Podstawy genetyki III. Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza, naprawa DNA
|
|
- Bogdan Żukowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Podstawy genetyki III Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza, naprawa DNA
2 2 Zarys biologii molekularnej genu
3 Pionierskie doświadczenia Griffiths Bakterie zawerają czynnik transformujący, zdolny do przekazania informacji z żywych bakterii do martwych Avery, McLeod, McCarthy Czynnikiem transformującym jest DNA 3
4 Materiał genetyczny } Materiałem genetycznym są kwasy nukleinowe } Materiałem genetycznym organizmów komórkowych jest kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) 4
5 Budowa DNA DNA zbudowany jest z nukleotydów podwójna helisa DNA 5
6 Zasada komplementarności pozwala na replikację DNA 6 Na podstawie sekwencji jednej nici można jednoznacznie odtworzyć sekwencję nici komplementarnej 5 GATGTACTGATGACATA3 3 CTACATGACTACTGTAT5 5 GATGTACTGATGACATA3 3 CTACATGACTACTGTAT5
7 Model semikonserwatywny replikacji 7
8 Centralna hipoteza ( dogmat ) DNA RNA BIAŁKO 8
9 Centralna hipoteza ( dogmat ) DNA RNA BIAŁKO 9
10 Droga od DNA do białka } Ekspresja genów jest najważniejszym dla funkcjonowania komórek i organizmów procesem } Ekspresja genów składa się z wielu złożonych etapów, z których kazdy może podlegać regulacji 10
11 Ekspresja genów prokariotycznych i eukariotycznych } Prokaryota } dominuje regulacja na poziomie transkrypcji } policistronowe jednostki transkrypcyjne o wspólnej regulacji transkrypcyjnej operony } mrna szybko degradowane, translacja zachodzi zasadniczo równocześnie z transkrypcją 11
12 Ekspresja genów prokariotycznych i eukariotycznych } Eukaryota } Procesy transkrypcji i translacji są rozdzielone w przestrzeni i czasie } Każdy gen ma własny promotor, nie występują operony } Proces ekspresji genu składa się z wielu etapów } Na każdym z etapów możliwe działanie regulacyjne } Informacja kierująca syntezą białka może być modyfikowana po transkrypcji (alternatywne składanie, redagowanie) złożoność proteomu przekracza złożoność genomu 12
13 Transkrypcja U eukariontów występują 3 wyspecjalizowane polimerazy RNA. Za transkrypcję genów kodujących białka odpowiada polii 13
14 Losy mrna w komórce eukariotycznej Transkrypcja Dodanie czapeczki na końcu 5 Składanie (splicing) Poliadenylacja na końcu 3 Transport do cytoplazmy Translacja Degradacja 14
15 Etapy ekspresji/poziomy regulacji u Eukaryota S struktura chromatyny S transkrypcja S obróbka i kontrola jakości RNA S transport RNA S degradacja RNA S translacja S modyfikacje post-translacyjne S degradacja białka 15
16 Elementy systemów regulacji } Elementy cis } Znajdują się w obrębie tej samej cząsteczki, co element podlegający regulacji } Elementy cis w obrębie DNA } np. promotory, operatory, enhancery } Elementy cis w obrębie RNA } sekwencje wiążące białka regulujące translację, splicing, degradację itp. 16
17 Elementy systemów regulacji } Elementy trans } Odrębne cząsteczki oddziałujące z elementami cis i modulujące ekspresję } Białka regulujące transkrypcję (czynniki transkrypcyjne), aktywatory, represory itp. } Białka regulujące inne etapy ekspresji (aktywatory/represory translacji, splicingu itp.) } RNA regulatorowe (sirna, mirna itp.) 17
18 Podstawy regulacji genu } Regulacja pozytywna } czynnik trans jest aktywatorem zwiększa ekspresję } Regulacja negatywna } czynnik trans jest represorem osłabia ekspresję 18
19 Podstawy regulacji genu } Regulacja indukowalna } Sygnał zwiększa (indukuje) ekspresję } Regulacja reprymowalna } Sygnał zmniejsza (reprymuje) ekspresję } Możliwe są różne układy, np. regulacja negatywna indukowalna } Nie należy mylić pojęć: pozytywna/negatywna dotyczy aktywności czynnika trans a indukowalna/reprymowalna odpowiedzi na sygnał 19
20 Przykład operon lac 20 W. S Klug, M.R Cummings Concepts of Genetics 8 th edition, Prentice Hall, 20
21 Kod genetyczny } Trójkowy } 20 aminokwasów } kodony po 3 nukleotydy: 4 3 =64 możliwości } Dowody: badanie mutantów insercyjnych i delecyjnych (3 kolejne insercje lub delecje przywracały funkcje) 21
22 Kod genetyczny } Nienakładający się } Dowody: } załóżmy sekwencję GTACA: jeden kodon: TAC, pozostałe: GTA i ACA (nakładanie 2 nukleotydów). Przy danym kodonie centralnym, możliwe tylko 4 2 = 16 różnych kombinacji trzyaminokwasowych. W naturze natomiast występują wszystkie możliwe kombinacje (20 2 =400). } Pojedyncza zmiana nukleotydowa w sekwencji kodującej zmienia tylko jeden aminokwas, a nie dwa sąsiednie 22
23 Kod genetyczny } Bezprzecinkowy } Zdegenerowany } 3 kodony STOP, pozostałe 61 kodonów koduje 20 aminokwasów 23
24 Kod genetyczny 24
25 Regularności w kodzie } Trzecia pozycja kodonu najmniej znacząca } (np. UCx Ser) } Aminokwasy o podobnych właściwościach często z podobnymi kodonami } Np. } AAA, AAG: lizyna; AGA, AGG: arginina } UCx: seryna; ACx: treonina 25
26 Parowanie wobble } W 3 pozycji kodonu (1 antykodonu) dozwolone parowanie G-U oraz I-U/A/C (I inozyna) 26
27 Translacja 27
28 Nobel chemia 28
29 29
30 Sekwencja białka zawiera sygnały sortowania do przedziałów komórki Kierowanie do ER i szlaku wydzielniczego zachodzi równocześnie z translacją Kierowanie do mitochondrium zachodzi po translacji 30
31 Białka podlegają złożonym modyfikacjom } Fałdowanie wspomagane przez białka opiekuńcze } Białka opiekuńcze odgrywają ważną rolę w patogenezie wielu chorób (nowotwory, choroba Huntingtona i inne choroby agregacyjne, choroba Parkinsona i Alzheimera, mukowiscydoza) } Modyfikacje chemiczne (fosforylacja, glikozylacja itp.) } Ubikwitynacja i degradacja } Zaburzenia w ubikwitynacji i degradacji białek stwierdzono w rodzinnej postaci choroby Parkinsona, zespole Angelmana, anemiach Fanconiego, zespole von Hippel-Landau i innych 31
32 32 Replikacja DNA
33 Model semikonserwatywny replikacji 33
34 Inne modele replikacji Rozproszony Semikonserwatywny Konserwatywny 34
35 Doświadczenie Meselsona i Stahla 35
36 Doświadczenie Meselsona i Stahla 36
