Programowanie dla Wielkiego Zderzacza Hadronów

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Programowanie dla Wielkiego Zderzacza Hadronów"

Transkrypt

1 Programowanie dla Wielkiego Zderzacza Hadronów Wojciech Broniowski Instytut Fizyki Jądrowej PAN Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Universytet Pedagogiczny, WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

2 I. LHC WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

3 LHC WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

4 Ciekawostki Największa maszyna zbudowana przez Człowieka, 00 rok, mld SFR Tunel 7 km, do 175 m pod ziemią Przeciwbieżne wiązki protonów przyspieszane do c 13 magnesy nadprzewodzące zimniejsze (1.9 K, nadciekły hel) niż temperatura przestrzeni kosmicznej (.7 K) Ciśnienie w jonowodach dziesięć razy mniejsze niż na Księżycu (10 10 mm Hg, ultrawysoka próżnia) Masa magnesu detektora CMS = ton (> wieża Eiffla) Zderzenia generują temperatury K, tj razy więcej niż we wnętrzu Słońca warunki zaraz po Wielkim Wybuchu ( Małe Wybuchy ) Obrazowanie 3D w detektorach tysięcy tworzonych cząstek 10 9 zderzeń na sekundę systemy filtrowania (trygerowania) zapisywanie ok zderzeń na sekundę Energia 1 TeV to energia kinetyczna komara, ale LHC ściska tę energię w objętość bilion razy mniejszą od komara WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

5 Jak działa LHC? [ WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

6 Jeden z detektorów: ALICE P. Vande Vyvre - CERN/PH 3 UK DTI - 30 June '0 WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

7 Wyzwania informatyczne przy akwizycji i danych [LHC Run I ( )] Event rate (Hz) LHC Challenge LHCb (High L1 Trigger) ATLAS, CMS (High Readout Bandwidth) 10 KLOE 10 3 CDF H1, ZEUS ALICE (High Archive Bandwidth) 10 UA1 NA LEP Event Size (Byte) UK DTI - 30 June '0 19 P. Vande Vyvre - CERN/PH WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

8 Wyzwania informatyczne przy akwizycji i danych [LHC Run I ( )] Trigger & DAQ logical model Detector Digitizers Trigger Level 0,1 Decision Front-end Pipeline/Buffer Trigger Level High-Level Trigger Decision Decision Data Readout Buffer Detector Data Link (DDL) Sub-event Buffer Local Data Concentrators (LDC) Event-Building Network Event Buffer Global Data Collectors (GDC) Transient Data Storage (TDS) Storage network Permanent Data Storage (PDS) P. Vande Vyvre - CERN/PH 1 UK DTI - 30 June '0 WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

9 Wyzwania informatyczne przy akwizycji i danych [LHC Run I ( )] ALICE LHC Event Readout Size (HLT input) (Byte) (Events/s.) (GB/s) Pb-Pb 5x10 7 x ATLAS pp 10 x CMS pp LHCb pp x10 5 0x10 UK DTI - 30 June '0 17 P. Vande Vyvre - CERN/PH WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

10 Wyzwania informatyczne przy akwizycji i danych [LHC Run I ( )] ALICE Mass LHC Readout (HLT output) (Events/s.) (MB/s) Data archived Total/year (PBytes) Pb-Pb ATLAS pp CMS pp LHCb pp UK DTI - 30 June '0 1 P. Vande Vyvre - CERN/PH WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

11 Wyzwania informatyczne przy akwizycji i danych [LHC Run I ( )] WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

12 Porównanie [Peta = bilion= 10 1 = 1000 Tera] Facebook: 00 PB rocznie Cały Youtube: 00 PBd dane LHC: 100 PB (mniej niż sieci społecznościowe) WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

13 Poziomy centrów danych (GRID) 3 tier- w Polsce WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

14 rdzeni CPU WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

15 Wyniki/odkrycia fizyczne Jest cząstka Higgsa (01) o masie 1 GeV Nie widać czastek supersymetrycznych Potwierdzenie tworzenia plazmy kwarkowo-gluonowej WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

16 II. Ultrarelatywistyczne zderzenia jądrowe WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

17 Nierelatywistyczne zderzenia pocisku z różnymi tarczami WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

18 WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

19 Plazma kwarkowo-gluonowa Dwa zjawiska: Przepływ kolektywny Tłumienie dżetów WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

20 3 etapy czas partony termalizacja plazma kwarkowo gluonowa wymrożenie hadrony Każdy etap wymaga intensywnego modelowania komputerowego WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

21 Uczestnicy i widzowie WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

22 Struny WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

23 Zachowanie kształtu w kier. podłużnym WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

24 Przepływ kolektywny Ściśnięcie ekspansja WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

25 Przepływ kolektywny Przepływ eliptyczny WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

26 Przepływ kolektywny Niezbędne oddziaływania (przetworzenie kształtu na przepływ) WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

27 Zjawisko grzbietu w korelacjach dwucząstkowych Kolimacja przód - tył WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

28 Zjawisko grzbietu w korelacjach dwucząstkowych... jak u surferrów! WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

29 Zjawisko grzbietu w korelacjach dwucząstkowych 30 0% ] GeV 3 C [ η φ 3 5 Grzbiet (symulacja w modelu, podobnie w doświadczeniu) ( ) φ - kąt azymutalny w płaszczyźnie poprzecznej, η = 1 log p +p p p Występuje też w zderzeniach proton-proton o dużej krotności (!) WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

30 Relatywistyczna hydrodynamika (+1D) Zderzenia centralne (0-0%) [M. Chojnacki, W. Florkowski] Czułość na war. początkowe, równ. stanu, współczynniki kinetyczne (lepkość,...) WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

31 Relatywistyczna hydrodynamika (+1D) Zderzenia niecentralne (0-0%) [M. Chojnacki, W. Florkowski] WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

32 Fluktuacje warunku początkowego [P. Bożek, WB] Dwa zderzenia o tej samej liczbie uczestników (N W = 100) Różny rozmiar i kształt wyższe składowe harmoniczne przepływu Konieczność hydrodynamiki zderzenie po zderzeniu, 3+1D, lepkiej tysiące godz. CPU WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

