Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki

Transkrypt

1 w numerze m.in.: Nowe obowiązki przedsiębiorstw energetycznych w zakresie księgowości po zmianie Prawa energetycznego Praktyczny wymiar zastosowania terminu określonego w art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach Strona postępowania w sprawie wstrzymania dostaw energii elektrycznej 04/2013 NR 4 (86) 31 grudnia 2013 ISSN X

2 Spis treści 3/ Zmiany w ustawie Prawo energetyczne a nowe obowiązki przedsiębiorstw energetycznych w zakresie księgowości 8/ Uwagi co do charakteru terminu określonego w art. 27 ust. 2 ustawy z 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym 11/ Z orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach spornych rozpatrywanych w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2013 r., sygn. akt III SK 26/12). Kto jest stroną postępowania w sprawie wstrzymania dostaw energii elektrycznej? 19/ Informacje i komunikaty Prezesa URE 31/ Tabele informacyjne taryfy dla ciepła, koncesje, operatorzy systemów elektroenergetycznych, operatorzy systemów gazowych Szanowni Państwo! Od 1 stycznia 2014 r. wchodzą w życie zmiany wprowadzone w art. 44 ustawy Prawo energetyczne, dokonane wrześniowym tzw. małym trójpakiem energetycznym. Dotyczą one nałożonych na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązków w zakresie prowadzonej przez te przedsiębiorstwa sprawozdawczości finansowej zawierającej rachunek zysków i strat w zakresie związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii, które zgodnie z nowym brzmieniem podlegają badaniu w przyszłym roku. Dorota Balińska w swoim artykule przedstawia bliżej ten ważny temat, wskazując przy tym, że sformułowane nowe obowiązki sprawozdawcze wynikają nie tylko z Prawa energetycznego, ale także z ustawy o rachunkowości. Zgodnie z art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach, przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 27 ust. 1, tj. przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przywozu gazu ziemnego w celu jego dalszej odsprzedaży odbiorcom, przekazuje ministrowi właściwemu do spraw gospodarki oraz Prezesowi URE informacje o działaniach podjętych w okresie od 1 kwietnia poprzedniego roku do 31 marca danego roku, w celu zapewnienia bezpieczeństwa paliwowego państwa w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą oraz realizacji obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, do 15 maja każdego roku. Z uwagi na fakt, że powstały wątpliwości interpretacyjne dotyczące powyższego terminu, Piotr Jarmowicz podjął próbę odpowiedzi na pytanie co do praktycznego wymiaru jego zastosowania. W bieżącym numerze Biuletynu Państwa uwadze polecamy także artykuł Renaty Trypens, zwracający uwagę na wątpliwości co do określenia stron postępowania administracyjnego toczącego się w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne w sprawie wstrzymania dostaw energii elektrycznej. Autorka, wskazując na zakres rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2013 r., ogranicza się do rozważań dotyczących przypadku, gdy między odbiorcą a przedsiębiorstwem obrotu zawarta jest umowa kompleksowa. Korzystając z okazji, wszystkim Czytelnikom Biuletynu URE życzymy w zbliżającym się Nowym, 2014 Roku, jedynie pozytywnych dni, spełnienia wszystkich planów oraz sukcesów zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym Redakcja WYDAWCA Urząd Regulacji Energetyki ADRES REDAKCJI Warszawa, Al. Jerozolimskie 181, tel. (0-22) , faks: (0-22) , FOTO materiały fotograficzne wykorzystano za zgodą właścicieli praw autorskich Nota copyright do artykułów zamieszczonych w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki przysługuje autorom tych artykułów

3 ZMIANY W USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE A NOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYCZNYCH PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII Zmiany w ustawie Prawo energetyczne a nowe obowiązki przedsiębiorstw energetycznych w zakresie księgowości Dorota Balińska 11 września 2013 r. weszła w życie ustawa z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne (dalej u-pe) oraz niektórych innych ustaw 1), której zasadniczym celem jest stymulowanie dalszego wzrostu konkurencji na rynkach energii. Ustawa ta, implementując dyrektywy Unii Europejskiej, nałożyła szereg nowych obowiązków na przedsiębiorstwa energetyczne, w tym obowiązki w zakresie prowadzonej przez te przedsiębiorstwa sprawozdawczości finansowej. W szczególności wskazać należy na zmiany wprowadzone w art. 44 u-pe, które w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, wchodzą w życie od 1 stycznia 2014 r. Mając na względzie wagę wprowadzonych zmian, warto zagadnieniu temu poświęcić nieco więcej uwagi i zastanowić się, jak nałożone przepisami tej ustawy obowiązki mają, czy raczej muszą, realizować przedsiębiorstwa energetyczne. A jest to szczególnie istotne zważywszy na fakt, że sformułowane nowe obowiązki sprawozdawcze wynikają nie tylko u-pe, ale także z ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości 2), w kontekście której rozpatrywać należy obowiązki nałożone na przedsiębiorstwa energetyczne znowelizowanymi przepisami art. 44 u-pe. Ustawa o rachunkowości określa bowiem wymaganą szczegółowość prowadzenia ewidencji księgowej z uwzględnieniem specyfiki jednostki prowadzącej działalność, a w przypadku przedsiębiorstw energetycznych szczegółowość ta związana jest z dostarczaniem paliw gazowych lub energii. Dla zrozumienia istoty dokonanych zmian w pierwszej kolejności zauważyć należy, że u-pe, jako podstawowy dokument regulujący działalność przedsiębiorstw energetycznych, funkcjonuje w obrocie prawnym od 1997 r. W wyniku kolejnych nowelizacji wprowadzano w niej wiele zmian, w tym w art. 44 dotyczącym obowiązków związanych z prowadzeniem ewidencji księgowej przez przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność w zakresie dostarczania paliw gazowych lub energii. Należy wskazać, że zapis art. 44 u-pe w zakresie, o której mowa powyżej, dotyczy wszystkich przedsiębiorstw energetycznych, a nie tylko przedsiębiorstw prowadzących działalność objętą koncesją. W rozumieniu art. 3 pkt 12 u-pe, przedsiębiorstwo energetyczne to podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi. W trakcie licznych nowelizacji tej ustawy, zapis art. 44 u-pe ulegał rozszerzeniu i zmianom. Pierwotne brzmienie tego artykułu określało jedynie, że przedsiębiorstwa energetyczne zobowiązane są do prowadzenia, w ramach zakładowych planów kont, ewidencji księgowej w sposób umożliwiający obliczenie ich kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania i dystrybucji, dla każdego rodzaju paliwa lub energii, a także w odniesieniu do poszczególnych taryf 3). W nowelizacji wprowadzonej ustawą z 26 maja 2000 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne 4) zasady prowadzenia zakładowych planów kont, ewidencji księgowej zostały odniesione nie do taryf, a do poszczególnych grup taryfowych. Art. 44. Przedsiębiorstwa energetyczne zobowiązane są są obowiązane do prowadzenia, w ramach zakładowych planów kont, ewidencji księgowej w sposób umożliwiający obliczenie obliczanie ich kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania i dystrybucji oraz obrotu, dla każdego rodzaju paliwa paliw lub energii, a także w odniesieniu do poszczególnych taryf grup taryfowych. Z kolei w nowelizacji wprowadzonej ustawą z 24 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Prawo ener- 1) Dz. U. z 2013 r. poz ) Dz. U. z 2013 r. poz. 330 tekst jednolity. 3) Tekst pierwotny: Dz. U. z 1997 r. Nr 54, poz ) Dz. U. z 2000 r. Nr 48, poz. 555, art. 1 pkt 14. nr 4 (86) 31 grudnia

