Najlepszy wybór to BETON KOMÓRKOWY

Transkrypt

1 Najlepszy wybór to BETON KOMÓRKOWY Szanowni Pañstwo Oddajemy do Pañstwa r¹k kolejny, szósty numer Poradnika dla buduj¹cych z betonu komórkowego. Jako redaktor naczelny tego Poradnika, a zarazem Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów chcê powiedzieæ, e naszym marzeniem jest, aby ten i ka dy inny egzemplarz Poradnika dotar³ przede wszystkim do r¹k potencjalnego inwestora, który jeszcze nie podj¹³ ostatecznej decyzji o wyborze materia³u na œciany swojego domu. Cieszy nas bardzo poszerzaj¹ce siê grono sta³ych czytelników naszego Poradnika, studentów, s³uchaczy szkó³ œrednich o profilu budowlanym oraz pracowników ró nego rodzaju hurtowni i sk³adów materia³ów budowlanych. Wydaj¹c ten Poradnik spogl¹damy jeszcze raz wstecz, na rok 2002, rok, w którym producenci betonu komórkowego po raz kolejny poszerzyli swój udzia³ w sprzeda y materia³ów œciennych. To jest dobra wiadomoœæ dla ka dego, kto kupi³, b¹dÿ wybudowa³ dom z betonu komórkowego, jak równie i dla tych z Pañstwa, którzy siê jeszcze zastanawiaj¹, z czego budowaæ dom. Przed nowym tegorocznym sezonem budowlanym, mam g³êbok¹ nadziejê, e producenci betonu komórkowego bêd¹ mogli w pe³ni zaspokoiæ oczekiwania naszych coraz bardziej wymagaj¹cych klientów, oferuj¹c wyroby najwy szej jakoœci. Wysoka jakoœæ wyrobów z betonu komórkowego, szczególnie izolacyjnoœæ cieplna, bardzo wysoka odpornoœæ ogniowa, niska zawartoœæ naturalnych pierwiastków promieniotwórczych, jak równie najnowsze wyniki badañ akustyki, omówione w Centralnym Oœrodku Badawczo Rozwojowym Przemys³u Betonów CEBET w Warszawie w dniu roku przez Pani¹ prof. dr in. Barbarê Szudrowicz z Instytutu Techniki Budowlanej i Pani¹ doc. dr in. Genowefê Zapotoczn¹-Sytek z COBRPB CEBET w Warszawie, potwierdzaj¹ w pe³ni nasze motto, e najlepszy wybór to beton komórkowy. Obecnie bardzo modnym pojêciem w œwiecie nauki i praktyki jest idea zrównowa onego rozwoju. Zrównowa ony rozwój, to najkrócej rzecz ujmuj¹c, u ycie do budowy domu (obiektu) takiego materia³u, na którego wytworzenie oraz wbudowanie zu ywa siê jak najmniej tzw. energii pierwotnej. Równie zu ycie energii pierwotnej ma fundamentalne znaczenie w fazie eksploatacji obiektu. Uczestnicz¹c w spotkaniach na ten temat oraz œledz¹c pojawiaj¹ce siê informacje, z wielk¹ satysfakcj¹ stwierdzam, e w pojêcie zrównowa- onego rozwoju idealnie wpisuje siê beton komórkowy. Beton komórkowy posiada wyj¹tkowo korzystne w³aœciwoœci izolacji termicznej, co oznacza znikome zu ycie energii na ogrzanie domu wykonanego ze œciany jednorodnej, gruboœci 36 cm, z betonu w odmianie 400, na cienkiej spoinie lub na zaprawie ciep³ochronnej. Równie ze wzglêdu na lekkoœæ betonu komórkowego mo emy zaoszczêdziæ na zu yciu paliwa przy jego transporcie i monta u. Œciana jednorodna z betonu komórkowego jest najtañsza i najzdrowsza, gdy nie wymaga adnych dociepleñ. Niektóre docieplenia, jak wiadomo, s¹ palne, co pogarsza tak bardzo wa ne dziœ bezpieczeñstwo ogniowe i podnosi bez potrzeby koszt 1m 2 œciany. Warto te pamiêtaæ, e ka de docieplenie domu pogarsza akustykê œciany zewnêtrznej. Mówi¹c jasno: Je eli dbasz o swoje zdrowie i zdrowie najbli szych wybieraj na dom, jako materia³ budowlany beton komórkowy. Jeœli masz w¹tpliwoœci i szukasz prawdy o materia³ach œciennych - czytaj nasz Poradnik. Z wyrazami szacunku Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów In. Mieczys³aw Soboñ Kwartalnik Stowarzyszenia Producentów Betonów, ul. M¹czeñskiego 2 Ip., Warszawa, tel./fax (0-22) , tel biuro@stow-bet.com.pl, Redakcja: ul. Energetyków 1, Skawina, tel. (0-12) ; Redaktor Naczelny: in. Mieczys³aw Soboñ; Zespó³ redakcyjny: in. Józef M. Kostrzewski, prof. dr hab. in. Jan Ma³olepszy, mgr in. Jerzy Michalak, dr in. Janina Siejko, doc. dr in. Genowefa Zapotoczna-Sytek; Redaktor odpowiedzialny: Bogus³aw Nowak; Wydawca: FHUP Gabro Jerzy Je owski, Na ok³adce projekt architektoniczny - autor: Piotr Jasion. 2

2 Aktualnoœci Profesor Adam Zbigniew Paw³owski Wybra³bym beton komórkowy... Ma najwiêcej zalet! W cyklu To lubiê, zamieszczanym w Muratorze, gusta i opinie dotycz¹ce budowy domów jednorodzinnych prezentowali znani ludzie, w tym wybitne autorytety w dziedzinie budownictwa. W numerze 11/2002 Muratora swoje upodobania przedstawi³ Adam Zbigniew Paw³owski - profesor Wydzia³u Architektury Politechniki Warszawskiej, konstruktor, autor posadowienia wielu warszawskich wie owców, wspó³autor projektu konstrukcji m.in. hotelu Mariot i warszawskiego Centrum Finansowego, przewodnicz¹cy S¹du Konkursowego konkursu Dom Dostêpny Dla naszych czytelników istotny jest fragment dotycz¹cy materia³ów u ywanych do budowy domów. I tu przytaczamy opiniê Pana Profesora: Lubiê domy z dobrych materia³ów. Gdybym wybiera³ materia³y na œcianê, na pierwszym miejscu wybra³bym beton komórkowy. Ma najwiêcej zalet - w stosunku do swojej ceny. Odmiany 400 i 500 s¹ œwietne. Dzisiejszy beton komórkowy ma niewiele wspólnego z dawnym siporeksem.. J.K. Zgromadzenia cz³onków sekcji Betonów Komórkowych Stowarzyszenia Producentów - relacje Beton komórkowy ma 40 % udzia³u w Polskim rynku materia³ów budowlanych. Jesteœmy pierwsi w Europie! Uczestnicy Zgromadzenia przed biurem fabryki betonu komórkowego w Ostro³êce. W zesz³ym roku odby³y siê 2 Zgromadzenia cz³onków Sekcji Betonów Komórkowych SPB w Ytong Polska Sp. z o.o. w dn kwietnia w Ostro³êce i w Prefabet Pu³awy Sp. z o.o. w dn. 3-4 paÿdziernika. Podczas narady w Ostro³êce, Jerzy Michalak - Przewodnicz¹cy Sekcji Betonów Komórkowych SPB, zaprezentowa³ rozwój bran y na przestrzeni 50- letniej historii ze szczególnym uwzglêdnieniem ogromnych zmian dokonanych w ostatnich latach. Przedstawi³ On równie raport o pozycji betonu komórkowego w Polsce (ca 40% udzia³u w rynku materia³ów budowlanych) i w Europie - jako najwiêkszego producenta. Lech Misiewicz dyrektor firmy Ytong Polska - (funkcjonuj¹cej na polskim rynku od 1995r, dawniej Prefabet Ostro³êka) zaprezentowa³ w³aœciwoœci betonu komórkowego, w tym porównanie z innymi materia³ami budowlanymi. W wyniku tej narady jednoznacznie ustalono, e dokonania ostatnich lat w przemyœle betonów komórkowych stawiaj¹ wiêkszoœæ zak³adów bran y na wysokim poziomie technicznym i technologicznym. Uczestnicy Zgromadzenia zwiedzili zak³ad produkcji betonu komórkowego w Ostro³êce, nale ¹cy do firmy Ytong Polska. W ramach Zgromadzenia w Prefabet Pu³awy uczestnicy zwiedzili fabrykê betonu komórkowego, nale ¹c¹ do Prefabet Pu³awy. Wojciech Zdziechowski, Dyrektor Prefabet Pu³awy zapozna³ uczestników z technologi¹ produkcji betonu komórkowego tej fabryki oraz zamierzeniami jej modernizacji. Narada, towarzysz¹ca niniejszemu Zgromadzeniu, poœwiêcona by³a bie ¹cej dzia³alnoœci Sekcji, miêdzy innymi zagadnieniu, deklarowania wartoœci cieplnych betonu komórkowego przez producentów. Na naradzie uczestnicy wys³uchali tak e referatu pt. Stan dostosowania polskich przepisów dotycz¹cych wyrobów budowlanych do wymogów Unii Europejskiej, wyg³oszonego przez Andrzeja Wiœniewskiego, g³ównego specjalistê w Ministerstwie Infrastruktury. J.S. Narady w Ministerstwie Infrastruktury Dwa wspó³czynniki ciep³a W grudniu zesz³ego roku Ministerstwo Infrastruktury zorganizowa³o naradê poœwiêcon¹ tematyce ochrony cieplnej budynków, w której brali udzia³ przedstawiciele Stowarzyszeñ grupuj¹cych firmy produkuj¹ce materia³y budowlane oraz jednostek naukowo-badawczych zajmuj¹cych siê t¹ problematyk¹. Stowarzyszenie Producentów Betonów reprezentowane by³o przez Prezesa Stowarzyszenia M. Sobonia, Wiceprezesa J. Michalaka oraz Dyrektora Biura J. Kostrzewskiego. Zasadnicza dyskusja koncentrowa³a siê wokó³ obowi¹zuj¹cych obecnie wspó³czynników przenikania ciep³a, ró nych dla œcian jednowarstwowych i wielowarstwowych. Szeroko dyskutowano w³aœciwoœci œcian jednorodnych, podkreœlaj¹c wiele ich zalet. W wiêkszoœci przewa a³ pogl¹d za utrzymaniem dwóch ró nych wspó³czynników przenikania ciep³a œcian oraz potrzebie rozwijania budownictwa mieszkaniowego z zastosowaniem œcian jednorodnych. Ustalono, e na podstawie analiz przeprowadzonych przez ekspertów zostanie wypracowane stanowisko, które pozwoli na podjêcie przez Ministerstwo decyzji w sprawie wspó³czynnika przenikania ciep³a dla œcian. 11 stycznia br., z udzia³em Wicepremiera Marka Pola oraz Prezesa Urzêdu Mieszkalnictwa Marka Bryxa, odby³a siê narada przedstawicieli Stowarzyszeñ funkcjonuj¹cych w obrêbie budownictwa. W trakcie narady omówiono sytuacjê w przedsiêbiorstwach produkuj¹cych materia³y budowlane. Zwracano uwagê na ich trudn¹ sytuacjê i poszukiwano mo liwoœci pomocy ze strony rz¹du poprzez tworzenie niezbêdnych rozwi¹zañ prawnych, które pozwoli³yby na poprawê ich funkcjonowania. Ze strony Stowarzyszenia w naradzie uczestniczyli Prezes M.Soboñ oraz Dyrektor J.Kostrzewski. J.K. 3