37 Etapy replikacji } Inicjacja } Elongacja } Terminacja 37
38 Inicjacja } Rozplecenie (topnienie) podwójnej helisy DNA 38 Inicjacja replikacji u bakterii
39 Inicjacja u Eukaryota 39
40 Elongacja 40
41 Problem topologiczny Replikacja DNA postępując będzie generować naprężenia (superskręty) W DNA liniowym praktycznie nierozwiązywalne ze względu na upakowanie w komórce W DNA kolistym absolutnie nierozwiązywalne ze względu na brak wolnych końców 41
42 Problem topologiczny - topoizomerazy Topoizomeraza typu I wprowadza nacięcie w jednej z nici, przesuwa drugą nić przez przerwę i łączy końce Topoizomerazy typu II nacinają obie nici 42
43 Synteza DNA - polimeraza Synteza DNA (i RNA też) zawsze zachodzi przez dołączanie nowych nukleotydów do grupy OH na końcu 3 syntetyzowanej cząsteczki Substratem są trójfosforany nukleotydów, enzymem polimeraza (zależna od DNA polimeraza DNA) Polimeraza DNA potrafi dobudowywać nukleotydy do istniejącego łańcucha, nie potrafi rozpocząć syntezy 43
44 Startery 44
45 Prymaza Prymaza (polimeraza RNA zależna od DNA) syntetyzuje starter (RNA) dla polimerazy DNA, która go wydłuża. 45
46 Aktywności polimeraz DNA Synteza DNA Egzonukleaza 3-5 korekcja błędów 46 Egzonukleaza 5-3 naprawa uszkodzeń, usuwanie starterów
47 Problem nici nieciągłej Na nici nieciągłej trzeba co pewien odcinek ponawiać syntezę startera fragmenty Okazaki 47
48 Maszyneria replikacyjna 48
49 Maszyneria replikacyjna Topoizomeraza - usuwa naprężenia Helikaza (DnaB) - rozdziela nici SSB stabilizuje jednoniciowy DNA Prymaza syntetyzuje startery Polimeraza (-y) Ligaza skleja fragmenty 49
50 Widełki replikacyjne - topologia 50
51 U Eukaryota - PCNA } Proliferating Cell Nuclear Antigen } Kompleks białkowy w formie pierścienia przesuwającego się po nici DNA w czasie replikacji } Koordynuje różne etapy replikacji i syntezy DNA 51
52 Inne kompleksy białkowe Eukaryota } MCM Mini Chromosome Maintenance pierścień przesuwający się razem z widełkami replikacyjnymi } GINS (Go, Ichi, Nii, San; 5,1,2,3) pierścień współdziałający z MCM, przejście z fazy inicjacji do elongacji i utrzymanie elongacji GINS 52
53 Polimerazy bakteryjne PolIII (PolC) główny enzym replikacyjny, ma aktywność Exo 3-5 (korekta błędów), synteza do 1000 nt/s PolIII nie ma aktywności Exo5-3 PolI (PolA) ma dodatkowo aktywność Exo 5-3, usuwa startery i dokańcza syntezę, do 20 nt/s Ligaza łączy zsyntetyzowane fragmenty (nie jest polimerazą) 53
54 Polimerazy bakteryjne c.d. PolII (PolB) naprawa uszkodzonego DNA w fazie stacjonarnej PolIV i polv synteza DNA w fazie stacjonarnej (poliv) i przy znacznych uszkodzeniach genomu (polv) 54
55 Mutacje w polimerazach E. coli } PolI i polii mutacje nie są letalne, zwiększona wrażliwość na czynniki mutagenne (np. UV) } PolIII (i niektóre poli) mutacje letalne, badana przez mutanty warunkowe (np. termowrażliwe) 55
56 Polimerazy Eukaryota Pol α prymaza, wydłuża startery Pol β naprawa DNA Pol δ główny enzym replikacyjny, nić opóźniona Pol ε replikacja (nić wiodąca), kontrola cyklu kom., naprawa DNA Pol γ replikacja DNA w mitochondriach Polimerazy eukariotyczne nie mają aktywności Exo 5-3, startery RNA usuwają nukleazy FEN1, RNazaH i inne białka 56
57 Mutacje polimeraz eukariotycznych } U drożdży (przykłady) } } } } } POL1 (pol α) letalny, ts POL2 (pol ε) letalny, ts CDC2 (pol δ) letalny POL4 (pol β) zwiększona częstość rekombinacji i wrażliwość na mutageny MIP1 (pol γ) utrata funkcji mitochondrialnej, utrata mtdna } U człowieka } POLG (pol γ) mutacje powodują dziedziczoną autosomalnie chorobę mitochondrialną PEO -postępująca zewnętrzna oftalmoplegia (porażenie mięśni gałki ocznej) związana z uszkodzeniami mtdna opadanie powiek, niezdolność do poruszania gałkami oczu, ogólne osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne, 57
58 Dwie klasy polimeraz } O dużej wierności mało błędów, ale wrażliwe na uszkodzenia w matrycy } zatrzymują się w miejscu uszkodzenia } standardowe enzymy replikacyjne } O niskiej wierności więcej błędów, ale mniej wrażliwe na uszkodzenia matrycy } są w stanie kontynuować syntezę mimo uszkodzeń matrycy TLS (trans-lesion synthesis) } mechanizm umożliwiający dokończenie replikacji uszkodzonego DNA (zapobiega rearanżacjom genomu) 58
59 Rola PCNA } Ubikwitynacja i deubikwitynacja PCNA przełącza między replikacją TLS i wierną 59
60 Więcej o replikacji (u Eukaryota) 60
61 Replikacja genomu kolistego pętla D 61
62 Replikacja genomu kolistego rolling circle 62
63 Problem zakończenia replikacji DNA liniowego } Na końcu cząsteczki nie ma skąd zacząc nowego fragmentu Okazaki na nici opóźnionej } Cząsteczka potomna będzie skrócona 63
64 Telomery i telomeraza } } } } Końce chromosomów posiadają serię powtórzonych fragmentów telomerów Telomeraza może wydłużać telomery wykorzystując fragment RNA Skracanie telomerów ogranicza liczbę podziałów niektórych komórek Aktywacja telomerazy związana jest z unieśmiertelnianiem komórek nowotworowych 64
65 Telomery } Końce chromosomów } Sekwencje powtórzone (TTAGGG) } Skracają się przy każdym podziale komórki } W niektórych komórkach mogą jednak być odtwarzane Aubert & Lansdorp, Physiol Rev vol 88 65
66 Kompleks chroniący końce chromosomów } Shelterin (ang. shelter = schronienie) } Pozbawienie telomerów białek indukuje odpowiedź naprawy uszkodzeń DNA 66 Denchi, DNA Repair 8 (2009)
67 Telomery a starzenie } Komórki somatyczne mają ograniczoną liczbę możliwych podziałów granica Hayflicka } Komórki linii płciowej dzielą się bez orgraniczeń } Granica Hayflicka związana jest ze skracaniem się telomerów } Aktywacja telomerazy wystarcza do unieśmiertelnienia i umożliwienia nieograniczonych podziałów } Limitująca jest ekspresja białkowej podjednostki telomerazy (htert), składnik RNA wyrażany konstytutywnie 67
68 Los komórki, która utraciła telomery } Aktywacja szlaków odpowiedzi na uszkodzenia DNA } Sygnał uszkodzeń genomowych zastopowanie cyklu komórkowego (tzw. kryzys replikacyjny) } Ograniczenie zdolności podziałowej jest ważnym mechanizmem ochronnym } Zapobieganie nowotworom } Utrzymywanie zróżnicowania klonalnego populacji komórek macierzystych 68
