OSIĄGNIĘCIA I NIEDOSKONAŁOŚCI PROGRAMÓW GAMBIT ORAZ PERSPEKTYWY REALIZACJI ICH WIZJI I CELÓW STRATEGICZNYCH

Transkrypt

1 OSIĄGNIĘCIA I NIEDOSKONAŁOŚCI PROGRAMÓW GAMBIT ORAZ PERSPEKTYWY REALIZACJI ICH WIZJI I CELÓW STRATEGICZNYCH Kazimierz Jamroz, Lech Michalski, Izabela Oskarbska, Joanna Wachnicka Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Katedra Inżynierii Drogowej

2 Układ prezentacji o Działania UE o Polska na tle UE o Ogólne zmiany stanu brd o Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 osiągnięcia i niedoskonałości o Scenariusze i interwencje o Podsumowanie PG - 2

3 REKOMENDACJE ONZ Wypadki drogowe stanowią jedno z największych zagrożeń na świecie. oszacowania WHO i Banku Światowego wskazują, że rocznie na drogach całego świata ginie ponad 1,2 mln osób. W roku 2010 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję na temat planu działań wszystkich krajów na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. g Zalecenia zostały spisane w dokumencie Plan Globalny dla Dekady Działań na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego KJ, LM- PG - 3

4 REKOMENDACJE ONZ Fundamentalną intencją całego przedsięwzięcia jest uchronienie 5 milionów ludzi przed śmiercią w wypadkach drogowych w latach W Planie Globalnym przygotowano 5 kierunków działań, tzw. filarów dla strategii krajowych: system zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego, bezpieczniejsza infrastruktura drogowa bezpieczniejsze pojazdy, bezpieczny człowiek, system ratownictwa na drogach i opieki powypadkowej. PG - 4

5 STANU BRD W EUROPIE NA TLE ŚWIATA Największa śmiertelność w wypadkach drogowych występuje w Azji i Afryce, natomiast Europa to region świata o najmniejszej śmiertelności w wypadkach drogowych. Silna presja UE na zmniejszenie i śmiertelności i t l ś i wypadków drogowych spowodowała, ł że UE jest najbardziej bezpiecznym regionem na w Europie i na świecie. Ryzyko indywidualne - (bycia ofiarą śmiertelną lub ciężko ranną w wypadku w y y y ( y ą ą ę ą yp drogowym), mierzone liczbą ofiar na 1 mld pkm przebytej drogi jest jeszcze razy większe niż w transporcie lotniczym, morskim czy kolejowym. PG - 5

6 GŁÓWNE PROBLEMY BRD W UE Mimo tak dobrych wyników na tle innych regionów świata w UE największymi grupami ryzyka są nadal: kierowcy i pasażerowie samochodów osobowych, piesi, motocykliści i rowerzyści; głównymi problemami są nadal: o o o o niebezpieczne i zachowania uczestników ruchu (jazda z nadmierną prędkością, jazda po spożyciu alkoholu i narkotyków) ograniczone stosowanie środków ochronnych (kaski i pasy), stosunkowo duży odsetek dróg niespełniających standardów bezpieczeństwa (o wysokim poziomie ryzyka), y flota pojazdów z ograniczoną liczbą urządzeń bezpieczeństwa czynnego i biernego. największa liczba ofiar śmiertelnych występuje od wielu lat w czterech krajach: Włoszech, Polsce, Francji i Niemczech (w 2012 roku 52 % w ogółu ofiar śmiertelnych). PG - 6

7 REKOMENDACJE UE IV Europejski Program Działań ł ń na rzecz Bezpieczeństwa ń Ruchu Drogowego: ambitny cel zmniejszenie liczby zabitych na drogach o 50% w 2020 roku, w stosunku do roku 2010, 7 celów priorytetowych, które powinny zostać uwzględnione przez kraje UE przy tworzeniu krajowych i lokalnych programów, dotyczą działań ił ń podejmowanych na rzecz bezpieczniejszej infrastruktury i pojazdów, ale przede wszystkim skupiają się na uczestnikach ruchu drogowego, etap realizacji długofalowej, europejskiej polityki określanej jako Wizja Zero. KJ, LM - PG - 7