3 Aktualnoœci XXIV Posiedzenie Komitetu Wykonawczego EAACA Jos Cox z Belgii nowym prezesem Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Autoklawizowanego Betonu Komórkowego Czy nasza organizacja obejmie swoim wp³ywem wszystkie kraje Europy? W dniu 11 listopada 2002 r. odby- ³o siê kolejne posiedzenie Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Autoklawizowa-nego Betonu Komórkowego (EAACA ). W trakcie obrad dokonano wyboru nowego Prezesa EAACA, którym zosta³ Pan Jos Cox z Belgii, a tak e Wiceprezesa EAACA Pana C. Buch- Hansena z Danii. Zatwierdzono bud et na 2003 r. Podczas obrad zastanawiano siê nad mo liwoœciami rozwoju organizacji i objêcia swym wp³ywem wszystkich krajów europejskich, w których produkowany jest beton komórkowy. Obecnie, obok Polski cz³onkami EAACA s¹ nastêpuj¹ce kraje: Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, W³ochy, Holandia, Turcja i Wielka Brytania. Poza ww krajami beton komórkowy jest produkowany w: Bu³garii, Grecji, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Szwecji, S³owacji, S³owenii, Czechach i na Wêgrzech. Wys³uchano okresowego raportu firmy Adamson, dotycz¹cego podejmowanych dzia³añ na rzecz promocji betonu komórkowego na forum Unii Europejskiej. Zapoznano siê z informacjami o dzia³aniach grup problemowych funkcjonuj¹cych w ramach organizacji ze szczególnym uwzglêdnieniem dzia³añ na rzecz utrzymywania wœród cz³onków EAACA wysokich standardów jakoœci betonu komórkowego. J.K. Spotkanie w Zespole Szkó³ Technicznych i Ogólnokszta³c¹cych w Opolu Poszerza siê grono zainteresowanych betonem komórkowym Wszelkiego rodzaju targi budowlane sprzyjaj¹ zainteresowaniu i poszerzaniu wiedzy o betonie komórkowym, inspiruj¹ do spotkañ z ludÿmi zajmuj¹cymi siê tym materia³em. Efektem ubieg³orocznych targów w Opolu by³o spotkanie w dniu 26 lutego 2003 r. cz³onka zespo³u redakcyjnego naszego Poradnika doc. dr in. Genowefy Zapotocznej - Sytek z gronem nauczycielskim i uczniami Zespo³u Szkó³ Technicznych i Ogólnokszta³c¹cych w Opolu. By³o to spotkanie autorskie zwi¹zane z napisan¹ przez ni¹ ksi¹ k¹ Budujê dom z betonu komórkowego wydan¹ przez Centralny Oœrodek Informacji Budownictwa (COIB) i nagrodzon¹ w maju 2001 r. nagrod¹ Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa - za publikacjê z dziedziny budownictwa. Atmosfera spotkania i ciekawa dyskusja wykaza³a ywe zainteresowanie tematem. Autorka zachêca³a m³odzie do wybierania kierunków studiów, które sprzyja³yby pozyskaniu m³odej kadry dla przemys³u betonów komórkowych. 4 Na zakoñczenie spotkania pani Genowefa Zapotoczna - Sytek otrzyma³a w prezencie Ksiêgê Pami¹tkow¹ z okazji piêædziesiêciolecia Zespo³u Szkó³ Technicznych i Ogólnokszta³c¹cych im. K. Gzowskiego w Opolu oraz setnej rocznicy œmierci Patrona. Szko³a otrzyma³a 10 egz. ksi¹ - ki autorki. W imieniu redakcji Poradnika przekazano tak e Zespo³owi Szkó³ numery naszego czasopisma wydane dotychczas wraz z obietnic¹ sukcesywnego przekazywania numerów kolejnych. Grono nauczycielskie oraz uczniowie byli bardzo zadowoleni z tego, e bêd¹ mogli na bie ¹co œledziæ informacje z zakresu szeroko pojêtej technologii produkcji i stosowania betonu komórkowego w budownictwie. Uczniowie i nauczyciele Zespo³u Szkó³ Technicznych i Ogólnokszta³c¹cych podczas spotkania. G.Z.

