KINO WYCHOWUJE ZDROWE POKOLENIE

Transkrypt

1 Program edukacyjny kina Luna na rok szkolny 2016/2017 BLOK I ZDROWIE I ŻYWIENIE 1. CAŁY TEN CUKIER, reż. Damon Gameau, 2014, Australia, dystrybucja: Spectator Cały ten cukier to film dokumentalny nowej generacji, który w wesoły sposób opowiada o trudnych sprawach. Autor scenariusza, reżyser i jednocześnie główny bohater podejmuje ryzykowny eksperyment na własnym ciele i zdrowiu, decydując się na spożywanie 40 łyżeczek cukru dodanego dziennie. Odpowiada to ok. 160 g, które pomnożone przez liczbę dni w roku dają zawrotną sumę ponad 58 kg! Taką ilość cukru spożywa przeciętny konsument w Australii, uwaga: bez słodyczy! To jest właśnie główne i najważniejsze przesłanie filmu tę olbrzymią ilość cukru pochłaniamy w przetworzonej żywności reklamowanej jako healthy food : w płatkach śniadaniowych, jogurtach owocowych, sokach i napojach, sosach i dodatkach, pieczywie, wędlinach, gotowych sałatkach Damon Gameau zjada swoje 40 łyżeczek cukru codziennie przez 60 dni, w tym czasie odbywając podróż do swojej wątroby, układu krążenia, ale także do społeczności Aborygenów oraz do USA. Pokazuje powszechność chorób cywilizacyjnych w dzisiejszym świecie i zadziwiającą akceptację tej rzeczywistości przez opinię publiczną, być może pod wpływem reklam i spisku cukrowego producentów, którym udało się przekonać tłumy konsumentów, że kalorie z cukru mają taką samą wartość, jak kalorie np. z warzyw. Tymczasem nasz bohater spożywa tę samą liczbę kalorii co przed eksperymentem, ok dziennie, a tyje! Na własne oczy widzimy powstawanie tzw. tłuszczu wisceralnego w jego ciele, który jest tego przyczyną. A zatem puste kalorie odżywczym kaloriom nierówne. W filmie widzimy również, jak australijski aktor pozostaje pod stałą opieką lekarzy i dietetyków, czy też rozmawia z autorami badań i książek, którzy od lat udowadniają chorobotwórcze i uzależniające działanie cukru. Dzięki niebanalnym ujęciom i komunikatom w pigułce jest to doskonała jakość przekazu, daleka od nudnych gadających głów. Kolejne obrazy pokazują różnice w trawieniu glukozy i fruktozy oraz haj cukrowy w mózgu dla mnie jako widza warte więcej niż kilka tysięcy słów naukowców.

2 BLOK I ZDROWIE I ŻYWIENIE 2. ŁOWCY OWOCÓW reż. Yung Chang, 2012, Kanada, dystrybucja: Against Gravity Można spotkać ich w głębi dżungli w Borneo, w kanionach Hollywood Hills, na straganach na Bali, a nawet na własnym podwórku. To łowcy owoców, napędzani przez pasję odkrywania nieznanych, dziwnych i unikalnych smaków. Poświęcili swoje życie, aby stworzyć owocowy ogród Edenu w świecie zdominowanym przez uprzemysłowioną monokulturę, która produkuje rzeczy pozbawione smaku i zapachu. Wśród łowców jest aktor Bill Pullman, znany z takich filmów jak Dzień niepodległości czy Zagubiona autostrada. Jego pasja zaprowadziła go do rozpoczęcia krucjaty o ocalenie ostatniego nietkniętego przez człowieka kawałka ziemi pod słynnym napisem Hollywood w Los Angeles i przekształceniu go w sad będący własnością lokalnej społeczności. Na Bali i Borneo Noris Ledesma i Richard Campbell szukają rzadkich gatunków mango i durianów. W honduraskiej dżungli naukowiec Juan Aguilar ściga się z czasem, aby wyhodować banany odporne na tropikalnego grzyba, który je atakuje. Historie opowiadane przez łowców owoców reżyser zgrabnie łączy z rysem kulturalnym i obyczajowym ludzkości na przestrzeni wieków - od czasów, gdy ludzie byli zbieraczami i ich głównym źródłem pożywienia były owoce, po czasy współczesne, gdy owoce hodowane są przemysłowo i można je kupić w każdym supermarkecie. Bohaterami w filmie Yunga Changa są nie tylko łowcy, ale również, a może przede wszystkim, same owoce: przepiękne, kolorowe mango, jedwabiste fasole czy kremowe, intensywnie pachnące flaszowce peruwiańskie. 