33 Rola lepkości y[fm] 0 = 0.5 fm/c, ideal y[fm] 0 = 0.5 fm/c, shear y[fm] 0 = 0.5 fm/c, shear/bulk x[fm] x[fm] x[fm] = fm/c, ideal = fm/c, shear = fm/c, shear/bulk y[fm] y[fm] y[fm] x[fm] x[fm] x[fm] = fm/c, ideal = fm/c, shear = fm/c, shear/bulk y[fm] y[fm] y[fm] x[fm] x[fm] x[fm] y[fm] 0 = 10 fm/c, ideal x[fm] y[fm] 0 = 10 fm/c, shear x[fm] y[fm] 0 = 10 fm/c, shear/bulk x[fm] [D. Bazow, U. Heinz, M. Strickland, arxiv: ] WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

34 CUDA/GPU Nvidia: Compute Unified Device Architecture Number of grid points C/CPU CUDA/GPU Speedup (ms/step) (ms/step) [D. Bazow, U. Heinz, M. Strickland, arxiv: ] Przyspieszenie o rzędy wielkości! WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

35 Nasze kody 1 Wczesna faza: GLISSANDO Hydrodynamika (W. Florkowski, P. Bożek, M. Chojnacki, R. Ryblewski) 3 Wymrożenie/hadronizacja SHARE, THERMINATOR WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

36 Podsumowanie WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

37 Podsumowanie LHC nowe wyzwania dla informatyki Fizyka wymaga precyzyjnego modelowania, aby odnieść się do pytań o własności plazmy kwarkowo-gluonowej Jaki jest warunek początkowy? nieperturbacyjna chromodynamika, kolorowy kondensat szklany, hipoteza AdS/CFT,... Nowe technologie obliczeniowe, CUDA/GPU [B. Schenke bschenke] WB (IFJ PAN & UJK) Programowanie dla LHC UP, /

Epiphany Wykład II: wprowadzenie

Epiphany Wykład II: wprowadzenie Epiphany 2008 LEP, 2: opady deszczu LHC This morning I visited the place where the street-cleaners dump the rubbish. My God, it was beautiful - Van Gogh 20 krajów europejskich należy do CERN Kraje

Bardziej szczegółowo

Eksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa

Eksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa Eksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa CERN i LHC Jezioro Genewskie Lotnisko w Genewie tunel LHC (długość 27 km, ok.100m pod powierzchnią ziemi) CERN/Meyrin Gdzie to jest? ok. 100m Tu!!! LHC w schematycznym

Bardziej szczegółowo

Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC

Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC Najgorętsze krople materii wytworzone na LHC Adam Bzdak AGH, KZFJ Plan Wprowadzenie do A+A Przepływ eliptyczny, trójkątny, hydrodynamika Odkrycie na LHC w p+p i p+a Korelacje 2- i wielu-cząstkowe Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA POZNAŃSKA Wydział: BMiZ Kierunek: MiBM / KMiU Prowadzący: dr hab. Tomasz Stręk Przygotował: Adrian Norek Plan prezentacji 1. Wprowadzenie 2. Chłodzenie największego na świecie magnesu w CERN

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011 Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011 Współczesne eksperymenty Wprowadzenie Akceleratory Zderzacze Detektory LHC Mapa drogowa Współczesne

Bardziej szczegółowo

Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów

Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów Fizyka zderzeń relatywistycznych jonów kilka pytań i możliwe odpowiedzi Stanisław Mrówczyński Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce & Instytut Problemów Jądrowych, Warszawa 1 Programy eksperymentalne

Bardziej szczegółowo

Jak działają detektory. Julia Hoffman

Jak działają detektory. Julia Hoffman Jak działają detektory Julia Hoffman wielki Hadronowy zderzacz Wiązka to pociąg ok. 2800 wagonów - paczek protonowych Każdy wagon wiezie ok.100 mln protonów Energia chemiczna: 80 kg TNT lub 16 kg czekolady

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników

WYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 1 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 2.12. 2009 Współczesne eksperymenty-wprowadzenie Detektory Akceleratory Zderzacze LHC Mapa drogowa Tevatron-

Bardziej szczegółowo

th- Zakład Zastosowań Metod Obliczeniowych (ZZMO)

th-  Zakład Zastosowań Metod Obliczeniowych (ZZMO) Zakład Zastosowań Metod Obliczeniowych (ZZMO) - prof. dr hab. Wiesław Płaczek - prof. dr hab. Elżbieta Richter-Wąs - prof. dr hab. Wojciech Słomiński - prof. dr hab. Jerzy Szwed (Kierownik Zakładu) - dr

Bardziej szczegółowo

Czego już dowiedzieliśmy się dzięki Wielkiemu Zderzaczowi Hadronów LHC

Czego już dowiedzieliśmy się dzięki Wielkiemu Zderzaczowi Hadronów LHC Czego już dowiedzieliśmy się dzięki Wielkiemu Zderzaczowi Hadronów LHC Jan Królikowski Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego i Współpraca Compact Muon Solenoid (CMS) przy LHC 1 20 krajów członkowskich

Bardziej szczegółowo

System wyzwalania i filtracji w eksperymencie ATLAS na LHC

System wyzwalania i filtracji w eksperymencie ATLAS na LHC System wyzwalania i filtracji w eksperymencie ATLAS na LHC Tomasz Bołd, AGH Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek 1 Plan Przedstawienie problemu Historia Podstawowe

Bardziej szczegółowo

Jak znaleźć igłę w stogu siana

Jak znaleźć igłę w stogu siana Jak znaleźć igłę w stogu siana Rola obliczeń komputerowych w eksperymentach fizyki wysokich energii Krzysztof Korcyl na bazie wykładu Piotra Golonki CERN EN/ICE-SCD Użytkowanie i kopiowanie dozwolone na

Bardziej szczegółowo

Jak działają detektory. Julia Hoffman# Southern Methodist University# Instytut Problemów Jądrowych

Jak działają detektory. Julia Hoffman# Southern Methodist University# Instytut Problemów Jądrowych Jak działają detektory Julia Hoffman# Southern Methodist University# Instytut Problemów Jądrowych LHC# Wiązka to pociąg ok. 2800 paczek protonowych Każda paczka składa się. z ok. 100 mln protonów 160km/h

Bardziej szczegółowo

Witamy w CERNie. Bolesław Pietrzyk LAPP Annecy (F) Wykład przygotowany przez polskich fizyków w CERNie.