69 Telomery a odpowiedź na uszkodzenia DNA 69 Denchi, DNA Repair 8 (2009)
70 Telomery a nowotwory } W komórkach z defektywnym szlakiem odpowiedzi na uszkodzenia DNA (np. defekty p53) komórki ze skróconymi (lub uszkodzonymi) telomerami wciąż się dzielą } Efektem są rearanżacje chromosomów (fuzje, translokacje) } Prowadzi to do transformacji nowotworowej } W komórkach nowotworowych ponowna aktywacja telomerazy 70 Denchi, DNA Repair 8 (2009)
71 Dwa oblicza telomerów } Telomery chronią przed uszkodzeniami DNA i zaburzeniami chromosomów, które mogą prowadzić do nowotworzenia, ale... } Aktywność telomerazy unieśmiertelnia komórki (aktywna w 90% nowotworów) 71
72 Telomery a starzenie } U drożdży defekt telomerazy ustanie podziałów po kilku pokoleniach } U roślin, bezkręgowców i myszy podobnie (defekt po kilku pokoleniach) } U człowieka nawet częściowa utrata telomerazy (heterozygota) powoduje poważne defekty: } niedokrwistość } defekty układu odpornościowego } zwłóknienie płuc } Związek z wydłużeniem życia? 72 Aubert & Lansdorp, Physiol Rev vol 88
73 Co nam może dać telomeraza } Wieczna młodość?? } Leki przeciwnowotworowe?? 73
74 Wieczna młodość? } Starzenie się komórek somatycznych, nie dzielących się (np. układ nerwowy) nie zależy od telomerów } Telomery odgrywają rolę w starzeniu się komórek macierzystych i komórek układu odpornościowego } Skracenie telomerów jest ważnym mechanizmem przeciwnowotworowym } Z drugiej strony dostarcza silnej selekcji na komórki z defektami naprawy DNA, niestabilność chromosomów } Systemy podtrzymujące stabilność DNA komórek somatycznych nie są lepsze, niż jest to absolutnie niezbędne ( disposable soma ) 74
75 Naiwnych nie sieją... 75
76 Magiczna moc telomerazy c.d. 76
77 Terapie przeciwnowotworowe } Telomeraza jest aktywna w >90% nowotworów } Inhibitory telomerazy } chemiczne } sirna } przeciwciała (szczepienia) 77
78 78
79 79 Mutageneza i naprawa DNA
80 Zmiany genomu } Wielkoskalowe } Zmiany liczby i formy chromosomów, duplikacje całych genomów } Rearanżacje chromosomowe } Dotyczą dużej liczby genów, fenotyp plejotropowy } Mutacje } Dotyczą jednego, bądź niewielkiej liczby genów 80
81 Mutacja } Trwała, przekazywana przy replikacji zmiana sekwencji nukleotydowej w materiale genetycznym } Nie każde uszkodzenie DNA jest mutacją staje się nią dopiero po utrwaleniu i przekazaniu do cząsteczki (lub cząsteczek) potomnych 81
82 Mutacja i naprawa 82
83 Replikacja utrwala zmianę 83
84 Przyczyny mutacji } Mutacje spontaniczne } Nieuniknione błędy podczas replikacji } Mutacje indukowane } Błędy w wyniku działania czynników uszkadzających DNA lub zaburzających replikację mutagenów } Podział nie jest ścisły mechanizmy nieraz są podobne, wiele mutagenów zwiększa częstość błędów o mechanizmie takim, jak przy mutacjach spontanicznych 84
85 Dokładność replikacji } Specyficzność parowania nukleotydów nie jest zbyt wysoka (~5%) } Mechanizm selekcji nukleotydów polimerazy: na 3 etapach: } } } wiązanie nukleotydu z polimerazą przenoszenie do centrum aktywnego dołączanie do 3 końca syntetyzowanego łańcucha } Mechanizm korekcji błędów: } Aktywność egzonukleazy 3-5 } Usuwanie niewłaściwie wstawionego nukleotydu } Zasada konkurencji między aktywnością polimerazy a egzonukleazy 85
86 Dokładność replikacji } Ostatecznie polimeraza jest bardzo dokładnym enzymem } U E. coli częstość błędów 1:10 7 wstawianych nukleotydów } Częstość błędów na nici opóźnionej 20x wyższa niż na wiodącej } PolI mniej dokładna niż PolIII 86
87 Mutacje spontaniczne tautomeria zasad } Zasady azotowe występują w fomach tautomerycznych keto i enol (T, G, U) oraz amino i imino (A, C) } Dominuje forma ketonowa (lub aminowa) i ona daje właściwe parowanie } Rzadszy tautomer enolowy/iminowy może dać niewłaściwe parowanie 87
88 Poślizg replikacji } Częsty na sekwencjach powtórzonych, powoduje insercje i delecje } Zmienne sekwencje mikrosatelitarne } Wykorzystywane jako markery w badaniach populacyjnych, kryminalistycznych itp. } Niestabilność mikrosatelitów jest jednym z fenotypów komórek nowotworowych } Ekspansje powtórzeń trójnukleotydowych mutacje dynamiczne 88
89 Poślizg replikacji } Przesunięcie nici matrycowej i potomnej o jedną (lub więcej) jednostkę (zachowane parowanie) 89
90 Ekspansje trójkowe } Wydłużanie serii powtórzeń trójnukleotydowych } Mechanizm złożony: możliwe zaburzenia syntezy nici opóźnionej, efekt struktury DNA } Trójki bogate w pary G-C } Drożdżowy mutant genu RAD27 kodującego endonukleazę FEN1 } Przyczyna szeregu chorób genetycznych } Niekiedy efekt antycypacji: } liczba powtórzeń rośnie z pokolenia na pokolenie, aż osiągnie wartość krytyczną } fenotyp w każdym kolejnym pokoleniu coraz cięższy 90
91 Przykłady chorób } Zespół kruchego chromosomu X } norma (CAG) 6-35, chorzy (CAG) >60 } w sekwencji liderowej genu } Choroba Huntingtona } norma (CAG) 6-35, chorzy (CAG) } w sekwencji kodującej, trakt poliglutaminowy } cecha dominująca, agregacja białka } Ataksja Friedreicha } norma (CTG) 5-37, chorzy (CTG) } w intronie, zaburza splicing, obniżony poziom białka 91
92 Mutageny } Chemiczne } analogi zasad błędnie wykorzystywane jako substraty } reagujące bezpośrednio z DNA np. czynniki alkilujące, deaminujące, interkalujące tworzące addukty } działające pośrednio np. zwiększające produkcję reaktywnych form tlenu (nadtlenki, rodniki) w komórce } działające na polimerazę np. jony Mn 2+ (zamiast Mg 2+ )jako kofaktory polimerazy γ powodują wzrost częstości błędów } Fizyczne } Np. UV, promieniowanie jonizujące, temperatura } Biologiczne } Wirusy i ruchome elementy genetyczne integrujące się do genomu 92
93 Mutagen chemiczny - przykład } 5-bromouracyl } analog tyminy, ale równowaga przesunięta w stronę formy enolowej, tworzącej pary z G 93
94 Mutageny chemiczne } EMS (metanosulfonian etylu) } alkiluje zasady azotowe } Czynniki deaminujące (kwas azotawy, dwusiarczyn sodowy) } Deaminacja adeniny daje hipoksantynę: paruje z C zamiast T 94