3. GMO. WSZYSCY JESTEŚMY KRÓLIKAMI DOŚWIADCZALNYMI reż. Jean-Paul Jaud, 2012, Francja, dystrybucja: Against Gravity W 2011 roku miliard ludzi głoduje, a miliard czterysta milionów nie ma dostępu do elektryczności. GMO i energia nuklearna są rezultatem sytuacji gospodarczej po II wojnie światowej i wydają się dziś nie do uniknięcia ponoć dla naszego dobra Czy rzeczywiście powinniśmy jednak pozwolić na ich masowe wprowadzenie bez długoterminowych testów? Po raz pierwszy w historii, zarówno szerokie używanie pestycydów, jak i wpływ GMO na zdrowie, zostały dogłębnie przeanalizowane w trakcie dwuletnich badań, polegających na karmieniu zwierząt różnymi rodzajami sztucznych karm. Takich badań nikt wcześniej nie przeprowadzał, a co więcej nie opublikował ich wyników, choć oczywistym wydaje się, że propagujące GMO korporacje, instytuty państwowe lub służby ochrony zdrowia powinny wymagać ich od producentów genetycznie modyfikowanej żywności. Film pokazuje nie tylko badaczy biorących udział w tym naukowym eksperymencie, lecz również ich bezkompromisową walkę o prawdę na temat GMO i jej ujawnienie opinii publicznej. Profesor Seralini oraz jego zespół z Uniwersytetu w Caen opublikował szczegółowe studium o toksyczności GMO 9 września 2012 roku. Okazuje się, że wyniki tych badań są bardzo niepokojące. Nie tylko dowodzą toksyczności GMO, ale również stawiają pod znakiem zapytania dzisiejszy system kontroli i regulacji żywności, zdrowia oraz chemikaliów, które masowo wprowadzane są na rynek jako produkty nieszkodliwe.

3 BLOK I ZDROWIE I ŻYWIENIE 4. ZJEDZ TO reż. Grant Baldwin, 2014, Kanada/USA/Wlk. Brytania, dystrybucja: Against Gravity Jedzenie to obsesja naszych czasów. Wszyscy kochamy jeść i z zapałem oglądamy kulinarne programy, magazyny i blogi. Jak to możliwe, że mając tak pozytywny stosunek do jedzenia, wyrzucamy dziś do kosza aż 50% żywności, którą produkujemy i to nie dlatego, że jest ona niejadalna, ale dlatego, że źle i nieatrakcyjnie wygląda? Film śledzi proces marnotrawienia jedzenia zarówno na farmach produkujących żywność, jak i w naszych domach. Okazuje się, że co roku w USA wyrzucamy do kosza produkty warte miliony dolarów. A dzieje się to w kraju, w którym 1/10 mieszkańców regularnie głoduje. Twórcy filmu zdecydowali się przez 6 miesięcy nie kupować jedzenia, lecz żywić się wyłącznie produktami, które normalnie trafiłyby na śmietnik. Wynik tego eksperymentu okazał się niezwykle szokujący i zmusił ich do zastanowienia się nad naszym stosunkiem do żywności. Film przedstawia szerokie konsekwencje masowego dziś trwonienia jedzenia. Twórcy pokazują eksperyment, któremu się poddali i przytaczają wywiady ze znanymi badaczami i działaczami w tym zakresie. Autor, aktywista i wykładowca Tristram Stuart ujawnia szokujące dane dotyczące żywnościowych odpadów i nakłania do bardziej odpowiedzialnego zarządzania światowymi zasobami. Z kolei ekspertka Dana Gunders, autorka bloga o marnowaniu żywności grist.org, objaśnia, na czym polega nasza obsesja na temat dat ważności produktów. Jonathan Bloom, autor bloga wastedfood.com, tłumaczy, dlaczego marnujemy obecnie tyle jedzenia, jaki ma to wpływ i jak możemy temu przeciwdziałać. Film ujawnia również szeroki, filozoficzny aspekt marnowania produkowanych przez nas zasobów żywności, który ma tak dewastujący wpływ na naszą planetę. Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2012 FF Edynburg / Edinburgh FF, 2012 FF Cambridge / Cambridge FF