4 PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII ZMIANY W USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE A NOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYCZNYCH getyczne 5) zapis dotyczący zasad prowadzenia zakładowych planów kont, ewidencji księgowej uległ przebudowie, w wyniku której zobowiązano przedsiębiorstwa energetyczne nie zobligowane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, do udostępniania sprawozdań finansowych do publicznego wglądu w swojej siedzibie. Doprecyzowano również zapis dotyczący grup odbiorców, rozszerzając sformułowane tam obowiązki poprzez konieczność odrębnego obliczania kosztów i przychodów, także w odniesieniu do poszczególnych grup odbiorców ustalonych w określonego rodzaju taryfie. Jednocześnie wprowadzono zapis dotyczący prowadzenia ewidencji księgowej w zakresie kosztów i przychodów niezwiązanych z ą wynikającą z dostarczania paliw lub energii. Art Przedsiębiorstwa energetyczne są obowiązane do prowadzenia, w ramach zakładowych planów kont, ewidencji księgowej w sposób umożliwiający obliczanie ich kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania i dystrybucji oraz obrotu, dla każdego rodzaju paliw lub energii, a także w odniesieniu do poszczególnych grup taryfowych odrębne obliczanie kosztów i przychodów dla wykonywanej : 1) związanej z dostarczaniem paliw lub energii, w tym kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji, obrotu, magazynowania, dla każdego rodzaju dostarczanych paliw lub energii, a także w odniesieniu do poszczególnych grup odbiorców określonych w taryfie, 2) niezwiązanej z ą, o której mowa w pkt Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie są obowiązane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, udostępniają sprawozdania finansowe do publicznego wglądu w swojej siedzibie. 5) Dz. U. z 2002 r. Nr 135, poz. 1144, art. 1 pkt 26. Kolejną istotną zmianę w art. 44 u-pe dokonano nowelizacją wprowadzoną ustawą z 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska 6). Mocą art. 1 pkt 36 tej nowelizacji nałożono na przedsiębiorstwa energetyczne nowe obowiązki w zakresie prowadzenia ewidencji księgowej, zobowiązując je do uwzględnienia przy prowadzeniu księgowości przestrzegania zasady równoprawnego traktowania odbiorców oraz konieczności eliminowania subsydiowania skrośnego. Ponadto, oprócz odrębnego obliczania kosztów i przychodów wprowadzono konieczność ustalania zysków i strat dla wykonywanej. Zupełnie nowym, z punktu widzenia obowiązków nałożonych u-pe, stał się obowiązek sporządzania i przechowywania sprawozdań finansowych dotyczących poszczególnych rodzajów wykonywanej gospodarczej w zakresie dostarczania paliw gazowych lub energii, zawierających bilans oraz rachunek zysków i strat za okresy sprawozdawcze, na zasadach i w trybie określonych w przepisach o rachunkowości. Istotnej zmianie uległ przy tym zapis dotyczący pojęcia dostarczania paliw lub energii ( ) odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji, obrotu, magazynowania, dla każdego rodzaju dostarczanych 6) Dz. U. z 2005 r. Nr 62, poz Art Przedsiębiorstwa energetyczne są obowiązane do prowadzenia, w ramach zakładowych planów kont, ewidencji księgowej w sposób umożliwiający odrębne obliczanie kosztów i przychodów dla wykonywanej : Art. 44. (112) 1. Przedsiębiorstwo energetyczne, zapewniając równoprawne traktowanie odbiorców oraz eliminowanie subsydiowania skrośnego, jest obowiązane prowadzić ewidencję księgową w sposób umożliwiający odrębne obliczenie kosztów i przychodów, zysków i strat dla wykonywanej gospodarczej w zakresie: 1) związanej z dostarczaniem paliw lub energii, w tym kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji, obrotu, magazynowania, dla każdego rodzaju dostarczanych paliw lub energii, a także w odniesieniu do poszczególnych grup odbiorców określonych w taryfie; 1) dostarczania paliw gazowych lub energii, w tym kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami gazowymi lub energią, magazynowania paliw gazowych i skraplania gazu ziemnego lub regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego, a także w odniesieniu do grup odbiorców określonych w taryfie, w tym sprzedaży paliw gazowych lub energii odbiorcom, którzy mają prawo wyboru sprzedawcy, i odbiorcom, którzy nie mają prawa wyboru sprzedawcy; 2) niezwiązanej z ą, o której mowa niezwiązanym z ą wymienioną w pkt Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie są obowiązane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, udostępniają sprawozdania finansowe do publicznego wglądu w swojej siedzibie. 2. Przedsiębiorstwa energetyczne są obowiązane do sporządzania i przechowywania sprawozdań finansowych dotyczących poszczególnych rodzajów wykonywanej gospodarczej w zakresie dostarczania paliw gazowych lub energii, zawierających bilans oraz rachunek zysków i strat za okresy sprawozdawcze, na zasadach i w trybie określonych w przepisach o rachunkowości. 3. Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie są obowiązane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, udostępniają te sprawozdania do publicznego wglądu w swojej siedzibie. paliw lub energii poprzez doprecyzowanie pojęcia objętej obowiązkiem, jakim jest konieczność prowadzenia ewidencji księgowej zgodnie z zasadami określonymi w art. 44 w zakresie 4 nr 4 (86) 31 grudnia 2013

5 ZMIANY W USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE A NOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYCZNYCH PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII dostarczania paliw gazowych i energii ( ) odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami gazowymi lub energią, magazynowania paliw gazowych i skraplania gazu ziemnego lub regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego. Przywołane wyżej przepisy w brzemieniu nadanym ustawą z 4 marca 2005 r. obowiązywać jednak będą tylko do 31 grudnia 2013 r. Od 1 stycznia 2014 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw 7), które nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne nowe, szersze obowiązki. Wskazać należy, że zupełnie nową i niezwykle istotną zmianą jest wprowadzona tą ustawą konieczność poddania badaniu sprawozdania finansowego obejmującego bilans, rachunek zysków i strat sporządzonych w zakresie związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii. W tym miejscu koniecznym jest podkreślenie, że sprawozdania, o których wyżej mowa, podlegają badaniu zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, a także w zakresie zapewnienia równoprawnego traktowania odbiorców oraz eliminowania subsydiowania skrośnego pomiędzy ami związanymi z dostarczaniem paliw gazowych lub energii. 7) Dz. U. z 2013 r. poz. 984, art. 1 pkt 30. Art. 44. (183) 1. Przedsiębiorstwo energetyczne, zapewniając równoprawne traktowanie odbiorców oraz eliminowanie subsydiowania skrośnego, jest obowiązane prowadzić ewidencję księgową w sposób umożliwiający odrębne obliczenie kosztów i przychodów, zysków i strat dla wykonywanej gospodarczej w zakresie: 1) dostarczania paliw gazowych lub energii, w tym kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami gazowymi lub energią, magazynowania paliw gazowych i skraplania gazu ziemnego lub regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego, a także w odniesieniu do grup odbiorców określonych w taryfie, w tym sprzedaży paliw gazowych lub energii odbiorcom, którzy mają prawo wyboru sprzedawcy, i odbiorcom, którzy nie mają prawa wyboru sprzedawcy; 2) niezwiązanym z ą wymienioną w pkt Przedsiębiorstwa energetyczne są obowiązane do sporządzania i przechowywania sprawozdań finansowych dotyczących poszczególnych rodzajów wykonywanej gospodarczej w zakresie dostarczania paliw gazowych lub energii, zawierających bilans oraz rachunek zysków i strat za okresy sprawozdawcze, na zasadach i w trybie określonych w przepisach o rachunkowości. 3. Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie są obowiązane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, udostępniają te sprawozdania do publicznego wglądu w swojej siedzibie. 2. Przedsiębiorstwo energetyczne jest obowiązane do sporządzania i przechowywania, na zasadach i w trybie określonych w przepisach o rachunkowości, sprawozdania finansowego zawierającego bilans oraz rachunek zysków i strat za okresy sprawozdawcze, odrębnie dla poszczególnych rodzajów wykonywanej gospodarczej, o których mowa w ust Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 2, podlega badaniu, zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, także w zakresie zapewnienia równoprawnego traktowania odbiorców oraz eliminowania subsydiowania skrośnego pomiędzy ami, o których mowa w ust. 1 pkt Sprawozdanie finansowe sporządzane przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii elektrycznej powinno zawierać informację o przychodach z tytułu wykonywania prawa własności do sieci przesyłowej lub sieci dystrybucyjnej. 5. Przedsiębiorstwa energetyczne dokonujące zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, o których mowa w art. 4 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, są obowiązane do zamieszczenia w sprawozdaniu finansowym informacji o tych zmianach wraz z uzasadnieniem; zmiany te muszą gwarantować porównywalność informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych sporządzonych przed wprowadzeniem tych zmian oraz po ich wprowadzeniu. 6. Przedsiębiorstwo energetyczne, które nie jest obowiązane na podstawie odrębnych przepisów do publikowania sprawozdań finansowych, udostępnia te sprawozdania do publicznego wglądu w swojej siedzibie. Mając na uwadze to, że zapis art. 44 w przytoczonym brzmieniu wchodzi w życie od 1 stycznia 2014 r., jak i fakt, że wprowadzone zasady ewidencji kosztów i przychodów zysków i strat obowiązują w niezmienionej formule już od 2005 r., domniemywać można, że przedsiębiorstwa energetyczne, choćby z racji natłoku zmian legislacyjnych, nie zwróciły dostatecznej uwagi na wprowadzone zmiany dotyczące sprawozdań finansowych zawierających rachunek zysków i strat w zakresie związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii, które zgodnie z nowym brzmieniem podlegają badaniu po 1 stycznia 2014 r. Zakres sprawozdania Omawiając poruszoną tu problematykę warto także zwrócić uwagę, że koszty i przychody oraz zyski i straty dla związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii należy wykazać z podziałem na poszczególne grupy odbiorców określone w taryfie. Należy zatem przyjąć, że bilans, rachunek zysków i strat sporządzone zgodnie z art. 44 u-pe, zawierać będą informacje odnoszące się do sprzedaży zewnętrznej przedsiębiorstwa energetycznego w zakresie dotyczącym grup odbiorców określonych w taryfie. nr 4 (86) 31 grudnia

6 PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII ZMIANY W USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE A NOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYCZNYCH Okres sprawozdawczy podlegający badaniu Przepisy zawarte w art. 44 u-pe nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek badania sprawozdania finansowego. Mając na uwadze, że zmiany wprowadzone w art. 44 u-pe wchodzą w życie po 1 stycznia 2014 r., należy przyjąć, że okres sprawozdawczy, którego dotyczy obowiązek badania sprawozdania finansowego (określonego jako bilans i rachunek zysków i strat) rozpoczyna się po 1 stycznia 2014 r. Trzeba także pamiętać, że w świetle art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości 8), okres sprawozdawczy to okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych. Dla zdecydowanej większości przedsiębiorstw energetycznych badanie sprawozdań, o których mowa w art. 44 u-pe dotyczyć więc będzie sprawozdań za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. Dla przedsiębiorstw energetycznych istotne jest także to, że określając zasady (politykę) rachunkowości, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o rachunkowości należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Podkreślenia wymaga ponadto fakt, że uwzględniając specyfikę działania przedsiębiorstw energetycznych oraz potrzeby prowadzenia ewidencji w zakresie obliczania kosztów i przychodów oraz ustalania zysków i strat 8) Dz. U. z 2013 r. poz. 330 tekst jednolity. dla wykonywanej, informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym należy zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy o rachunkowości wykazywać z większą szczegółowością niż określona w załącznikach do ww. ustawy. Zasady badania sprawozdania Sprawozdanie finansowe w zakresie związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii będzie podlegało badaniu, zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości. I tak, w myśl art. 7 ww. ustawy, poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić należy w szczególności: zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń. Powyższe zdarzenia należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych. Podkreślenia wymaga i to, że wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych. W kontekście poruszanych tu zagadnień podkreślić wypada również, że u-pe wprowadziła dodatkowe zasady badania sprawozdań z dotyczącej dostarczania paliw gazowych lub energii, a mianowicie badanie pod względem zapewnienia równoprawnego traktowania odbiorców oraz eliminowania subsydiowania skrośnego, pomiędzy ami związanymi z dostarczaniem paliw gazowych lub energii, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami gazowymi lub energią, magazynowania paliw gazowych i skraplania gazu ziemnego lub regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego. Wpływ zmiany w art. 44 na proces taryfowania Odnosząc opisane wyżej regulacje do procesu zatwierdzania taryf trzeba mieć na względzie, że Prezes URE w ramach postępowania taryfowego ma prawo wezwać przedsiębiorstwo energetyczne do przedstawienia sprawozdań finansowych, o których mowa w art. 44 u-pe. Organ też w przypadku stwierdzenia, w toku toczącego się postępowania w sprawie zatwier- 6 nr 4 (86) 31 grudnia 2013