95 Czynniki interkalujące } Płaskie cząsteczki, wciskają się między pary zasad, zmieniają skok helisy najczęściej insercje i delecje } np. bromek etydyny, akryflawiny 95
96 Działanie temperatury } Hydroliza wiązania β-n-glikozydowego, powstaje miejsce AP (apurynowe/apirymidynowe) i luka } Zwykle wydajnie naprawiane, ale w sytuacjach przeciążenia systemów naprawczych może być mutagenne } W ludzkich komórkach powstaje miejsc AP dziennie 96
97 Działanie UV } Powstają fotoprodukty np. dimery cyklobutylowe sąsiadujących zasad (najczęściej T-T), uszkodzenia
98 Naprawa DNA } U E. coli częstość błędów polimerazy 1:10 7 wstawianych nukleotydów } Ogólna częstość błędów przy replikacji: 1: :10 11 wstawianych nukleotydów } genom ~4, bp, czyli błąd raz na ~ podziałów } Za zmniejszenie częstości błędów replikacji o 3-4 rzędy wielkości odpowiadają systemy naprawy DNA 98
99 Systemy naprawy DNA } Naprawa bezpośrednia (DR) } Naprawa przez wycinanie (ER) } Naprawa przez wycinanie zasad (BER) } Naprawa przez wycinanie nukleotydów (NER) } Naprawa błędnie sparowanych nukleotydów (MMR) } Naprawa pęknięć dwuniciowych (DSBR) } system łączenia końców niehomologicznych (NHEJ) } rekombinacja homologiczna (HR) 99
100 Systemy naprawy DNA 100
101 Naprawa bezpośrednia } Naprawa pęknięć jednoniciowych przez ligazę } Odwrócenie reakcji alkilacji } np. MGMT (metylotransferaza O 6 -metyloguanino DNA) usuwa grupy alkilowe z atomu 6 guaniny } Fotoreaktywacja dimerów cyklobutylowych } fotoliaza DNA } Występuje u mikroorganizmów i wielu zwierząt, ale brak u ssaków łożyskowych, w tym u człowieka (jej rolę przejmuje system NER tzw. naprawa ciemna) 101
102 Naprawa przez wycinanie zasad (BER) } Usunięcie uszkodzonej zasady azotowej przez specyficzną glikozydazę DNA } Powstaje miejsce AP } Endonukleaza AP oraz fosfodiesteraza usuwają resztkę nukleotydu } Luka wypełniana jest przez polimerazę 102
103 Glikozydazy przykłady (ssaki) 103
104 Naprawa przez wycinanie nukleotydów U bakterii dwa systemy krótkich łat (wycinane ~12 nt) długich łat (wycinane ~ 2 kb) U Eukaryota wycinane ~25-30 nt naprawa sprzężona z transkrypcją 104
105 Xeroderma pigmentosum } Pol. skóra pergaminowata i barwnikowa } Choroba genetyczna związana z mutacjami genów kodujących białka systemu NER (7 grup komplementacji) } U człowieka to NER odpowiada za naprawę fotoproduktów } Działanie światła słonecznego wywołuje liczne przebarwienia i nowotwory skóry } Nie ma lekarstwa pacjenci muszą całkowicie unikać światła słonecznego 105
106 Naprawa błędnie sparowanych nukleotydów (MMR) } W odróżnieniu od DR, BER i NER nie dotyczy uszkodzeń w DNA, tylko błędów replikacji wstawionych niewłaściwych nukleotydów (np. błędy wynikające z tautomerii zasad) } Rozpoznawane zaburzenie podwójnej helisy, błędny nukleotyd wraz z otoczeniem (nawet do 1 kb) usuwany, po czym polimeraza uzupełnia lukę } Problem: jak rozpoznać, która nić jest rodzicielska (i ma właściwy nukleotyd), a która potomna (z błędem) 106
107 Naprawa błędnie sparowanych nukleotydów (MMR) } U bakterii nić rodzicielska jest metylowana } U Eukaryota metylacja też ma znaczenie (u ssaków, u drożdży już nie), ale są też inne mechanizmy (sprzężenie z replikacją, białka naznaczające nić rodzicielską) 107
108 Naprawa błędnie sparowanych nukleotydów (MMR) } MMR u bakterii } kilka systemów różniących się długością wycinanej łaty 108
109 Naprawa pęknięć DNA } Pęknięcia w jednej nici są łatwe do naprawienia: polimeraza + ligaza. Białka PARP chronią jednoniciowe fragmenty przed dalszą degradacją } Pęknięcia dwuniciowe są trudniejsze do naprawienia } Powstają np. w wyniku działania promieniowania jonizującego } Blokują replikację, nienaprawione mogą doprowadzić do utraty dużych fragmentów chromosomu podczas podziału 109
110 Naprawa pęknięć dwuniciowych } Łączenie końców niehomologicznych (NHEJ) } Rekombinacja homologiczna 110
111 Łączenie końców niehomologicznych } Występuje u Eukaryota, uproszczony wariant może też u bakterii 111
112 System SOS u bakterii } } } } Przy rozegłych uszkodzeniach matrycy (miejsca AP, fotoprodukty, uszkodzone zasady) Białko RecA pokrywa matrycę Polimeraza V z RecA tworzy mutasom Replikacja zachodzi, ale generuje wiele błędów 112
113 U eukariontów też dwie klasy polimeraz } O dużej wierności mało błędów, ale wrażliwe na uszkodzenia w matrycy } zatrzymują się w miejscu uszkodzenia } standardowe enzymy replikacyjne } O niskiej wierności więcej błędów, ale mniej wrażliwe na uszkodzenia matrycy } są w stanie kontynuować syntezę mimo uszkodzeń matrycy TLS (trans-lesion synthesis) } mechanizm umożliwiający dokończenie replikacji uszkodzonego DNA (zapobiega rearanżacjom genomu) 113
114 Rola PCNA } Ubikwitynacja i deubikwitynacja PCNA przełącza między replikacją TLS i wierną 114
Zarys biologii molekularnej genu. Replikacja i stabilność genomu
Zarys biologii molekularnej genu Replikacja i stabilność genomu 1 Pionierskie doświadczenia Griffiths Bakterie zawerają czynnik transformujący, zdolny do przekazania informacji z żywych bakterii do martwych
Bardziej szczegółowoBiologia molekularna genu - replikacja
Biologia molekularna genu - replikacja Funkcje informacji genetycznej Replikacja powielanie genomu, utrzymywanie stabilności genomu Ekspresja Odczytywanie informacji, niezbędne do funkcjonowania komórki
Bardziej szczegółowoZarys biologii molekularnej genu Replikacja DNA
1 Zarys biologii molekularnej genu Replikacja DNA Pionierskie doświadczenia Griffiths Bakterie zawerają czynnik transformujący, zdolny do przekazania informacji z żywych bakterii do martwych Avery, McLeod,
Bardziej szczegółowoBiologia molekularna genu. Replikacja i stabilność genomu
Biologia molekularna genu Replikacja i stabilność genomu Lektura Allison, rozdziały 2 i 6 Brown, rozdział 15 Replikacja Model semikonserwatywny: w każdej cząsteczce potomnej jedna nić rodzicielska i jedna
Bardziej szczegółowoBiologia molekularna genu. Replikacja i stabilność genomu c. d.