4 5. WIĘCEJ NIŻ MIÓD reż. Markus Imhoof, 2012, Niemcy/Austria/Szwajcaria, dystrybucja: Against Gravity Dokument o pszczołach? Można by się spodziewać zwyczajowego filmu przyrodniczego z mnóstwem ładnych obrazków i ciepłym głosem narratora wprowadzającym nas w szczegóły owadziej egzystencji. Choć intrygujący film Markusa Imhoofa zawiera szereg utrzymanych w takim stylu sekwencji, to jest jednak zgodnie z tytułem - czymś więcej. Pszczoły funkcjonują tu jako pars pro toto; zgłębienie ich obecnej sytuacji staje się dla reżysera punktem wyjścia do przemyślenia większych spraw. Albert Einstein przepowiedział w końcu i słowa te padają również w filmie że jeśli pszczoły wyginą, ludzkość nie przetrwa kolejnych 4 lat. W dokumencie Imhoofa usłyszymy więcej podobnych bon motów choćby o tym, że pszczoły to posłańcy miłości, którzy umożliwiają roślinom uprawianie seksu. Ale to wypowiedź wybitnego fizyka rozbrzmiewa najdonośniej i nadaje ton prowadzonemu przez reżysera wywodowi. Będący wnukiem szwajcarskiego pszczelarza dokumentalista przemierza świat, badając naturę związku między człowiekiem a pszczołami. Odpowiedzi nie trzeba jednak szukać daleko. Słyszymy ją choćby z ust amerykańskiego przedsiębiorcy, który na dźwięk pszczelego brzęczenia komentuje: oto odgłos pieniędzy. W filmie Imhoofa widzimy, jak zmienił się przemysł pszczelarski z biegiem lat. Dziadek reżysera, który przechadza się po górskich łąkach i dogląda swoich przydomowych uli jest już reliktem przeszłości. Dziś hodowla pszczół to wielki interes, a stereotyp pszczelarza buszującego we własnym ogródku w siatkowym kapeluszu niewiele ma wspólnego z tym, jak prowadzi się ten biznes obecnie. Wspomniany Amerykanin wozi swoje pszczoły wzdłuż i wszerz stanów, żeby wyeksploatować je do granic możliwości. Szpikowane antybiotykami, wystawione na działanie pestycydów czy wysyłane pocztą (w kopertach!) owady padają ofiarą krótkowzrocznej logiki kapitalizmu. Możliwe, że w pędzie ku maksymalizacji zysku przedstawiciele tej branży przy okazji podpisali wyrok śmierci na pszczoły. Imhoof pokazuje, że usiłując sterować każdym aspektem pszczelego życia (kontrola rozrodczości), człowiek doprowadził do pojawienia się tajemniczego zjawiska masowej śmierci tych owadów. Można by się pokusić o interpretację polityczną: graniczący z faszyzmem kapitalizm (pszczoły w ciężarówkach, dążenie hodowców do utrzymania czystości rasy ) żeruje tu na niewinnych pszczelich komunach. Ale, jak wskazuje Imhoof, komunizm też nie dał światu dobrego przykładu. W którymś momencie autor przytacza anegdotę o przewodniczącym Mao, który kazał zabić pozbawiające Chińczyków jedzenia wróble, a w rezultacie doprowadził do plagi owadów, jaką trzeba było z kolei zwalczyć silnymi środkami owadobójczymi. Przykład Chin, gdzie zamiast pszczół drzewa zapylają robotnicy, dowodzi, że z człowieka pszczoły nie będzie. Ale gdy kamera Imhoofa pokazuje z lotu ptaka arterie zbudowanych przez człowieka autostrad, zauważamy, że nie różnią się zbytnio od struktur pszczelego ula. Dlatego też naukowcy usiłują zaradzić pladze, mając w pamięci słowa Einsteina ostrzegającego o związku między człowiekiem a pszczołą. Przybliżone w dokumencie recepty wyglądają jednak na razie jak scenariusz filmu SF o przechowywanych na bezludnych wyspach koloniach ostatniej szansy. Film otwiera scena, w której człowiek wchodzi do lasu z siekierą, wspina się po drabinie i ścina podwieszony na gałęzi ul. Pytanie, jakie stawia reżyser jest proste: czy przypadkiem człowiek nie podciął przy okazji gałęzi, na której sam siedzi?