4 Wyniki badañ mgr Bogumi³a Górska, dr in. Maria aœ, mgr in. Jerzy Romanowski, mgr in. Tomasz Rybarczyk, doc. dr in. Genowefa Zapotoczna-Sytek BADANIA BETONU KOMÓRKOWEGO W ŒCIANACH BUDYNKÓW ZALANYCH PODCZAS POWODZI Rys.1 Widok zalanego budynku (obiekt nr 3) Wprowadzenie W wyniku powodzi, która wyst¹pi³a w lipcu 1997 r. wiele budynków w zachodniej czêœci Polski znalaz³o siê pod wod¹ na okres od kilku do kilkunastu dni. Pojawi³o siê pytanie jak zachowaj¹ siê materia³y, z których wykonane zosta³y zalane budynki (Rys. 1) Jakkolwiek wiadomo by³o na podstawie wczeœniejszych badañ i obserwacji, e beton komórkowy jest materia³em zdaj¹cym egzamin w trudnych warunkach np. klimatu tropikalnego, odpornym na grzyby i pleœnie, to jednak nigdy nie by³o okazji do sprawdzenia czy jego w³aœciwoœci nie ulegn¹ zmianie pod dzia³aniem czêsto kilkumetrowego s³upa wody powodziowej zawieraj¹cej w sobie ró ne substancje organiczne i zwi¹zki chemiczne. Sta³o siê to motywacj¹ do zg³êbienia wiedzy na ten temat. COBRPB CEBET opracowa³ ramowy program badañ, który zosta³ sfinansowany przez Firmê YTONG, Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych i Administracji oraz COBRPB CEBET. Przedstawiciele wytwórni betonów komórkowych dzia³aj¹cych w terenie objêtym powodzi¹ pomogli w wytypowaniu obiektów. Œciany wytypowanych obiektów wykonane by³y z elementów z betonu komórkowego wyprodukowanych w firmie Ytong oraz w innych krajowych wytwórniach. Zaprogramowano nastêpuj¹ce dzia- ³ania: ogólne oglêdziny wytypowanych obiektów zalanych podczas powodzi, sprawdzenie odsychania œcian budynków oraz pojedynczych elementów w czasie, badanie wybranych w³aœciwoœci betonu komórkowego takich jak: wytrzyma³oœæ na œciskanie, struktura porowatoœci, sk³ad mineralny, badania mikrobiologiczne (grzyby i bakterie). Opis badanych obiektów Do badañ wybrano nastêpuj¹ce obiekty: 1. Laboratorium IMiGW we Wroc³awiu przy ul. Wybrze e Wyspiañskiego budynek w budowie wykonany z betonu komórkowego z zastosowaniem piasku. Zalany do wysokoœci ok. 60 cm. Woda utrzymywa³a siê przez 4 dni. 2. Budynek us³ugowo-mieszkalny we Wroc³awiu przy ul. Czarneckiego wykonany z betonu komórkowego z zastosowaniem piasku, przed powodzi¹ w stanie surowym otwartym, zalany na wysokoœæ ok. 100 cm. Woda utrzymywa³a siê na terenie obiektu przez 20 dni. 3. Budynek w Buszkowicach Ma- ³ych mieszkalny, od kilku lat u ytkowany. Œciany budynku zosta³y wykonane z bloczków z betonu komórkowego wyprodukowanych przy u yciu piasku i obustronnie otynkowane. Budynek zosta³ zalany do wysokoœci ok. 180 cm ponad poziom terenu i woda utrzymywa³a siê przez 3 tygodnie stopniowo obni aj¹c poziom. 4. Budynek w Kotowicach k. Wroc³awia du y budynek mieszkalny. W czasie powodzi w lipcu 1997 r. by³ w trakcie realizacji (znacznie zaawansowany stan surowy). Œciany budynku zosta³y wykonane z bloczków z betonu komórkowego wyprodukowanego przy u yciu piasku. Budynek zosta³ zalany do wysokoœci ok. 180 cm ponad poziom terenu, woda utrzymywa³a siê przez 3 tygodnie stopniowo opadaj¹c. 5. Budynek w Olzie warsztat u ytkowany od kilkunastu lat. Œciany budynku zosta³y wykonane z bloczków z betonu komórkowego wyprodukowanego przy u yciu popio³ów lotnych z wêgla kamiennego i obustronnie otynkowane. Budynek zosta³ zalany do wysokoœci ok. 200 cm ponad poziom terenu, a woda utrzymywa³a siê przez okres ok. 2 tygodni. 6. Budynek w Raciborzu warsztat ogrzewany u ytkowany od ponad dwudziestu lat. Œciany budynku zosta³y wykonane z bloczków z betonu komórkowego wyprodukowanych przy u yciu popio³ów lotnych i obustronnie otynkowane. Budynek zosta³ zalany do wysokoœci ok. 220 cm ponad poziom terenu i woda utrzymywa³a siê przez okres ok. 2,5 tygodnia. 5

5 Wyniki badañ Tablica 1. Wyniki badañ z odsychania œcian z betonu komórkowego w czasie *) Obiekt by³ (przez okres 2 m-cy) intensywnie osuszany ogrzanym powietrzem (dmuchawy) i wietrzony 7. Budynek mieszkalny we Wroc³awiu przy ul. Mys³owieckiej wykonany z betonu komórkowego z zastosowaniem piasku, przed powodzi¹ w stanie surowym otwartym, zalany na wysokoœci ok. 70 cm. Woda utrzymywa³a siê przez 14 dni. 8. Hurtownia materia³ów Budus we Wroc³awiu przy ul. Bricknera w czasie powodzi, a nastêpnie przez ca³y okres objêty badaniami, bloczki z betonu komórkowego z zastosowaniem piasku przechowywane by³y na otwartym placu sk³adowym, na paletach, w fabrycznym opakowaniu foliowym. Plac sk³adowy hurtowni zosta³ zalany na wysokoœæ ok. 80 cm; woda utrzymywa³a siê przez 4 dni. Zawilgocenie po powodzi i odsychanie betonu komórkowego Rys. 2 Próbki betonu komórkowego do badañ pobrane metod¹ odwiertów ze œcian budynków. Badania wilgotnoœci przeprowadzono w okresie wrzesieñ 1997 do luty 1999: na próbkach betonu pobranych z obiektów poprzez odwierty w postaci walców (Rys. 2), na pojedynczych bloczkach po branych z placu sk³adowego hurtowni. Bloczki przewieziono do Cebetu i sk³adowano u³o one luÿno na kszta³t muru zabezpieczaj¹c je przed bezpoœrednimi opadami. Taki sposób ich u³o enia pozwala³ na swobodne odsychanie. Warunki meteorologiczne w okresie badañ by³y typowe dla naszego klimatu, nie odbiegaj¹ce od œrednich wieloletnich. Pierwszy raz sprawdzono wilgotnoœæ elementów z betonu komórkowego w œcianach budynków we wrzeœniu 1997 r. czyli ok. 6 tygodni po ust¹pieniu wód powodziowych. Ponownie kilkakrotnie sprawdzano wilgotnoœæ w okresie grudnia 1997 r. i lutego 1999 r.. W tablicy 1 i na kolejnych rysunkach (Rys 3 4) przedstawiono wyniki badañ odsychania betonu komórkowego w przekrojach œcian. Na rys. 5 pokazano odsychanie bloczków niewbudowanych przechowywanych w okresie wrzesieñ-grudzieñ Jak ju wspomniano, pierwszy raz okreœlono wilgotnoœæ betonu komórkowego, w œcianach budynków po 6 tygodniach od ust¹pienia wody powodziowej. W tym czasie nast¹pi³o ju odeschniêcie betonu komórkowego od maksymalnego nasycenia wod¹ (~ % masy). W dalszym ci¹gu jednak zawilgocenie œcian by³o wysokie i wynosi³o œrednio 19,2 % masy (Laboratorium IMiGW obiekt Nr 1) do 50 % masy w budynku mieszkalnym (obiekt Nr 4). W nastêpnych miesi¹cach (wrzesieñ '97 styczeñ '98) wilgotnoœæ uleg³a dalszemu zmniejszeniu, a po okresie 1 1 1/2 roku od zalania œcian wodami powodziowymi zbli ona by³a do poziomu wilgotnoœci ustabilizowanej, oprócz obiektów 5 i 6 wykonanych z betonu komórkowego popio³owego, które odsycha³y znacznie wolniej. W tym przypadku wp³yw mia³y równie warunki eksploatacyjne. By³y to warsztaty nie tak intensywnie ogrzewane jak budynki mieszkalne. Wolniejsze odsychanie tych œcian zwi¹zane by³o dodatkowo z w³aœciwo- 6

