ZADANIA COBORU: 2. Badania OWT po wpisaniu odmian do rejestru.

Transkrypt

1 ZADANIA COBORU: 1. Badania odmian mające na celu wpisanie odmian do krajowego rejestru (OWT, WGO - rośliny rolnicze) oraz przyznania wyłącznego prawa do odmiany. 2. Badania OWT po wpisaniu odmian do rejestru. 3. Prowadzenie porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDOiR) we współpracy z samorządami województw i izbami rolniczymi (ustalenie listy zalecanych odmian na obszarze województwa).

2 OWT Warunkiem wpisania odmiany do Rejestru Odmian i Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa jest stwierdzenie odrębności, wyrównania i trwałości. Badania te prowadzone są przez COBORU. Dla większości gatunków badania te prowadzone są w 2 punktach, co daje większą pewność uzyskania miarodajnych wyników w każdym sezonie wegetacyjnym.

3 OWT Odmianę uważa się za odrębną jeśli różni się przynajmniej jedną cechą od wszystkich znanych odmian, a różnica jest wyraźna i stała. Odmiana jest uznana za wyrównaną jeśli zmienność jej cech (będąca następstwem domieszek, mutacji i innych przyczyn) jest tak mała jak to możliwe, (wymagania dotyczące wyrównania są znacznie wyższe dla odmian rozmnażanych wegetatywnie oraz odmian samopylnych). Odmiana trwała zachowuje swoje charakterystyczne cechy (tai. pozostaje wierna opisowi) po kolejnych rozmnożeniach lub na końcu właściwego cyklu dla niej rozmnożeń.

4 Badania wartości gospodarczej odmian (WGO) Za odmianę o zadowalającej wartości gospodarczej ustawodawca uważa taką odmianę, która w porównaniu do odmian wpisanych do krajowego rejestru ma takie właściwości, które powodują poprawę wartości gospodarczej w uprawie oraz w przerobie i użytkowaniu materiału ze zbioru lub wyrobów wytworzonych z tego materiału" (Art. 7 ustawy).

5 Badania wartości gospodarczej odmian (WGO) Do podstawowych kryteriów decydujących o wartości gospodarczej odmian należą: zdolność plonotwórcza (plenność, potencjał plonotwórczy), jakość plonu jako surowca lub produktu do bezpośredniego spożycia, stabilność plonowania (możliwie mała zmienność w czasie i przestrzeni, tzw. wierność),

6 Badania wartości gospodarczej odmian (WGO) przystosowanie do różnych warunków uprawy i ogólna przydatność użytkowa, odporność na działanie czynników bio- i abiotycznych ograniczających plonowanie i wpływających na jakość pionu (choroby, szkodniki, czynniki glebowe i pogodowe), zdolność reprodukcyjna.

7 Krajowy rejestr (KR) jest urzędowym wykazem odmian roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych, których materiał siewny może być wytwarzany i znajdować się w obrocie w Polsce, jak i na obszarze Wspólnoty Europejskiej, po ich wpisaniu do Wspólnotowego Katalogu. Obecnie do krajowego rejestru mogą być wpisywane odmiany 135 gatunków roślin uprawnych.

8 REJESTR ODMIAN roślin mających znaczenie w gospodarce narodowej (10-20 lat) 1.WARUNKI KONIECZNE akt woli; wymagana dokumentacja odpowiednia nazwa odmiany opłata rejestrowa prowadzenie hodowli zachowawczej materiał siewny do urzędowych badań informacje niezbędne do badań lustracja hodowli zachowawczej

9 2. WARUNKI WPISANIA OWT - odrębność, wyrównanie, trwałość OWT + Z-WGO zadowalająca wartość gospodarcza 3. WARUNKI UTRZYMANIA r zachowanie OWT zachowanie OWT + Z-WGO opłata za utrzymanie w RO prowadzenie hodowli zachowawczej materiał siewny do badań informacje niezbędne do badań lustracja hodowli zachowawczej

10 4. UPRAWNIENIA a) HODOWCA świadectwo zarejestrowania ochrona nazwy odmiany wytwarzanie kwalifikowanego materiału siewnego obrót kwalifikowanym materiałem siewnym b) KRAJOWY TWÓRCA świadectwo wytworzenia odmiany

11 Księga ochrony wyłącznego prawa (KO) jest urzędowym wykazem chronionych odmian i ich hodowców oraz licencjobiorców, którzy otrzymali licencję przymusową. Wyłączne prawo hodowcy do odmiany, przyznawane przez dyrektora COBORU, obowiązuje tylko na terytorium Polski - ochrona na poziomie krajowym. Wyłączne prawo odnosi się do odmian wszystkich rodzajów i gatunków roślin.