7 ZMIANY W USTAWIE PRAWO ENERGETYCZNE A NOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYCZNYCH PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII dzenia taryfy, że przedstawiona do zatwierdzenia taryfa nie spełnia wymagań stawianych przez art u-pe, może na mocy art. 23 ust. 2 pkt 2 tej ustawy żądać od przedsiębiorstwa energetycznego dostosowania przedstawionej taryfy pod względem zgodności z zasadami określonymi w art u-pe. W wypadku, gdy przedsiębiorstwo odmówi zmiany przedstawionej taryfy celem dostosowania jej do ww. wymagań, wówczas Prezes URE zgodnie z dyspozycją art. 47 ust. 2 odmówi jej zatwierdzenia z uwagi na jej niezgodność z zasadami i przepisami, o których mowa w art Obowiązek prowadzenia szczegółowej księgowości, w zakresie związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii, zgodnie z art. 44, ma charakter powszechny, co oznacza, że dotyczy wszystkich przedsiębiorstw energetycznych, również tych nie posiadających Podsumowując, stwierdzić wypada, że brak zbadanego przez biegłych sprawozdania finansowego, zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 44 u-pe może być podstawą odmowy zatwierdzenia taryfy. Nie można ponadto zapomnieć, że obowiązek prowadzenia szczegółowej księgowości, w zakresie związanej z dostarczaniem paliw gazowych lub energii, zgodnie z art. 44, ma charakter powszechny, co oznacza, że dotyczy wszystkich przedsiębiorstw energetycznych, również tych nie posiadających. Dodać ponadto należy, że w ramach ewidencji księgowej prowadzonej w formie zakładowego planu kont, konieczne jest wyodrębnienie kosztów i przychodów z uwagi na poszczególne rodzaje energetycznej w odniesieniu do grup odbiorców ustalonych w taryfie. Zgodnie z art. 44 ust. 1 u-pe wyróżnia się w ramach poszczególnych rodzajów energetycznych wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję i obrót paliwami gazowymi i energią, a także działalność dotyczącą magazynowania paliw gazowych i skraplania gazu ziemnego lub regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego oraz odniesienie do pozaenergetycznych przedsiębiorstw energetycznych. Takie ujęcie kosztów i przychodów jest niezbędne z punktu widzenia kalkulacji taryf przedsiębiorstwa w oparciu o przepisy art. 45 u-pe. Należy zwrócić uwagę na zapis art. 45 ust. 4 Prawa energetycznego, który zobowiązuje przedsiębiorstwa energetyczne do różnicowania cen i stawek opłat określonych w taryfach dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła dla różnych grup odbiorców wyłącznie ze względu na koszty uzasadnione spowodowane realizacją świadczenia, o ile przepisy nie stanowią inaczej. Z przytoczonej wyżej regulacji wynika, że w przypadku przedsiębiorstw energetycznych korzystających z uproszczonego sposobu kalkulacji cen i stawek opłat na podstawie 13 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 17 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło 9), a więc ustalania cen i stawek opłat nie w odniesieniu do kosztów, ale w oparciu o ceny referencyjne, ustawodawca nie zwalnia tych przedsiębiorstw z obowiązku prowadzenia księgowości zgodnie z art. 44 ww. ustawy. Dorota Balińska Starszy Specjalista w Południowo-Zachodnim Oddziale Terenowym URE z siedzibą we Wrocławiu 9) Dz. U. z 2010 r. Nr 194, poz nr 4 (86) 31 grudnia

8 PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII UWAGI CO DO TERMINU OKREŚLONEGO W ART. 27 UST. 2 USTAWY O ZAPASACH Uwagi co do charakteru terminu określonego w art. 27 ust. 2 ustawy z 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym 1) Piotr Jarmowicz Zgodnie1) z art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach, przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 27 ust. 1, tj. przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przywozu gazu ziemnego w celu jego dalszej odsprzedaży odbiorcom, przekazuje ministrowi właściwemu do spraw gospodarki oraz Prezesowi URE informacje o działaniach podjętych w okresie od 1 kwietnia poprzedniego roku do 31 marca danego roku, w celu zapewnienia bezpieczeństwa paliwowego państwa w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą oraz realizacji obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, do 15 maja każdego roku. Wątpliwości interpretacyjne dotyczące omawianego terminu powstawały odnośnie tego, czy do terminu tego zastosowanie znajdą zasady docho- 1) Dz. U. z 2012 r. poz. 1190, z późn. zm., dalej ustawa o zapasach. wywania terminów określone w Kodeksie postępowania administracyjnego 2), a w szczególności art pkt 2 Kpa, zgodnie z którym termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe 3) (dalej operator publiczny ). Dlatego też celem autora jest podjęcie próby odpowiedzi na pytanie co do praktycznego wymiaru zastosowania tego terminu. W ocenie autora, przy używaniu omawianego terminu przepisy Kpa o dochowywaniu terminów nie znajdują zastosowania. Powyższe, zdaniem autora, wynika z charakteru tego terminu, jest to bowiem stosując nomenklaturę ustaloną przez doktrynę prawa administracyjnego ustawowy termin materialny, niedyspozytywny oraz przedawniający w tym sensie, że jest terminem nie podlegającym przedłużeniu oraz terminem nieprzywracalnym 4). 2) Dz. U. z 2013 r. poz. 267, dalej Kpa. 3) Dz. U. z 2012 r. poz ) Por.: Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2006, s. 329; A. Wiktorowska [w:] M. Wierzbowski (red.), M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, Ważną przy tym okolicznością jest to, że ustawa o zapasach nie wskazuje, w jaki sposób należy obliczać określone w niej terminy, co więcej, brak jest w ustawie o zapasach przepisu analogicznego do art. 30 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne 5) stanowiącego, że Do postępowania przed Prezesem URE stosuje się ( ) przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Dochodzi tu zatem do specyficznej sytuacji, gdy ustawa określa dany termin, jednakże nie określa sposobu jego obliczania. W sytuacjach takich, zdaniem autora, znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego (dalej Kc ), zgodnie z którymi, jeżeli ustawa, orzeczenie sądu lub decyzja innego organu państwowego albo czynność prawna oznacza termin nie określając sposobu jego obliczania, stosuje się przepisy art tego kodeksu (art. 110 Kc). Zgodnie z art. 111 Kc termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia, a jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Natomiast zgodnie z art. 115 Kc, jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego. Co przy tym istotne, przepisy Kc w odniesieniu do terminów nie przewidują formy ich dochowywania poprzez nadanie pisma w polskiej placówce pocztowej operatora Postępowanie administracyjne ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2004, s. 72; Z. Muras [w:] M. Swora, Z. Muras (red.), Prawo energetyczne. Komentarz, Warszawa 2010, s ) Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm. 8 nr 4 (86) 31 grudnia 2013