6 œciami betonu komórkowego popio³owego, który wolniej oddaje wilgoæ od betonu komórkowego piaskowego. Z wczeœniejszych, niezwi¹zanych z powodzi¹ badañ budynków wynika, e wilgotnoœæ betonu komórkowego wyprodukowanego z u yciem piasku stabilizuje siê w okresie 1 2 lat, natomiast wilgotnoœæ betonu komórkowego wyprodukowanego z u yciem popio³ów w okresie 2 3 lat i jest ona na ogó³ wy sza. Intensywnoœæ odsychania zale y te od warunków otoczenia (temperatura i wilgotnoœæ) w jakich nastêpuje; i tak w budynku (obiekt Nr 3), w którym przez okres oko³o 2 miesiêcy zastosowano osuszanie ogrzanym powietrzem, przy równoczesnym wietrzeniu pomieszczeñ nast¹pi³o obni enie œredniej wilgotnoœci betonu komórkowego w przekroju œciany do bardzo niskiego poziomu 1,6 % masy. Pewne utrudnienie w odsychaniu stanowiæ mog¹ te tynki. Po pierwszych trzech miesi¹cach wilgotnoœæ œcian otynkowanych (Rys. 3) by³a œrednio wy sza o ~ 3 % od wilgotnoœci œcian nieotynkowanych (Rys. 4). Badania wykaza³y, e swobodne odsychanie betonu komórkowego z obu stron przegrody zwiêksza jego intensywnoœæ. Potwierdzaj¹ to badania odsychania bloczków z betonu komórkowego z hurtowni zalanych w czasie powodzi. Bloczki te przechowywane by³y na wolnym powietrzu jedynie pod dachem zabezpieczaj¹cym przed opadami, u³o one jak w murze. Posiada³y one bardzo zró nicowan¹ wilgotnoœæ pocz¹tkow¹ we wrzeœniu 1997 r. zawieraj¹c¹ siê w granicach od 62 % do 25 % masy. Po pierwszym miesi¹cu przechowywania wilgotnoœæ tych bloczków zawiera³a siê w granicach od 26 % do 16 % masy. Tak wiêc w tym okresie odsychanie przebiega³o bardzo intensywnie, na co z pewnoœci¹ wp³yw mia³y sprzyjaj¹ce warunki atmosferyczne (pogodny i ciep³y prze³om wrzeœnia i paÿdziernika). Nale y zwróciæ uwagê, e im wilgotnoœæ pocz¹tkowa betonu komórkowego by³a wy sza, tym intensywnoœæ odsychania jest wiêksza. Wytrzyma³oœæ na œciskanie Badania wytrzyma³oœci na œciskanie przeprowadzono na bloczkach wyjêtych ze œcian zalanych obiektów. Z bloczków wyciêto normowe próbki i okreœlono dla nich wytrzyma³oœæ w stanie zawilgocenia oraz po wysuszeniu. Wyniki podano w tablicy 2. Na podstawie tych wyników mo na powiedzieæ, e beton komórkowy (po powodzi) charakteryzuje siê relatywnie dobr¹ wytrzyma³oœci¹ i nawet przy wilgotnoœci 45 % masy przy odmianie 500 posiada wytrzyma³oœæ 3,0 MPa. Struktura porowatoœci i sk³ad mineralny Na podstawie wyników badañ struktury porowatoœci stwierdzono, e struktura przebadanych próbek pochodz¹cych z betonu komórkowego po powodzi nie ró ni³a siê od struktury typowych próbek betonu komórkowego niepoddanych dzia³aniu tak ekstremalnych warunków. Tak wiêc, nie stwierdzono negatywnego wp³ywu pe³nego nasycenia wod¹ z powodzi na strukturê betonu komórkowego. wilgotnoœæ w % mas g³êbokoœæ pobrania próbki od strony zewnêtrznej w cm Rys. 3. Rozk³ad wilgotnoœci w 24-centymetrowej œcianie - budynek otynkowany (obiekt Nr 3): 1-wrzesieñ '97, 2-grudzieñ '97, 3-paŸdziernik '98 *) *)przez okres 2 miesiêcy osuszano ogrzanym powietrzem i intensywnie wietrzono Badania próbek wykaza³y, e sk³ad mineralny betonu komórkowego po powodzi nie ró ni³ siê od typowego sk³adu. W próbkach nie stwierdzono obecnoœci soli rozpuszczalnych (np. siarczany, chlorki), których obecnoœæ mog³aby byæ zwi¹zana z oddzia³ywaniem wód powodziowych. Badania mikrobiologiczne Wyniki badañ Beton komórkowy z uwagi na porowat¹ strukturê ch³onie podobnie jak materia³y ceramiczne znaczne iloœci wody. W odró nieniu jednak od materia³ów ceramicznych, które w œrodowisku wodnym wykazuj¹ odczyn obojêtny, sk³ad chemiczny betonu komórkowego sprzyja wytwarzaniu siê œrodowiska alkalicznego. Woda zawarta w porach autoklawizowanego betonu komórkowego ma odczyn alkaliczny. Odczyn alkaliczny nie sprzyja rozwojowi wiêkszoœci drobnoustrojów. Produkty przemiany materii wiêkszoœci organizmów ywych maj¹ odczyn kwaœny. Produkty te w kontakcie ze sk³adnikami betonu komórkowego krzemianami i wêglanami ulegaj¹ zobojêtnieniu i szybkiej mineralizacji. Mo na zatem powiedzieæ, e beton komórkowy ma w³aœciwoœci jakby dezynfekuj¹ce i mimo swojej porowatoœci nie stanowi pod³o a dla rozwoju bakterii, a szczególnie grzybów. Znalaz³o to pe³ne potwierdzenie w badaniach przeprowadzonych w Zak³adzie Mikologii Instytutu GruŸlicy Chorób P³uc w Warszawie. Wykaza³y one wystêpowanie pojedynczych kolonii grzybów i bakterii tylko na powierzchni elementów z betonu komórkowego. Rozwój kolonii grzybów i bakterii nast¹pi³ jedynie w betonie komórkowym przetrzymywanym pod foli¹ i to wy³¹cznie na powierzchni elementów i w warstwie tu pod powierzchni¹. Jak wynika z opinii ekspertów rozwój pojedynczych kolonii grzybów nastêpuje praktycznie na ka dym rodzaju materia³u budowlanego i w wyniku kontaktu z atmosfer¹ nastêpuje zawsze. Nie ma to jednak wp³ywu na warunki higieniczne w pomieszczeniach i w bezpoœrednim otoczeniu budynku, gdy stwierdzone grzyby s¹ sta³ym sk³adnikiem naszego œrodowiska przyrodniczego. Podsumowanie i zalecenia Przegl¹d budynków z betonu komórkowego, które uleg³y zalaniu wodami powodziowymi w lipcu 1997 r. oraz omówione wyniki badañ upowa - niaj¹ do stwierdzenia, e beton komórkowy po powodzi nie traci swoich korzystnych w³aœciwoœci u ytkowych, a budynki po ich osuszeniu i przeprowadzeniu prac renowacyjnych mog¹ byæ u ytkowane. 7

7 Wyniki badañ Tablica 2. Wytrzyma³oœæ na œciskanie betonu komórkowego w stanie suchym i zawilgoconym W wyniku przegl¹dów zalanych budynków nie stwierdzono uszkodzeñ œcian z betonu komórkowego spowodowanych bezpoœrednio tym zalaniem, a tak e powsta³ych w wyniku zalania i ujawnionych w okresie obserwacji budynków po ok. 1 1 / 2 roku od powodzi w lipcu 1997 r. A jak nale y postêpowaæ, aby jak najszybciej po ust¹pieniu wód powodziowych nast¹pi³a waloryzacja œcian z betonu komórkowego? Najwa niejsz¹ spraw¹ jest zapewnienie intensywnego odsychania w czasie ok. 2 miesiêcy. W tym okresie nale y zapewniæ maksymalne wietrzenie budynku. Nie zaleca siê natomiast osuszania budynku silnie ogrzanym powietrzem w pocz¹tkowym okresie po powodzi, gdy nag³e osuszenie powierzchni elementów z betonu komórkowego mo e doprowadziæ do spêkañ w wyniku ró nicy naprê- eñ pomiêdzy odeschniêt¹ warstw¹ a rdzeniem silnie zawilgoconym. Je eli tynk zewnêtrzny wykazuje s³ab¹ przyczepnoœæ (odspajanie, g³uchy odg³os przy opukiwaniu), nale y jak najszybciej skuæ warstwê tynku, co u³atwi odsychanie muru z betonu komórkowego. Podobnie powinno siê post¹piæ z wykoñczeniem wewnêtrznym, usuwaj¹c tapety, farby i warstwê tynku, jeœli odchodzi od pod³o a. Ods³oniêty mur z betonu komórkowego bêdzie wysycha³ szybciej. Okres odsychania bêdzie jednak zale- a³ od wielu czynników takich jak: rodzaj betonu komórkowego, pogoda, warunki przewietrzania pomieszczeñ. W procesie osuszania budynku mo e byæ wykorzystane centralne ogrzewanie. Nale y jednak zwróciæ uwagê na intensywne wietrzenie pomieszczeñ równie w tym przypadku, gdy kondensacja wilgoci pochodz¹cej ze œcian mo e przynieœæ niekorzystne efekty. Przed rozpoczêciem osuszania budynku nale y sprawdziæ i doprowadziæ do pe³nej sprawnoœci rynny i rury spustowe odprowadzaj¹ce wody opadowe. Warunkiem skutecznego osuszania jest zlikwidowanie wszelkich Ÿróde³ wilgoci. Oprócz wy ej omówionych tradycyjnych metod mog¹ byæ zastosowane metody osuszania przy u yciu specjalistycznego sprzêtu prowadzone przez wyspecjalizowane jednostki. Osuszanie mo e przynieœæ efekty tylko w prawid³owo wykonanych budynkach, w których nie wystêpuje trwa³e zawilgocenie œcian z betonu komórkowego wywo³ane podci¹ganiem wody przez nieprawid³owo wykonane izolacje. Budynki z takimi wadami, niezwi¹zanymi z dzia³aniem wód powodziowych, wymagaj¹ odrêbnego potraktowania i sporz¹dzenia ekspertyzy okreœlaj¹cej metody osuszenia œcian i zabezpieczenia przed ponownym zawilgoceniem. W przypadku wyst¹pienia rys powierzchniowych o niewielkiej rozwartoœci nie zachodzi potrzeba ich naprawiania. Wskazane jest pokrycie powierzchni œciany œrodkami hydrofobowymi. Naprawy warstwy fakturowej zale- ¹ od stopnia uszkodzenia i rodzaju istniej¹cej faktury. W przypadku odspajania tynków od pod³o a na znacznych powierzchniach œcian w budynku, nale y skuæ tynk z ca³ej powierzchni budynku i po odeschniêciu œcian na³o yæ nowy. Przed przyst¹pieniem do tynkowania ca³e powierzchnie œcian powinno siê oczyœciæ i zmyæ wod¹. Z przebiegu odsychania œcian wynika, e przy naturalnym odsychaniu tynkowanie nale y wykonaæ nie wczeœniej ni rok po ust¹pieniu wody. Tynkowanie najlepiej wykonywaæ przy ustalonej, lecz nies³onecznej pogodzie w temperaturze od +5 C do +30 C. Zapraw tynkarskich nie powinno siê nak³adaæ przy temperaturze poni ej +5 C oraz w czasie opadów atmosferycznych. Oprócz tradycyjnych tynków cementowo-wapiennych mo na zastosowaæ cienkopow³okowe masy tynkarskie, dostêpne na rynku w postaci mieszanki gotowych sk³adników. Nale y sprawdziæ czy s¹ przeznaczone do stosowania do œcian z betonu komórkowego. Cienkopow³okowe masy tynkarskie mo na zastosowaæ tylko przypadku równej powierzchni œciany lub przed ich na³o eniem wyrównaæ powierzchniê muru przez zatarcie jej zapraw¹ cementowo-wapienn¹. Reasumuj¹c w wyniku przeprowadzonych obserwacji i badañ budynków zalanych w czasie powodzi mo na stwierdziæ, e beton komórkowy nadaje siê do stosowania na terenach nara onych na skutki powodzi, gdy zalanie nie powoduje trwa³ego obni enia jego w³aœciwoœci u ytkowych (wytrzyma³oœæ, sk³ad mineralny, odpornoœæ na rozwój grzybów), a prawid³owo wykonane budynki z tego materia³u po ich osuszeniu i renowacji mog¹ byæ z powodzeniem u ytkowane. wilgotnoœæ w % masy g³êbokoœæ pobrania próbki od strony zewnêtrznej w cm Rys. 4. Rozk³ad wilgotnoœci w 36-centymetrowej œcianie - budynek (obiekt Nr 2) nieotynkowany: 1-wrzesieñ '97, 2-styczeñ '98, 3-czerwiec '98, 4-paŸdziernik '98 wilgotnoœæ w % masy wrzesieñ paÿdziernik listopad grudzieñ Rys. 5. Odsychanie bloczków w okresie wrzesieñ - grudzieñ 1997 r. pobranych z terenu objêtego powodzi¹ 8