5 6. ŁOWCY MIODU reż. Krystian Matysek, 2016, Polska, dystrybutor: Mayfly Łowcy miodu są pierwszym polskim pełnometrażowym, wysokobudżetowym filmem przyrodniczym, który wykorzystuje najnowsze zdobycze techniki do ukazania życia pszczół. Dokument Krystiana Matyska pełni również ważną funkcję edukacyjną i interwencyjną: analizuje niebezpieczeństwa, jakie grożą ludzkiej cywilizacji z powodu masowego ginięcia rodzin pszczelich. Razem z aktorką Magdaleną Popławską podążamy poprzez Europę i Azję w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest uratowanie pszczół przed zagładą? Łowcy miodu piszą wspólną historię człowieka i pszczół: począwszy od nowoczesnych wielkomiejskich pszczelarzy, poprzez baszkirskich odnowicieli średniowiecznych technik bartniczych, skończywszy na nepalskich kontynuatorach starodawnych tradycji zbierackich. Kamera Krystiana Matyska przenika do wnętrz uli, ukazując fascynujący obraz żywych, doskonale zorganizowanych i silnie zhierarchizowanych pszczelich społeczności. Łowcy miodu przykuwają uwagę wysmakowaną formą audiowizualną. Szczególnie zachwyca organiczna jakość obrazu, precyzyjnie skomponowane kadry ukazujące tajemnice życia pszczół uchwycone specjalistyczną kamerą Phantom, która kręci nawet 500 tys. klatek na sekundę. Pozwala to ukazać pracę tych pożytecznych owadów z nieznaną polskiemu kinu szczegółowością. Dokument przedstawia nietuzinkowych bohaterów podejmujących walkę w obronie małych stworzeń, których zagłada może doprowadzić do katastrofy ekologicznej. Aktywiści działający na rzecz pszczół reprezentują cały przekrój społeczeństwa. Poznamy między innymi: Kamila Baja pracownika korporacji hodującego pszczoły na dachach modnej warszawskiej galerii handlowej, Adama Kolatora bartnika z Puszczy Białowieskiej, czy hodowcę matek Marię Gembalę, która opowie, na czym polega proces inseminacji oraz w jaki sposób pszczoły wybierają królową. 7. NAKARMIMY ŚWIAT reż. Erwin Wagenhofer, 2005, Austria, dystrybucja: Against Gravity Austriacki reżyser Erwin Wagenhofer zabiera nas w podróż śladami żywności, którą codziennie kupujemy. Szlak wiedzie przez Francję, Hiszpanię, Rumunię, Szwajcarię, Brazylię i z powrotem do Austrii. Oglądamy połów ryb przy wybrzeżach Francji i szklarniową uprawę pomidorów w Hiszpanii na obszarze większym niż kraje Beneluksu, zbiór bakłażanów w Rumunii i brazylijskie pola soi. I przemysłową hodowlę kurczaków. Gościmy w lepiankach brazylijskich głodujących chłopów, którzy poją dzieci brudną wodą, i w siedzibach korporacji, których roczne dochody wielokrotnie przewyższają budżet niejednego państwa. Badając pochodzenie warzyw kupowanych w supermarkecie i zastanawiając się, dlaczego codziennie w Wiedniu wyrzuca się chleb, którego wystarczyłoby dla wyżywienia obywateli Grazu - drugiego co do wielkości miasta Austrii - Wagenhofer próbuje odpowiedzieć na pytanie, co my, obywatele Europy, mamy wspólnego z głodem na świecie. To film o tym, że europejska trzoda zjada amazońskie lasy tropikalne. Film o żywności i o globalizacji, o rybakach i farmerach, o pokonujących długie dystanse kierowcach wielkich ciężarówek i o wszechmocnych zarządach korporacji, o przepływie dóbr i pieniędzy, film o ubóstwie pośród niewyobrażalnego bogactwa i o ludziach umierających z głodu na oczach sytej Europy (a może raczej tuż obok Europy, odwróconej do nich plecami?). Jednym z rozmówców reżysera jest Jean Ziegler, specjalny wysłannik Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw żywności. Trudno mu nie uwierzyć, kiedy mówi: Gdyby pozwolić rozwinąć się rolnictwu, można by wyżywić 12 miliardów ludzi. Innymi słowy: jeśli jakieś dziecko w tej chwili umiera z głodu, to znaczy, że zostało z premedytacją zamordowane.

