PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA PRZYRODA KLASA 4 SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 IM. SENATU RP W BRANIEWIE

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA PRZYRODA KLASA 4 SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 IM. SENATU RP W BRANIEWIE

2 Oceny uzyskane przez ucznia są wynikiem opanowania przez niego wiadomości i umiejętności, których zakres jest określony w planach wynikowych, opartych na zapisach w obowiązującej podstawie programowej. Podstawowe kryteria oceniania w kształceniu podstawowym dla klas IV VI z przyrody są zgodne z WZO Szkoły Podstawowej w Braniewie. Ponadto na początku roku szkolnego zostają ustalone zasady pracy na zajęciach przyrody, gdzie: 1. Uczeń zobowiązany jest do przygotowania się do każdej lekcji: sprawdzenie wiadomości z 2-3 ostatnich lekcji może mieć formę odpowiedzi ustnej lub 5-10 minutowej kartkówki. 2. Uczeń ma prawo 2 razy w ciągu semestru być nieprzygotowanym do lekcji, ale wcześniej musi zgłosić to nauczycielowi prowadzącemu lekcję. Każde kolejne nieprzygotowanie skutkuje oceną niedostateczną. 3. Po zrealizowaniu działu uczeń pisze sprawdzian. Jego termin ustala nauczyciel razem z uczniami, co najmniej tydzień wcześniej i zapisuje w dzienniku lekcyjnym, a uczniowie w swoich zeszytach. Sprawdzian jest poprzedzony lekcją powtórzeniową. 4. Udział w sprawdzianie jest obowiązkowy. Jeżeli uczeń z powodu nieobecności nie napisał sprawdzianu, przystępuje do zaliczenia materiału w innym, uzgodnionym terminie. 5. Jeżeli uczeń otrzyma ocenę niedostateczną ze sprawdzianu, może zaliczyć materiał w ciągu dwóch tygodni od daty uzyskania tej oceny. Wówczas w dzienniku lekcyjnym uczeń otrzymuje obok oceny niedostatecznej ocenę z zaliczenia. 6. W razie nieobecności, uczeń ma obowiązek uzupełnienia braków na najbliższe zajęcia. 7. Oceny wystawione przez nauczyciela są jawne, uczeń może prosić o ich uzasadnienie. 8. Uczeń za swoją aktywność na lekcji może otrzymać ocenę lub +. Uzyskanie przez ucznia 5 plusów jest jednoznaczne z otrzymaniem oceny bardzo dobrej. 9. Praca domowa może mieć formę pisemną lub ustną. Za brak pracy domowej lub zeszytu ćwiczeń uczeń otrzymuje - 5 pkt.. Jeżeli uczeń notorycznie nie odrabia prac domowych, skutkuje to oceną niedostateczną. 10. Raz w semestrze zostaje oceniony zeszyt ćwiczeń ucznia. Ocenie podlega pełna zawartość notatek, ich czytelność i estetyka. 11. Uczeń ma obowiązek punktualnego i systematycznego przychodzenia na zajęcia przyrody. 12. Podczas lekcji uczeń nie je, nie pije, nie żuje gumy. Sytuacje nie wynikające z PZO będą podlegały regulaminowi WZO i Statutowi Szkoły. DZIAŁ I. POZNAJEMY SWOJE POTRZEBY Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: wyjaśnić co to jest przyroda, wymienić po dwa elementy przyrody żywej i nieożywionej, podać 2-3 przykłady czynników wpływających na złe samopoczucie ucznia na co dzień, wymienić główne potrzeby zdrowotne młodego organizmu, podać przykłady zdrowych przekąsek ucznia, podać przykłady czynników wpływających na zdrowy sen, podać 2-3 czynniki wpływające negatywnie na koncentrację uwagi podczas nauki, opisać właściwie urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej, przeanalizować przykładowy plan dnia ucznia szkoły podstawowej, podać 2 3 przykłady obowiązków ucznia klasy czwartej. 2