8 dr in. Janina Siejko ASORTYMENT WYROBÓW Asortyment Podstawowy asortyment wyrobów wykonywanych przez wszystkich producentów betonu komórkowego stanowi¹ drobnowymiarowe elementy œcienne - bloczki i p³ytki z betonu komórkowego. Elementy te produkowane s¹ w odmianach od 300 do 700 rodzaju M i D M-oznacza klasê dok³adnoœci elementów do murów ze spoinami z zapraw zwyk³ych i ciep³ochronnych. D-oznacza klasê dok³adnoœci elementów do murów ze spoinami z zaprawy klejowej Wykaz producentów bloczków i p³ytek rodzaju M 9

9 Asortyment Wykaz producentów bloczków i p³ytek rodzaju D Producent nr 4 wykonuje bloczki i p³ytki w rodzaju D o wymiarach wg DIN. Producent nr 12 wykonuje p³ytki w odmianach, markach i wymiarach zgodnie z aprobat¹ ITB AT /2001 Wykaz elementów profilowanych rodzaju D (A,B,C) A B C A - elementy do ³¹czenia w murze na pióro- wpust Producent nr 12 wykonuje elementy profilowane, w odmianach, markach i wymiarach zgodnie z aprobat¹ ITB AT /

10 Asortyment Wykaz elementów profilowanych rodzaju D B - elementy do ³¹czenia w murze na pióro- wpust z uchwytami monta owymi Producent 12 wykonuje elementy profilowane z uchwytami monta owymi w odmianach, markach i rozmiarach zgodnie z aprobat¹ ITB AT /2001 C - elementy o g³adkich czo³ach z uchwytami monta owymi Wykaz producentów kszta³tek U rodzaju D bez ocieplenia i z ociepleniem Producent 12 wykonuje kszta³tki U w odmianach, markach i wymiarach zgodnie z aprobat¹ ITB AT /

11 300 i i i betonem komórkowym

12 Wyniki badañ mgr in. Jerzy Romanowski, dr in. Maria aœ, mgr in. Marcin Kruk WILGOTNOŒÆ ŒCIAN W BUDYNKACH Z BETONU KOMÓRKOWEGO PO WIELOLETNIEJ EKSPLOATACJI Wprowadzenie Wilgotnoœæ autoklawizowanego betonu komórkowego ma istotny wp³yw na jego w³aœciwoœci, takie jak: przewodnoœæ cieplna, wytrzyma³oœæ, zmiany objêtoœci i sorpcjê, które to parametry przenosz¹ siê na takie cechy œcian jak, izolacyjnoœæ cieplna, noœnoœæ, estetyka i komfort cieplno-wilgotnoœciowy pomieszczenia. Zwiêkszenie zawilgocenia betonu komórkowego powoduje wzrost wspó³czynnika przewodzenia ciep³a, obni enie wytrzyma³oœci, zwiêkszenie podatnoœci na zarysowania œcian i uczucie zimna w pomieszczeniu. Dlatego te, dla w³aœciwego projektowania i wznoszenia murów, wa nym zagadnieniem jest znajomoœæ poziomu wilgotoœci ustabilizowanej oraz sezonowych zmian wilgotnoœci zachodz¹cych w œcianach budynków z betonu komórkowego. Przybli my czytelnikom najwa niejsze informacje na temat wilgotnoœci autoklawizowanego betonu komórkowego. Pocz¹tkowa wilgotnoœæ bezpoœrednio po zakoñczeniu procesu autoklawizacji jest stosunkowo wysoka i wynosi w granicach % masy. Odsychanie betonu komórkowego rozpoczyna siê bezpoœrednio po zakoñczeniu procesu autoklawizacji i kontynuowane jest zazwyczaj w okresie pocz¹tkowej eksploatacji budynku. Intensywnoœæ odsychania betonu komórkowego zale y od czynników wewnêtrznych i zewnêtrznych. Praktyka wykazywa³a, e szybkoœæ odsychania przegród z betonu komórkowego zale y od gêstoœci objêtoœciowej betonu (im ni sza gêstoœæ tym szybsze odsychanie) a czas potrzebny na ustabilizowanie siê wilgotnoœci wynosi 1-2 lat (a przy wyj¹tkowo niesprzyjaj¹cych warunkach 2-3 lat). Przy wilgotnoœci wzglêdnej powietrza wewn¹trz pomieszczenia od 40 do 60 % wilgotnoœæ ustabilizowana przegród z betonu komórkowego wynosi zwykle 1,5-5 % masy, a w warunkach mniej korzystnych nawet 6 %. Jest to wilgotnoœæ niewielka. Pozornie wilgotnoœæ ta jest wy sza ni w murach ceramicznych, których wilgotnoœæ ustabilizowana wynosi od 0,7 do 1 % masy, ale uwzglêdniaj¹c ró nicê gêstoœci gruboœci murów, tyle samo wilgoci (wody) jest w œcianach z betonu komórkowego co i z ceg³y. Rys. 1 w ilgotnoœæ w % m a sy Rys. 2 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 w ilgotnoœæ w % m asy za g³ê bie nie punktu poboru próbki w cm od stronu ze w nê trzne j 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0, zag³êbienie punktu poboru próbki w cm od stronu zew nêtrznej Badania wilgotnoœci œcian budynków w czesna jesieñ w czesna jesieñ Dla celów poznawczych, producenci betonów komórkowych sfinansowali badania przeprowadzone przez Centralny Oœrodek Badawczo-Rozwojowy Przemys³u Betonów Cebet, których celem by³o zbadanie wilgotnoœci œcian z betonu komórkowego w budynkach których wiek wynosi³ lat. Badania przeprowadzono dla œcian zewnêtrznych w kilkunastu obiektach wykonanych z autoklawizowanego betonu komórkowego, pochodz¹cego z ró - nych wytwórni, wytwarzanego wed³ug ró nych technologii (piaskowej i popio³owej). Pobór próbek by³ trzykrotny: wczesn¹ jesieni¹, póÿn¹ jesieni¹ i wiosn¹ nastêpnego roku. póÿna jesieñ póÿna jesieñ w artoœæ minimalna w artoœæ œrednia Okre s poboru w artoœæ maksymalna w artoœæ minimalna w artoœæ œrednia Okres poboru w artoœæ maksymalna w ios na w ios na Próbki z obiektów pobrano metod¹ odwiertów z warstw o gruboœci co 5 cm na ca³ej gruboœci przegrody. Obiekty, z których pobrano próby do badañ zosta³y wybudowane w ró - nych rejonach kraju. By³y to budynki mieszkalne jedno- i wielokondygnacyjne (w tym 1 domek letniskowy zamieszkany przez 3-4 miesi¹ce w ci¹gu roku), budynki biurowe oraz jeden obiekt z przeznaczeniem fabrycznym. Na rysunku 1 przedstawiono (dla trzech okresów poborów wczesna jesieñ 2000, póÿna jesieñ 2000 i wiosna 2001) wilgotnoœæ œcian (wielkoœci minimalne, maksymalne i œrednie w % masy) wykonanych z betonu komórkowego wg technologii piaskowej, a na rysunku 2 wg technologii popio³owej. 15