12 W obecnym stanie prawnym krajów UE zabrania się podwójnej ochrony poszczególnych odmian tj. na szczeblu unijnym i jednocześnie w dowolnym kraju członkowskim. Czynnikiem decydującym o wyborze przez hodowcę typu ochrony jest przewidywana popularność na rynku.

13 Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze (PDOiR) Cel: dostarczenie rolnictwu obiektywnej informacji o wartości gospodarczej najwartościowszych odmian z KR i CCA, znajdujących się w obrocie nasiennym w naszym kraju. PDOiR jest realizowane w formie badań prowadzonych w postaci różnych serii doświadczeń zaplanowanych i wykonywanych w poszczególnych województwach lub jednolitych w skali całego kraju, koordynowanych merytorycznie przez COBORU.

14 Rekomendacja odmian - Listy zalecanych odmian do uprawy na obszarze województw" (LZO). Wymogi formalne tworzenia LZO w województwie: LZO tworzy się w oparciu o co najmniej 4-letnie wyniki doświadczeń odmianowych (2 lata badań rejestrowych lub 2 lata badań rozpoznawczych) oraz 2 lata doświadczeń PDOiR, Dla odmian które uzyskały bardzo dobre wyniki 2-letnich badań rejestrowych oraz potwierdziły to w l-rocznych doświadczeń PDOiR, możliwa jest wstępna rekomendacja po trzech latach badań.

15

16

17

18 Korzyści gospodarcze z PDOiR 1. Pełniejsze wykorzystanie postępu biologicznego i naukowego w rolnictwie, w tym zwłaszcza odmianowego. 2. Systematyczny dopływ rzetelnej informacji o przydatności gospodarczej odmian dla różnych rejonów kręgu przy zastosowaniu różnych poziomów agrotechniki. 3. Ułatwienie rolnikom trafnego doboru najwartościowszych odmian do uprawy, dostosowanych do lokalnych warunków gospodarowania oraz zastosowanej technologii uprawy. 4. Regulacja dopływu do rolnictwa odmian, zarówno z Krajowego Rejestru jak i ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA).

19 Produkcja nasienna W rolnictwie i ogrodnictwie do siewu używa się zarówno nasion (groch, łubin, bób, mak, len ) jak i owoców (ziarniaki zbóż, orzeszki konopi, niełupki słonecznika), które w praktyce nasiennej określa się jako nasiona. W nasiennictwie występuje szersze pojęcie materiał siewny, który obejmuje zarówno wegetatywny jak i generatywny materiał rozmnożeniowy. Materiał siewny to rośliny lub ich części przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji lub rozmnażania. Materiał siewny odnosi się do całej masy nasiennej a więc nasion z wszelkimi domieszkami.

20 Produkcja nasienna uprawa roślin na nasiona. Wyprodukowanie nasion o wysokiej zdolności kiełkowania i wigorze, z których w następnych latach uzyskamy wysoki plon. Czynniki uwzględniane w produkcji nasiennej: Wybór gleby i pola (gleba zasobna w składniki pokarmowe, pola czyste, wyrównane ograniczenie zmienności glebowej) Dobór płodozmianu nasiennego (rośliny przedplonowe nie mogą być źródłem zanieczyszczeń i domieszek). Przedplony nie mogą być źródłem chorób i szkodników. Odpowiednie nawożenie (oprócz nawozów podstawowych nawożenie mikroelementami: miedź, cynk, bor, mangan, molibden zwiększają plon, zdrowotność i jakość nasion). Systematyczne niszczenie chwastów. Zachowanie izolacji przestrzennej.

21 Organizacja produkcji nasiennej Dobór gospodarstw do kontraktacji (rejonizacja), Zawieranie umów kontraktacyjnych, Terminowe zaopatrzenie plantatorów w materiał siewny, Pomoc w doborze odpowiedniego gatunku i odmiany dla gospodarstwa, Organizowanie doradztwa w zakresie agrotechniki i ochrony plantacji, Współdziałanie z przedsiębiorstwami w zakresie skupu materiału siewnego.