3 Na ocenę dostateczną uczeń powinien: wymienić składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia, podać 3 4 przykłady wytworów działalności człowieka, określić wpływ samopoczucia na zachowanie ucznia w szkole lub w domu, wymienić 2-3 sposoby na poprawę samopoczucia na co dzień, podać przykłady sytuacji, w których można pomóc innym, uzasadnić konieczność spożywania pierwszego i drugiego śniadania przez ucznia szkoły podstawowej, uzasadnić na czym polega wypoczynek czynny i bierny, określić warunki sprzyjające uczeniu się, opisać skutki niewłaściwego zaplanowania obowiązków szkolnych i domowych oraz czasu wolnego. Na ocenę dobrą uczeń powinien: wymienić cechy żywych (ożywionych) elementów przyrody, wymienić czynniki niezbędne organizmom do życia, wskazać w najbliższym otoczeniu przykłady wytworów działalności człowieka, podać sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych w szkole, wymienić 4 5 sposobów na poprawę samopoczucia na co dzień, wymienić skutki złych nawyków żywieniowych dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, omówić przyczyny i skutki małej aktywności fizycznej młodego organizmu, określić zasady skutecznego uczenia się, ułożyć własny plan dnia, uzasadnić potrzebę planowania codziennych czynności. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: określić wzajemne zależności między elementami przyrody, scharakteryzować czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu, uzasadnić konieczność regularnego odżywiania się w okresie wzrostu i rozwoju organizmu, opisać skutki ograniczania ilości snu w okresie nauki szkolnej, porównać różne sposoby uczenia się, zaplanować swoje zajęcia w ciągu dnia i tygodnia, uwzględniając własne potrzeby i możliwości. Na ocenę celującą uczeń powinien: wyjaśnić na przykładach, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody wpływa na pozostałe elementy, przeanalizować wybrane 2 3 cechy charakteru i zachowania ułatwiające lub utrudniające właściwe relacje z innymi, omówić wpływ aktywności fizycznej na postawę ciała, przeanalizować zależności między sposobem i warunkami uczenia się a osiąganymi wynikami i postępami w nauce, zaplanować ciekawe formy wypoczynku dla swoich rówieśników w czasie wolnym od obowiązków szkolnych i domowych. 3

4 DZIAŁ II. ODKRYWAMY PRZYRODĘ W SWOIM OTOCZENIU. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: wymienić 2 3 sposoby poznawania przyrody, wymienić zmysły pozwalające poznawać otaczający nas świat, podać nazwy 2 3 przyrządów służących do obserwowania przyrody, wymienić zasady bezpiecznego obserwowania przyrody, przeprowadzić obserwacje za pomocą lornetki i lupy, zapisać 2 3 spostrzeżenia dotyczące obserwowanych zjawisk lub organizmów, wykonać schematyczny rysunek obserwowanego obiektu, omówić przeznaczenie mikroskopu, dokumentować wyniki obserwacji w postaci rysunku, określić zasady prowadzenia doświadczeń przyrodniczych, podać nazwy głównych kierunków geograficznych i wskazuje je na widnokręgu, wymienić kierunki pośrednie, wskazać na widnokręgu miejsca wschodu i zachodu Słońca, wyjaśnić, czym jest górowanie Słońca, wymienić daty rozpoczęcia pór roku, pokazać na rycinie wędrówkę Słońca w poszczególnych porach roku, określić a kierunki geograficzne główne i pośrednie za pomocą kompasu i gnomonu, wymienić ogólne zasady pielęgnacji roślin, podać 2 3 przykłady roślin doniczkowych, które zawierają substancje trujące, podać przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka, określić zasady zachowania się wobec dzikich zwierząt, podać przykłady niebezpiecznych dla człowieka zwierząt z najbliższego otoczenia. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: omówić rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata, rozpoznać i podać nazwy kilku przyrządów służących do obserwacji przyrodniczych, określić cechy dobrego obserwatora przyrody, wyjaśnić, jak zaplanować obserwację przyrodniczą, określić cechy obserwowanych obiektów, wymienić 2 3 przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu, rozróżnić główne elementy mikroskopu, przygotować mikroskop do prowadzenia obserwacji, przeprowadzić obserwację faz rozwoju rośliny według instrukcji, wyjaśnić, czym jest widnokrąg, wyznaczyć kierunki świata za pomocą kompasu, stosować skróty w zapisywaniu kierunków świata, wskazać na widnokręgu miejsca wschodu i zachodu Słońca w pierwszych dniach poszczególnych pór roku, określić i zapisać zmiany długości i kierunków cienia gnomonu, wyjaśnić, na czym polega opieka nad zwierzętami hodowanymi w domu, wyjaśnić, dlaczego decyzja o posiadaniu zwierzęcia w domu musi być dobrze przemyślana. 4

