej w rozprawie doktorskiej, było zabiegiem wręcz niezbędnym, acz mogącym powodować pewne trudności. Bardzo cennym aczkolwiek przy tak sformułowanych celach badawczych wręcz niezbędnym elementem analizowanej rozprawy doktorskiej jest analiza komparatystyczna, o czym wspominałem powyżej. 2) Analiza warsztatu naukowego Jednak trafność wyboru tematu, prawidłowe zakreślenie obszaru badawczego i celów rozprawy jeszcze nie gwarantują ostatecznego sukcesu. Ten bowiem zależy w ogromnym stopniu od bazy źródłowej jaką Autor wykorzystuje w toku prowadzonych studiów i badań. W przypadku ocenianej rozprawy doktorskiej należy stwierdzić, że literatura ta została zgromadzona w rozmiarze jak sądzę - co najmniej optymalnym. Zarówno ilość przywołanych w rozprawie pozycji literatury naukowej (w tym licznych publikacji międzynarodowych) oraz staranna selekcja autorów i ich dzieł zasługuje na uznanie. 3

4 Do tego uwagę zwraca dość duża ilość trafnie wybranych orzeczeń sądów prawa polskiego i prawa obcego. Należy również podkreślić, że założonemu celowi pracy towarzyszyły adekwatne metody badawcze. W ocenianej pracy Autor wykorzystał przede wszystkim metodę komparatystyczną, metodę dogmatyczną, metodę funkcjonalną, metodę historyczno opisową oraz metodę kontekstową. Nadto, dodać należy, iż praca jest znakomicie udokumentowana, a przypisy - zwłaszcza ich sporządzenie - nie budzą wątpliwości. Interesującym zabiegiem jest także przygotowanie przez Autora licznych tabel i wykresów, które podsumowują przeprowadzane analizy, co jest o tyle ważne, iż szczególnie w Części I dysertacji zauważalna jest potrzeba dokonywania pewnych syntetycznych analiz o charakterze podsumowującym, o czym także poniżej. 3) Konstrukcja pracy Konstrukcja pracy jest prawidłowa i podporządkowana wymogom płynącym ze sformułowania tematu, jak i celom stawianym sobie przez Autora. Dysertacja składa się z Tomu I i Tomu II. W Części 1 (Rozdział 1 i Rozdział 2) Autor przybliżył pojęcie systemu kontroli wewnętrznej. Mocną stroną tej analizy jest zebranie bardzo specjalistycznej wiedzy nt. teorii ryzyka/ teorii kontroli/ audytu/ sprawozdawczości i compliance, która umożliwia w dalszej części dysertacji na formułowanie wniosków i stanowi swoistą podbudowę dla formułowanych w tej pracy twierdzeń. Analiza jest przy tym rzetelna, interdyscyplinarna, wnikliwa i znamionująca duże zrozumienie dla przybliżanej przez Autora tematyki. 4

5 Natomiast słabszą stroną tej części rozprawy jest jednak przestawianie zbyt wielu szczegółowych informacji, jak i zauważalna (po dłuższej lekturze) potrzeba dokonywania przez Autora prób jednak pewnej syntezy, a nadto dominacja przybliżania zagadnień z zakresu nauki o zarządzaniu co powoduje, iż zmniejsza się walor analizy prawniczej, koniecznej dla rozprawy doktorskiej z zakresu nauk prawnych. W Części 2 (Rozdział 3 Rozdział 9) Autor koncentruje się zarówno na przybliżeniu koherencji i korelacji pomiędzy systemami kontroli wewnętrznej a obowiązkami kierownictwa w spółce publicznej, jak również na przyprowadzeniu analizy prawnoporównawczej w odniesieniu do wybranych modeli systemów kontroli wewnętrznej. Ta część pracy ma głównie mocne strony, do jakich zaliczyć można przede wszystkim bardzo dobrą (dominującą) rozprawę o stricte prawniczym charakterze, umiejętne posługiwanie się teorią prawa (ze szczególnym uwzględnieniem teorii prawa handlowego), czy też prezentowanie dużej wiedzy specjalistycznej. Na uwagę zwracają choćby interesujące wywody Autora o możliwości formułowania reguł odpowiedzialności odszkodowawczej organów spółek prawa handlowego, jako swoistego następstwa braku dobrze funkcjonujących systemów kontroli wewnętrznej w tych podmiotach, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności deliktowej. W Części 3 dysertacji Autor prezentuje skumulowane wnioski badawcze dla całej pracy, co jest formułą interesującą i w mojej ocenie akceptowalną. Osobiście nie zgadzam się z tezą Autora, że powodem dla którego polski model funkcjonowania mechanizmów kontroli wewnętrznej należy uznać jako przestarzały, jest wąskie, wręcz inspekcyjne ujęcie kontroli (s. 355 rozprawy), czy też porównywanie stanu faktycznego ze wzorcem (s. 355 rozprawy), zaś nowoczesna kontrola wewnętrzna winna bazować na analizie ryzyka (risk based approach) i winna pozwalać na zintensyfikowanie działania systemu w kluczowych, najbardziej ryzykownych obszarach spółek (s. 356 rozprawy). W mojej ocenie, istnieje jednak wyraźne rozróżnienie pomiędzy 5

6 kontrolą wewnętrzną i audytem wewnętrznym, który właśnie realizuje funkcje quasi doradcze (nie tylko inspekcyjne) i musi współcześnie uwzględniać analizę ryzyka w danej organizacji (risk based approach). Nie mniej, Autor rozprawy ma pełną swobodę w wyrażaniu własnych poglądów, a to co należy w analizowanym przypadku docenić, to spójne i konsekwentne prezentowanie przez Autora własnych twierdzeń. 4) Podsumowanie Reasumując, jako jeden z pierwszorzędnych walorów rozprawy Pana mgr Łukasza Cichego należy wskazać solidność prezentacji, ukazywanie zjawisk, procesów i instytucji w ich pełnej złożoności. W znakomitej większości ustalenia Autora są rzetelne, dobrze uzasadnione, oparte na optymalnej bazie bibliograficznej i merytorycznie trafne. Należy podkreślić również, że rozprawa napisana została z dużą kulturą słowa, językiem komunikatywnym, z wyraźnym dążeniem do jasności prezentacji. Umiejętności prawnicze w obszarze przybliżania i analizy aktów prawnych, dokonywania wykładni prawa oraz korzystania z dorobku orzecznictwa i doktryny przedmiotu, także nie budzą wątpliwości. Praca przy tym opatrzona została licznymi przypisami, które przekaz Autora czynią bardziej atrakcyjnym, dając czytelnikowi szerszy pogląd na opisywaną instytucję. Bez wątpienia niniejsza praca doktorska posiada dużą wartość poznawczą i praktyczną z uwagi na podjętą problematykę oraz konkretne wnioski końcowe. 6

7 Na koniec pragnę podkreślić, iż przedłożona rozprawa doktorska Pana mgr Łukasza Cichego zasługuje na w pełni pozytywną ocenę. Odpowiada ona wymogom stawianym pracom doktorskim, gdyż Autor dowiódł znajomości regulacji prawnych, i literatury przedmiotu. Nadto, Autor pomyślnie wywiązał się ze swojego zadania badawczego ujętego w dwóch celach badawczych. Reasumując swoją ocenę, uważam, że przedstawiona mi do oceny rozprawa doktorska Pana mgr Łukasza Cichego spełnia warunki określone w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Z pełnym przekonaniem wnoszę zatem, o dopuszczenie Pana mgr Łukasza Cichego do dalszych stadiów przewodu doktorskiego. Prof. nadzw. dr hab. Piotr Zapadka 7