9 UWAGI CO DO TERMINU OKREŚLONEGO W ART. 27 UST. 2 USTAWY O ZAPASACH PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII publicznego. Zatem obowiązane podmioty nie mają prawnej możności zachowania tego terminu przez samo nadanie w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego pisemnej informacji, o której mowa w art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach. Na poparcie powyższej tezy można, per analogiam, odwołać się do ustaleń judykatury, dokonanych odnośnie stosowania terminu wskazanego w art. 9e ust. 4b ustawy Prawo energetyczne (Wniosek, o którym mowa w ust. 3, przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnym źródle energii przedkłada operatorowi systemu elektroenergetycznego, w terminie 45 dni od dnia zakończenia okresu wytworzenia danej ilości energii elektrycznej objętej tym wnioskiem). I tak, Sąd Apelacyjny w Warszawie, w postanowieniu z 13 maja 2010 r. (sygn. akt VI Acz 664/10) stwierdził: nieuprawnione jest stanowisko, że wniosek, o którym mowa w art. 9e ust. 3 w związku z ust. 4b prawa energetycznego jest wyłącznie elementem postępowania wszczynającym procedurę uzyskania świadectwa pochodzenia i w związku z tym termin do jego złożenia jest terminem procesowym. Konsekwencją materialnego charakteru analizowanego terminu, jest brak możliwości stosowania Rozdziału 10 Kodeksu postępowania administracyjnego (Terminy), co oznacza, że nie oblicza się terminów materialnych w sposób wskazany w art. 58 art. 60. Tym samym nie można uznać, że ten termin jest zachowany z chwilą nadania wniosku w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (art k.p.a.). Analogicznie orzekł Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w postanowieniu z 7 stycznia 2011 r. (sygn. akt XVII AmZ 20/10). Przytoczyć tu także można relewantne, zdaniem autora, stanowisko doktryny i judykatury w temacie stosowania art. 182 ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 6) : Odwołujący się może wysłać odwołanie do Prezesa Izby za pomocą poczty, jednak w przypadku, gdy poczta nie doręczy odwołania do Prezesa Izby w terminie na jego wniesienie, odwołanie zostanie uznane za wniesione po terminie. Odwołanie musi być bowiem doręczone do Prezesa Izby w terminie na jego wniesienie, liczy się bowiem nie 'data stempla pocztowego' lecz data doręczenia adresatowi (za: Szczepański D., Oferty i odwołania, Zam. Pub. Dor , Lex nr /1), oraz: Wobec faktu, iż ustawa P.z.p. nie zawiera odmiennych uregulowań dotyczących terminów i sposobu ich liczenia zastosowanie mają wprost przepisy Tytułu V (Terminy) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, zwanej w dalszej części 'ustawa Kodeks cywilny' postanowienie Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych z 3 lutego 2011 r., KIO 188/11. Z adekwatnym problemem spotkać się można przy stosowaniu przepisów dotyczących obowiązku utrzymywania zapasów paliw stałych na podstawie ustawy Prawo energetyczne. Stosownie do art. 10 ust. 1e pkt 2 ustawy Prawo energetyczne, wytwórca energii (energii elektrycznej lub ciepła) jest obowiązany informować Prezesa URE 6) Dz. U. z 2013 r. poz o obniżeniu ilości zapasów paliw poniżej wielkości określonych w przepisach stosownego rozporządzenia oraz o sposobie i terminie ich uzupełnienia wraz z uzasadnieniem. Co ważne, jak stanowi art. 10 ust. 1f tej ustawy, informację w powyższym zakresie wytwórca obowiązany jest przekazać w formie pisemnej najpóźniej w trzecim dniu od dnia, w którym rozpoczęto obniżanie ilości zapasów paliw poniżej wielkości określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 10 ust. 6 ww. ustawy. Odnotować tu należy, że w odniesieniu do stosowania powyższych przepisów w zakresie terminu określonego w art. 10 ust. 1f ustawy Prawo energetyczne, regulator przyjął stanowisko 7), że skuteczne dochowanie tego terminu polega na przekazaniu informacji najpóźniej w trzecim dniu od dnia, w którym rozpoczęto obniżanie ilości zapasów paliw, przy czym wytwórca energii może nadać taką informację w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, jednakże nie stanowić to będzie samo w sobie prawidłowej realizacji przedmiotowego obowiązku, jeżeli informacja taka dojdzie do Prezesa URE po terminie określonym w art. 10 ust. 1f ustawy. Analizując wątek specyfiki terminu określonego w art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach zauważyć należy, że agregowanie informacji przekazywanych 7) Por. Informacja Prezesa URE Nr 35/2011 w sprawie terminu przekazywania przez wytwórców energii elektrycznej lub ciepła informacji Prezesowi URE o obniżeniu zapasów paliw poniżej wielkości określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 lutego 2003 r. w sprawie zapasów paliw w przedsiębiorstwach energetycznych nr 4 (86) 31 grudnia

10 PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII UWAGI CO DO TERMINU OKREŚLONEGO W ART. 27 UST. 2 USTAWY O ZAPASACH przez przywożących gaz ziemny przez adresatów tych informacji nie stanowi postępowania administracyjnego w ścisłym tego słowa znaczeniu 8). Czynności w ramach agregowania informacji przekazywanych na podstawie art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach nie są bowiem prowadzone przez Prezesa URE na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego, lecz na podstawie relewantnych przepisów prawa materialnego ustawy o zapasach, stanowiących lex specialis w tym zakresie, a czynności takie nie kończą się wydaniem administracyjnej w rozumieniu Kpa (por. art. 1 pkt 1, art. 104 i 107 Kpa) bądź też inną formą załatwienia sprawy przewidzianą w tym Kodeksie. Czynności dokonywane w ramach agregowania przedmiotowych informacji oczywiście mieszczą 8) Inną kwestią jest to, że na podstawie art. 63 ust. 1 pkt 6 ustawy o zapasach, karze pieniężnej (wymierzanej przez Prezesa URE w drodze ) podlega ten, kto będąc osobą kierującą ą przedsiębiorstwa energetycznego wykonującego działalność gospodarczą w zakresie przywozu gazu ziemnego w celu jego dalszej odsprzedaży odbiorcom, nie przedstawi, w wyznaczonym terminie, informacji, o których mowa w art. 27 tej ustawy, albo przedstawi w tej informacji dane nieprawdziwe. się w zakresie spraw administracyjnych sensu largo (spraw z zakresu administracji publicznej), tj. w zakresie spraw, w odniesieniu do których przepisy prawa materialnego stanowią podstawę dla podjęcia określonych działań przez Prezesa URE. Tak więc, z uwagi na zakres stosowania Kpa, sprawy takie uznać należy za sprawy administracyjne czy też sprawy z zakresu administracji publicznej i jednocześnie za sprawy, w odniesieniu do których przepisy Kpa nie znajdują wprost zastosowania. Przywołać tu można stanowisko doktryny, zgodnie z którym sam charakter sprawy, która jest sprawą z zakresu administracji publicznej, a postępowanie w takiej sprawie jest ze swej istoty administracyjne, nie Foto: archiwum Mazowieckiej Spółki Gazownictwa oznacza, iż będzie ono prowadzone na podstawie przepisów KPA 9). Powyższe argumenty, w ocenie autora, przemawiają także za tym, że do określania prawidłowości zachowania terminu określonego w art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach nie znajdą zastosowania przepisy Kpa w zakresie obliczania terminów, w tym przepisy art Kpa o nadawaniu pism, w szczególności w zakresie stosowania pkt 2 ww. przepisu. Reasumując, zdaniem autora, adresaci normy zawartej w art. 27 ust. 2 ustawy o zapasach powinni zapewnić, aby informacja, o której mowa w tym przepisie faktycznie dotarła do Prezesa URE oraz Ministra Gospodarki w określonym ustawowo terminie, tj. do 15 maja danego roku, a samo nadanie takiej informacji w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego z uwagi na materialny i niedyspozytywny charakter przedmiotowego terminu nie stanowi samo w sobie prawidłowej realizacji przedmiotowego obowiązku. Piotr Jarmowicz Specjalista w Departamencie Rynków Paliw Gazowych i Ciekłych URE 9) Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, op. cit., s nr 4 (86) 31 grudnia 2013

11 KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ ODBIORCA NA RYNKU ENERGII PRAWO Z orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach spornych rozpatrywanych w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2013 r., sygn. akt III SK 26/12) Kto jest stroną postępowania w sprawie wstrzymania dostaw energii elektrycznej? Renata Trypens Regulacja uprawniająca przedsiębiorstwo energetyczne do wstrzymania dostaw paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła z powodu zwłoki odbiorcy w zapłacie została wprowadzona do Prawa energetycznego 1 stycznia 2003 r. 1), stanowiąc tym samym lex specialis w stosunku do unormowań dotyczących powstrzymywania się ze spełnieniem świadczenia lub odstąpienia od umowy w przypadku zwłoki jednej ze stron (art. 490 i 491 Kodeksu cywilnego). Zgodnie z art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne 2) przedsiębiorstwa energetyczne, zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii, mogą wstrzymać dostarczanie paliw gazowych, 1) Ustawa z 24 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne (Dz. U. z 2002 r. Nr 135, poz. 1144). 2) Ustawa z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.). energii elektrycznej lub ciepła w przypadku, gdy odbiorca zwleka z zapłatą za pobrane paliwo gazowe, energię elektryczną lub ciepło albo świadczone usługi co najmniej miesiąc po upływie terminu płatności, pomimo uprzedniego powiadomienia na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy i wyznaczenia dodatkowego, dwutygodniowego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności 3). W dacie wejścia w życie omawianego przepisu, jak również w następnych latach, realizację dostaw energii elektrycznej do odbiorców (w tym do odbiorów w gospodarstwach domowych) co do zasady zapewniały przedsiębiorstwa energetyczne, prowadzące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania i dystrybucji oraz obrotu tą energią (tzw. Spółki Dystrybucyjne). Działając w granicach udzielonych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki zawierały i wykonywały umowę sprzedaży i do- 3) Art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne w brzmieniu obowiązującym do 10 września 2013 r. stawy energii elektrycznej. W tak ukształtowanej strukturze rynku elektroenergetycznego nie zachodziły żadne wątpliwości, że to właśnie te przedsiębiorstwa objęte są dyspozycją normy art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne, co było jednoznaczne z posiadaniem uprawnienia do podjęcia o wstrzymaniu dostaw energii elektrycznej w przypadku zalegania odbiorcy z zapłatą za pobraną energię i świadczone usługi. W konsekwencji, w przypadku zaistnienia sporu w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej, który został poddany pod rozstrzygnięcie Prezesa URE, należało uznać je obok odbiorcy za stronę postępowania prowadzonego w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne. Opisane zasady funkcjonowały, zgodnie z obowiązującym wówczas stanem prawnym, do czerwca 2007 r. Wątpliwości interpretacyjne dotyczące pojęcia strony postępowania w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej, toczącego się przed Prezesem URE w przypadku, gdy energia dostarczana jest do odbiorcy na podstawie umowy kompleksowej, pojawiły się w związku ze zmianą modelu realizacji dostaw, która zaistniała na rynku elektroenergetycznym. Zauważyć przy tym należy, że brzmienie art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne nie uległo zmianie. 1 lipca 2007 r. na rynku energii elektrycznej nastąpiło rozdzielenie w zakresie dystrybucji i obrotu energią elektryczną (wyodrębnienie przedsiębiorstwa obrotu ze struktury przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo art. 5b ust. 3 nr 4 (86) 31 grudnia