5 Na ocenę dobrą uczeń powinien: wymienić źródła wiedzy przyrodniczej, dobierać techniki obserwacji do obserwowanego obiektu, omówić rolę obserwacji w poznawaniu przyrody, dokumentować obserwacje przyrodnicze, wykonać zielnik zawierający 5 6 charakterystycznych roślin z najbliższej okolicy, podpisać na schemacie części mikroskopu, określić rolę obiektywu i okularu w mikroskopie, przeprowadzić obserwację gotowego preparatu zgodnie z instrukcją, określić główne zasady prowadzenia obserwacji mikroskopowych, określić próbę kontrolną i badawczą, sformułować wniosek z doświadczenia, wyznaczyć kierunki geograficzne w południe słoneczne za pomocą gnomonu, wyznaczyć północ na podstawie obiektów w terenie żywych kompasów, porównać zmiany wysokości Słońca w ciągu doby i długości cienia, wymienić przyczyny -różnego ogrzania danej powierzchni Ziemi w poszczególnych porach roku, wyjaśnić różnice długości dnia i nocy w ciągu roku, rozpoznać 4 5 roślin doniczkowych hodowanych w domu i w szkole, określić zasady pielęgnacji roślin na wybranych przykładach, omówić rolę roślin w życiu człowieka, wymienić podstawowe wymagania życiowe wybranych zwierząt domowych, wymienić sposoby zabezpieczania domów i mieszkań przed zwierzęcymi intruzami. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: porównać sposoby poznawania przyrody, odwołując się do konkretnych przykładów, przeprowadzić samodzielnie obserwację według instrukcji, określić miejsce, czas, przebieg obserwacji dowolnego obiektu, zjawiska lub organizmu, uzasadnić celowość zaplanowanej obserwacji, wykonać zielnik zawierający 7 10 charakterystycznych roślin z najbliższej okolicy, określić rolę poszczególnych części mikroskopu, obliczyć powiększenie obserwowanego obiektu, wymienić części i cechy preparatu mikroskopowego, wykonać samodzielnie prosty preparat mikroskopowy zgodnie z instrukcją, wyznaczyć kierunki geograficzne w nocy, podaje przykłady wykorzystania w życiu codziennym umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych, wyjaśnić, dlaczego latem jest najcieplej, a zimą najchłodniej, określić zależność między wysokością Słońca a długością cienia, sformułować wnioski dotyczące zmian dobowej i rocznej wędrówki Słońca, porównać wymagania życiowe wybranych roślin doniczkowych, wymienić źródła informacji na temat hodowanych zwierząt, uzasadnić -konieczność przestrzegania ludzi przed pochopnym braniem zwierząt do domu. Na ocenę celującą uczeń powinien: omówić wykorzystywanie innych przyrządów i urządzeń do prowadzenia obserwacji, np. bardzo oddalonych obiektów lub głębin mórz i oceanów, 5

6 samodzielnie zaplanować długoterminową obserwację wybranego organizmu lub zjawiska, samodzielnie dokumentuje wyniki obserwacji, przygotować informacje na temat wykorzystywania mikroskopu elektronowego w różnych dziedzinach nauki, sformułować problem badawczy, samodzielnie zaplanować i przeprowadzić doświadczenie oraz zaprezentować jego wyniki, ocenić dokładność pomiarów kierunków geograficznych różnymi sposobami, opisać wpływ dobowej wędrówki Słońca na rytm życia ludzi i zwierząt, określić współzależności między wysokością Słońca a zmianami w przyrodzie, przygotować poster na temat roślin leczniczych hodowanych w domach lub ogrodach, przygotować prezentację na temat ciekawych zwierząt hodowanych w domach w innych częściach świata. DZIAŁ III. OBSERWUJEMY ZMIANY POGODY. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: wymienić stany skupienia wody, wymienić nazwy zmian stanów skupienia wody, określić, co to jest ciśnienie atmosferyczne, podać jednostkę ciśnienia atmosferycznego, wykonać obserwacje zgodnie z instrukcji, wymienić składniki (elementy) pogody, wymienić przyrządy do obserwacji i pomiaru pogody, odczytać dodatnią i ujemną temperaturę powietrza, opisać zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia, odczytać z mapy kierunek wiatru, wymienić rodzaje chmur, wymienić rodzaje opadów atmosferycznych, prowadzić obserwacje pogody odczytuje i zapisuje: temperaturę powietrza, stopień zachmurzenia, rodzaje chmur, wymienić zjawiska atmosferyczne, wyjaśnić, jak należy zachować się podczas burzy, opisać pogodę w poszczególnych porach roku, podać przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: podać przykłady stanów skupienia wody obserwowanych w życiu codziennym, posługiwać się pojęciami parowanie, skraplanie topnienie, krzepnięcia, wymienić główne składniki powietrza (azot i tlen), posługiwać się pojęciem ciśnienie atmosferyczne, wyjaśnić, że ciśnienie atmosferyczne zależy od temperatury i wilgotności, wykonać doświadczenie potwierdzające obecność powietrza, zapisać wyniki obserwacji i pomiarów w odpowiednich jednostkach, wyjaśnić przyczyny powstawania wiatru, określić kierunek wiatru, 6