Biologia molekularna genu Replikacja i stabilność genomu c. d. Replikacja Model semikonserwatywny: w każdej cząsteczce potomnej jedna nić rodzicielska i jedna nowa doświadczenie Meselsona i Stahla (Brown,
Bardziej szczegółowoPodstawy genetyki III. Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza
Podstawy genetyki III Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza 2 Zarys biologii molekularnej genu Pionierskie doświadczenia Griffiths Bakterie zawerają czynnik transformujący, zdolny do przekazania
Bardziej szczegółowoPodstawy genetyki III. Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza, naprawa DNA
Podstawy genetyki III Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza, naprawa DNA 2 Zarys biologii molekularnej genu Pionierskie doświadczenia Griffiths Bakterie zawerają czynnik transformujący, zdolny
Bardziej szczegółowoPodstawy genetyki III. Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza, naprawa DNA
Podstawy genetyki III Biologia molekularna genu, replikacja, mutageneza, naprawa DNA Zarys biologii molekularnej genu Funkcje informacji genetycznej Replikacja powielanie genomu, utrzymywanie stabilności
Bardziej szczegółowoMutageneza i naprawa DNA Rekombinacja
1 Mutageneza i naprawa DNA Rekombinacja Zmiany genomu } Wielkoskalowe } Zmiany liczby i formy chromosomów, duplikacje całych genomów } Rearanżacje chromosomowe } Dotyczą dużej liczby genów, fenotyp plejotropowy
Bardziej szczegółowoMutageneza i naprawa DNA Rekombinacja
1 Mutageneza i naprawa DNA Rekombinacja Zmiany genomu Wielkoskalowe Zmiany liczby i formy chromosomów, duplikacje całych genomów Rearanżacje chromosomowe Dotyczą dużej liczby genów, fenotyp plejotropowy
Bardziej szczegółowoStabilność genomu. Telomery. Mutageneza i naprawa DNA. Rekombinacja.
Stabilność genomu Telomery. Mutageneza i naprawa DNA. Rekombinacja. 1 Problem nici nieciągłej Na nici nieciągłej trzeba co pewien odcinek ponawiać syntezę startera fragmenty Okazaki 2 Problem zakończenia
Bardziej szczegółowoZarys biologii molekularnej genu. Replikacja i stabilność genomu
Zarys biologii molekularnej genu Replikacja i stabilność genomu 1 Podstawowe strategie i narzędzia genetyki molekularnej Czym jest inżynieria genetyczna? Ang. recombinant DNA manipulacje DNA in vitro }
Bardziej szczegółowoStabilność genomu. Mutageneza i naprawa DNA. Rekombinacja.
Stabilność genomu Mutageneza i naprawa DNA. Rekombinacja. Literatura Brown, rozdział 16 Allison, rozdział 7 Dokładność replikacji Systemy replikacyjne współczesnych organizmów są bardzo dokładne Żadna
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Ekspresja genów jest regulowana
Bardziej szczegółowoJak działają geny. Podstawy biologii molekularnej genu
Jak działają geny Podstawy biologii molekularnej genu Uniwersalność życia Podstawowe mechanizmy są takie same u wszystkich znanych organizmów budowa DNA i RNA kod genetyczny repertuar aminokwasów budujących
Bardziej szczegółowoPodstawowe strategie i narzędzia genetyki molekularnej
Podstawowe strategie i narzędzia genetyki molekularnej Czym jest inżynieria genetyczna? Ang. recombinant DNA manipulacje DNA in vitro izolacja i amplifikacja DNA i cdna mapowanie i sekwencjonowanie DNA
Bardziej szczegółowoBiologia molekularna genu. Replikacja i stabilność genomu c. d.
Biologia molekularna genu Replikacja i stabilność genomu c. d. Dokładność replikacji Ostatecznie polimeraza jest bardzo dokładnym enzymem U E. coli częstość błędów 1:10 7 wstawianych nukleotydów Częstość
Bardziej szczegółowoWykład 14 Biosynteza białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 5 Droga od genu do
Bardziej szczegółowoPodstawy genetyki molekularnej
Podstawy genetyki molekularnej Materiał genetyczny Materiałem genetycznym są kwasy nukleinowe Materiałem genetycznym organizmów komórkowych jest kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) 5 DNA zbudowany jest z nukleotydów
Bardziej szczegółowoREPLIKACJA, NAPRAWA i REKOMBINACJA DNA
REPLIKACJA, NAPRAWA i REKOMBINACJA DNA 1) Replikacja DNA 2) Replikacja całych chromosomów 3) Replikacja telomerów 4) Naprawa DNA przy jego syntezie 5) Naprawa DNA poza jego syntezą 6) Naprawa DNA system
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ
WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ Replikacja organizacja widełek replikacyjnych Transkrypcja i biosynteza białek Operon regulacja ekspresji genów Prowadzący wykład: prof. dr hab. Jarosław Burczyk REPLIKACJA
Bardziej szczegółowoPOLIMERAZY DNA- PROCARYOTA
Enzymy DNA-zależne, katalizujące syntezę DNA wykazują aktywność polimerazy zawsze w kierunku 5 3 wykazują aktywność polimerazy zawsze wobec jednoniciowej cząsteczki DNA do utworzenia kompleksu z ssdna
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ
WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ Replikacja organizacja widełek replikacyjnych Transkrypcja i biosynteza białek Operon regulacja ekspresji genów Prowadzący wykład: prof. dr hab. Jarosław Burczyk REPLIKACJA
Bardziej szczegółowoDr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
Bardziej szczegółowoProkariota i Eukariota
Prokariota i Eukariota W komórkach organizmów żywych ilość DNA jest zazwyczaj stała i charakterystyczna dla danego gatunku. ILOŚĆ DNA PRZYPADAJĄCA NA APARAT GENETYCZNY WZRASTA WRAZ Z BARDZIEJ FILOGENETYCZNIE
Bardziej szczegółowoPOLIMERAZY DNA- PROCARYOTA
Enzymy DNA-zależne, katalizujące syntezę DNA wykazują aktywność polimerazy zawsze w kierunku 5 3 wykazują aktywność polimerazy zawsze wobec jednoniciowej cząsteczki DNA do utworzenia kompleksu z ssdna
Bardziej szczegółowopaździernika 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II
10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona
Bardziej szczegółowoGenetyka molekularna Prokaryota
1 Genetyka molekularna Prokaryota Genomy bakterii i archeonów Od 0,5 (mykoplazmy) do ~ 5 Mb Wyjątkowo 9 Mb (Bradyrhizobium japonicum) 13 Mb (Sorangium cellulosum) archeony z reguły 1,5-2,5 Mb Gęste upakowanie
Bardziej szczegółowoKwasy nukleinowe. Replikacja
Kwasy nukleinowe Replikacja Białko Helikaza Prymaza SSB Funkcja w replikacji DNA Rozplata podwójną helisę Syntetyzuje starterowy odcinek RNA Stabilizuje regiony jednoniciowe Gyraza DNA Wprowadza ujemne
Bardziej szczegółowoBiologiczne podstawy ewolucji. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Biologiczne podstawy ewolucji. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Historia } Selekcja w hodowli zwierząt, co najmniej 10 000 lat temu } Sztuczne zapłodnienie (np. drzewa daktylowe) 1000 lat temu
Bardziej szczegółowoEkspresja genu. Podstawowe mechanizmy i pojęcia
Ekspresja genu Podstawowe mechanizmy i pojęcia Ekspresja Ekspresja (wyrażanie) genu jest regulowana na wielu etapach Regulacja ekspresji jest podstawowym mechanizmem dla: adaptacji do zmiennych warunków