12 PRAWO ODBIORCA NA RYNKU ENERGII KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ ustawy Prawo energetyczne 4) ). Sytuacja ta miała istotny wpływ na postępowania administracyjne w zakresie określonym w art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, w szczególności zaś na postępowanie w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej. W związku z tym, istotnym zagadnieniem stało się ustalenie podmiotów będących stronami takiego postępowania, które winno być czynione w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego z uwzględnieniem charakteru i rodzaju stosunków prawnych łączących odbiorcę z przedsiębiorstwem obrotu (w szczególności będącym sprzedawcą z urzędu) oraz przedsiębiorstwem dystrybucyjnym, do sieci którego przyłączona jest instalacja odbiorcy. Zmiany na rynku energii zaistniałe po rozdzieleniu ukształtowały stosunki umowne związane z dostarczaniem energii elektrycznej w dwojaki sposób. Odbiorca energii ma zawarte oddzielnie: umowę o świadczenie usług dystrybucji i umowę sprzedaży (przypadek ten dotyczy głównie dużych odbiorców energii) albo też odbiorca ma zawartą umowę kompleksową (umowa zawierająca postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej) z przedsiębiorstwem 4) Art. 5b ustawy Prawo energetyczne dodany ustawą z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne (Dz. U. z 2007 r. Nr 115, poz. 790). Stosunek prawny, jaki istnieje między odbiorcą a przedsiębiorstwem dystrybucyjnym zawiązany jest niejako 'za pośrednictwem' przedsiębiorstwa obrotu obrotu będącym sprzedawcą z urzędu (dotyczy to w szczególności odbiorców w gospodarstwach domowych) lub wybranym przez odbiorcę. Stroną postępowania administracyjnego, zgodnie z art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Interes prawny w danej sprawie (w omawianym przypadku w sprawie dotyczącej nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej) można wywodzić zarówno z przepisu ustawy (obowiązku publicznoprawnego w zakresie dostarczania energii), jak i postanowień umownych (obowiązek dostarczania sprzedaży energii na określonych warunkach). Niniejszy artykuł, mając na uwadze zakres rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, ogranicza się do rozważań dotyczących przypadku, gdy między odbiorcą a przedsiębiorstwem obrotu zawarta jest umowa kompleksowa. W omawianej sytuacji, pierwszoplanowe znaczenie posiada ustalenie charakteru stosunku prawnego, jakim jest umowa kompleksowa. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy Prawo energetyczne, dostarczanie paliw gazowych lub energii może odbywać się na podstawie umowy zawierającej postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii (tzw. umowa kompleksowa ). Bez wątpienia jednak, mimo że jest to jeden dokument (umowa), to realizacja praw i obowiązków z niego wynikających możliwa jest jedynie przy udziale przedsiębiorstwa dystrybucyjnego. Jest to uzasadnione chociażby z tego względu, że przedsiębiorstwo obrotu nie może zawierać umów o świadczenie usług dystrybucji z odbiorcą, gdyż ani nie posiada niezbędnej infrastruktury, która umożliwiałaby świadczenie tego typu usług, ani tym bardziej nie posiada uprawniającej do prowadzenia tego rodzaju. Stosunek prawny, jaki istnieje między odbiorcą a przedsiębiorstwem dystrybucyjnym zawiązany jest niejako za pośrednictwem przedsiębiorstwa obrotu. Świadczy o tym w szczególności treść art. 5 ust. 4 ustawy Prawo energetyczne, zgodnie z którym umowa kompleksowa może zawierać m.in. postanowienia umowy o świadczenie usług dystrybucji zawartych przez sprzedawcę z przedsiębiorstwem dystrybucyjnym na rzecz i w imieniu odbiorcy. Dla realizacji umowy kompleksowej w ustawie Prawo energetyczne zagwarantowany został obowiązek zawarcia umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji (art. 5a ust. 2). Przepis art. 5a został wprowadzony do ustawy Prawo energetyczne na mocy przepisów ustawy z 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska 5). Z uzasadnienia do tej ustawy wynika, że przepis ten miał na celu 5) Dz. U. z 2005 r. Nr 62, poz. 552 oraz z 2006 r. Nr 158, poz nr 4 (86) 31 grudnia 2013

13 KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ ODBIORCA NA RYNKU ENERGII PRAWO wdrożenie art. 3 ust. 3 dyrektywy 2003/54/WE 6) poprzez zapewnienie świadczenia usługi kompleksowej (tzw. universal service) dla odbiorców bytowo-komunalnych oraz drobnych przedsiębiorców. W uzasadnieniu tym jednoznacznie wskazano, że Warunkiem umożliwiającym działanie sprzedawców z urzędu jest prawne zobowiązanie przedsiębiorstw sieciowych do zawierania umów przesyłowych z dostawcami z urzędu (art. 5a ust. 2 PE), którzy w tym zakresie działają w imieniu i na rzecz swoich odbiorców.. Należy zatem przyjąć, że zobowiązanymi i uprawnionymi z umowy kompleksowej w zakresie świadczenia usług dystrybucji jest przedsiębiorstwo dystrybucyjne i odbiorca. W konsekwencji przyjęcia tego poglądu należy zatem uznać, że w przypadkach sporów o nieuzasadnione wstrzymanie dostaw energii elektrycznej, w sytuacjach gdy odbiorcę z przedsiębiorstwem obrotu wiązać będzie umowa kompleksowa, stronami postępowania administracyjnego będą odbiorca i przedsiębiorstwo obrotu jako strony umowy oraz przedsiębiorstwo dystrybucyjne, do sieci którego przyłączony jest ten odbiorca, jako podmiot zobowiązany do świadczenia usług na rzecz odbiorcy. Nie budzi przy tym wątpliwości fakt, że technicznej czynności wstrzymania dostaw energii władne jest dokonać wyłącznie przedsiębiorstwo dystrybucyjne (lub też przesyłowe). Do podjęcia w kwestii wstrzymania dostaw energii ze względu na zaległości odbiorcy w opłatach za sprzedaną 6) Dyrektywa 2003/54/WE dotycząca wspólnych zasad dla rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE z 19 grudnia 1996 r. (Dz. Urz. WE L 27 z ). energię uprawnione jest natomiast przedsiębiorstwo dokonujące obrotu energią. Takie też stanowisko prezentował Prezes URE w prowadzonych po 1 lipca 2007 r., tj. po rozdzieleniu, postępowaniach administracyjnych w sprawach nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej. Konsekwencją przyjęcia takiego poglądu było uznanie, że legitymacja strony postępowania w sporze dotyczącym wstrzymania dostaw przysługuje poza odbiorcą zarówno przedsiębiorstwu obrotu (będącemu stroną umowy sprzedaży umowy kompleksowej, wobec którego odbiorca ma zaległości), jak i przedsiębiorstwu dystrybucyjnemu (uprawnionemu do wstrzymania dostaw, jak również ich wznowienia). Pozwala to zasadnie wnosić, że regulacja zawarta w art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne znajduje zastosowanie zarówno w odniesieniu do przedsiębiorstwa zajmującego się obrotem tą energią, jak i do przedsiębiorstwa świadczącego usługi przesyłu lub dystrybucji. Co prawda jak wynika z literalnego brzmienia wskazanego powyżej przepisu do wstrzymania dostaw uprawnione jest przedsiębiorstwo zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej, jednakże przesłanką uprawniającą przedsiębiorstwo dystrybucyjne do wstrzymania dostaw jest zwłoka odbiorcy w uiszczeniu należności za pobraną energię albo świadczone usługi. Takie brzmienie przepisu przesądza o obowiązku uwzględniania powołanego przepisu w stosunkach zobowiązaniowych łączących zarówno odbiorcę ze sprzedawcą energii elektrycznej, jak i z dystrybutorem. Nie bez znaczenia dla uznania słuszności poglądu Prezesa URE pozostaje również okoliczność, że w rozpatrywanych sporach jak ustalono w toku postępowania to przedsiębiorstwo obrotu (będące stroną umowy sprzedaży umowy kompleksowej) było wystawcą faktur za sprzedaną i dostarczoną odbiorcy energię elektryczną; również to przedsiębiorstwo obrotu kierowało do odbiorcy wezwanie do zapłaty zaległych należności, o którym mowa w art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne. Oznacza to, że już na etapie poprzedzającym spór przedsiębiorstwo to uznało siebie jako dostawcę energii elektrycznej za podmiot zobowiązany do stosowania procedury określonej w tym przepisie. Foto: A. Głośniewska nr 4 (86) 31 grudnia