22 Kontrola produkcji nasiennej Obowiązek oceny materiału siewnego wynika z Ustawy o Nasiennictwie. Zadanie to wykonuje Inspekcja Nasienna. Organizacja Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa Wojewódzki Inspektor Zastępca Woj. Insp. ds. ochrony roślin Zastępca Woj. Insp. ds. nadzoru nasiennego Dział Nadzoru Nasiennego Pracownia Oceny Nasion

23 Istotą kontroli produkcji nasiennej jest wszechstronne i dokładne sprawdzenie wszystkich cech i właściwości materiału siewnego, które może być dokonane w polu, w laboratorium bądź na poletkach kontrolnych. Etapy kontroli produkcji nasiennej: Ocena polowa Ocena poletkowa wg systemu OECD Ocena laboratoryjna Kwalifikacja warunkowa

24 Oceną polową objęte są uprawy nasienne prowadzone przez przedsiębiorcę lub uprawy prowadzone na zasadzie umowy kontraktacyjnej z przedsiębiorcom. Urzędowej ocenie podlegają odmiany: wszystkie wpisane do rejestru, skreślone z rejestru przez okres 2 lat, dopuszczone do obrotu decyzją MR, wytwarzane wyłącznie z przeznaczeniem na eksport. Ocena polowa prowadzona w odpowiednim stadium rozwoju rośliny pozwala określić: tożsamość i czystość odmianową, zachowanie odpowiedniej izolacji przestrzennej, zdrowotność roślin, poziom agrotechniki, stan i wyrównanie plantacji, zachwaszczenie.

25 Ocena poletkowa wg systemu OECD (Organizacja ds. Współpracy gospodarczej i Rozwoju) - kontrola czystości i tożsamości odmianowej. Gatunki roślin rolniczych objęte systemem OECD: Rośliny pastewne i oleiste od 1964 r. (ok. 200 polskich odmian na liście OECD). Buraki cukrowe i pastewne od 1970 r. (20 polskich odmian na liście OECD). Zboża od 1980 r. (ok. 90 polskich odmian na liście OECD) Kukurydza od 1997 r. (10 polskich odmian na liście OECD). Kontrola poletkowa polega na obserwacjach cech morfologicznych i faz fenologicznych i porównywaniu ich do wzorca (pochodzącego od hodowcy) w siewie punktowym (10 roślin w 6 powtórzeniach) lub rzędowym (2 rzędy).

26 Kwalifikacja warunkowa prowadzona jest dla odmian przyjętych do badań rejestrowych. Maksymalna powierzchnia plantacji nasiennych kwalifikowanych warunkowo : Zboża do 5 ha Trawy do 2 ha Ziemniaki do 5 ha. Proponowane powierzchnie pozwalają na szybkie wdrożenie odmiany po jej zarejestrowaniu. Materiał siewny odmian nowo zarejestrowanych wprowadzony jest do obrotu z mocy ustawy.

27 Głównymi dostawcami nasion na polski rynek są: Hodowcy (właściciele odmian) Importerzy nasion Przedstawiciele zagranicznych firm hodowlano-nasiennych działający w Polsce

28 Obrót materiałem siewnym oznacza oferowanie do sprzedaży, sprzedaż, dostawę materiału siewnego lub inny sposób dysponowania tym materiałem z wyjątkiem materiału siewnego przeznaczonego do: kontroli i oceny, przerobu uszlachetniania i pakowania, innych celów niż siew i sadzenie, celów naukowych, doświadczalnych i hodowli roślin. Obrót materiałem siewnym mogą prowadzić przedsiębiorcy wpisani do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez wojewódzkiego inspektora.

29 Przedsiębiorca prowadzący obrót materiałem siewnym jest zobowiązany: Składać wojewódzkiemu inspektorowi pisemne informacje dotyczące obrotu materiałem siewnym. Prowadzić dokumentacje dotyczącą: wytwarzania materiału siewnego (jeśli był przez niego wytworzony lub zakontraktowany), procesów technologicznych przerobu (uszlachetniania, pakowania i przepakowywania), yworzenia partii materiału siewnego z materiału wytworzonego przez różnych producentów lub w różnych latach, tworzenia mieszanek materiału siewnego, obrotu materiałem siewnym. Minister właściwy ds. rolnictwa określa zakres i terminy składania informacji o obrocie materiałem siewnym oraz szczegółowe zasady prowadzenia dokumentacji.

30 Do obrotu dopuszcza się materiał siewny kategorii: elitarny, kwalifikowany, standard i handlowy odmian: wpisanych do rejestru lub wspólnotowego katalogu, odmian skreślonych z krajowego rejestru po zdegradowaniu go do najniższego stopnia, odmian pochodzących z krajów trzecich i nie wpisanych do krajowego rejestru w celu rozmnożenia i sprzedaży w tych krajach, materiał siewny odmian miejscowych, mieszankę uznaną za materiał siewny, materiał wytworzony w państwie trzecim w którym obowiązuje system oceny i kwalifikacji równoważny z systemem obowiązującym w krajach UE.