6 8. DNI, NA KTÓRE CZEKAMY reż. Phie Ambo, 2014, Dania, dystrybucja: Against Gravity Niels Stokholm od 1975 roku jest właścicielem jednego najsłynniejszych gospodarstw w Danii o nazwie Thorshøjgaard. Ten pełen życia 80-latek to również jeden z najbardziej idealistycznych biodynamicznych rolników na świecie, traktujący naturę nie jak podwładnego, lecz partnera. Jego filozofia opiera się na trwałości i harmonii z naturą, a podejście do życia warunkuje szacunek do świata roślin i zwierząt, którym pozwala żyć w zgodzie z instynktami. Dla Nielsa czas mierzony zegarkiem nie istnieje. Nie traktuje on Thorshøjgaard i hodowli w kategoriach tu i teraz. Ma własną wizje dla przyszłych pokoleń, a przede wszystkim nadzieję, że Matka Ziemia pozostanie urodzajna przez następne tysiąc lat. Dzięki takiemu podejściu Niels wraz z żoną Ritą wytwarzają produkty w zgodzie z kosmicznym porządkiem, które chwalą sobie nie tylko zwykli konsumenci, lecz również najsłynniejsze restauracje na świecie, w tym kopenhaska NOMA. Taka filozofia życia i rolnictwa nie spotyka się jednak z poparciem duńskich władz, które straszą Nielsa wycofaniem licencji na hodowlę bydła i prowadzenie gospodarstwa. Czy duńskie prawo jest aż tak bezmyślne? Jakie interesy się za nim kryją? Czy działa ono na rzecz ochrony biodynamicznego modelu rolnictwa? Reżyserka filmu przez kilka lat dokumentowała życie Nielsa i jego zmaganie się z legislacyjną rzeczywistością. Film w medytacyjny sposób portretuje zupełnie wyjątkową życiową misję, jaką pełni ta niezwykła para rolników, szanujących naturę, traktujących świat jako miejsce harmonii, które powinno rozwijać się w zrównoważony sposób po to, aby zapewnić wszystkim istotom zdrową i bezpieczną przyszłość. Zwolnione tempo zdjęć i szczególnego rodzaju muzyka powodują, że film zmienia się w wyjątkowy wizualny poemat ku czci duchowych idei, które człowiek jest nadal jeszcze w stanie wcielić w życie. 9. UPÓR NATURY reż. Jonathan Nossiter, 2014, Włochy, dystrybucja: Against Gravity Czworo właścicieli winnic we Włoszech prowadzi życie, o jakim zawsze marzyli. Giovanna Tiezzi i Stefano Borsa w XI-wiecznym klasztorze i winiarni w Toskanii odnaleźli sposób na uprawę winogron, owoców i wytwarzanie wina metodą, która jest zgodna z ich etruskimi korzeniami. Nie jest to łatwe zadanie, bo kontrolujący wszystko silny przemysł winiarski nakłada na nich kary za niestosowanie przemysłowych metod produkcji i dodatków chemicznych, co utrudnia im również sprzedaż wina w sklepach. Z kolei Corrado Dottori i Valeria Bochi wyprowadzili się z przemysłowego Mediolanu na farmę dziadka w magicznym Marches, gdzie pracują jako rolnicy w poczuciu sprawiedliwości społecznej. Była bibliotekarka Elena Pantaleoni pracuje w winnicy ojca w Emilii i stara się przemienić ją w zupełnie utopijną rzeczywistość. I wreszcie Stefano Bellotti radykalny rolnik-poeta, który usilnie łamie wszelkie zasady w prowadzonej przez siebie awangardowej winnicy w Piemoncie. Wszystkich łączy jeden cel: chcą produkować wino w możliwe najbardziej tradycyjny sposób, z