Witamy w CERNie. Bolesław Pietrzyk LAPP Annecy (F) Wykład przygotowany przez polskich fizyków w CERNie. Witamy w CERNie Bolesław Pietrzyk LAPP Annecy (F) Wykład przygotowany przez polskich fizyków w CERNie bolek.pietrzyk@cern.ch 4 lipca 2012 Joe Incandela (CMS) Fabiola Gianotti (ATLAS) Première rencontre

Bardziej szczegółowo

Theory Polish (Poland)

Theory Polish (Poland) Q3-1 Wielki Zderzacz Hadronów (10 points) Przeczytaj Ogólne instrukcje znajdujące się w osobnej kopercie zanim zaczniesz rozwiązywać to zadanie. W tym zadaniu będą rozpatrywane zagadnienia fizyczne zachodzące

Bardziej szczegółowo

Pierwsze dwa lata LHC

Pierwsze dwa lata LHC Pierwsze dwa lata LHC Barbara Wosiek Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego, Polskiej Akademii Nauk Radzikowskiego 152, 31-342 Kraków barbara.wosiek@ifj.edu.pl 2011-10-21 B. Wosiek, Sem.

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych

Fizyka cząstek elementarnych Wykład III Metody doświadczalne fizyki cząstek elementarnych I Źródła cząstek elementarnych Elektrony, protony i neutrony tworzą otaczającą nas materię. Aby eksperymentować z elektronami wystarczy zjonizować

Bardziej szczegółowo

Witamy w CERN. 2014-02-24 Marek Kowalski

Witamy w CERN. 2014-02-24 Marek Kowalski Witamy w CERN Co to jest CERN? CERN European Organization for Nuclear Research oryg. fr Conseil Europeén pour la Recherche Nucléaire Słowo nuclear (Jadrowy) czysto historyczne. W czasie, gdy zakładano

Bardziej szczegółowo

Wykład monograficzny 0 1

Wykład monograficzny 0 1 Fizyka zderzeń relatywistycznych ciężkich jonów Wykład 0: LHC okno na Mikroświat Wykład 1: AA: Motywacja, cele fizyczne, akceleratory, eksperymenty Wykład 2: Plazma kwarkowo-gluonowa Wykład 3: Geometria

Bardziej szczegółowo

Wszechświat czastek elementarnych

Wszechświat czastek elementarnych Wszechświat czastek elementarnych Wykład 9: Współczesne eksperymenty prof. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Wszechświat czastek elementarnych Wykład

Bardziej szczegółowo

Jak znaleźć igłę w stogu siana

Jak znaleźć igłę w stogu siana Jak znaleźć igłę w stogu siana Rola obliczeń komputerowych w eksperymentach fizyki wysokich energii Piotr Golonka CERN EN/ICE-SCD Plan Co jest igłą a co stogiem siana... między teorią a doświadczeniem

Bardziej szczegółowo

Jak działają detektory. Julia Hoffman

Jak działają detektory. Julia Hoffman Jak działają detektory Julia Hoffman wielki Hadronowy zderzacz Wiązka to pociąg ok. 2800 wagonów - paczek protonowych Każdy wagon wiezie ok.100 mln protonów Energia chemiczna: 80 kg TNT lub 16 kg czekolady

Bardziej szczegółowo

Ruch cząstek naładowanych w polach elektrycznym i magnetycznym. Równania ruchu cząstek i ich rozwiązania. Ireneusz Mańkowski

Ruch cząstek naładowanych w polach elektrycznym i magnetycznym. Równania ruchu cząstek i ich rozwiązania. Ireneusz Mańkowski Ruch cząstek naładowanych w polach elektrycznym i magnetycznym. Równania ruchu cząstek i ich rozwiązania. I LO im. Stefana Żeromskiego w Lęborku 2 kwietnia 2012 Ruch ładunku równolegle do linii pola Ruch

Bardziej szczegółowo

Akceleratory Cząstek

Akceleratory Cząstek M. Trzebiński Akceleratory cząstek 1/30 Akceleratory Cząstek Maciej Trzebiński Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauki Praktyki studenckie na LHC IFJ PAN, 23 sierpnia 2016 Obserwacje w makroświecie

Bardziej szczegółowo

W jaki sposób dokonujemy odkryć w fizyce cząstek elementarnych? Maciej Trzebiński

W jaki sposób dokonujemy odkryć w fizyce cząstek elementarnych? Maciej Trzebiński W jaki sposób dokonujemy odkryć w fizyce cząstek elementarnych? Maciej Trzebiński Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk Gimli Glider Boeing 767-233 lot: Air Canada

Bardziej szczegółowo

Poszukiwany: bozon Higgsa

Poszukiwany: bozon Higgsa Poszukiwany: bozon Higgsa Higgs widoczny w świetle kolajdera liniowego Fizyka Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych: TESLA & ZEUS Poszukiwane: czastki sypersymetryczne (SUSY) Fizyka Czastek i Oddziaływań

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie efektywności mionowego układu wyzwalania w CMS metodą Tag & Probe

Wyznaczanie efektywności mionowego układu wyzwalania w CMS metodą Tag & Probe Wyznaczanie efektywności mionowego układu wyzwalania w CMS metodą Tag & Probe Uniwersytet Warszawski - Wydział Fizyki opiekun: dr Artur Kalinowski 1 Plan prezentacji Eksperyment CMS Układ wyzwalania Metoda

Bardziej szczegółowo

Janusz Gluza. Instytut Fizyki UŚ Zakład Teorii Pola i Cząstek Elementarnych

Janusz Gluza. Instytut Fizyki UŚ  Zakład Teorii Pola i Cząstek Elementarnych Akceleratory czyli największe mikroskopy świata Janusz Gluza Instytut Fizyki UŚ http://fizyka.us.edu.pl/ Zakład Teorii Pola i Cząstek Elementarnych http://www.us.edu.pl/~ztpce/ http://www.us.edu.pl/~gluza