7 wyjaśnić, jak powstaje chmura, rozpoznać chmury pierzaste, kłębiaste i warstwowi, prowadzić obserwacje pogody, określić kierunek i prędkość wiatru, opisać skutki zjawisk atmosferycznych zachodzących w Polsce, określić wpływ pogody na życie ludzi. Na ocenę dobrą uczeń powinien: wymienić czynniki powodujące zmiany stanu skupienia wody, wyjaśnić, od czego zależy szybkość parowania wody, rozróżnić parowanie i wrzenie wody, wyjaśnić zależność ciśnienia atmosferycznego od wysokości słupa powietrza, wykazać, że powietrze ma masę, wyjaśnić przebieg doświadczenia i obserwacji, aktywnie uczestniczyć w pracach zespołu, wykonać doświadczenie potwierdzające występowanie ciśnienia atmosferycznego, opisać składniki (elementy) pogody w danym dniu, stosując odpowiednie jednostki, odróżnić kierunki geograficzne od kierunków wiatru, wymienić sposoby wykorzystywania siły wiatru w praktyce, wymienić rodzaje chmur, z których tworzą się opady atmosferyczne, prowadzić obserwacje pogody: rozpoznaje zjawiska atmosferyczne, rozróżniać osady atmosferyczne, wymienić przyczyny i skutki trąby powietrznej. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: podać temperaturę topnienia lodu i temperaturę wrzenia wody, ocenić znaczenie zmian stanów skupienia wody w przyrodzie, opisać i przeprowadzić doświadczenie wykazujące obecność powietrza, opisać i wykazać doświadczalnie obecność ciśnienia atmosferycznego, wspólnie z zespołem formułować wnioski, wykonać doświadczenie pokazujące kierunek ruchu powietrza, wyjaśnić, dlaczego obserwacje i pomiary pogody są konieczne, wyjaśnić związek ciśnienia atmosferycznego z prędkością wiatru, korzystać ze skali Beauforta do określania siły wiatru, wyjaśnić, dlaczego latem pada grad, stosować odpowiednie symbole do oznaczania poszczególnych elementów pogody, wyjaśnić przyczyny powstawania osadów atmosferycznych, odróżnić szron od szadzi, wyjaśnić, w jaki sposób długość dnia i wysokość Słońca wpływają na temperaturę powietrza. Na ocenę celującą uczeń powinien: wyjaśnić na przykładach zjawisko sublimacji i resublimacji, samodzielnie postawić hipotezę i wyciąga wnioski z przeprowadzanych doświadczeń, buduje własny barometr, samodzielnie poszukuje informacji w różnych źródłach o pracy meteorologów, 7

8 wyjaśnia wpływ opadów atmosferycznych na rozwój roślin i życie zwierząt, analizuje mapy pogody i opisuje pogodę dla wybranych obszarów Polski, wymienia fenologiczne pory roku i opisuje zmiany w przyrodzie w okresie przedzimia i przedwiośnia. DZIAŁ IV. BADAMY SUBSTANCJE W NASZYM OTOCZENIU. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: rozróżnić ciała fizyczne i substancje, rozróżnić stany skupienia materii, identyfikować drobinę jako element ciała fizycznego, opisać ruch drobin, wyjaśnić, że drobiny różnych substancji mają różne rozmiary, wymienić właściwości fizyczne i chemiczne wody cukru i soli kuchennej, wymienić właściwości fizyczne i chemiczne octu oraz soku cytrynowego, opisać, że gazy wypełniają całe naczynie, w którym się znajdują, ciecze jego dolną część, a ciała stałe nie dopasowują się do kształtu naczynia, dokonać podziału ciał stałych na kruche, sprężyste i plastyczne, określić, kiedy temperatura ciała może ulegać zmianie, wymienić korzystne i niekorzystne skutki rozszerzalności temperaturowej ciał, rozróżnić substancje dobrze przewodzące ciepło od słabo przewodzących, podać nazwę jednostki temperatury ( C). Na ocenę dostateczną uczeń powinien: posługiwać się pojęciem substancja, ciało fizyczne, podawać przykłady ciał w stanie ciekłym, stałym i gazowym, wyjaśnić różnice w budowie drobinowej substancji w różnych stanach skupienia, posługiwać się pojęciem dyfuzji mieszanina i mieszanina jednorodna, roztwór, rozpuszczalnik i ciało rozpuszczane, mieszanina niejednorodna, przedstawić na rysunku przebieg zjawiska dyfuzji, wskazać występowanie zjawiska dyfuzji w najbliższym otoczeniu, omówić podstawowe właściwości ciał stałych, cieczy i gazów, wnioskować, że ciecze i ciała stałe trudno zmieniają objętość, wnioskować, że gazy łatwo zmieniają objętość, podać przykłady ciał kruchych, sprężystych i plastycznych, wskazać siłę jako przyczyn zmiany kształtu ciała, wskazać zmianę temperatury jako powód zmiany objętości ciał, omówić zmiany objętości ciał spowodowane zmianą temperatury, podać przykłady z życia potwierdzające zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał, podać przykłady substancji dobrze i słabo przewodzących ciepło, wyjaśnić, co to jest przewodnik i izolator ciepła. Na ocenę dobrą uczeń powinien: wymienić, z jakich substancji jest zbudowane określone ciało fizyczne wymienić ciała fizyczne mające w swojej budowie jedną substancję 8