14 PRAWO ODBIORCA NA RYNKU ENERGII KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ Co do zasady również w postępowaniu administracyjnym przed Prezesem URE przedsiębiorstwo obrotu występowało jako strona postępowania biorąc w nim czynny udział nie kwestionując tym samym braku legitymacji strony w toczącym się postępowaniu. Dodatkowo należy wskazać, że wezwanie do zapłaty obejmowało należności z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczonych usług dystrybucji (usługi te na rzecz odbiorcy świadczy przedsiębiorstwo dystrybucyjne), bowiem faktury wystawiane przez przedsiębiorstwo obrotu odbiorcy obejmują (przy umowie kompleksowej) należności wynikające z w zakresie obrotu, jak również dystrybucji energii elektrycznej. Na marginesie dodać należy, że wobec ukształtowanych wcześniej na rynku energii elektrycznej stosunków zobowiązaniowych, determinowanych obowiązującym modelem dostaw, przedstawione stanowisko znajduje również zastosowanie do umów zawartych pomiędzy odbiorcą i zintegrowanym pionowo przedsiębiorstwem energetycznym (przed rozdzieleniem ) zajmującym się zarówno sprzedażą energii elektrycznej, jak i świadczeniem usługi jej dystrybucji. W szczególności, zważywszy na fakt, że po 1 lipca 2007 r. (do czasu zawarcia umów kompleksowych w rozumieniu ustawy Prawo energetyczne) właśnie takie umowy z przyczyn oczywistych funkcjonowały w obrocie prawnym. Rozważając słuszność sformułowanego poglądu, należy w pierwszej kolejności odwołać się do treści art. 5b ust. 3 ustawy Prawo energetyczne. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu za zobowiązania wynikające z umowy, na podstawie której przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo pełniące funkcję operatora systemu dystrybucyjnego dostarcza energię elektryczną do odbiorcy końcowego, powstałe przed dniem wyodrębnienia (tj. 1 lipca 2007 r.) odpowiadają solidarnie przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo pełniące funkcję operatora systemu dystrybucyjnego, z którego wyodrębniono część niezwiązaną z ą dystrybucyjną i przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, do którego wniesiono wkład niepieniężny na pokrycie kapitału zakładowego innego przedsiębiorstwa. Nie można również pominąć okoliczności, iż umowy, na podstawie których realizowano dostawy energii elektrycznej przed rozdzieleniem (niezależnie od przyjętej przez przedsiębiorstwo energetyczne nazwy np. umowa sprzedaży, umowa dostawy lub umowa sprzedaży i dostawy) zawierały w istocie elementy właściwe zarówno dla umowy sprzedaży, jak również umowy o świadczenie usługi dystrybucji. Taka konstrukcja umowy uzasadnia uznanie jej za umowę, która w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów ma status umowy kompleksowej. Realizacja praw i obowiązków wynikających z przedmiotowej umowy możliwa jest zatem jedynie przy współdziałaniu przedsiębiorstwa dokonującego obrotu energią elektryczną oraz przedsiębiorstwa dystrybucyjnego. Niewątpliwie wstrzymanie dostaw energii elektrycznej jest powstrzymaniem się przez przedsiębiorstwo energetyczne (przedsiębiorstwa energetyczne) od wykonania zobowiązań wynikających z umowy, na podstawie której przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo dostarczało energię elektryczną. Jeżeli więc przedmiotem postępowania w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw jest wstrzymanie, które miało miejsce przed wyodrębnieniem się przedsiębiorstwa obrotu z przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, o którym mowa w art. 5b ust. 3 ustawy Prawo energetyczne, oba przedsiębiorstwa będą stronami takiego postępowania, ze względu na ciążącą na nich odpowiedzialność solidarną. Warto również zauważyć, że stanowisko Prezesa URE zgodnie z ukształtowaną linią orzeczniczą, nie było kwestionowane przez Sądy rozpatrujące sprawy, których przedmiotem była ocena zasadności wstrzymania dostaw energii elektrycznej z powodu nieuiszczenia przez odbiorcę należności z tego tytułu, mające miejsce po rozdzieleniu w zakresie sprzedaży i dystrybucji. Co prawda, w wydanych wyrokach Sądy nie odnosiły się do kwestii legitymacji strony postępowania administracyjnego w sporze dotyczącym wstrzymania dostaw, tym niemniej nie dopatrzyły się rażącego naruszenia prawa polegającego na skierowaniu do podmiotu (przedsiębiorstwa zajmującego się obrotem energią elektryczną) nie posiadającego przymiotu strony, co winno skutkować uchyleniem skarżonej (por. np. wyroki SOKiK: z 25 kwietnia 2008 r., sygn. akt XVII AmE 215/07, z 2 grudnia 2008 r., sygn. akt XVII AmE 108/08; wyroki SA: z 22 października 2009 r., sygn. akt VI ACa 354/09, z 30 października 2009 r., 14 nr 4 (86) 31 grudnia 2013

15 KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ ODBIORCA NA RYNKU ENERGII PRAWO sygn. akt VI ACa 358/09; wyroki SN: z 21 września 2010 r., sygn. akt III SK 12/10, z 2 grudnia 2010 r., sygn. akt III SK 29/10). Nadmienić należy, że w orzecznictwie pojawił się odmienny pogląd. W wyroku z 2 grudnia 2010 r. (sygn. akt VI ACa 654/10) Sąd Apelacyjny stwierdził m.in.: Z literalnego brzmienia art. 6 ust. 3a prawa energetycznego wynika, że do wstrzymania dostaw energii elektrycznej uprawnione jest przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii. Za nieuzasadniony uznać należy zatem prezentowany w apelacji pogląd, że regulacja objęta tym przepisem znajduje zastosowanie zarówno w odniesieniu do przedsiębiorstwa zajmującego się obrotem energią, jak i do przedsiębiorstwa świadczącego usługi przesyłu lub dystrybucji. ( ) Na gruncie art. 6 ust. 3a prawa energetycznego trafnie wywiódł Sąd Okręgowy, iż przedsiębiorstwem wstrzymującym dostawy energii był ( ) [przedsiębiorstwo dystrybucyjne przyp. autora], a nie ( ) [przedsiębiorstwo obrotu przyp. autora], której rola sprowadzała się do ustalenia istnienia zaległości w zapłacie należności za dostarczoną energię elektryczną, jako przesłanki zezwalającej na odłączenie energii elektrycznej i do przekazania tej informacji ( ).. Z kolei odmienny pogląd zgodny ze stanowiskiem Prezesa URE zaprezentował Sąd Apelacyjny w (późniejszym niż wskazane powyżej wyroki) wyroku z 15 listopada 2011 r. (sygn. akt VI ACa 453/11): Odnośnie do zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 6 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne, Sąd Apelacyjny uznał, że również i ten zarzut jest nietrafny. Powódka [przedsiębiorstwo obrotu przyp. autora] twierdzi, że to nie ona winna być adresatem zaskarżonej a ( ) [przedsiębiorstwo dystrybucyjne przyp. autora] bowiem to ten podmiot spełnia przesłanki z art. 6 ust. 3a w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne. Należy podkreślić, że zmiany, jakie z dniem r. nastąpiły na rynku energii elektrycznej i gazu, wiążą się, co do zasady, z rozdzieleniem w zakresie przesyłania lub dystrybucji od obrotu energią elektryczną lub gazem. Sytuacja ta wywiera bezpośredni wpływ na postępowanie administracyjne dotyczące nieuzasadnionego wstrzymania prowadzone w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, gdyż istotnym zagadnieniem jest ustalenie podmiotów będących stronami takiego postępowania. ( ) W sytuacji świadczenia usługi kompleksowej przez sprzedawcę z urzędu podstawy wstrzymania muszą być oceniane na podstawie umowy kompleksowej. Biorąc pod uwagę definicję strony określoną w art. 28 k.p.a. ( ) podmiotem uczestniczącym w postępowaniu dotyczącym wstrzymania dostaw jest zarówno przedsiębiorstwo przesyłowe lub dystrybucyjne, jak i przedsiębiorstwo obrotu. Interes prawny w sprawie wstrzymania dostaw można wywodzić zarówno z przepisów prawa energetycznego (np. art. 4 ust. 2), jak i postanowień danej umowy. Naruszenie przez odbiorcę warunków umowy sprzedaży lub umowy kompleksowej (np. zwłoka w zapłacie za pobraną energię) upoważnia przedsiębiorstwo obrotu lub sprzedawcę z urzędu do dokonania wstrzymania, skoro są oni stroną danej umowy. Generalnie zaś technicznego (faktycznego) wstrzymania dostaw dokonuje przedsiębiorstwo przesyłowe lub dystrybucyjne, ponieważ to do jego sieci przyłączony jest dany odbiorca, a działanie wstrzymania dostawy realizuje w związku z otrzymaniem określonej informacji od przedsiębiorstwa obrotu. Stąd przymiot strony w postępowaniu prowadzonym przez Prezesa URE, w trybie art. 8 ust. 1 pr. en. przy sporze o wstrzymanie dostaw, przysługuje odbiorcy oraz literalnie wskazanemu w art. 6 ust. 3 i 3a prawa energetycznego 'przedsiębiorstwu zajmującemu się przesyłem lub dystrybucją', lecz także przedsiębiorstwu obrotu, z którym odbiorca ma podpisaną umowę kompleksową lub umowę sprzedaży. W sytuacji, gdy odbiorca zalega z płatnościami jedynie za energię elektryczną, a reguluje płatności za przesyłanie lub dystrybucję, można zasadnie wywodzić, że przedsiębiorstwo przesyłające lub dystrybucyjne ma jedynie interes faktyczny, a nie prawny w zakresie takiego sporu. W przedmiotowej sprawie ( ) jest odbiorcą energii elektrycznej na podstawie umowy zawartej z powódką. To powódka wystawiała zainteresowanej faktury, w których wskazywała numer swojego konta bankowego, na który ( ) miała dokonywać wpłat, wreszcie to powódka w wezwaniu do zapłaty z dnia 18 listopada 2008 r. poinformowała zainteresowaną, że w przypadku braku wskazanej w wezwaniu kwoty, powódka zmuszona będzie wstrzymać dostarczanie energii elektrycznej do jej nieruchomości. Mając zatem powyższe na uwadze, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości, że powódka prawidłowo została wskazana jako adresat zaskarżonej.. nr 4 (86) 31 grudnia