Bardziej szczegółowo

Bozon Higgsa oraz SUSY

Bozon Higgsa oraz SUSY Bozon Higgsa oraz SUSY Bozon Higgsa Poszukiwania bozonu Higgsa w LEP i Tevatronie - otrzymane ograniczenia na masę H Plany poszukiwań w LHC Supersymetria (SUSY) Zagadkowe wyniki CDF Masy cząstek cząstki

Bardziej szczegółowo

LHC: program fizyczny

LHC: program fizyczny LHC: program fizyczny Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 2 Program fizyczny LHC Model Standardowy i Cząstka Higgsa Poza Model Standardowy:

Bardziej szczegółowo

Na tropach czastki Higgsa

Na tropach czastki Higgsa Na tropach czastki Higgsa Wykład inauguracyjny 2004/2005 A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Na tropach czastki Higgsa Wykład inauguracyjny 2004/2005

Bardziej szczegółowo

LHC i po co nam On. Piotr Traczyk CERN

LHC i po co nam On. Piotr Traczyk CERN LHC i po co nam On Piotr Traczyk CERN LHC: po co nam On Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 5 Program fizyczny LHC 6 Program fizyczny LHC

Bardziej szczegółowo

WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK. Julia Hoffman (NCU)

WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK. Julia Hoffman (NCU) WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK Julia Hoffman (NCU) WSTĘP DO WSTĘPU W wykładzie zostały bardzo ogólnie przedstawione tylko niektóre zagadnienia z zakresu fizyki cząstek elementarnych. Sugestie, pytania, uwagi:

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie kosmiczne składa się głównie z protonów, z niewielką. domieszką cięższych jąder. Przechodząc przez atmosferę cząstki

Promieniowanie kosmiczne składa się głównie z protonów, z niewielką. domieszką cięższych jąder. Przechodząc przez atmosferę cząstki Odkrycie hiperjąder Hiperjądra to struktury jądrowe w skład których, poza protonami I neutronami, wchodzą hiperony. Odkrycie hiperjąder miało miejsce w 1952 roku, 60 lat temu, w Warszawie. Wówczas nie

Bardziej szczegółowo

Poszukiwania bozonu Higgsa w rozpadzie na dwa leptony τ w eksperymencie CMS

Poszukiwania bozonu Higgsa w rozpadzie na dwa leptony τ w eksperymencie CMS Poszukiwania bozonu Higgsa w rozpadzie na dwa leptony τ w eksperymencie CMS Artur Kalinowski Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski Warszawa, 7 grudnia 2012 DETEKTOR CMS DETEKTOR CMS Masa całkowita : 14

Bardziej szczegółowo

Zakłady Naukowe Oddziału Fizyki i Astrofizyki Cząstek w Instytucie Fizyki Jądrowej

Zakłady Naukowe Oddziału Fizyki i Astrofizyki Cząstek w Instytucie Fizyki Jądrowej Zakłady Naukowe Oddziału Fizyki i Astrofizyki Cząstek w Instytucie Fizyki Jądrowej Oddziaływań Leptonów (NZ11) Struktury Hadronów (NZ12) Liniowego zderzacza (NZ13) Eksperymentu ATLAS (NZ14) Promieniowania

Bardziej szczegółowo

Wszystko, co kiedykolwiek chcieliście wiedzieć o CERNie i o fizyce cząstek

Wszystko, co kiedykolwiek chcieliście wiedzieć o CERNie i o fizyce cząstek Wszystko, co kiedykolwiek chcieliście wiedzieć o CERNie i o fizyce cząstek i jeszcze kilka, których nie chcieliście wiedzieć, ale i tak się dowiecie mgr inż. Małgorzata Janik - majanik@cern.ch mgr inż.

Bardziej szczegółowo

Grzegorz Wrochna Narodowe Centrum Badań Jądrowych Z czego składa się Wszechświat?

Grzegorz Wrochna Narodowe Centrum Badań Jądrowych  Z czego składa się Wszechświat? Narodowe Centrum Badań Jądrowych www.ncbj.gov.pl Z czego składa się Wszechświat? 1 Budowa materii ~ cała otaczająca nas materia składa się z atomów pierwiastek chemiczny = = zbiór jednakowych atomów Znamy

Bardziej szczegółowo

Technologia GRID w badaniach naukowych na Wielkim Zderzaczu Hadronów w CERN

Technologia GRID w badaniach naukowych na Wielkim Zderzaczu Hadronów w CERN Technologia GRID w badaniach naukowych na Wielkim Zderzaczu Hadronów w CERN Adam Kisiel Wydział Fizyki PW Seminarium Centrum Studiów Zaawansowanych i Centrum Informatyzacji 18 marca 2014 Model Standardowy

Bardziej szczegółowo

-> Teaching ->

-> Teaching -> Wstęp do fizyki cząstek elementarnych http://www.us.edu.pl/~gluza/ -> Teaching -> Zacznijmy od LHC Large Hadron Collider (teoretycy mówią Long and Hard Calculations) 10.09.2008, 9.34 Z jednej z gazet:

Bardziej szczegółowo

Wstęp do fizyki cząstek elementarnych: część eksperymentalna

Wstęp do fizyki cząstek elementarnych: część eksperymentalna Wstęp do fizyki cząstek elementarnych: część eksperymentalna Pięćdziesiąt lat badań cząstek elementarnych, nagrody Nobla, Model Standardowy Labolatorium CERN Eksperymenty LHC Detektory cząstek elementarnych

Bardziej szczegółowo

Do połowy XX w. w fizyce, astronomii i chemii można było korzystać

Do połowy XX w. w fizyce, astronomii i chemii można było korzystać Sławomir Leciejewski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Sensus Historiae ISSN 2082 0860 Vol. XXIX (2017/4) s. 39-51 Komputer jako narzędzie umożliwiające współczesne badania eksperymentalne (na