9 wyjaśnić przebieg dyfuzji w gazach na podstawie rozchodzenia się zapachów wyjaśnić przebieg dyfuzji w cieczach określić zależność szybkości przebiegu dyfuzji od temperatury wyjaśnić przebieg doświadczenia i obserwacji i aktywnie uczestniczyć w pracach zespołu rozróżniać przemiany fizyczne i przemiany chemiczne podać przykłady przemian fizycznych i chemicznych rozpoznać substancje i ich mieszaniny w najbliższym otoczeniu podać związek między budową cząsteczkową ciał a możliwością zmiany kształtu i objętości podać przykłady praktycznego wykorzystania ściśliwości gazów wykazać doświadczalnie kruchość, sprężystość i plastyczność ciał stałych omówić i przeprowadzić doświadczenia pokazujące rozszerzalność temperaturową cieczy i gazu podać przykłady wykorzystania w praktyce rozszerzalności temperaturowej cieczy wyjaśnić zasadę działania termometru cieczowego opisać rodzaje termometrów ze względu na ich przeznaczenie wymienić możliwości praktycznego wykorzystania właściwości przewodnictwa cieplnego ciał Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: prezentować za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia materii, przedstawić za pomocą modelu zjawisko dyfuzji, wykazać doświadczalnie na modelu różnice wielkości drobin, wykazać doświadczalnie powstawanie dwutlenku węgla, podać przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, porównać oddziaływania międzycząsteczkowe w ciałach stałych, cieczach i gazach, podać przykłady zastosowania kruchości, sprężystości i plastyczności ciał, opisać, z jakich właściwości ciał korzystamy podczas niektórych czynności, np lepienia pierogów, pisania ołówkiem, zaplanować i przeprowadzić doświadczenie pokazujące rozszerzalność temperaturową ciała stałego, podać przykłady z życia świadczące o rozszerzalności temperaturowej gazów, wyjaśnić, dlaczego balony do lotów pasażerskich są wypełniane podgrzewanym powietrzem, wyjaśnić, od czego zależy przewodnictwo cieplne ciał. Na ocenę celującą uczeń powinien: wykazać doświadczalnie mieszanie się drobin (zjawisko dyfuzji), samodzielnie postawić hipotezę i wyciągnąć wnioski z przeprowadzanych eksperymentów, określić zastosowanie substancji i ich mieszanin ze względu na ich właściwości, opisać lub wykazuje doświadczalnie możliwość zmiany kształtu i objętości przez ciecze, ciała stałe i gazy, objaśnić związek rozszerzalności temperaturowej ciał z ich budową cząsteczkową, wyjaśnić, na czym polega nietypowa rozszerzalność temperaturowa wody, zaplanować i wykonać doświadczenie w celu sprawdzenia przewodnictwa cieplnego ciał. 9

10 DZIAŁ V. WĘDRUJEMY Z MAPĄ I PLANEM W TERENIE. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: odczytać informacje zapisane w legendzie planu, odszukać na planie nazwy ulic, rozpoznać po 2 3 znaki topograficzne: liniowe, powierzchniowe i punktowe, rozpoznać obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych, zorientować plan i mapę za pomocą kompasu, wskazać kierunki na mapie, wykonać pomiary taśmą mierniczą, obliczyć odległość w terenie za pomocą dwukroku, odczytać na mapie skalę mianowaną i podziałkę liniową, wskazać wierzchołek, zbocze i podnóże pagórka, odróżnić formy terenu wypukłe i wklęsłe, wskazać na rysunkach lub zdjęciach wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykonać model pagórka, odczytać wartości poziomic, czyli wysokości bezwzględne na rysunkach poziomicowych buduje model pagórka, odczytać wartości poziomic na mapie, wskazać na rysunku poziomicowym wierzchołek i zbocza pagórka, zorientować mapę, zlokalizować na mapie wybrane obiekty, odczytać legendę mapy turystycznej i samochodowej. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: odszukać na planie wybrane obiekty, rozróżniać znaki topograficzne na mapie, wyjaśnić, na czym polega orientowanie planu lub mapy, oszacować odległości w terenie, obliczyć odległości w terenie w linii prostej z zastosowaniem podziałki liniowej i skali mianowanej, wyjaśnić, co to jest poziomica, podać jednostki wysokości bezwzględnych i względnych, wykonać model doliny, rozpoznać wypukłe i wklęsłe formy terenu w swojej okolicy, rozróżnić na mapie poziomicowej wypukłe formy terenu: wskazuje i odczytuje wysokości wierzchołków, narysować poziomice na modelu pagórka, rozpoznać zaznaczone na profilu wysokości bezwzględne i względne, rozpoznać na mapie poziomicowej wypukłe formy terenu, zaplanować na podstawie mapy trasę marszu, rozpoznać na podstawie mapy obiekty wzdłuż trasy marsz, obliczyć odległości trasy w terenie, posługując się skalą mianowaną i podziałką liniową. 10