13 Wyniki badañ 5 Zag³êbienie 20 punktu poboru próbki [cm] 1 2 Na rysunku 3 zestawiono wilgotnoœci w przekrojach œcian w badanych wiosn¹ 2001 r. budynkach z betonu komórkowego. Na podstawie uzyskanych wyników badañ stwierdzono, i : Œciany zewnêtrzne z betonu komórkowego ze zbadanych obiektów charakteryzuj¹ siê wyrównanym rozk³adem wilgoci w poszczególnych przekrojach. Nie ma znacz¹cych ró nic w wilgotnoœciach przegród z betonu komórkowego w okresie jesiennym i wiosennym. Œrednia wilgotnoœæ œcian z betonu komórkowego piaskowego wynosi 2,5 % masy (przy czym w jesieni 2,4 %, a wiosn¹ 2,6 %). Z betonu komórkowego popio³owego œrednia wilgotnoœæ œcian wynosi 4,5 % (przy czym w jesieni 3,9 %, a wiosn¹ 4,3%). Stwierdzono ponadto nieznacznie wiêksze zawilgocenie w przekroju od strony zewnêtrznej. Uzyskane, dla budynków eksploatowanych lat, wyniki wilgotnoœci: œrednio 2,5 % dla przegród z betonu komórkowego piaskowego i 4,5 % dla przegród z betonu komórkowego popio³owego, mo na uznaæ jako ustabilizowane i charakterystyczne dla przegród z tego materia³u. Przy takim zawilgoceniu przegrody z betonu komórkowego charakteryzuj¹ siê dobrymi w³aœciwoœciami termoizolacyjnymi. Uzyskane wyniki badañ wilgotnoœci przegród przecz¹ g³oszonym niekiedy opiniom o bardzo du ym zawilgoceniu œcian z betonu komórkowego. W trakcie poboru próbek betonu komórkowego ze œcian budynków obserwowano i oceniano stan techniczny œcian. Nie stwierdzono adnych nieprawid³owoœci i niekorzystnego wp³ywu czasu i sposobu eksploatacji na jakoœæ przegrody. W badanych budynkach tynk tradycyjny œciœle zwi¹zany by³ z betonem komórkowym i nie mo na by³o oddzieliæ go od pod³o a. Tynki nie by³y popêkane Badania mikrobiologiczne 2 Z pobranych 0 próbek betonu komórkowego przepro wadzone zosta³y przez Zak³ad Mikologii Instytutu Gru- Ÿlicy i Chorób P³uc w Warszawie, badania mikrobiologiczne na obecnoœæ bakterii i grzybów. Stwierdzono wystêpowanie jedynie pojedynczych kolonii grzybów i to tylko na powierzchni elementów. Badania wykaza³y, e beton komórkowy nie stanowi pod³o a dla rozwoju bakterii a szczególnie grzybów. Wynika to st¹d i sk³ad chemiczny betonu komórkowego sprzyja wytwarzaniu siê œrodowiska alkalicznego, równie woda zawarta w porach betonu ma odczyn alkaliczny. Odczyn alkaliczny nie sprzyja rozwojowi wiêkszoœci drobnoustrojów. Produkty przemiany materii wiêkszoœci organizmów ywych maj¹ odczyn kwaœny i w kontakcie ze sk³adnikami betonu komórkowego (krzemianami i wêglanami) ulegaj¹ zobojêtnieniu 1-8 technologia piaskowa 9-13 technologia popio³owa Rys. 3 Wilgotnoœæ œcian w budynkach z betonu komórkowego 6 4 Wilgotnoœæ [%] masy i szybkiej mineralizacji. Hamuj¹cy wp³yw œrodowiska betonu komórkowego na rozwój mikroorganizmów (bakterii i grzybów) potwierdzi³y równie badania prowadzone przy symulacji wilgotnego klimatu tropikalnego i badania materia³u namoczonego przez kilka, a nawet kilkadziesi¹t dni wod¹ naniesion¹ przez powódÿ w 1997 roku. wspó3czynnik konwersji Fm Wp³yw zawilgocenia na w³aœciwoœci eksploatacyjne betonu komórkowego 3 2,5 2 1,5 1 0,5 Wp³yw wilgotnoœci betonu komórkowego na przewodnoœæ ciepln¹ W betonie komórkowym woda, która umiejscawia siê w porach, znacznie lepiej przewodzi ciep³o od powietrza zawartego w porach. Wprowadzona do zbioru Polskich Norm, norma PN-ISO 10456:1999 Izolacja cieplna. Materia³y i wyroby budowlane. Okreœlanie deklarowanych i projektowych wartoœci cieplnych uwzglêdnia wilgotnoœci materia³u, wprowadzaj¹c do pomierzonej w badaniach laboratoryjnych w stanie suchym wartoœci wspó³czynnika przewodzenia ciep³a, wspó³czynnik konwersji Fm. Przez ten wspó³czynnik, którego wartoœci zale n¹ od wilgotnoœci materia³u przedstawia rys. 4, mno y siê wartoœæ wspó³czynnika przewodzenia ciep³a uzyskan¹ w warunkach laboratoryjnych w stanie suchym.. Wp³yw wilgotnoœci betonu komórkowego na wytrzyma³oœæ na œciskanie Wp³ywu zmian wilgotnoœci na zmiany wytrzyma³oœci betonu komórkowego nie mo na uj¹æ w formie prostej zale noœci. Wiadomo, e zale noœæ ta istnieje i ró - ne metody badañ wytrzyma³oœci betonu komórkowego œciœle okreœlaj¹ zawartoœæ wilgoci w trakcie œciskania próbek. Z pewnym przybli eniem przyjmuje siê, e wytrzyma³oœæ na œciskanie przy wilgotnoœci materia³u (6 ± 2) % masy wynosi oko³o 80 % wytrzyma³oœci oznaczonej w stanie suchym. Równoczeœnie stwierdziæ mo na, e wysokie zawilgocenie (nawet jak w przypadku powodzi siêgaj¹ce kilkudziesiêciu procent masowych) nie powoduje niebezpiecznych strat wytrzyma³oœci ustroju budowlanego wilgotnooa [%] masy Rys. 4. Zale noœæ wspó³czynnika konwersji od zawilgocenia betonu komórkowego Badania wykaza³y nisk¹ zawartoœæ wilgoci w œcianach z betonu komórkowego w budynkach eksploatowanych przez okres kilkudziesiêciu lat. Wilgotnoœæ ta zmienia siê w niewielkim zakresie, co sprawia, e równie w³aœciwoœci cieplne i wytrzyma³oœciowe ulegaj¹ zmianom w niewielkim stopniu. Reasumuj¹c przeprowadzone badania œwiadcz¹ o dobrych w³aœciwoœciach u ytkowych i trwa³oœci obiektów wykonanych z betonu komórkowego. 16