Bardziej szczegółowo

Czego oczekujemy od LHC? Piotr Traczyk. IPJ Warszawa

Czego oczekujemy od LHC? Piotr Traczyk. IPJ Warszawa Czego oczekujemy od LHC? Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan 1)Dwa słowa o LHC 2)Eksperymenty i program fizyczny 3)Kilka wybranych tematów - szczegółowo 2 LHC Large Hadron Collider UWAGA! Start jeszcze w tym

Bardziej szczegółowo

Po co nam CERN? Po co nam LHC? Piotr Traczyk

Po co nam CERN? Po co nam LHC? Piotr Traczyk Po co nam CERN? Po co nam LHC? Piotr Traczyk Sympozjum IPJ Plan 1)Wstęp Po co nam LHC? 2)Eksperymenty w CERNie w których bierzemy udział COMPASS LHCb ALICE CMS 3)Podsumowanie 2 Po co nam LHC? Po co kopać

Bardziej szczegółowo

Badanie właściwości przypadków produkcji dżet-przerwa w rapidity-dżet na Wielkim Zderzaczu Hadronów

Badanie właściwości przypadków produkcji dżet-przerwa w rapidity-dżet na Wielkim Zderzaczu Hadronów Badanie właściwości przypadków produkcji dżet-przerwa w rapidity-dżet na Wielkim Zderzaczu Hadronów Paula Świerska Promotor: dr Maciej Trzebiński Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki / 24 Plan

Bardziej szczegółowo

Wszechświat czastek elementarnych

Wszechświat czastek elementarnych Wszechświat czastek elementarnych Wykład 8: Współczesne eksperymenty prof. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Wszechświat czastek elementarnych Wykład

Bardziej szczegółowo

Dynamika relatywistyczna

Dynamika relatywistyczna Dynamika relatywistyczna Fizyka I (B+C) Wykład XVIII: Energia relatywistyczna Transformacja Lorenza energii i pędu Masa niezmiennicza Energia relatywistyczna Dla ruchu ciała pod wpływem stałej siły otrzymaliśmy:

Bardziej szczegółowo

Jak to działa: poszukiwanie bozonu Higgsa w eksperymencie CMS. Tomasz Früboes

Jak to działa: poszukiwanie bozonu Higgsa w eksperymencie CMS. Tomasz Früboes Plan wystąpienia: 1.Wprowadzenie 2.Jak szukamy Higgsa na przykładzie kanału H ZZ 4l? 3.Poszukiwanie bozonu Higgsa w kanale ττ μτjet 4.Właściwości nowej cząstki Częste skróty: LHC Large Hadron Collider

Bardziej szczegółowo

Rafał Staszewski. Praktyki studenckie Laboratorium Fizyki Cząstek Elementarnych 7 lipca 2017, IFJ PAN

Rafał Staszewski. Praktyki studenckie Laboratorium Fizyki Cząstek Elementarnych 7 lipca 2017, IFJ PAN Rafał Staszewski Instytut Fizyki Jądrowej imienia Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk Praktyki studenckie Laboratorium Fizyki Cząstek Elementarnych 7 lipca 2017, IFJ PAN 1 / 6 Uwagi ogólne

Bardziej szczegółowo

Polscy nauczyciele fizyki w CERN. Polska w CERN. Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im. A. Sołtana. J.P.Nassalski NTP@CERN, 21.XI.

Polscy nauczyciele fizyki w CERN. Polska w CERN. Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im. A. Sołtana. J.P.Nassalski NTP@CERN, 21.XI. Polscy nauczyciele fizyki w CERN 21 listopada 2008 Polska w CERN Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im. A. Sołtana J.P.Nassalski NTP@CERN, 21.XI.2008 1 Widok z satelity na okolice CERN i

Bardziej szczegółowo

1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7.

1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7. Weronika Biela 1. Wcześniejsze eksperymenty 2. Podstawowe pojęcia 3. Przypomnienie budowy detektora ATLAS 4. Rozpady bozonów W i Z 5. Tło 6. Detekcja sygnału 7. Obliczenie przekroju czynnego 8. Porównanie

Bardziej szczegółowo

Algorytmy rekonstrukcji dżetów w CMS

Algorytmy rekonstrukcji dżetów w CMS Algorytmy rekonstrukcji dżetów w CMS Michał Szleper Zebranie analizy fizycznej, 31.01.2011 Główny cel rekonstrukcji dżetów: ustanowienie ścisłego związku pomiędzy: - wielkościami mierzonymi bezpośrednio

Bardziej szczegółowo

B. Wosiek, NO1 1

B. Wosiek, NO1 1 2015-12-15 B. Wosiek, NO1 1 Badania fundamentalnych składników materii oraz oddziaływań zachodzących pomiędzy nimi Badania prowadzone są w ramach międzynarodowych eksperymentów wykorzystujących światowej

Bardziej szczegółowo

Oddziaływania elektrosłabe

Oddziaływania elektrosłabe Oddziaływania elektrosłabe X ODDZIAŁYWANIA ELEKTROSŁABE Fizyka elektrosłaba na LEPie Liczba pokoleń. Bardzo precyzyjne pomiary. Obserwacja przypadków. Uniwersalność leptonów. Mieszanie kwarków. Macierz

Bardziej szczegółowo

LHC - wielki zderzacz hadronów

LHC - wielki zderzacz hadronów LHC - wielki zderzacz hadronów Ewa Rondio zakład VI / CERN na podstawie wykładów dla nauczycieli w CERNie dr A. Siemko Dwa bieguny w badaniu struktury materii Akceleratory Mikroskopy Lunety Optyczne i

Bardziej szczegółowo

Wielki Wybuch czyli podróż do początku wszechświata. Czy może się to zdarzyć na Ziemi?

Wielki Wybuch czyli podróż do początku wszechświata. Czy może się to zdarzyć na Ziemi? Wielki Wybuch czyli podróż do początku wszechświata Czy może się to zdarzyć na Ziemi? Świat pod lupą materia: 10-4 m kryształ: 10-9 m ρ=2 3 g/cm 3 atom: 10-10 m jądro: 10-14 m nukleon: 10-15 m (1fm) ρ=10

Bardziej szczegółowo

Jak fizycy przyśpieszają cząstki?