Bardziej szczegółowoTRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów
Eksparesja genów TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów Przepisywanie informacji genetycznej z makrocząsteczki DNA na mniejsze i bardziej funkcjonalne cząsteczki pre-mrna Polimeraza RNA ETAP I Inicjacja
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny
Bardziej szczegółowoPodstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Podstawy biologii Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Historia } Selekcja w hodowli zwierząt, co najmniej 10 000 lat temu } Sztuczne zapłodnienie (np. drzewa daktylowe) 1000 lat temu } Podobne
Bardziej szczegółowoTATA box. Enhancery. CGCG ekson intron ekson intron ekson CZĘŚĆ KODUJĄCA GENU TERMINATOR. Elementy regulatorowe
Promotory genu Promotor bliski leży w odległości do 40 pz od miejsca startu transkrypcji, zawiera kasetę TATA. Kaseta TATA to silnie konserwowana sekwencja TATAAAA, występująca w większości promotorów
Bardziej szczegółowoKonspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej
Seminarium 1 część 1 Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Genom człowieka Genomem nazywamy całkowitą ilość DNA jaka
Bardziej szczegółowoWYKŁAD: Klasyczny przepływ informacji ( Dogmat) Klasyczny przepływ informacji. Ekspresja genów realizacja informacji zawartej w genach
WYKŁAD: Ekspresja genów realizacja informacji zawartej w genach Prof. hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Klasyczny przepływ informacji ( Dogmat) Białka Retrowirusy Białka Klasyczny
Bardziej szczegółowoEkspresja genu. Podstawowe mechanizmy i pojęcia
Ekspresja genu Podstawowe mechanizmy i pojęcia Ekspresja genu - obraz bardzo uproszczony www.khanacademy.org Regulacja działania genów Każdy gen ulega ekspresji na innym poziomie Komórki z tym samym DNA
Bardziej szczegółowoZarówno u organizmów eukariotycznych, jak i prokariotycznych proces replikacji ma charakter semikonserwatywny.
HIPTEZY WYJAŚIAJĄCE MECHAIZM REPLIKACJI C. Model replikacji semikonserwatywnej zakłada on, że obie nici macierzystej cząsteczki DA są matrycą dla nowych, dosyntetyzowywanych nici REPLIKACJA każda z dwóch
Bardziej szczegółowoReplikacja DNA. Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Replikacja DNA Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Replikacja DNA jest bardzo złożonym procesem, w którym biorą udział setki
Bardziej szczegółowoNumer pytania Numer pytania
KONKURS BIOLOGICZNY ZMAGANIA Z GENETYKĄ 2016/2017 ELIMINACJE SZKOLNE I SESJA GENETYKA MOLEKULARNA KOD UCZNIA. IMIĘ i NAZWISKO. DATA... GODZINA.. Test, który otrzymałeś zawiera 20 pytań zamkniętych. W każdym
Bardziej szczegółowoGeny i działania na nich
Metody bioinformatyki Geny i działania na nich prof. dr hab. Jan Mulawka Trzy królestwa w biologii Prokaryota organizmy, których komórki nie zawierają jądra, np. bakterie Eukaryota - organizmy, których
Bardziej szczegółowoNośnikiem informacji genetycznej są bardzo długie cząsteczki DNA, w których jest ona zakodowana w liniowej sekwencji nukleotydów A, T, G i C
MATERIAŁ GENETYCZNY KOMÓRKI BIOSYNTEZA BIAŁEK MATERIAŁ GENETYCZNY KOMÓRKI Informacja genetyczna - instrukcje kierujące wszystkimi funkcjami komórki lub organizmu zapisane jako określone, swoiste sekwencje
Bardziej szczegółowoDominika Stelmach Gr. 10B2
Dominika Stelmach Gr. 10B2 Czym jest DNA? Wielkocząsteczkowy organiczny związek chemiczny z grupy kwasów nukleinowych Zawiera kwas deoksyrybonukleoinowy U organizmów eukariotycznych zlokalizowany w jądrze
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. DNA i białka. W uproszczeniu: program działania żywego organizmu zapisany jest w nici DNA i wykonuje się na maszynie białkowej.
Wprowadzenie DNA i białka W uproszczeniu: program działania żywego organizmu zapisany jest w nici DNA i wykonuje się na maszynie białkowej. Białka: łańcuchy złożone z aminokwasów (kilkadziesiąt kilkadziesiąt
Bardziej szczegółowoDr hab. Anna Bębenek Warszawa,
Dr hab. Anna Bębenek Warszawa, 14.01. 2018 Instytut Biochemii i Biofizyki PAN Ul. Pawińskiego 5a 02-106 Warszawa Recenzja pracy doktorskiej Pana mgr Michała Płachty Pod Tytułem Regulacja funkcjonowania
Bardziej szczegółowoProkaryota. Genetyka molekularna i genomika
Prokaryota Genetyka molekularna i genomika Prokaryota nie są jedną grupą Carl Woese 2 Genomy bakterii i archeonów } Od 0,5 (mykoplazmy) do ~ 5 Mb } Wyjątkowo 9 Mb (Bradyrhizobium japonicum) 13 Mb (Sorangium
Bardziej szczegółowoBiologiczne podstawy ewolucji. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Biologiczne podstawy ewolucji. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Historia } Selekcja w hodowli zwierząt, co najmniej 10 000 lat temu } Sztuczne zapłodnienie (np. drzewa daktylowe) 1000 lat temu
Bardziej szczegółowoMECHANIZMY NAPRAWY USZKODZEŃ DNA
MECHNIZMY NPRWY USZKODZEŃ DN Piotr Nowosad EFEKT KOŃCOWY Po zakończeniu seminarium powinieneś: zdefiniować pojęcia uszkodzenie DN i mutacja ; wymienić i opisać procesy naprawy uszkodzeń DN; określić rolę
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU Transkrypcja RNA
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU Transkrypcja RNA SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. III. Karty pracy. 1. Karta
Bardziej szczegółowoZmienność genomu. Przyczyny, skutki i sposoby kontroli
Zmienność genomu Przyczyny, skutki i sposoby kontroli Zmienność genomu Przez zmienność genomu (polimorfizm) rozumiemy różnice w sekwencji DNA genomowego pomiędzy osobnikami jednego gatunku. Wyróżniamy:
Bardziej szczegółowoPodstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Podstawy biologii Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Zarys biologii molekularnej genu Podstawowe procesy genetyczne Replikacja powielanie informacji Ekspresja wyrażanie (realizowanie funkcji)
Bardziej szczegółowoPodstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Podstawy biologii Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Materiał genetyczny Materiałem genetycznym są kwasy nukleinowe Materiałem genetycznym organizmów komórkowych jest kwas deoksyrybonukleinowy
Bardziej szczegółowoProkaryota. Genetyka molekularna i genomika
Prokaryota Genetyka molekularna i genomika Literatura Allison, rozdziały 5.3, 10 Brown, rozdziały 8, 11.2, 11.3.1, 12.1, 13, Prokaryota nie są jedną grupą Carl Woese (1928-2012) Genomy bakterii i archeonów
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Budowa rybosomu Translacja
Bardziej szczegółowoInformacje dotyczące pracy kontrolnej
Informacje dotyczące pracy kontrolnej Słuchacze, którzy z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpili do pracy kontrolnej lub otrzymali z niej ocenę negatywną zobowiązani są do dnia 06 grudnia 2015 r.