14 Porady doc. dr in. Genowefa Zapotoczna-Sytek dr in. Maria aœ DLACZEGO ZALECA SIÊ JEDNOWARSTWOWE ŒCIANY ZEWNÊTRZNE Z BETONU KOMÓRKOWEGO (BEZ WARSTWY OCIEPLAJ CEJ) Oceniaj¹c walory rozwi¹zañ œcian zewnêtrznych, które pe³ni¹ w budynku okreœlone funkcje chroni¹ przed wp³ywami atmosferycznymi a wiêc opadami i wahaniami temperatur oraz przed ha³asem zewnêtrznym nale y braæ pod uwagê nie tylko w³aœciwoœci ciep³ochronne, izolacyjnoœæ akustyczn¹ i wytrzyma³oœæ (wa n¹ w przypadku œcian noœnych) ale równie inne ich cechy. Do tych cech nale ¹: odpornoœæ na ogieñ, akumulacja ciep³a, paroprzepuszczalnoœæ, walory zdrowotne, naprê enia wywo³ane rozszerzalnoœci¹ termiczn¹. Nie bez znaczenia jest ekonomiczna gruboœæ œciany oraz ³atwoœæ prawid³owego jej wykonania. Przeprowadzona kompleksowa ocena œcian zewnêtrznych wykazuje, i najkorzystniejszym rozwi¹zaniem s¹ œciany jednowarstwowe*), nazywane te jednomateria³owymi lub jednorodnymi, z betonu komórkowego (bez warstwy ocieplaj¹cej). Sprawiaj¹ to w³aœciwoœci betonu komórkowego oraz sposób realizacji œcian gwarantuj¹cy prawid³owe ich wykonanie. Przybli ymy czytelnikom niektóre dane na zasadnoœæ realizacji budynków ze œcianami jednowarstwowymi z betonu komórkowego. 1 Do wykonania zalecanych œcian jednowarstwowych produkowany jest szeroki asortyment wyrobów z betonu komórkowego, a na rynku dostêpne s¹ odpowiednie materia³y do ³¹czenia ich w murze (zaprawy do cienkich spoin popularnie nazywane klejowymi, zaprawy ciep³ochronne) i materia³y wykoñczeniowe. Asortyment wyrobów podany jest w niniejszym poradniku na dalszych stronach; do wykonywania œcian jednowarstwowych mo na stosowaæ zarówno elementy drobnowymiarowe (bloczki) o g³adkich powierzchniach jak i profilowane do ³¹czenia na pióro i wpust (przy czym zarówno jedne jak i drugie mog¹ byæ z uchwytami monta- owymi lub bez tych uchwytów). Wymienione bloczki s¹ ró nej szerokoœci i doskonale nadaj¹ siê do wykonywania zalecanych œcian jednowarstwowych w których szerokoœæ bloczków jest równa gruboœci œciany. Gruboœæ œciany zale y od zastosowanej odmiany betonu i jego w³aœciwoœci cieplnych jak równie od roli jak¹ œciana ma spe³niaæ w budynku czy wy³¹cznie izolacyjn¹ czy izolacyjnokonstrukcyjn¹ jak to zwykle jest w budownictwie jednorodzinnym. Podkreœliæ nale y i wytwórnie betonów komórkowych produkuj¹ równie ró nej szerokoœci kszta³tki U do wykonywania nadpro y okiennych i drzwiowych oraz wieñcy, a tak e gotowe elementy docieplania wieñcy. Inwestor mo e wiêc z powodzeniem dobraæ do danej gruboœci œciany jednowarstwowej kszta³tkê U o tej samej szerokoœci, a jeœli tê kszta³tkê ociepli od zewn¹trz warstw¹ izolacyjn¹ (we³na mineralna, styropian) uzyska jednorodn¹ œcianê bez mostków cieplnych przy u³atwionej realizacji (rys. 1). Nie zaleca siê realizacji œcian zewnêtrznych gdzie na gruboœæ œciany sk³ada siê bloczek (24 cm) + p³ytka z betonu komórkowego (12 cm). Rys. 1 Œciana jednowarstwowa z betonu komórkowego z kszta³tk¹ nadpro ow¹ U dostosowan¹ do gruboœci œciany. Widoczne ocieplenie kszta³tki oraz u³o one w niej zbrojenie. 2 Wznoszenie œcian jednowarstwowych przy u yciu w³aœciwej zaprawy (klejowej lub ciep³ochronnej) w których szerokoœæ zastosowanych bloczków jest równa gruboœci œciany i do tego dostosowana szerokoœæ nadpro a (rys. 1) jest proste w wykonaniu, ³atwe, szybkie i zapewnia poprawnoœæ wykonania. Jeszcze szybsza realizacja œcian jednowarstwowych jest mo liwa przy zastosowaniu bloków modu³owych. S¹ to elementy o objêtoœci dwóch typowych bloczków wymagaj¹ce monta u lekkim sprzêtem dÿwigowym (rys. 2). Wymiary bloków modu³owych pozwalaj¹ na ³¹czenie ich w œcianach z bloczkami. Rys. 2 Wykonywanie œcian z bloków modu³owych przy u yciu lekkiego sprzêtu d wigowego. 3 Badania w³aœciwoœci cieplnych betonów komórkowych z krajowych wytwórni (pisaliœmy o tym w Nr 1(5) Poradnika z 2002 r.) wykazuj¹ i wartoœci wspó³czynników przenikania ciep³a U dla jednorodnych, o ekonomicznej gruboœci œcian z betonu komórkowego popio³owego i piaskowego odmian , s¹ bardzo korzystne i kszta³tuj¹ siê w zakresie od 0,30 do 0,46 W/(m 2. K) (dla œcian z otworami okiennymi i drzwiowymi) przy gruboœci przegrody 36 cm i odpowiednio od 0,27 do 0,40 W/(m 2. K) przy gruboœci 42 cm; przy czym korzystniejszymi wartoœciami U charakteryzuj¹ siê przegrody z betonów komórkowych popio³owych (tablica 1). *) Tynk zewnêtrzny i wewnêtrzny nie jest uznawany za warstwê 17

15 Porady Tablica 1 *) dla œciany pe³nej **) dla œciany z otworami okiennymi i drzwiowymi (z uwzglêdnieniem dodatku )u = 0,05 W/(m 2. K) wyra aj¹cego wp³yw mostków cieplnych) ***) PPH Prefabet Bielsko-Bia³a 4 Przegrody te spe³niaj¹ wiêc wymagania ustalone w Warunkach technicznych jakim powinny odpowiadaæ budynki i ich usytuowanie (Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. Dz.U. nr 75, poz. 60) dla œcian jednorodnych (U = 0,50 W/(m 2. K). Nale y dodaæ i obliczenia specjalistów od zagadnieñ cieplnych wskazuj¹, e wymagania cieplne odnosz¹ce siê do budynku i wyra- one przez graniczn¹ wartoœæ E*) spe³nione s¹ je eli wartoœæ wspó³czynnika przenikania ciep³a U wynosi 0,30 do 0,50 W/(m 2. K), a wiêc œciany z betonu komórkowego spe³niaj¹ wymagania pod wzglêdem ochrony cieplnej energooszczêdnego budownictwa. Na podstawie Raportu opublikowanego przez Centrum Naukowo- Techniczne Budownictwa we Francji stwierdziæ nale y, e podane wy ej wartoœci mieszcz¹ siê w granicach zalecanych wartoœci U, w ró nych krajach europejskich, stosowanych do obliczania wskaÿnika EP opisuj¹cego zapotrzebowanie na energiê do ogrzewania budynków. Nale y dodaæ, e w podanych wcze-œniej Warunkach technicznych... wymagania dla œcian warstwowych sprecyzowane s¹ jako U # 0,30 W/(m 2. K). Taka wartoœæ U zosta³a ustalona z uwagi na mog¹ce wyst¹piæ wady przy realizacji œcian warstwowych (trudne do ocieplenia wêz³y konstrukcyjne, mostki punktowe spowodowane ³¹cznikami), które pogarszaj¹ walory cieplne œciany. Wady te nie wystêpuj¹ w œcianach jednowarstwowych. *) Wska nik sezonowego zapotrzebowania na ciep³o do ogrzewania w standardowym sezonie grzewczym. 5 Na izolacyjnoœæ ciepln¹ przegród z betonu komórkowego ma wp³yw zawartoœæ w nich wilgoci jest ona (zgodnie z nowym podejœciem) uwzglêdniana w badaniach i obliczeniach izolacyjnoœci cieplnej przegród. W bardzo korzystnych warunkach, kiedy wbudowywany jest beton komórkowy lekkich odmian 300 i 400 wysezonowany a nastêpnie zapewniona jest odpowiednia temperatura i ruch powietrza, odsychanie do wilgotnoœci ustabilizowanej nastêpuje nawet w ci¹gu pó³ roku. W przeciêtnych warunkach pogodowych i nie wysezonowaniu materia³u beton komórkowy w przegrodzie odsycha do wilgotnoœci ustabilizowanej w czasie 1-1,5 roku. Nale y podkreœliæ, e najszybsze odsychanie nastêpuje w przegrodach jednowarstwowych z lekkich odmian betonu komórkowego. Generalnie przegrody wielowarstwowe (zarówno z warstw¹ izolacyjn¹ zewnêtrzn¹ jak i wewnêtrzn¹) charakteryzuj¹ siê gorszymi warunkami odsychania. Odsychanie nastêpuje jednokierunkowo do wnêtrza obiektu pogarszaj¹c warunki mikroœrodowiskowe. Wilgotnoœæ ustabilizowana w tym przypadku kszta³tuje siê na wy szym poziomie a tym samym ulega pogorszeniu izolacyjnoœæ cieplna. 6 Przegrody jednomateria³owe z betonu komórkowego charakteryzuj¹ siê dobr¹ jednorodnoœci¹ ciepln¹ potwierdzi³y to badania termowizyjne œcian (rys. 3). Œciany jednowarstwowe z betonu komórkowego posiadaj¹ wiêksz¹ zdolnoœæ akumulacji ciep³a, dziêki czemu ³atwiej jest utrzymaæ sta³¹ temperaturê w pomieszczeniach przy zmianach temperatury na zewn¹trz (ochrona zim¹ przed oziêbieniem, latem przed przegrzaniem) oraz w przypadku wy³¹czenia ogrzewania (gdy proces oziêbienia przebiega wolno). Przyczynia siê do tego równie du a bezw³adnoœæ cieplna betonu komórkowego. Paroprzepuszczalnoœæ œcian jednowarstwowych wiêksza jest od œcian warstwowych, dziêki czemu korzystniejszy jest mikroklimat w pomieszczeniach ze œcianami jednowarstwowymi. 7 Œciany murowane z betonu komórkowego s¹ niepalne i odporne na dzia³anie ognia spe³niaj¹ wymagania stawiane materia³om budowlanym dla najwy szej klasy odpornoœci po arowej budynków. W wyniku dzia- ³ania ognia beton komórkowy, podobnie jak beton zwyk³y, ulega tylko powierzchniowym spêkaniom. Podkreœliæ nale y, e w przypadku po aru nie wydzielaj¹ siê adne szkodliwe substancje. Beton komórkowy przeciwdzia³a rozprzestrzenianiu siê ognia, czego nie mo na wykluczyæ w przypadku izolacji cieplnej w œcianach warstwowych. 8 Œciany zewnêtrzne jednowarstwowe gruboœci $ 240 mm, spe³niaj¹ wymagania pod wzglêdem dÿwiêko-ch³onnoœci nawet ju przy zastosowaniu betonu komórkowego odmiany 300. Obliczenia przepro- 18