11 Na ocenę dobrą uczeń powinien: wyjaśnić, w jaki sposób powstaje plan miejscowości, zorientować plan i mapę za pomocą obiektów w terenie, wyjaśnić, czym jest skala, obliczyć odległości w terenie w linii krzywej, w linii prostej, obliczyć wysokość względną pagórka, wyznaczyć poziomice na modelu pagórka lub na pagórku w terenie, wykonać model kotliny, wyjaśnić, czym różnią się między sobą kotlina i dolina, wymienić formy terenu powstałe na skutek działalności człowieka, obliczyć wysokości względne, rozpoznać na mapie poziomicowej wklęsłe formy teren, obliczyć długość trasy, opisać wzajemne położenie obiektów względem siebie, zaproponować trasy wycieczek rowerowych i pieszych, korzystając z mapy topograficznej. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: posługiwać się książkowym planem dużego miasta odszukuje daną ulicę, scharakteryzować obszar przedstawiony na mapie topograficznej, określa wzajemne położenie obiektów, wyjaśnić celowość orientowania planu i mapy, wyjaśnić, czym różni się wysokość względna od bezwzględnej, wyjaśnić różnice między pagórkiem, wzgórzem i górą, określić sposoby wykorzystywania różnych form terenu, narysować profil poziomicowy pagórka i wklęsłej formy terenu, zaplanować przestrzenne zagospodarowanie terenu na mapie poziomicowej, skonstruować podziałkę liniową do skali mapy topograficznej, opracować trasę wycieczki samochodowej na podstawie mapy. Na ocenę celującą uczeń powinien: narysować prosty plan wybranego miejsca, korzystając ze zdjęcia lotniczego, podać przykłady różnych źródeł informacji geograficznej(np. GIS Systemy Informacji Geograficznej), wykorzystywanych do tworzenia map i lokalizacji obiektów w terenie, zamienić skalę liczbową na skalę mianowaną i podziałkę liniową, poszukiwać informacji w różnych źródłach o zmianach form terenu w wyniku działalności człowieka. DZIAŁ VI. ODKRYWAMY ŻYCIE W WODZIE. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: wymienić rodzaje wód powierzchniowych, podać po dwa przykłady wód słonych i słodkich, wyjaśnić, dlaczego poruszanie się w wodzie wymaga dużego wysiłku lub specjalnych przystosowań w budowie ciała, 11

12 wymienić właściwości wody które mają wpływ na życie w środowisku wodnym, wymienić organizmy, które nie mogą żyć poniżej głębokości docierania światła, porównać opór stawiany przez wodę i powietrze, badać rozpuszczanie substancji w wodzie, wymienić czynniki niezbędne do życia roślin wodnych, wymienić cechy budowy ryb ułatwiające poruszanie się w wodzie, wymienić i wskazać trzy odcinki rzeki, wskazać na rycinie kierunek biegu rzeki, brzeg prawy i lewy, podać po 2 3 przykłady roślin i zwierząt żyjących w rzekach, jeziorach i terenach podmokłych. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: opisać obieg wody w przyrodzie, porównać nagrzewanie się wody i lądu, opisać, jak zmienia się ilość światła i tlenu w wodzie, wyjaśnić, dlaczego organizmy wodne mogą przetrwać zimę, wykazać występowanie napięcia powierzchniowego wody, badać siły oddziaływania między drobinami wody, przeprowadzić doświadczenie zgodnie z instrukcją, rozróżnić rośliny wynurzone, rośliny o liściach pływających rośliny całkowicie zanurzone, wymienić przystosowania roślin wodnych do obrony przed siłą wody, porównać przystosowania w budowie kończyn i odnóży zwierząt do poruszania się w wodzie i na wodzie, opisać działalność rzeki w trzech odcinkach jej biegu, określić, gdzie panują najtrudniejsze warunki dla organizmów żyjących w rzekach, opisać zmiany warunków życia w różnych odcinkach rzek, wymienić strefy życia w jeziorze, rozpoznać charakterystyczne organizmy jeziora, scharakteryzować warunki życia panujące na terenach podmokłych, rozpoznać charakterystyczne zwierzęta i rośliny żyjące na bagnach oraz torfowiskach, określić kierunek i szacuje prędkość przepływu wody. Na ocenę dobrą uczeń powinien: wymienić sztuczne zbiorniki wodne i podaje sposoby ich wykorzystywania opisać zmiany temperatury wody w zbiornikach wodnych w ciągu doby i roku określić związek między głębokością zbiornika a warunkami życia zbadać występowanie oddziaływania między drobinami wody i innej substancji przedstawić przykłady przystosowań w budowie ciała: rośliny wynurzonej, rośliny o liściach pływających, rośliny całkowicie zanurzonej w wodzie wyjaśnić na przykładach, w jaki sposób oddychają zwierzęta wodne wyjaśnić proces tworzenia się starorzeczy wyjaśnić, dlaczego rzeka płynie z różną prędkością przyporządkować organizmy do określonych odcinków rzeki porównać warunki życia w różnych strefach jeziora przyporządkowuje organizmy do różnych stref jeziora opisać przystosowania mchów torfowców do życia na terenach podmokłych 12