Bardziej szczegółowoWARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 5 ECTS
WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 5 ECTS KOLOKWIA; 15% KOLOKWIA-MIN; 21% WEJŚCIÓWKI; 6% WEJŚCIÓWKI-MIN; 5% EGZAMIN; 27% EGZAMIN-MIN; 26% WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 5 ECTS kolokwium I 12% poprawa kolokwium
Bardziej szczegółowoAnalizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???
Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych??? Alfabet kwasów nukleinowych jest stosunkowo ubogi!!! Dla sekwencji DNA (RNA) stosuje się zasadniczo*
Bardziej szczegółowoTRANSLACJA II etap ekspresji genów
TRANSLACJA II etap ekspresji genów Tłumaczenie informacji genetycznej zawartej w mrna (po transkrypcji z DNA) na aminokwasy budujące konkretne białko. trna Operon (wg. Jacob i Monod) Zgrupowane w jednym
Bardziej szczegółowoPodstawy biologii. Podstawy biologii molekularnej
Podstawy biologii Podstawy biologii molekularnej Trochę historii - XX wiek Początek - wejście teorii Mendla do dyskursu naukowego Lata 40. - DNA jest nośnikiem genów Lata 50. - wiemy jak wygląda DNA (Franklin,
Bardziej szczegółowoDNA superhelikalny eukariota DNA kolisty bakterie plazmidy mitochondria DNA liniowy wirusy otrzymywany in vitro
DNA- kwas deoksyrybonukleinowy: DNA superhelikalny eukariota DNA kolisty bakterie plazmidy mitochondria DNA liniowy wirusy otrzymywany in vitro RNA- kwasy rybonukleinowe: RNA matrycowy (mrna) transkrybowany
Bardziej szczegółowoSkładniki diety a stabilność struktury DNA
Składniki diety a stabilność struktury DNA 1 DNA jedyna makrocząsteczka, której synteza jest ściśle kontrolowana, a powstałe błędy są naprawiane DNA jedyna makrocząsteczka naprawiana in vivo Replikacja
Bardziej szczegółowoKwasy Nukleinowe. Rys. 1 Struktura typowego dinukleotydu
Kwasy Nukleinowe Kwasy nukleinowe są biopolimerami występującymi w komórkach wszystkich organizmów. Wyróżnia się dwa główne typy kwasów nukleinowych: Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) Kwasy rybonukleinowe
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA rok III Wydział Lekarski, semestr letni GENETYKA MOLEKULARNA
PROGRAM NAUCZANIA rok III Wydział Lekarski, semestr letni GENETYKA MOLEKULARNA L.p. TEMAT ZAKRES TREŚCI 1. Wstęp do genetyki (11-15.02) -znajomość pojęć: kwas nukleinowy (DNA i RNA), gen (jednostka transkrypcyjna,
Bardziej szczegółowoZawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów
Zawartość 139585 Wstęp 1. Historia wirusologii 2. Klasyfikacja wirusów 3. Struktura cząstek wirusowych 3.1. Metody określania struktury cząstek wirusowych 3.2. Budowa cząstek wirusowych o strukturze helikalnej
Bardziej szczegółowoGENETYKA. Budowa i rola kwasów nukleinowych Geny i genomy Replikacja DNA NM G
GENETYKA Budowa i rola kwasów nukleinowych Geny i genomy Replikacja DNA 1 Podręcznik Biologia na czasie 3 Maturalne karty pracy 3 Vademecum 2 Zadanie domowe Na podstawie różnych źródeł opisz historię badań
Bardziej szczegółowoRegulacja Ekspresji Genów
Regulacja Ekspresji Genów Wprowadzenie o Ekspresja genu jest to złożony proces jego transkrypcji do mrna, o Obróbki tego mrna, a następnie o Translacji do białka. 4/17/2019 2 4/17/2019 3 E 1 GEN 3 Promotor
Bardziej szczegółowoProkaryota. Genetyka molekularna i genomika
Prokaryota Genetyka molekularna i genomika Prokaryota nie są jedną grupą Carl Woese (1928-2012) Genomy bakterii i archeonów Od 0,5 (mykoplazmy) do ~ 5 Mb Wyjątkowo 9 Mb (Bradyrhizobium japonicum) 13 Mb
Bardziej szczegółowoEkspresja informacji genetycznej
Ekspresja informacji genetycznej Informacja o budowie i funkcjonowaniu organizmu jest zakodowana w sekwencji nukleotydów cząsteczek DNA i podzielona na dużą liczbę genów. Gen jest odcinkiem DNA kodującym
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 4 Jak działają geny?
Bardziej szczegółowoWykład 12 Kwasy nukleinowe: budowa, synteza i ich rola w syntezie białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 12 Kwasy nukleinowe: budowa, synteza i ich rola w syntezie białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI
Bardziej szczegółowoThe Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna
Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna mgr Tomasz Turowski, promotor prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoTranslacja i proteom komórki
Translacja i proteom komórki 1. Kod genetyczny 2. Budowa rybosomów 3. Inicjacja translacji 4. Elongacja translacji 5. Terminacja translacji 6. Potranslacyjne zmiany polipeptydów 7. Translacja a retikulum
Bardziej szczegółowoAnalizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???
Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych??? Alfabet kwasów nukleinowych jest stosunkowo ubogi!!! Dla sekwencji DNA (RNA) stosuje się zasadniczo*
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter Podstawy biologii komórki. Cz.