16 Porady wadzone przez Zak³ad Akustyki Instytutu Techniki Budowlanej wskazuj¹, e korzystniejszym pod wzglêdem akustycznym rozwi¹zaniem (ze wzglêdu na stopieñ bocznego przenoszenia dÿwiêku) s¹ œciany jednowarstwowe ni œciany warstwowe o zmniejszonej gruboœci warstwy betonu komórkowego. 9 W œcianach jednorodnych z betonu komórkowego nie wystêpuj¹ naprê enia wywo³ane ró n¹ rozszerzalnoœci¹ termiczn¹ co zwiêksza trwa- ³oœæ obiektów. Bloczki tradycyjne po³¹czone zapraw¹ cementowo-wapienn¹ o gruboœci spoin 1-1,5 cm U=0,62 W/(m 2. K) Œciana termicznie niejednorodna (widoczne mostki cieplne) Bloczki na wpust i pióro o wymiarach 600x240x360 mm po³¹czone jedynie spoin¹ poziom¹ z zaprawy klejowej U=0,36 W/(m 2. K) Œciana termicznie jednorodna (niewidoczny wp³yw spoin) Rys. 3 Obrazy termowizyjne œcian z betonu komórkowego odmiany 500 o gruboœci 36 cm Bloczki modu³owe o wym. 600x500x360 mm do monta u lekkim sprzêtem, spoiny poziome z zaprawy klejowej, spoiny pionowe wype³nione zapraw¹ ciep³ochronn¹ Termor U=0,36 W/(m 2. K) Œciana termicznie jednorodna (niewidoczny wp³yw spoin) Uwaga:W przyk³adzie 2 i 3 gêstoœæ betonu komórkowego w stanie suchym nie przekracza³a 500kg/m 3 10 Na co nale y zwróciæ uwagê przy wykonywaniu jednorodnych œcian zewnêtrznych z betonu komórkowego: wykonywaæ je z betonu komórkowego lekkich odmian (dobór wytrzyma³oœci zale y od funkcji œciany i rozwi¹zania budynku) stosowaæ elementy drobnowymiarowe o szerokoœci równej gruboœci œciany przy ³¹czeniu œciany zewnêtrznej ze œcian¹ wewnêtrzn¹ wykonan¹ zwykle z bloczków o mniej korzystnych w³aœciwoœciach cieplnych (np. odmiany 600; 700) bloczki œciany wewnêtrznej wprowadziæ w g³¹b œciany zewnêtrznej ok. 100 mm. Ma to na celu zredukowanie mostka termicznego. do ³¹czenia w murze bloczków rodzaju D (o du ej dok³adnoœci wymiarów wg normy PN-B-19301/ Az1:2002) wskazane jest stosowanie zaprawy klejowej a gruboœæ spoin 1-3 mm; w przypadku bloczków rodzaju M (wg PN-B /Az1:2002) wy³¹cznie zaprawy ciep³ochronnej i ³¹czenie bloczków na spoiny zwyk³e gruboœci 8-10 mm. Nie nale y ³¹czyæ elementów na zaprawê cementowo-wapienn¹, gdy powoduje to niejednorodnoœæ termiczn¹ œcian (rys. 3). Beton komórkowy posiada znacznie wy sz¹ izolacyjnoœæ ciepln¹ od tych zapraw, ucieka przez nie ciep³o, a w miejscach spoin powstaj¹ mostki termiczne mog¹ce prowadziæ do przemarzania spoin. Obni a siê wówczas izolacyjnoœæ ca³ej œciany. Najkorzystniej jest murowaæ œciany z elementów wysezonowanych (odeschniêtych), jest to szczególnie wa ne przy ³¹czeniu zaprawami klejowymi aby nie dopuœciæ do powstawania rys w murze spowodowanych zdecydowan¹ ró nic¹ skurczu betonu i zaprawy klejowej. Z ciep³ych zapraw najkorzystniej jest stosowaæ Termor N nowoopracowany przez COBRPB Cebet. Zaprawa ta charakteryzuje siê znacznie korzystniejsz¹ izolacyjnoœci¹ ciepln¹ w stosunku do dotychczas oferowanych przez ró nych producentów zapraw. Jej wspó³czynnik przewodzenia ciep³a λ kszta³tuje siê na poziomie 0,15 W/(m. K), podczas gdy do tej pory oferowano zaprawy o λ = 0,20 i znacznie powy ej. Zaprawa Termor N wyró nia siê wiêc zwiêkszon¹ izolacyjnoœci¹ ciepln¹ na poziomie lekkich odmian betonu komórkowego. Licencjê na wytwarzanie tej zaprawy zakupi³y dwie wytwórnie betonu komórkowego i mo e byæ ona nabywana razem z betonem komórkowym. przed po³o eniem zaprawy ciep³ochronnej nale y zwil aæ bloczki a w temperaturach zewnêtrznych powy ej 25 C równie lekko zwil yæ je i przy zaprawach klejowych. szczególn¹ uwagê zwróciæ na dok³adnoœæ u³o enia pierwszej warstwy któr¹ nale y u³o yæ na tradycyjnej zaprawie cementowej na grub¹ spoinê (mo na dziêki temu zniwelowaæ nierównoœci pod³o a oraz ³atwiej wypoziomowaæ pierwsz¹ warstwê) przestrzegaæ prawid³owego wi¹zania w murze (mijanie siê w dwóch kolejnych warstwach o co najmniej 6-10 cm) nie wyci¹gaæ samych naro ników budynku lecz systematycznie murowaæ kolejne warstwy stosowaæ oparcie nadpro y (kszta³tki U) na œcianie po ok. 25 cm z ka dej strony a przed zabetonowaniem zwil- yæ nadpro e wod¹ stosowaæ dylatacje w odleg³oœciach nie wiêkszych ni 25 m wieñce spinaj¹ce budynek docieplaæ odpowiednimi elementami docieplaj¹cymi produkowanymi przez wytwórnie betonu komórkowego. Najszybsze murowanie œcian jednorodnych jest wówczas jeœli wykonujemy je z bloczków z uchwytami u³atwiaj¹cymi murowanie oraz profilowanych na pióro i wpust gdy wówczas nie wykonuje siê spoiny pionowej (za wyj¹tkiem œcian piwnic i realizacji budynków na terenach szkód górnych) co zaoszczêdza równie zu ycie materia³ów. Stosowanie betonu komórkowego, u³atwia prowadzenie instalacji elektrycznych, sanitarnych, gazowych, gdy materia³ ten jest podatny na wykonywanie bruzd, otworów i przebiæ. Reasumuj¹c zalet¹ zewnêtrznych œcian jednowarstwowych z betonu komórkowego jest wystarczaj¹ca ich izolacyjnoœæ cieplna bez potrzeby dodatkowego ich ocieplenia, przy spe³nieniu wymogów bezpieczeñstwa po arowego i ochrony przed ha³asem. Na uwagê zas³uguje równie ³atwoœæ i szybkoœæ prawid³owego wykonania takich œcian. W obiektach ze œcianami jednowarstwowymi z betonu komórkowego panuje korzystny mikroklimat. Œciany jednowarstwowe s¹ szczególnie preferowane dla budownictwa jednorodzinnego czêsto realizowanego sposobem gospodarczym. W tym przypadku wykorzystywane s¹ walory konstrukcyjne i izolacyjne betonu komórkowego. 19

17 Porady Nadpro a w systemie œcian jednowarstwowych. Beton komórkowy ³¹czy w sobie cechy pozwalaj¹ce na efektywne i szybkie budowanie w systemie œcian jednowarstwowych, w których wszystkie elementy czêœci konstrukcyjnych w tym i elementy nadpro y mog¹ byæ wykonane z tego samego materia³u. Wykorzystanie bardzo dobrych w³asnoœci termoizolacyjnych betonu komórkowego stanowi istotn¹ cechê eksploatacyjn¹ jak¹ jest zminimalizowanie niekorzystnego wp³ywu mostków cieplnych na ochronê termiczn¹ obiektu, w takich elementach konstrukcyjnych jak: nadpro a nad oknami i drzwiami, wieñce elbetowe, podci¹gi oraz wzmocnienia œcian kolankowych. Wszechstronnoœæ w zastosowaniu betonu komórkowego bêd¹ca podstaw¹ systemu budowy œcian jednowarstwowych oraz bardzo dobre w³asnoœci eksploatacyjne przekonuj¹ nie tylko coraz wiêksz¹ grupê inwestorów ale równie stanowi¹ wzór do naœladowania w tworzeniu podobnych systemów przez producentów innych materia³ów œciennych. Jerzy Michalak Kolejnoœæ wykonywania prac. Wymurowanie obrze y otworu na projektowan¹ wysokoœæ. Monta szalunku w otworze. U³o enie na zaprawie i wypoziomowanie kszta³tek typu U U³o enie ocieplenia w kszta³tkach od strony zewnêtrznej œciany. W przypadku stosowania kszta³tek fabrycznie ocieplanych, czynnoœæ tê nale y pomin¹æ. Przygotowanie i monta zbrojenia w korytku u³o onym z kszta³tek. Wylanie betonu konstrukcyjnego do zazbrojonego szalunku nadpro a. 20