Jak fizycy przyśpieszają cząstki? Jak fizycy przyśpieszają cząstki? Mariusz Sapiński (mariusz.sapinski@cern.ch) CERN, Departament Wiązek 10 października 2011 Definicja Akcelerator cząstek: urządzenie produkujące wiązkę cząstek (jonów lub

Bardziej szczegółowo

Nauka i technologia dwa spojrzenia na CERN

Nauka i technologia dwa spojrzenia na CERN Nauka i technologia dwa spojrzenia na CERN Politechnika Krakowska, wykład inauguracyjny, 3.10.2014 Agnieszka Zalewska, IFJ PAN Przewodnicząca Rady CERN-u CERN utworzony został w 1954: przez 12 państw europejskich

Bardziej szczegółowo

LHC klucz do Mikroświata

LHC klucz do Mikroświata LHC klucz do Mikroświata Barbara Wosiek Dzień Otwarty, IFJ PAN 26.09.2008 1 LHC Large Hadron Collider Wielki Zderzacz Hadronów Gigantyczny akcelerator cząstek w Europejskim Ośrodku Fizyki Cząstek CERN

Bardziej szczegółowo

CERN - pierwsze globalne laboratorium. Magdalena Kowalska CERN, PH-Dept.

CERN - pierwsze globalne laboratorium. Magdalena Kowalska CERN, PH-Dept. CERN - pierwsze globalne laboratorium Magdalena Kowalska CERN, PH-Dept. Menu Co to jest właściwie CERN? Kilku CERN-owskich Noblistów Co badamy? Obecne przyspieszacze Przykłady eksperymentów: cząstki elementarne

Bardziej szczegółowo

Ewolucja Wszechświata Wykład 4 Inflacja Plazma kwarkowo-gluonowa

Ewolucja Wszechświata Wykład 4 Inflacja Plazma kwarkowo-gluonowa Ewolucja Wszechświata Wykład 4 Inflacja Plazma kwarkowo-gluonowa Teoria Wielkiej Unifikacji Złamanie symetrii oddzielenie się oddziaływań silnych zapoczątkowało Erę Inflacji Teoria inflacji Problemy, które

Bardziej szczegółowo

Do czego potrzebny nam Wielki Zderzacz Hadronów (Large Hadron Collider)?

Do czego potrzebny nam Wielki Zderzacz Hadronów (Large Hadron Collider)? Katarzyna Grebieszkow Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej Zakład Fizyki Jądrowej Pracownia Reakcji Ciężkich Jonów Do czego potrzebny nam Wielki Zderzacz Hadronów (Large Hadron Collider)? Wykład dla

Bardziej szczegółowo

Relatywistyczne zderzenia ciężkich jonów jako narzędzie w badaniu diagramu fazowego silnie oddziałującej materii

Relatywistyczne zderzenia ciężkich jonów jako narzędzie w badaniu diagramu fazowego silnie oddziałującej materii Relatywistyczne zderzenia ciężkich jonów jako narzędzie w badaniu diagramu fazowego silnie oddziałującej materii Katarzyna Grebieszkow 5 lutego 2016 Streszczenie W dokumencie pokazane są podstawowe cele

Bardziej szczegółowo

Cząstka Higgsa własności, odkrycie i badania oddziaływań

Cząstka Higgsa własności, odkrycie i badania oddziaływań Cząstka Higgsa własności, odkrycie i badania oddziaływań Prof. dr hab. Elżbieta Richter-Wąs Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Odkrycia cząstek

Bardziej szczegółowo

Skad się bierze masa Festiwal Nauki, Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 A.F.Żarnecki p.1/39

Skad się bierze masa Festiwal Nauki, Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 A.F.Żarnecki p.1/39 Skad się bierze masa Festiwal Nauki Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 dr hab. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Skad się bierze masa Festiwal Nauki,

Bardziej szczegółowo

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2

Reakcje jądrowe. X 1 + X 2 Y 1 + Y b 1 + b 2 Reakcje jądrowe X 1 + X 2 Y 1 + Y 2 +...+ b 1 + b 2 kanał wejściowy kanał wyjściowy Reakcje wywołane przez nukleony - mechanizm reakcji Wielkości mierzone Reakcje wywołane przez ciężkie jony a) niskie

Bardziej szczegółowo

Pakiet ROOT. prosty generator Monte Carlo. Maciej Trzebiński. Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauki

Pakiet ROOT. prosty generator Monte Carlo. Maciej Trzebiński. Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauki M. Trzebiński ROOT generator MC 1/5 Pakiet ROOT prosty generator Monte Carlo Maciej Trzebiński Instytut Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauki Praktyki studenckie na LHC IFJ PAN, 23 sierpnia 2016 Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Polska w CERN. Kurs dla polskich nauczycieli w CERN 21-25 maja 2007. Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im.

Polska w CERN. Kurs dla polskich nauczycieli w CERN 21-25 maja 2007. Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im. Polska w CERN Kurs dla polskich nauczycieli w CERN 21-25 maja 2007 Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana CERN, 21.V.2007 J. Nassalski 1 Droga Polski do CERN 1959 r. profesorowie

Bardziej szczegółowo

Przyspieszanie cząstek w źródłach kosmicznych

Przyspieszanie cząstek w źródłach kosmicznych Przyspieszanie cząstek w źródłach kosmicznych Jacek Niemiec Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Kraków Nietermiczne promieniowanie obiektów astronomicznych Supernowa Keplera szok nierel. The image cannot be

Bardziej szczegółowo

Wstęp do fizyki akceleratorów

Wstęp do fizyki akceleratorów Wstęp do fizyki akceleratorów Mariusz Sapiński (mariusz.sapinski@cern.ch) CERN, Departament Wiązek 3 września 2013 Definicja Akcelerator cząstek: urządzenie produkujące wiązkę cząstek (jonów lub cząstek

Bardziej szczegółowo

Podróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN

Podróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN Podróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN mgr inż. Małgorzata Janik - majanik@cern.ch mgr inż. Łukasz Graczykowski - lgraczyk@cern.ch Zakład Fizyki Jądrowej, Wydział