8 REKOMENDACJE UE Realizacja Wizji Zero jest jednym z 10 najważniejszych ż j rekomendacji, które zostały przedstawione w przyjętym w marcu 2011 roku dokumencie Biała Księga Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu... Dąży ż się zatem od osiągnięcia i i Wizji Zero do 2050 roku tj. do osiągnięcia stanu bezpieczeństwa ruchu na drogach, w którym nie będzie ofiar śmiertelnych i ciężko rannych w wypadkach drogowych PG - 8

9 Polska na tle UE Od 2008 roku, zajmujemy czołowe miejsca w UE 27 biorąc pod uwagę poziom niebezpieczeństwa ruchu drogowego. PG - 9

10 Polska na tle UE Tempo poprawy bezpieczeństwa ń ruchu drogowego w Polsce jest znacznie mniejsze niż pozostałych krajach UE. 10 PG -

11 OGÓLNE ZMIANY STANU BRD W POLSCE W LATACH W ciągu dwudziestu lat od roku 1991, który był rokiem przełomowym w historii poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce, do roku 2013 liczba ofiar śmiertelnych zmniejszyła ł się o 57,55 %, a liczba wypadków i ich ofiar ogółem o 35 %. Zmieniły się także dość istotnie podstawowe wskaźniki bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce w latach tj. wskaźnik: demograficzny RFR D : spadek z 207 do 88 (zab./1 mln mk) transportowy RFR T : z 78,0 do 14,3; (zab/ na 1 mld pkm) PG - 11

12 OGÓLNE ZMIANY STANU BRD W POLSCE W LATACH Mimo tak dużych zmian tempo poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce jest znacznie mniejsze niż pozostałych krajach UE. Niestety w ostatnich latach Polska jest na czołowych miejscach w Unii Europejskiej pod względem ryzyka bycia ofiarą śmiertelną wypadków drogowych w odniesieniu do liczby mieszkańców. A wartość wskaźnika demograficznego RFR D jest jeszcze: prawie dwukrotnie większa niż wartość średnia w UE, ponad trzykrotnie większa niż w Wielkiej Brytanii, Holandii i Szwecji PG - 12

13 Główne przyczyny obecnego stanu Mankamenty systemu funkcjonowania Państwa o Niedoskonały system zarządzania krajem (wysoki stopień korupcji, słaba pozycja sektora transportu) o Słaby system ochrony zdrowia ( w tym systemu ratownictwa medycznego i opieki powypadkowej), Infrastruktura drogowa nie dostosowana do standardów brd o Mały (jeszcze) udział dróg szybkiego w przenoszeniu ruchu drogowego g o Niskie standardy brd na drogach istniejących (szczególnie samorządowych) PG - 13

14 Główne przyczyny obecnego stanu Słaby system zarządzania brd oznikome stosowanie procedur zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej (Dyrektywa 2008/96/WE), obrak wyraźnego Lidera zarządzającego bezpieczeństwem ruchu drogowego (agencji brd, instytucji wiodącej) obrak a czytelnego ego i wystarczającego ającego finansowania a a działań a na rzecz brd (ONZ zaleca 10 % budżetu drogowego przeznaczać na działania na rzecz poprawy brd) Niska kultura bezpieczeństwa obrak odpowiedniego wsparcia politycznego (nigdy problem brd nie znalazł miejsca w pierwszoplanowych p działaniach Rządu, ą Parlamentu) obezpieczeństwo nie jest jednym z głównych celów działań w instytucjach i organizacjach odpowiedzialnych za jego stan oliczne, niebezpieczne zachowania uczestników ruchu na drogach (jazda z niebezpieczną prędkością, wyprzedzanie w miejscach niebezpiecznych, i wymuszanie pierwszeństwa ń itp.) PG - 14

15 Wizja Programów GAMBIT Prognoza zmniejszenia liczby śmiertelnych ofiar wypadków w Pol sce - GAMBI T KJ, LM - PG - 15

16 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 W Programie GAMBIT 2005 przyjęto: o polską dalekosiężną i etycznie uprawnioną wizję bezpieczeństwa ń ruchu drogowego - WIZJĘ ZERO, bazująca na doświadczeniach krajów o wysokim poziomie brd (Szwecja, Norwegia, Szwajcaria); a); o główny cel STRATEGICZNY do roku zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych o 50 % w ciągu 10 lat tj. do poziomu nie więcej niż 2800 ofiar śmiertelnych w roku 2013 o zwrócono uwagę na grupy szczególnie wysokiego ryzyka śmierci w wypadku drogowym w Polsce to: niechronieni uczestnicy ruchu drogowego (piesi, rowerzyści, dzieci) i młodzi kierowcy, o podjęto podstawowe problemy brd to: niebezpieczne zachowania uczestników ruchu drogowego, niska jakość infrastruktury drogowej, bark efektywnego systemu zarządzania brd; PG - 16