13 rozpoznać organizmy związane ze środowiskiem wodnym w najbliższym otoczeniu Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: porównać zasoby wód słonych i słodkich, wyjaśnić, dlaczego zanikają jeziora, uzasadnić, dlaczego wahania temperatury w wodzie są mniejsze niż na lądzie, wyjaśnić, co to jest zakwit glonów, wymienić właściwości wody, które mają wpływ na życie organizmów w środowisku wodnym, samodzielnie sformułować wnioski z doświadczenia, określić przystosowania roślin wodnych do: pobierania substancji, rozmnażania się, przetrwania zimy, omówić rolę gruczołu kuprowego ptaków wodnych oraz pęcherza pławnego ryb, wyjaśnić przyczyny i skutki powodzi, porównać przystosowania organizmów do życia w górnym i dolnym biegu rzeki, podać przykłady zależności pokarmowych w jeziorze, wyjaśnić, w jaki sposób płazy przystosowały się do życia na lądzie i w wodzie. Na ocenę celującą uczeń powinien: scharakteryzować zasoby wód mineralnych w Polsce i sposoby ich wykorzystywania, uzasadnić wpływ właściwości wody na życie organizmów wodnych, scharakteryzować skutki niszczącej i budującej działalności wód płynących, wyjaśnić, w jaki sposób powstaje torf i omawia jego wykorzystywanie dawniej i obecnie, określić stan zanieczyszczenia wody, korzystając z organizmów wskaźnikowych. DZIAŁ VII. POZNAJEMY ŻYCIE NA LĄDZIE. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: podać 2 3 przykłady środowisk lądowych o odmiennych warunkach życia, wymienić 2 3 przykłady przystosowań roślin do wykorzystywania światła, wymienić cechy budowy zwierząt ułatwiające sprawne poruszanie się na lądzie, wymienić zachowania zwierząt związane z nadejściem zimy, podać przykłady 2 3 zwierząt roślinożernych i mięsożernych, wymienić organizmy tworzące łańcuch pokarmowy, ustawić podane organizmy we właściwej kolejności w łańcuchu pokarmowym, wymienić grupy skał, rozpoznać: piasek, żwir i glinę, wymienić składniki nieożywione gleby, podać dwa przykłady organizmów żyjących w glebie, wskazać różne warstwy lasu na schemacie, planszy graficznej, rysunku, wymienić przykłady niewłaściwego zachowania się w lesie, podać po 2 3 przykłady zwierząt i roślin zamieszkujących las, wyjaśnić, dlaczego nie należy wypalać łąk, podać po 2 3 przykłady zwierząt i roślin zamieszkujących łąkę, podać nazwy zbóż uprawianych na polach, wymienić nazwy warzyw i roślin uprawianych w sadach. 13