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych. Tadeusz Lesiak

Fizyka cząstek elementarnych. Tadeusz Lesiak Fizyka cząstek elementarnych Tadeusz Lesiak 1 WYKŁAD IV Akceleratory T.Lesiak Fizyka cząstek elementarnych 2 Cykl pracy eksperymentu fizyki cząstek elementarnych AKCELERATOR DETEKTOR SUROWE DANE SYMULACJE

Bardziej szczegółowo

Oddziaływania podstawowe

Oddziaływania podstawowe Oddziaływania podstawowe grawitacyjne silne elektromagnetyczne słabe 1 Uwięzienie kwarków (quark confinement). Przykład działania mechanizmu uwięzienia: Próba oderwania kwarka d od neutronu (trzy kwarki

Bardziej szczegółowo

Jak Budowano LHC. Andrzej SIEMKO CERN, Departament Technologii Akceleratorów

Jak Budowano LHC. Andrzej SIEMKO CERN, Departament Technologii Akceleratorów Jak Budowano LHC Andrzej SIEMKO CERN, Departament Technologii Akceleratorów Plan wykładu Czym jest Wielki Zderzacz Hadronów LHC Wybrane wyzwania LHC Nadprzewodnictwo w LHC i urządzenia nadprzewodnikowe

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych

Fizyka cząstek elementarnych Fizyka cząstek elementarnych 2 Największe pytania fizyki Jak wyglądał Wielki Wybuch? Czy istnieją dodatkowe wymiary? Dlaczego świat jest zbudowany z materii a nie antymaterii? Jakie są podstawowe prawa

Bardziej szczegółowo

LEPTON TAU : jako taki, oraz zastosowania. w niskich i wysokich energiach. Zbigniew Wąs

LEPTON TAU : jako taki, oraz zastosowania. w niskich i wysokich energiach. Zbigniew Wąs LEPTON TAU : jako taki, oraz zastosowania w niskich i wysokich energiach Zbigniew Wąs Podziękowania: A. Kaczmarska, E. Richter-Wąs (Atlas); A. Bożek (Belle); T. Przedziński, P. Golonka (IT); R. Decker,

Bardziej szczegółowo

Zderzenia relatywistyczne

Zderzenia relatywistyczne Zderzenia relatywistyczne Fizyka I (B+C) Wykład XIX: Zderzenia nieelastyczne Energia progowa Rozpady czastek Neutrina Zderzenia relatywistyczne Zderzenia elastyczne 2 2 Czastki rozproszone takie same jak

Bardziej szczegółowo

Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia?

Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia? Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia? Cząstki elementarne Kosmologia Wielkość i kształt Świata Ptolemeusz (~100 n.e. - ~165 n.e.) Mikołaj Kopernik (1473 1543) geocentryzm

Bardziej szczegółowo

W poszukiwaniu Boskiej cząstki.

W poszukiwaniu Boskiej cząstki. W poszukiwaniu Boskiej cząstki. W dniach 21 stycznia 28 stycznia 2012 roku odbyły się Warsztaty CERN III w Genewie. Grupa 45 uczestników programu: Odkrywad nieznane-tworzyd nowe, program rozwijania zainteresowao

Bardziej szczegółowo

Mechanika relatywistyczna Wykład 13

Mechanika relatywistyczna Wykład 13 Mechanika relatywistyczna Wykład 13 Karol Kołodziej Instytut Fizyki Uniwersytet Śląski, Katowice http://kk.us.edu.pl Karol Kołodziej Mechanika klasyczna i relatywistyczna 1/32 Czterowektory kontrawariantne

Bardziej szczegółowo

Procesy dyfrakcyjne w wysokoenergetycznych zderzeniach hadronów na akceleratorze LHC

Procesy dyfrakcyjne w wysokoenergetycznych zderzeniach hadronów na akceleratorze LHC Procesy dyfrakcyjne w wysokoenergetycznych zderzeniach hadronów na akceleratorze LHC Klasyfikacja rocesów dyfrakcyjnych Elastyczne rozraszanie rotonów Lidia Gőrlich Zakład Ultrarelatywistycznej Fizyki

Bardziej szczegółowo

Czy cząstka Higgsa została odkryta?

Czy cząstka Higgsa została odkryta? Czy cząstka Higgsa została odkryta? Wielki Zderzacz Hadronów (ang. Large Hadron Collider LHC) jest bezprecedensowym przedsięwzięciem badawczym, jego skala jest ogromna i niespotykana dotychczas w historii

Bardziej szczegółowo

Cząstki i siły. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa

Cząstki i siły. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa Cząstki i siły tworzące nasz wszechświat Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan Wstęp Klasyfikacja cząstek elementarnych Model Standardowy 2 Wstęp 3 Jednostki, konwencje Prędkość światła c ~ 3 x 10 8 m/s Stała

Bardziej szczegółowo

Stanisław Rejowski Dyrektor Działu Produkcji Serwerów ACTION S.A. Polskie serwery w służbie nauki

Stanisław Rejowski Dyrektor Działu Produkcji Serwerów ACTION S.A. Polskie serwery w służbie nauki Stanisław Rejowski Dyrektor Działu Produkcji Serwerów ACTION S.A. Polskie serwery w służbie nauki Kompleksowa oferta. Doświadczenie w budowie gotowych rozwiązań. ACTION S.A. uznany producent 4-te miejsce

Bardziej szczegółowo

Marcin Słodkowski Pracownia Reakcji Ciężkich Jonów Zakład Fizyki Jądrowej Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej

Marcin Słodkowski Pracownia Reakcji Ciężkich Jonów Zakład Fizyki Jądrowej Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej Konferencja ICPAQGP2010 pt. Physics and Astrophysics of Quark Gluon Plasma, Goa, Indie 6-10 grudzień 2010 Marcin Słodkowski Pracownia Reakcji Ciężkich Jonów Zakład Fizyki Jądrowej Wydział Fizyki Politechniki

Bardziej szczegółowo

Czym materia różni się od antymaterii - najnowsze wyniki z eksperymentu LHCb

Czym materia różni się od antymaterii - najnowsze wyniki z eksperymentu LHCb Czym materia różni się od antymaterii - najnowsze wyniki z eksperymentu LHCb M. Witek 730 members 15 countries 54 institutes CERN LHC Large Hadron Collider LHCb CMS Atlas Alice Plan Motywacja badań Detektor

Bardziej szczegółowo

Kurs dla nauczycieli fizyki - Cząstki elementarne w CERN pod Genewą.