17 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Dla realizacji tego celu głównego przyjęto 15 grup działań priorytetowych i 144 działań ujętych w pięć celów szczegółowych (zakładających uwzględnienie głównych problemów brd i grup ryzyka): o o o o o Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Kształtowanie bezpiecznych zachowań uczestników ruchu Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej Zmniejszenie ciężkości ę wypadków W I Programie Realizacyjnym BRD na okres trzech lat ( ) wskazano projekty stanowiące uszczegółowienie zadań przedstawionych w strategii, a każdy projekt miał ił przypisany jednostkę wykonawczą, podano źródła finansowania oraz wskaźniki do monitorowania efektywności wdrażania programu. PG - 17

18 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia i niedoskonałości Podjęto 84 zadania z 144 przewidzianych do realizacji II Program Realizacyjny BRD na lata nie został opracowany, jak również III Program Realizacyjny ( ). Przygotowano i wdrażano: o programy branżowe (Program BRD GAMBIT Drogi Krajowe), o programy wojewódzkie (województwa: śląskie, podkarpackie, opolskie, mazowieckie, łódzkie, warmińsko - mazurskie, pomorskie, kujawsko pomorskie, zachodniopomorskie, lubuskie, podlaskie) o programy lokalne (miasta: Olsztyn, Gdańsk, Gdynia oraz powiaty: krasnostawski, ki kętrzyński, ń ki człuchowski, ł kwidzyński, ń ki wejherowski, bytowski itp.). - PG - 18

19 3357 PG - 19

20 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia i niedoskonałości W latach na polskich drogach zginęło osób uratowano od śmierci 9650 osób można było uratować 7700 osób więcej - PG - 20

21 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia i niedoskonałości PG - 21

22 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia i niedoskonałości PG - 22

23 Drogi krajowe zmiany ryzyka indywidualnego 23

24 Drogi krajowe zmiany ryzyka indywidualnego w województwach 24

25 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia i niedoskonałości PG - 25

26 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia i niedoskonałości PG - 26

27 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia ę i niedoskonałości Mimo zmniejszenia liczby zabitych: Piesi o 29% Prędkość o 30 % Zmarli w ciągu 30 dni o 32 % Nadal pozostają trzy plagi brd: Najechania na pieszych uczestników ruchu Jazda z niebezpieczną prędkością Zmarli w ciągu 30 dni od dnia wypadkupg - 27

28 Krajowy Program BRD GAMBIT 2005 Osiągnięcia ę i niedoskonałości PG - 28

29 Idea GAMBIT Osiągnięcia i niedoskonałości Osiągnięcia: Zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Polsce o ponad 50 % w ciągu 20 lat, Skupienie wokół idei prezentowanej przez programy BRD GAMBIT wielu naukowców, przedstawicieli instytucji rządowych i samorządowych, zarządców dróg, służb nadzoru, służb ratownictwa, nauczycieli i wielu ludzi dobrej woli Podjęcie i zrealizowanie wiele działań na rzecz zmniejszenia stopnia niebezpieczeństwa ruchu drogowego, często kontrowersyjnych realizowanych w niesprzyjających warunkach. - PG - 29

30 Idea GAMBIT Osiągnięcia i niedoskonałości Niedoskonałości: Nie osiągnięcie celu strategicznego w roku 2013, osiągnięto tylko 80 % zamierzonego obniżenia liczby ofiar śmiertelnych, Brak woli politycznej do podejmowania działań na rzecz brd Nie wykształcenie zdecydowanego Lidera BRD w Polsce (instytucji, agencji, stowarzyszenia???) Brak systemu skutecznego wdrażania programów brd (bark systemu finansowania i monitorowania działań, niewykształcony system zarządzania brd, niedoskonałości systemu legislacyjnego itp.) - PG - 30