16 PRAWO ODBIORCA NA RYNKU ENERGII KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ Rozpoznając kolejne odwołanie od Prezesa URE rozstrzygającej spór w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej, która zapadła po rozdzieleniu i zgodnie z przyjętym stanowiskiem adresatami obok odbiorcy było przedsiębiorstwo obrotu oraz przedsiębiorstwo dystrybucyjne Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej Sąd Okręgowy ) wyrokiem z 12 października 2010 r. (sygn. akt XVII AmE 172/09) uchylił w całości zaskarżoną decyzję. W motywach powyższego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że w przedmiotowej sprawie, zważywszy na treść art. 6 ust. 3a w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, uprawnionym do wstrzymania dostaw energii elektrycznej było wyłącznie przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, dlatego też to przedsiębiorstwo dystrybucyjne winno być adresatem zaskarżonej. Skierowanie niniejszej zarówno do przedsiębiorstwa dystrybucyjnego, jak i do zajmującego się obrotem energią elektryczną sprzedawcy stanowiło, zdaniem Sądu Okręgowego, rażące naruszenie prawa wynikające z art pkt 2 k.p.a., gdyż przedmiotowa decyzja wydana została w stosunku do innego podmiotu, niż wynikało to z przepisów prawa. Od powyższego wyroku Prezes URE wniósł apelację zaskarżając go w całości i zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa materialnego, poprzez błędną wykładnię art. 6 ust. 3a w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne oraz w związku z art. 28 k.p.a., polegającą na uznaniu, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną nie powinno być adresatem zaskarżonej, co w konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego skutkuje, że skierowanie do niego należy uznać za rażące naruszenie prawa. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 8 września 2011 r. (sygn. akt VI ACa 287/11), oddalił apelację Prezesa URE. Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że apelacja Prezesa URE nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zarzut, jakoby Sąd Okręgowy uznał, że przedsiębiorstwo obrotu nie było stroną postępowania administracyjnego, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej jest całkowicie chybiony. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że z uwagi na istnienie ścisłego związku w działaniach przedsiębiorstwa obrotu i przedsiębiorstwa dystrybucyjnego, które skutkowały odcięciem dopływu energii do nieruchomości odbiorcy, zasadnym był udział obu tych podmiotów w toczącym się przed Prezesem URE postępowaniu (co w istocie miało miejsce), jednakże wadliwość polegała na wskazaniu, że jej adresatem uczyniono przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się sprzedażą energii elektrycznej, a nie podmiot, w którego gestii leżała dystrybucja energii. Ponadto, uzasadniając swoje stanowisko Sąd Apelacyjny z jednej strony stwierdził, że sprzedawca energii elektrycznej powinien uzyskać status zainteresowanego zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i w ewentualnym postępowaniu sądowym, z drugiej jednak wskazał, iż zasadnie Sąd Okręgowy ustalił, że przedsiębiorstwo obrotu nie posiada legitymacji do występowania w roli adresata zaskarżonej. W konsekwencji, Sądy obydwu instancji wprawdzie uznały, że stronami postępowania administracyjnego winny być: przedsiębiorstwo obrotu, przedsiębiorstwo dystrybucyjne oraz odbiorca, jednakże przedsiębiorstwo obrotu jako sprzedawca energii elektrycznej nie posiada legitymacji do występowania w roli adresata zaskarżonej. Nie zgadzając się z takim stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, gdyż nie znajduje ono uzasadnienia w świetle obowiązujących regulacji w tym zakresie, Prezes URE wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie art. 6 ust. 3a w związku z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne w związku z art. 28 k.p.a., poprzez błędną ich wykładnię polegającą na przyjęciu, iż w zaistniałym stanie faktycznym sprzedawca energii elektrycznej nie był stroną postępowania administracyjnego, w wyniku którego wydana została zaskarżona decyzja, a tym samym nie powinien być adresatem przedmiotowej oraz art. 5 ust. 3 i ust. 4 ustawy Prawo energetyczne, poprzez ich niezastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, prowadzące do przyjęcia przez Sąd Apelacyjny, że stosunek zobowiązaniowy (umowa kompleksowa) łączący odbiorcę właśnie z przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się obrotem energią elektryczną, a nie z przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się dystrybucją tej energii jest całkowicie nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. 16 nr 4 (86) 31 grudnia 2013

17 KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ ODBIORCA NA RYNKU ENERGII PRAWO W ocenie Prezesa URE brak było uzasadnienia do podzielenia poglądu Sądu Okręgowego popartego przez Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku, że po stronie przedsiębiorstwa obrotu brak jest legitymacji do bycia adresatem zaskarżonej, co w ocenie Sądu Apelacyjnego oznacza, iż decyzja ta zapadła z rażącym naruszeniem prawa, a w konsekwencji tego rodzaju wada dyskwalifikuje decyzję obligując Sąd do jej uchylenia. Zdaniem Prezesa URE Sąd Apelacyjny podzielając pogląd Sądu Okręgowego błędnie zinterpretował przepisy art. 6 ust. 3a w związku z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne oraz w związku z art. 28 k.p.a., przyjmując, że wprawdzie zarówno sprzedawca, jak i dystrybutor energii elektrycznej powinny być uznane za strony postępowania przed Prezesem URE w sprawie wstrzymania dostaw tej energii, tym niemniej przedsiębiorstwo zajmujące się obrotem nie powinno być adresatem takiej. Takie stanowisko jest obarczone oczywistym błędem, bowiem w postępowaniu administracyjnym adresatami są strony tego postępowania. Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniono w szczególności rozbieżnością w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego co do wykładni przepisów ustawy Prawo energetyczne regulujących kwestię wstrzymania dostaw w związku ze zdefiniowanym w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego pojęciem strony postępowania. Rozbieżność ta powstała na tle oceny podobnego co do zasady stanu faktycznego, tj. przypadku wstrzymania dostaw energii elektrycznej z powodu nieuiszczenia przez odbiorcę należności z tego tytułu, które miało miejsce po rozdzieleniu w zakresie sprzedaży i dystrybucji, jak również tożsamego stanu prawnego rozpatrywanych spraw (por. wyrok SA z 2 grudnia 2010 r., sygn. akt VI ACa 654/10; wyrok SA z 15 listopada 2011 r., sygn. akt VI ACa 453/11). W konsekwencji w ocenie Prezesa URE istniała potrzeba zajęcia przez Sąd Najwyższy stanowiska porządkującego sprzeczne poglądy wyrażone w orzeczeniach Sądu Apelacyjnego, wynikające z odmiennej wykładni tych samych przepisów (tj. art. 6 ust. 3a w związku z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne oraz w związku z art. 28 k.p.a.). Wyrokiem z 12 kwietnia 2013 r. (sygn. akt III SK 26/12) Sąd Najwyższy uznając skargę kasacyjną Prezesa URE za zasadną uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego (z 8 września 2011 r., sygn. akt VI ACa 287/11) wraz z poprzedzającym go wyrokiem Sądu Okręgowego (z 12 października 2010 r., sygn. akt XVII AmE 172/09) i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy stwierdził m.in. że: Tymczasem gdy odbiorca energii ma zawartą umowę kompleksową z przedsiębiorstwem obrotu, powodem wstrzymania dostarczania energii nie są zaległości odbiorcy energii względem przedsiębiorstwa dystrybucyjnego. Przedsiębiorstwo dystrybucyjne świadczy usługi przesyłowe na rzecz odbiorcy na podstawie umowy łączącej to przedsiębiorstwo z przedsiębiorstwem obrotu. Przedsiębiorstwo obrotu jest bowiem, na podstawie umowy kompleksowej, zobowiązane do sprzedaży energii oraz zapewnienia jej dostarczania odbiorcy. To przedsiębiorstwo obrotu wystawia faktury odbiorcy, w których zawarte są należności za dostarczoną energię oraz za świadczone usługi przesyłowe w związku z dostarczaniem tej energii. W przypadku umowy kompleksowej prawna więź w zakresie obowiązku zapłaty za dostarczoną energię i wyświadczone w związku z dostarczaniem tej energii usługi dystrybucyjne łączy odbiorcę energii jedynie z przedsiębiorstwem obrotu. Jeżeli przedsiębiorstwo obrotu zobowiązało się sprzedawać energię odbiorcy oraz dostarczać ją za pośrednictwem przedsiębiorstwa dystrybucyjnego, do którego należy sieć, to wstrzymanie dostarczania energii z powodu niewywiązywania się przez odbiorcę z warunków płatności określonych w umowie następuje na żądanie przedsiębiorstwa obrotu. Przy wstrzymywaniu dostarczania energii elektrycznej na podstawie art. 6 ust. 3a Prawa energetycznego przedsiębiorstwo dystrybucyjne jest jedynie 'egzekutorem' poleceń przedsiębiorstwa obrotu. Ocenę, czy wstrzymanie dostarczania energii przez przedsiębiorstwo dystrybucyjne na podstawie art. 6 ust. 3a Prawa energetycznego było zasadne determinuje treść umowy łączącej przedsiębiorstwo obrotu z odbiorcą oraz zachowanie odbiorcy energii (powstanie zaległości) oraz przedsiębiorstwa obrotu (wezwanie do zapłaty odpowiadające wymogom z art. 6 ust. 3a Prawa energetycznego). Przesłanką do uznania za nieuzasadnione wstrzymania dostarczania energii na podstawie umowy kompleksowej przez przedsiębiorstwo dystrybucyjne jest niedochowanie przez przedsiębiorstwo obrotu wymogów wynikających nr 4 (86) 31 grudnia