Kurs dla nauczycieli fizyki - Cząstki elementarne w CERN pod Genewą. Kurs dla nauczycieli fizyki - Cząstki elementarne w CERN pod Genewą. Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN (European Organization for Nuclear Research) pod Genewą i Centralny Ośrodek Doskonalenia

Bardziej szczegółowo

Zderzenia relatywistyczne

Zderzenia relatywistyczne Zderzenia relatywistyczne Fizyka I (B+C) Wykład XVIII: Zderzenia nieelastyczne Energia progowa Rozpady czastek Neutrina Zderzenia relatywistyczne Zderzenia nieelastyczne Zderzenia elastyczne - czastki

Bardziej szczegółowo

i IFJ PAN w Krakowie S. Gadomski, "CERN i komputery",

i IFJ PAN w Krakowie S. Gadomski, CERN i komputery, CERN i komputery dr hab. Szymon Gadomski Uniwersytet Genewski i IFJ PAN w Krakowie S. Gadomski, "CERN i komputery", 22.05.2007 1 Komputery w CERN - WWW i GRID 1. Historia WWW (wynalazek CERN) na czym polegał

Bardziej szczegółowo

Kurs dla polskich nauczycieli w CERN 16-20 kwietnia 2007

Kurs dla polskich nauczycieli w CERN 16-20 kwietnia 2007 Polska w CERN Kurs dla polskich nauczycieli w CERN 16-20 kwietnia 2007 Jan Paweł Nassalski Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana CERN, 16.IV.2007 J. Nassalski 1 Droga Polski do CERN 1959 r.

Bardziej szczegółowo

Sylwa czyli silva rerum na temat fizyki cz astek elementarnych

Sylwa czyli silva rerum na temat fizyki cz astek elementarnych Sylwa czyli silva rerum na temat fizyki cz astek elementarnych Barbara Badełek Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Uppsalski Nauczyciele fizyki w CERN 20 26 maja 2007 B. Badełek (Warsaw and Uppsala) Silva

Bardziej szczegółowo

Wszechświat czastek elementarnych

Wszechświat czastek elementarnych Wszechświat czastek elementarnych Wykład 6: prof. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Wszechświat czastek elementarnych Wykład 6: 27 marca 2013 p.1/43

Bardziej szczegółowo

Wiadomości wstępne. Krótka historia Przekrój czynny Układ jednostek naturalnych Eksperymenty formacji i produkcji

Wiadomości wstępne. Krótka historia Przekrój czynny Układ jednostek naturalnych Eksperymenty formacji i produkcji Wiadomości wstępne Krótka historia Przekrój czynny Układ jednostek naturalnych Eksperymenty formacji i produkcji Historia fizyki cząstek w pigułce 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 000 Bevatron PS AGS

Bardziej szczegółowo

CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA. Szczególna teoria względności. Spotkanie II ( marzec/kwiecień, 2013) ZADANIA

CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA. Szczególna teoria względności. Spotkanie II ( marzec/kwiecień, 2013) ZADANIA CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA Szczególna teoria względności Spotkanie II ( marzec/kwiecień, 2013) ZADANIA Nierelatywistyczne Relatywistyczne Masa M = m 1 + m 2 M = m 1 + m 2 Zachowana? zawsze tylko w zderzeniach

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ FIZYKI WYBÓR OPTYMALNEGO UKŁADU POMIAROWEGO DLA REJESTRACJI CZĄSTEK POWABNYCH W EKSPERYMENCIE ALICE NA LHC W CERN

POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ FIZYKI WYBÓR OPTYMALNEGO UKŁADU POMIAROWEGO DLA REJESTRACJI CZĄSTEK POWABNYCH W EKSPERYMENCIE ALICE NA LHC W CERN POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ FIZYKI RAFAŁ SARNECKI WYBÓR OPTYMALNEGO UKŁADU POMIAROWEGO DLA REJESTRACJI CZĄSTEK POWABNYCH W EKSPERYMENCIE ALICE NA LHC W CERN PRACA DYPLOMOWA INŻYNIERSKA Opiekun naukowy:

Bardziej szczegółowo

VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki

VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki r. akad. 005/ 006 VI. 6 Rozpraszanie głębokonieelastyczne i kwarki 1. Fale materii. Rozpraszanie cząstek wysokich energii mikroskopią na bardzo małych odległościach.. Akceleratory elektronów i protonów.

Bardziej szczegółowo

Wszechświat czastek elementarnych

Wszechświat czastek elementarnych Wszechświat czastek elementarnych Wykład 7: Współczesne eksperymenty prof. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Wszechświat czastek elementarnych Wykład

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych warsztaty popularnonaukowe

Fizyka cząstek elementarnych warsztaty popularnonaukowe Fizyka cząstek elementarnych warsztaty popularnonaukowe Spotkanie 3 Porównanie modeli rozpraszania do pomiarów na Wielkim Zderzaczu Hadronów LHC i przyszłość fizyki cząstek Rafał Staszewski Maciej Trzebiński

Bardziej szczegółowo

Oddział Fizyki i Astrofizyki Cząstek (NO1)

Oddział Fizyki i Astrofizyki Cząstek (NO1) Oddział Fizyki i Astrofizyki Cząstek (NO1) Zakłady: NZ11. Zakład Oddziaływań Leptonów prof. nadzw. Grażyna Nowak NZ13. Zakład Liniowego Zderzacza prof. nadzw. Leszek Zawiejski NZ14. Zakład Eksperymentu

Bardziej szczegółowo

Wstęp do akceleratorów

Wstęp do akceleratorów Wstęp do akceleratorów Mariusz Sapinski BE/BI CERN/Czerwiec 2009 Spis treści Co to jest przyśpieszenie Po co przyśpieszać? Jak przyśpieszać? Jak przyśpiesza natura: mechanizm Fermiego Metody przyśpieszania

Bardziej szczegółowo