Księgarnia PWN: B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter Podstawy biologii komórki. Cz. 1 ROZDZIAŁ 1. KOMÓRKI WPROWADZENIE 1 Jedność i różnorodność komórek 1
Bardziej szczegółowoGenerator testów 1.3.1 Biochemia wer. 1.0.5 / 14883078 Strona: 1
Przedmiot: Biochemia Nazwa testu: Biochemia wer. 1.0.5 Nr testu 14883078 Klasa: zaoczni_2007 IBOS Odpowiedzi zaznaczamy TYLKO w tabeli! 1. Do aminokwasów aromatycznych zalicza się A) G, P oraz S B) L,
Bardziej szczegółowoWykład 13. Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA. Mechanizmy powstawania nowotworów
Wykład 13 Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA Mechanizmy powstawania nowotworów Uszkodzenie DNA Wykrycie uszkodzenia Naprawa DNA Zatrzymanie cyklu kom. Apoptoza Źródła uszkodzeń
Bardziej szczegółowoMUTACJE GENOWE- SUBSTYTUCJE MUTACJE GENOWE- INSERCJE I DELECJE PRZYCZYNY POWSTAWANIA MUTACJI
MUTACJE GENOWE- SUBSTYTUCJE Substytucja- zmiana jednego nukleotydu na inny tranzycja- zmiana jednej zasady purynowej na drugą purynową (A G), lub pirymidynowej na pirymidynową (T C) transwersja- zamiana
Bardziej szczegółowoPamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A...
1. Zadanie (0 2 p. ) Porównaj mitozę i mejozę, wpisując do tabeli podane określenia oraz cyfry. ta sama co w komórce macierzystej, o połowę mniejsza niż w komórce macierzystej, gamety, komórki budujące
Bardziej szczegółowoSpis treści. Księgarnia PWN: Terry A. Brown - Genomy. Część 1 Jak bada się genomy 1 Rozdział 1 Genomy, transkryptomy i proteomy 3
Księgarnia PWN: Terry A. Brown - Genomy Przedmowa Przedmowa do drugiego wydania polskiego Wstęp Spis rozdziałów Skróty V VI VII XI XIX Część 1 Jak bada się genomy 1 Rozdział 1 Genomy, transkryptomy i proteomy
Bardziej szczegółowoTranskrypcja i obróbka RNA. Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Transkrypcja i obróbka RNA Materiały dydaktyczne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Centralny dogmat biologii molekularnej: sekwencja DNA zostaje
Bardziej szczegółowo1. Na podanej sekwencji przeprowadź proces replikacji, oraz do obu nici proces transkrypcji i translacji, podaj zapis antykodonów.
mrna 1. Na podanej sekwencji przeprowadź proces replikacji, oraz do obu nici proces transkrypcji i translacji, podaj zapis antykodonów. GGA CGC GCT replikacja CCT GCG CGA transkrypcja aminokwasy trna antykodony
Bardziej szczegółowoRegulamin Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego dla uczniów pierwszych klas liceum ogólnokształcącego ZMAGANIA Z GENETYKĄ ( , III edycja)
1. Organizatorzy konkursu. Regulamin Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego dla uczniów pierwszych klas liceum ogólnokształcącego ZMAGANIA Z GENETYKĄ (2018-2019, III edycja) Iwona Paprzycka nauczyciel biologii
Bardziej szczegółowoRegulacja transkrypcji genów eukariotycznych
Regulacja transkrypcji genów eukariotycznych Dr hab. Marta Koblowska, prof. UW Zakład Biologii Systemów, Wydział Biologii UW Pracownia Analiz Mikromacierzy i Sekwencjonowania UW/IBB PAN Klasyczne wyobrażenie
Bardziej szczegółowoWybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu np. w porównaniu z analizą trankryptomu:
Bardziej szczegółowoDNA musi współdziałać z białkami!
DNA musi współdziałać z białkami! Specyficzność oddziaływań między DNA a białkami wiążącymi DNA zależy od: zmian konformacyjnych wzdłuż cząsteczki DNA zróżnicowania struktury DNA wynikającego z sekwencji
Bardziej szczegółowoMożliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii
Możliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii 1. Transgeneza - genetycznie zmodyfikowane oraganizmy 2. Medycyna i ochrona zdrowia 3. Genomika poznawanie genomów Przełom XX i
Bardziej szczegółowoBUDOWA I FUNKCJA GENOMU LUDZKIEGO
BUDOWA I FUNKCJA GENOMU LUDZKIEGO Magdalena Mayer Katedra i Zakład Genetyki Medycznej UM w Poznaniu 1. Projekt poznania genomu człowieka: Cele programu: - skonstruowanie szczegółowych map fizycznych i
Bardziej szczegółowoGen eukariotyczny. Działanie i regulacja etapy posttranskrypcyjne
Gen eukariotyczny Działanie i regulacja etapy posttranskrypcyjne Definicja genu Region DNA, który określa dziedziczoną cechę organizmu; zwykle koduje pojedyncze białko lub RNA. Zawiera całą funkcjonalną
Bardziej szczegółowoNowoczesne systemy ekspresji genów
Nowoczesne systemy ekspresji genów Ekspresja genów w organizmach żywych GEN - pojęcia podstawowe promotor sekwencja kodująca RNA terminator gen Gen - odcinek DNA zawierający zakodowaną informację wystarczającą
Bardziej szczegółowoMUTACJE GENOWE- SUBSTYTUCJE. MUTACJE spontaniczne indukowane. germinalne somatyczne. genomowe chromosomowe genowe.
WSZYSTKIE OSOBNIKI TEGO SAMEGO GATUNKU POSIADAJĄ TE SAME GENY! NIE WSZYSTKIE OSOBNIKI DANEGO GATUNKU POSIADAJĄ TAKIE SAME GENY MIEJSCA KODUJĄCE W GENACH SĄ CHRONIONE PRZED UTRWALENIEM ZMIAN- MIEJSCA KONSERWATYWNE
Bardziej szczegółowoRegulamin Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego dla uczniów pierwszych klas liceum ogólnokształcącego ZMAGANIA Z GENETYKĄ [2017/2018]
Regulamin Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego dla uczniów pierwszych klas liceum ogólnokształcącego ZMAGANIA Z GENETYKĄ [2017/2018] 1. Organizatorzy konkursu. Iwona Paprzycka nauczyciel biologii VI Liceum
Bardziej szczegółowo2. Enzymy pozwalające na manipulację DNA a. Polimerazy DNA b. Nukleazy c. Ligazy
Metody analizy DNA 1. Budowa DNA. 2. Enzymy pozwalające na manipulację DNA a. Polimerazy DNA b. Nukleazy c. Ligazy 3. Klonowanie in vivo a. w bakteriach, wektory plazmidowe b. w fagach, kosmidy c. w drożdżach,
Bardziej szczegółowoMożliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii
Możliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii 1. Technologia rekombinowanego DNA jest podstawą uzyskiwania genetycznie zmodyfikowanych organizmów 2. Medycyna i ochrona zdrowia
Bardziej szczegółowoINICJACJA ELONGACJA TERMINACJA
INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA 2007 by National Academy of Sciences Kornberg R D PNAS 2007;104:12955-12961 Struktura chromatyny pozwala na różny sposób odczytania informacji zawartej w DNA. Możliwe staje
Bardziej szczegółowoAnalizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???
Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych??? Alfabet kwasów nukleinowych jest stosunkowo ubogi!!! Dla sekwencji DNA (RNA) stosuje się zasadniczo*
Bardziej szczegółowoMikrosatelitarne sekwencje DNA
Mikrosatelitarne sekwencje DNA Małgorzata Pałucka Wykorzystanie sekwencji mikrosatelitarnych w jądrowym DNA drzew leśnych do udowodnienia pochodzenia materiału dowodowego w postępowaniu sądowym 27.09.2012
Bardziej szczegółowo