31 Prognoza negatywna do roku 2020 Prognozy demograficzne i motoryzacji w Polsce wskazują, że w latach : liczba mieszkańców może zmniejszyć się o1 4 %, liczba pojazdów może wzrosnąć o dalsze % tj. osiągnąć ponad 30 mln pojazdów, ruchliwość mieszkańców (liczona pracą pacą przewozową o ą pojazdów) może wzrosnąć o %. Stagnacja lub ograniczenie działań prewencyjnych w najbliższych latach może doprowadzić do zatrzymania tendencji spadkowej liczby wypadków drogowych i ich ofiar. W tym przypadku do roku 2020 w wypadkach drogowych może zginąć ponad 40 tys. osób, a ponad 0,5 mln osób może być rannych. Straty materialne i społeczne tych zdarzeń drogowych mogą sięgnąć kwoty 225 mld zł. Konieczne jest zatem podjęcie skutecznych i efektywnych działań na rzecz ochrony życia i zdrowia uczestników ruchu drogowego. PG - 31

32 NARODOWY PROGRAM BRD Cel główny: o OGRANICZENIE LICZBY ZABITYCH o 50% tj. nie więcej niż 2000 w roku 2020 o OGRANICZENIE LICZBY CIĘŻKO RANNYCH o 40% tj. nie więcej niż 5600 w roku 2020 Działania strategiczne: o Rekomendacje ONZ filary: Bezpieczny człowiek Bezpieczna prędkość ę Bezpieczna droga Bezpieczny pojazd Ratownictwo i opieka powypadkowa System zarządzania brd o Podejście systemowe o Zasada 4E o Programy realizacyjne PG - 32

33 OCENA SZANS REALIZACJI WIZJI I CELÓW STRATEGICZNYCH PROGRAMÓW BRD Metoda prognozowania liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych bazująca na modelu deterministycznym. Model ogólny: F liczba ofiar śmiertelnych i t l h na sieci i dróg analizowanego kraju (liczba ofiar śmiertelnych/kraj/rok), P liczba ludności (mln mieszkańców/rok), RFR b bazowy wskaźnik śmiertelności (ofiar śmiertelnych/1mln mieszkańców/rok), MF c krajowy współczynnik modyfikujący. PG - 33

34 BAZOWY MODEL RFR Model bazowy: gdzie: GDPPC Produkt Narodowy Brutto na mieszkańca (tys. ID/mk/rok), (PPP, ceny stałe 2005, dolar międzynarodowy), VKTPC średnia droga przebyta przez mieszkańca pojazdami (km/mk/rok), LEI wskaźnik przewidywanej długości życia w dniu urodzenia, CPI wskaźnik korupcji, ACPC DPR DME konsumpcja alkoholu (l/mk/rok), gęstość demograficzna dróg twardych (km/1 mln mieszkańców), gęstość demograficzna autostrad i dróg ekspresowych (km/1 mln mieszkańców), 0, 1, n - parametry równania Modele zbudowano na podstawie danych z 14 krajów z lat R sk2 = 0,88, BSK 17,5 % PG - 34

35 Wskaźnik śmiertelności demograficznej RFR D w wypadkach na sieci dróg na obszarze kraju zależy głownie od: o stopnia rozwoju społeczno gospodarczego, średniej drogi przebytej przez pojazdy w przeliczeniu na mieszkańca, poziomu rozwoju służby zdrowia, poziomu funkcjonowania systemu państwa, poziom spożycia alkoholu, gęstość i struktury sieci i drogowej itp. PG - 35

36 Współczynnik korekcyjny MF Współczynnik korekcyjny: gdzie: MFc krajowy współczynnik korekcyjny, LEI wskaźnik przewidywanej długości życia w dniu urodzenia, DME gęstość demograficzna autostrad i dróg ekspresowych (km/1 mln mieszkańców), FV liczba fotorejestratorów prędkości (urządzeń/rok), 0, 1, n - parametry równania Modele zbudowano na podstawie danych dla Polski z lat ) R sk2 = 0,96, BSK 5,2 % PG - 36