18 PRAWO ODBIORCA NA RYNKU ENERGII KTO JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE WSTRZYMANIA DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ z art. 6 ust. 3a Prawa energetycznego. Potwierdzają to okoliczności niniejszej sprawy: podstawę faktyczną wynikłego w niej sporu stanowi zwłoka powoda w zapłacie należności wynikających z faktur wystawionych powodowi przez przedsiębiorstwo obrotu. To przedsiębiorstwo obrotu kierowało do powoda wezwanie do zapłaty spełniające wymogi określone w art. 6 ust. 3a Prawa energetycznego. Wreszcie, to przedsiębiorstwo obrotu zwróciło się do przedsiębiorstwa dystrybucyjnego o podjęcie czynności prowadzących do zaprzestania dostarczania energii do nieruchomości powoda. W konsekwencji, w przypadku sporów, o których mowa w art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego wynikających z realizacji umów kompleksowych w rozumieniu art. 5 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego, należy odrzucić stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym stroną postępowania przed Prezesem Urzędu z art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego może być tylko przedsiębiorstwo dystrybucyjne. Decyzja Prezesa Urzędu nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach tylko przedsiębiorstwa dystrybucyjnego, lecz o prawach i obowiązkach przedsiębiorstwa obrotu oraz przedsiębiorstwa dystrybucyjnego. Decyzja wydawana przez Prezesa Urzędu po przeprowadzeniu postępowania w sprawie o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii dotyczy umowy, jaka łączy odbiorcę energii albo z przedsiębiorstwem obrotu (gdy jest to umowa kompleksowa) albo z przedsiębiorstwem obrotu i przedsiębiorstwem dystrybucyjnym (gdy odbiorca nie korzysta z umowy kompleksowej). Dlatego źródłem interesu prawnego dla przedsiębiorstwa obrotu w sprawach o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii będzie art. 6 ust. 3a w związku z art. 5 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego. Z uwagi zaś na treść art. 6 ust. 3a Prawa energetycznego w postępowaniu w sprawie o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii status strony przysługuje także przedsiębiorstwu dystrybucyjnemu. Spór o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii toczy się bowiem między odbiorcą energii a przedsiębiorstwem obrotu (wobec którego odbiorca ma zaległości) oraz przedsiębiorstwem dystrybucyjnym (które wstrzymuje i wznawia dostarczanie energii). Na tej podstawie Sąd Najwyższy przyjmuje, że na podstawie art. 28 k.p.a. w związku z art. 8 ust. 1, art. 6 ust. 3a oraz art. 5 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego przedsiębiorstwo obrotu może być stroną postępowania o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii prowadzonego przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, jeżeli podstawę faktyczną dla wstrzymania dostarczania energii stanowiły zaległości w płatności należności wynikających z realizacji umowy kompleksowej w rozumieniu art. 5 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego.. Na zakończenie warto zauważyć, że wątpliwości związane z określeniem stron postępowania administracyjnego toczącego się w trybie art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne w sprawie wstrzymania dostaw energii elektrycznej pojawiające się po rozdzieleniu w zakresie dystrybucji i obrotu energią elektrycznej nie uszły również uwadze ustawodawcy, co znalazło potwierdzenie w ostatniej nowelizacji ustawy Prawo energetyczne dokonanej ustawą o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw 7), która weszła w życie 11 września 2013 r. Wydaje się, że zmiana brzmienia dotychczasowych przepisów, poprzez wprowadzenie do ustawy Prawo energetyczne nowych regulacji miała na celu uporządkowanie oraz jednoznaczne przesądzenie o uprawnieniach i obowiązkach przedsiębiorstw energetycznych uczestniczących w procesie wstrzymania dostaw. Czy takie ujęcie, polegające na doprecyzowaniu zakresu działań poszczególnych przedsiębiorstw wyeliminuje wątpliwości w omawianym zakresie czas pokaże. Renata Trypens Główny Specjalista w Departamencie Prawnym i Rozstrzygania Sporów URE 7) Ustawa z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 984). 18 nr 4 (86) 31 grudnia 2013

19 INFORMACJE PREZESA URE INFORMACJE I KOMUNIKATY Warszawa, dnia 1 października 2013 r. Informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Nr 26/2013 w sprawie korekt rocznych kosztów osieroconych i korekt kosztów na pokrycie kosztów zużycia odebranego i kosztów nieodebranego gazu ziemnego za 2012 rok indywidualne rozliczenie beneficjentów pomocy publicznej W ramach realizacji ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz. U. Nr 130, poz. 905, ze zm.), Prezes URE w terminie do dnia 31 lipca 2013 r. dokonał korekt rocznych kosztów osieroconych i korekt kosztów na pokrycie kosztów zużycia odebranego i kosztów nieodebranego gazu ziemnego za 2012 rok dla wytwórców objętych tą ustawą. Zgodnie z określonym wzorem w art. 30 tej ustawy kwota korekty kosztów osieroconych została obliczona jako różnica pomiędzy należną za dany rok kwotą kosztów osieroconych a otrzymaną zaliczką na poczet tych kosztów. Analogicznie obliczono korektę kosztów gazu, o których mowa w art. 44 tej ustawy. Poniżej przedstawione zostało indywidualne rozliczenie za 2012 r. każdego z wytwórców objętego ustawą KDT. Warszawa, dnia 9 października 2013 r. Informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Nr 27/2013 w sprawie wykazu odbiorców przemysłowych na rok 2013 Działając na podstawie art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 984), w związku z upływem terminu do złożenia przez odbiorców przemysłowych oświadczenia, o którym mowa w art. 9a ust. 1a 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.) Wytwórcy Kwota zaliczek na poczet kosztów osieroconych na rok 2012 w wysokości określonej we wnioskach (art. 24) Kwota zaliczek na poczet kosztów powstałych w jednostkach opalanych gazem ziemnym za 2012 r. określonych we wnioskach (art. 45) RAZEM kwota zaliczek Korekta roczna kosztów osieroconych Korekta roczna kosztów powstałych w jednostkach opalanych gazem ziemnym, o których mowa w art. 44 ustawy Suma korekt rocznych Saldo środków publicznych przekazanych wytwórcom z uwzględnieniem rocznych korekt [tys. zł] PGE GIEK SA* ) , , , , , , ,862 TAURON Wytwarzanie SA , , , , ,184 ENEA Wytwarzanie 0,000 0, , , ,885 Elektrownia Pątnów II , , , , ,726 Elektrociepłownia Nowa Sarzyna , , , , , , ,166 Elektrociepłownia Chorzów ELCHO , , , , ,586 Elektrociepłownia Zielona Góra SA ,000 0, , ,543 0, , ,543 RAZEM , , , , , , ,182 * ) Korektę kosztów osieroconych ustalono w dwóch okresach: 1) dla oddziałów: Elektrownia Turów i Elektrociepłownia Rzeszów za 2012 r. oraz dla oddziału Elektrownia Opole za okres od r. do r. oraz 2) dla PGE Elektrownia Opole SA za okres od r. do r. informuję, iż do dnia 25 września 2013 r. oświadczenie, o którym mowa w art. 9a ust. 1a 1 ustawy Prawo energetyczne złożyli Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki następujący odbiorcy przemysłowi: 1. Zakłady Górniczo-Hutnicze BOLESŁAW SA ul. Kolejowa 37, Bukowno NIP: ANWIL SA ul. Toruńska 222, Włocławek NIP: SGL CARBON POLSKA SA ul. Piastowska 29, Racibórz NIP: Kompania Węglowa SA ul. Powstańców 30, Katowice NIP: nr 4 (86) 31 grudnia

20 INFORMACJE I KOMUNIKATY INFORMACJE PREZESA URE 5. Teksid Iron Poland ul. Ciężarowa 49, Skoczów NIP: KGHM Polska Miedź SA ul. M. Skłodowskiej-Curie 48, Lubin NIP: International Paper-Kwidzyn ul. Lotnicza 1, Kwidzyn NIP: Stora Enso Poland SA ul. I Armii Wojska Polskiego 21, Ostrołęka NIP: Celsa Huta Ostrowiec ul. Samsonowicza 2, Ostrowiec Świętokrzyski NIP: ArcelorMittal Poland SA Al. J. Piłsudskiego 92, Dąbrowa Górnicza NIP: CMC POLAND ul. Piłsudskiego 82, Zawiercie NIP: STEICO ul. Przemysłowa 2, Czarnków NIP: Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy SA ul. Tysiąclecia Państwa Polskiego 13, Puławy NIP: Air Products ul. Pory 59, Warszawa NIP: PCC Rokita SA ul. Sienkiewicza 4, Brzeg Dolny NIP: Katowicki Holding Węglowy SA ul. Damrota 16, Katowice NIP: I-O Produkcja Polska SA ul. Morawska 1, Jarosław NIP: Jastrzębska Spółka Węglowa SA Al. Jana Pawła II 4, Jastrzębie-Zdrój NIP: Wskazane podmioty zobligowane są realizować w roku 2013 obowiązek, o którym mowa w art. 9a ust. 1 i 8 ustawy Prawo energetyczne, w trybie i na zasadach przewidzianych przez przepisy tej ustawy. Warszawa, dnia 10 października 2013 r. Komunikat Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Nr 28/2013 w sprawie obowiązku ustalenia wielkości obowiązkowych zapasów gazu ziemnego przez przedsiębiorstwa energetyczne zwolnione z obowiązku ich utrzymywania W związku z pojawiającymi się pytaniami przedsiębiorstw energetycznych zwolnionych z obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, odnośnie sposobu realizacji tego obowiązku w przypadku utraty zwolnienia na skutek przekroczenia jednego z limitów uprawniających do korzystania z ww. zwolnienia, uprzejmie informuję co następuje. I. Zgodnie z art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (Dz. U. z 2012 r. poz i z 2013 r. poz. 984), zwanej dalej: ustawą o zapasach, przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przywozu gazu ziemnego w celu jego dalszej odsprzedaży odbiorcom, jest obowiązane do utrzymywania zapasów obowiązkowych tego gazu w wielkości odpowiadającej co najmniej 30-dniowemu średniemu dziennemu przywozowi, ustalonemu w sposób określony w art. 25 ust. 2 tej ustawy. Celem tego obowiązku jest zapewnienie zaopatrzenia Rzeczypospolitej Polskiej w gaz ziemny oraz minimalizacja skutków w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa, wystąpienia sytuacji awaryjnej w sieci gazowej oraz nieprzewidzianego wzrostu zużycia gazu ziemnego. Wyjątkiem od ww. zasady, tj. obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego przez podmioty wskazane w art. 24 ust. 1 ustawy, jest sytuacja, w której Minister Gospodarki na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego, w drodze, zwolni to przedsiębiorstwo z obowiązku utrzymywania zapasów gazu ziemnego. Zwolnienie takie ma charakter ograniczony w czasie i przyznawane jest wyłącznie po stwierdzeniu, że przedsiębiorstwo energetyczne spełnia warunki wskazane w art. 24 ust. 5 lub 5a i ust. 6 ustawy o zapasach, tj. w szczególności gdy w ciągu roku kalendarzowego przywozi gaz ziemny w ilościach nie przekraczających 100 mln m 3, a liczba jego odbiorców nie jest większa niż 100 tys. Istotne jest, iż zwolnienie to, co do zasady, ma na celu ułatwienie 20 nr 4 (86) 31 grudnia 2013