31 Wzory Etykiet stosowanych w oficjalnym obrocie materiałem siewnym

32 Przepisy karne: Kto: nie stosuje nazwy odmiany zgodnie z wpisem do rejestru lub wspólnotowego katalogu, nie stosuje się do zakazów obowiązujących w rejonie zamkniętym, prowadzi obrót materiałem siewnym bez wpisu do rejestru przedsiębiorców, nie stosuje etykiet, wypisów świadectw, plomb, nie zabezpiecza opakowań z materiałem siewnym, podaje na etykietach dane niezgodne ze świadectwem nie prowadzi dokumentacji, i in. podlega karze grzywny.

33 ODSTĘPSTWO ROLNE Odstępstwo rolne ma zastosowanie: Gdy rolnik decyduje się na siew nasion lub sadzeniaków odmian chronionych z własnego zbioru. Aby skorzystać z odstępstwa rolnego trzeba spełnić następujące warunki: 1) Gatunek, który chcemy wysiać, jest prawnie dopuszczony do korzystania z odstępstwa rolnego (jest to m. in. pszenica zwyczajna, żyto, jęczmień, pszenżyto, owies, rzepak ozimy i ziemniaki).

34 2) Materiał do siewu odmiany chronionej pochodzi z własnego zbioru - czyli nie został nabyty na targu", z ogłoszenia, od innego rolnika lub w ramach wymiany sąsiedzkiej. Siew niekwalifikowanego materiału odmiany chronionej jest nielegalny. 3) Gatunek, który chcemy wysiać, jest odmianą populacyjną - nie wolno wysiewać materiału ze zbioru odmian syntetycznych i mieszańcowych (F1).

35 Odstępstwo rolne SIEW Materiał z własnego zbioru (ODSTĘPSTWO ROLNE) Kwalifikowany materiał siewny z urzędową etykietą (od firmy nasiennej) BEZ OPŁATY Chronione odmiany roślin INNE NIŻ ZIEMNIAKI Chronione odmiany ziemniaków (ochrona na poziomie PL i/lub UE 1) gdy ochrona na poziomie PL i pow. gruntów rolnych = 25 ha i więcej lub 2) gdy ochrona na poziomie UE i pow. gruntów rolnych = 30 ha i więcej OPŁATA ZA ODSTĘPSTWO ROLNE 1) gdy ochrona na poziomie PL i pow. gruntów rolnych = mniej niż 25 ha lub 2) gdy ochrona na poziomie UE i pow. gruntów rolnych = mniej niż 30 ha BEZ OPŁATY gdy powierzchnia gruntów rolnych = mniej niż 10 ha BEZ OPŁATY gdy powierzchnia gruntów rolnych = 10 ha i więcej OPŁATA ZA ODSTĘPSTWO ROLNE

36 Licencjonowana Produkcja Materiału Siewnego Kwalifikowany materiał siewny odmian chronionych produkowany jest w firmach nasiennych (licencjobiorcach) wyłącznie na podstawie pisemnej umowy licencyjnej pomiędzy taką firmą a hodowcą (właścicielem) danej odmiany. Rolnik może zakupić kwalifikowany (licencjonowany) materiał siewny, wyprodukowany przez daną firmę nasienną, do siewu we własnym gospodarstwie, bez obowiązku uiszczania dodatkowych opłat dla hodowcy. Po zakończeniu sezonu siewu licencjobiorca rozlicza się z hodowcą we własnym zakresie, wpłacając na jego rzecz opłatę licencyjną.

37 Kontrola materiału siewnego i opłaty sankcyjne Kontrola materiału siewnego polega na sprawdzeniu jego jakości oraz spełniania innych wymagań dotyczących jego wytwarzania, oceny, przechowywania materiału siewnego, a także obrotu tym materiałem. Kontrolę materiału siewnego wykonuje wojewódzki inspektor.

38 Jeżeli w wyniku kontroli partii materiału siewnego stwierdzono, że jest on innej jakości niż określony w świadectwie oceny, albo nieodpowiedniej jakości, albo nie są spełnione wymagania dotyczące wytwarzania, oceny, przechowywania, a także obrotu tym materiałem wojewódzki inspektor może: 1) wydać nowe świadectwo dla całości lub części kontrolowanego materiału siewnego albo 2) w drodze decyzji: a) zakazać wprowadzania materiału siewnego do obrotu, b) wycofać go z obrotu.