37 Zmiany podstawowych czynników w latach w Polsce PG - 37

38 Methodology of road fatalities forecasting 220,0 200,0 ies/1m inhab bitants/year) RFR (fataliti 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,00 60,0 40,0 20,0 0, Year Historical data Calculated data model (4) Calculated data model (5) Zastosowanie współczynnika modyfikującego pozwoliło na zwiększenie dokładności modelu (MSE - 5 %) KJ - PG - 38

39 Scenariusze rozwoju Model użyto ż do prognozowania liczby ofiar śmiertelnych i t l h wypadków w Polsce do 2050 roku. Przyjęto cztery scenariusze zmian demograficznych i ekonomicznych. Scenariusz Poziom rozwoju GDPPC (tys. ID/mk) Zmiany demogr. Ludność (mln mk) Bazowy (2012) 18,1 38,3 1 (2050) High 74,0 Duże 29,7 2A (2050) Average 62,0 Średnie 33,0 2B (2050) Low 50,5 Średnie 33,0 3 (2050) Low 50,5 Niskie 36,3 KJ - GUT- 39

40 Ocena scenariuszy PG - 40

41 Ocena scenariuszy Wyniki symulacji wskazują, że: przewidywane zmiany wskaźników demograficznych i socjo ekonomicznych wpływają istotnie na przewidywaną zmianę liczby ofia śmiertelnych wypadków drogowych Przewiduje się dalsze systematyczne zmniejszanie liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Polsce z możliwością ś i zbliżenia i się do Wizji Zero ok. roku Łączna liczba ofiar smiertelnych w wypadkach drogowych w Polsce do roku 2050 (w ciągu 37 lat analizy) może wynieść 30.4 tys. ofiar w scenariuszu 1, 45,00 tys. ofiar w scenariuszu 2A, 77.8 tys. ofiar w scenariuszu 3 PG - 41

42 Proponowane interwencje Za najbardziej prawdopodobny przyjęto scenariusz 2A zmian demograficznych i społeczno - ekonomicznych. Zaproponowano trzy grupy interwencji: grupa 1 zmiany zachowań uczestników ruchu: jazda z mniejszą prędkością (wzmocnienie nadzoru nad ruchem FV), zmniejszenie knsumpcji alkoholu (ACPC), etc., groupa 2 - rozwój bezpiecznej sieci dróg: zwiększenie gęstości dróg ekspresowych i autostrad (DME) oraz poprawa standardów bezpieczeństwa na istniejących drogach, groupa 3 zamian funkcjonowania systemu organizacyjnego państwa : redukcja korupcji (CPI), rozwój systemu opieki zdrowotnej (LEI), rozwój systemu zarządzania brd. PG - 42

43 Ocena interwencji PG - 43

44 Ocena interwencji Wyniki wskazują, że każda grupa zaproponowanych interwencji strategicznych może przynieść istotną redukcję liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Polsce. W przypadku realizacji bazowego scenariusza liczba ofiar smiertelnych w ciągu 37 lat może wynieść 45 tys. ofiar. W przypadku zastosowania zaproponowanych interwencji liczby te można będzie zmniejszyć o: groupa 1-10,3 tys. osób groupa ,2 tys. osób groupa ,9 tys. osób KJ - PG - 44

45 PODSUMOWANIE W 2007 roku Polska zajmowała 20 miejsce na świecie pod względem liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych. Gdy Program GAMBIT zaczęto realizować systematycznie zmniejsza się liczba ofiar śmiertelnych. Jest dużą zasługą wszystkich, którzy wdrażali ideę zapoczątkowaną w Programach GAMBIT i prezentowaną na cyklicznych Seminariach i GAMBIT, tj. wielu osób obecnych na tej sali. PG - 45

46 PODSUMOWANIE Najbardziej efektywnymi i skutecznymi działaniami są: oddziaływanie na zmianę ę zachowań uczestników ruchu drogowego, rozwój systemu bezpiecznych dróg, rozwój skutecznego systemu zarządzania (państwem, systemem transportowym, bezpieczeństwem sieci drogowej). Przedstawione analizy wskazują, że dalsze uporczywe, systematyczne działania z zastosowaniem skutecznych interwencji pozwolą na dalszą redukcję liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych i pozwolą na osiągnięcie i i strategicznego t celu Narodowego Programu BRD w roku 2020 oraz realizację Wizji Zero w połowie obecnego wieku. PG - 46

47 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