użyciem naturalnych metod, bez ulepszaczy i związków chemicznych i bez konieczności podporządkowania się ścisłym regułom obowiązującym w tym biznesie. Niestety, nie jest to łatwe zadanie, bo nie każdy wierzy w sens ich walki o progresywne, ekologiczne i ekonomiczne rolnictwo. Ci przedstawiciele szybko i prężnie rozwijającego się w Europie ruchu promującego naturalny sposób uprawy i produkcji wina napotykają na twardy opór, ale znaleźli na to rozwiązanie. Dzięki pomocy ekscentrycznego kuratora filmowego

7 Gian Luca Farinelliego postanowili wykorzystać moc fabularnych filmów do zwalczania kłamstw na temat wina, które sprawiają, że każdy akt wolności w tym biznesie jest dziś traktowany jako akt niebezpiecznego sprzeciwu. Świat producentów wina zmienia się nie do poznania, podobnie jak otaczająca nas rzeczywistość i nie jest to wcale zmiana na lepsze. Wróg jest obecnie o wiele poważniejszy niż kiedyś. W tej walce chodzi już nie o rywalizację, czy globalizację, ale o przetrwanie ziemi, która powoli umiera pod wpływem nowoczesnych metod produkcji wina. 10. PUŁAPKI ROZWOJU reż. Mathieu Roy, Harold Crooks, 2011, Kanada, dystrybucja: Against Gravity Zbliżamy się do punktu, w którym postęp techniczny, rozwój gospodarki i wzrost liczby osób na świecie zagrażają istnieniu ludzkości. Od rewolucji przemysłowej tkwimy w pułapce myślenia, że postęp znaczy więcej. Tak jest od 200 lat, więc to już nie postęp, tylko zacięta płyta. Coś z początku wydaje się ulepszeniem, postępem, jest atrakcyjne i z pozoru nie ma złych stron... lecz gdy osiągniemy pewną skalę, okazuje się, że tkwimy w ślepym zaułku. W pułapce. Dwaj kanadyjscy reżyserzy Mathieu Roy i Harold Crooks ostrzegają, że człowiek jest na granicy zniszczenia Ziemi. Dzieje się tak głównie z powodu niemożności odrzucenia paradygmatu rozwoju, czyli nieograniczonego niczym wykorzystania zasobów naszej planety. Odwołując się do historii cywilizacji, reżyserzy filmu w fascynujący sposób pokazują pułapki rozwoju, w które wpadały kolejne cywilizacje na Ziemi, a nasza - jak się okazuje - wcale nie jest wyjątkiem. Przytaczając mocne naukowe argumenty teoretyków i praktyków ekonomii, w tym Stephena Hawkinga, Jane Goodall, Margaret Atwood, Vaclava Smila, Daniela Povinelliego, Gary ego Marcusa, czy Mariny Silvy, reżyserzy wzywają do zmiany orientacji myślenia, jednak bez wzbudzania histerii czy szukania wroga. Pułapki rozwoju przedstawiają świetnie zilustrowane diagnozy na temat współczesności, przekraczające problematykę aktualnego kryzysu ekonomicznego i klimatycznego. Dotyczą bowiem samego źródła sytuacji na świecie - naszego sposobu myślenia i fałszywej wiary w rozwój jako panaceum na całe zło. I choć idea rozwoju uległa w naszych czasach zaprzeczeniu, nadal pozostaje mocną bronią w rękach tych, którzy bez opamiętania gromadzą bogactwa, nie znajdując czasu na racjonalne myślenie. Film sugeruje co prawda możliwości wyjścia z błędnego koła destrukcyjnego działania człowieka, ale przezwyciężenie paradoksu rozwoju wydaje się bardzo trudnym zadaniem, a czasu pozostało niewiele.