14 Na ocenę dostateczną uczeń powinien: wymienić czynniki warunkujące życie na lądzie, określić czynniki utrudniające lub ułatwiające życie np w wilgotnym lesie równikowym na pustyni i w górach, porównać cykl życiowy roślin jednorocznych i wieloletnich, wymienić przystosowania ptaków do lotu, zbadać zjawisko transportu wody w roślinie, rozróżnić pytanie badawcze, próbę kontrolną i badawczą w doświadczeniu, opisać na wybranych przykładach przystosowania organizmów roślinożernych i mięsożernych do zdobywania pokarmu, wymienić po jednym przykładzie skał: litych, zwięzłych i luźnych, opisać, jak powstaje gleba, wymienić charakterystycznych mieszkańców gleby, wyjaśnić, z czego zbudowana jest skała, określić skutki niewłaściwego zachowania się w lesie, opisać zmiany w lesie w różnych porach roku, rozpoznać po 2 3 charakterystycznych mieszkańców każdej warstwy lasu, przyporządkować mieszkańców lasu do poszczególnych warstw, opisać zmiany na łące w różnych porach roku, rozpoznać charakterystyczne rośliny i zwierzęta występujące na łąkach, rozpoznać rośliny najczęściej uprawiane na polach w sadach i ogrodach, omówić sposoby wykorzystywania roślin uprawnych. Na ocenę dobrą uczeń powinien: określić wpływ wybranych czynników na życie organizmów lądowych, np. oświetlenia temperatury, wiatru, wymienić przystosowania roślin do sezonowych zmian temperatury, określić sposoby zabezpieczenia się roślin przed wysoką temperaturą i niedoborem wody, podać przykłady zwierząt stałocieplnych i zmiennocieplnych, rozpoznać typowe drzewa i krzewy iglaste oraz liściaste, podać przykłady zależności pokarmowych w lesie, na łące, sadzie i na polu, podać przykłady szkodników i chwastów upraw. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: uzasadnić występowanie dużej różnorodności organizmów w środowisku lądowym, porównać budowę kwiatów roślin owadopylnych i wiatropylnych, opisać przystosowania roślin do rozmnażania się i opanowywania nowych terenów, porównać przystosowania zwierząt zmiennocieplnych i stałocieplnych do zmian temperatury powietrza, wymienić przystosowania zwierząt do ochrony przed utratą wody, wyjaśnić rolę wody i światła w życiu rośliny, podać przykłady zależności pokarmowych w najbliższym otoczeniu, pogrupować skały według ich właściwości, wyjaśnić, od czego zależy żyzność gleby i w jaki sposób jest wykorzystywana, wymienić czynniki, od których zależy żyzność gleby, 14

15 wymienić typy lasów występujących w Polsce, uzasadnić, dlaczego lasy są skarbem naszej planety, rozpoznawać rośliny zielne runa leśnego, rozróżniać ptaki, ssaki i owady leśne, omówić znaczenie łąki dla człowieka i innych organizmów, omówić szkodliwy wpływ chwastów i szkodników na inne organizmy, rozpoznać zwierzęta, które są sprzymierzeńcami człowieka w walce ze szkodnikami. Na ocenę celującą uczeń powinien: porównać warunki panujące na lądzie i w wodzie, przygotować informacje na temat roślin owadożernych i prezentuje je na forum klasy, omówić na dwóch wybranych przykładach przystosowania do życia zwierząt występujących na pustyni gorącej i lodowej, określić rolę drapieżników w przyrodzie, poszukać i przedstawić informacje o kamieniach szlachetnych zbudowanych z jednorodnych minerałów, ocenić wpływ człowieka na zmiany struktury gleby, scharakteryzować typy lasów występujących w Polsce, wyjaśnić, jaką funkcję pełnią zadrzewienia śródpolne w walce ze szkodnikami. DZIAŁ VIII. DBAMY O WŁASNE BEZPIECZEŃSTWO. Na ocenę dopuszczająca uczeń powinien: określić główne przyczyny chorób zakaźnych, wymienić najczęstsze objawy chorób zakaźnych, podać sposoby obniżania wysokiej gorączki podczas choroby, wymienić zachowania sprzyjające rozwojowi grzybicy skóry, wymienić miejsca występowania kleszczy, podać sposoby zabezpieczania się przed kleszczami, wyjaśnić, jak należy się ubierać podczas wietrznej pogody i niskich temperatur powietrza, wymienić sposoby zachowania się osoby chorej oraz zdrowej przebywającej w jej otoczeniu, wymienić zasady dbania o higienę osobistą, wymienić przedmioty osobiste, których nie należy pożyczać innym osobom, wymienić sposoby ograniczania ilości kurzu i substancji szkodliwych w najbliższym otoczeniu, wymienić miejsca przechowywania chemicznych środków czystości w domu, rozpoznać symbole ostrzegawcze na opakowaniach środków chemicznych, wymienić przyczyny najczęstszych wypadków w domu, rozpoznać znaki ostrzegawcze na opakowaniach środków chemicznych, omówić sposoby zachowania podczas niebezpiecznych wypadków w domu, wymienić zachowania i sytuacje, które są zagrożeniem dla zdrowia i życia, podać numery telefonów służb ratowniczych, podać przykłady bezpiecznego spędzania wolnego czasu, wymienić nieodpowiednie miejsca do zabawy w czasie wolnym. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: wymienić drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu człowieka, 15

16 wymienić czynniki chorobotwórcze wywołujące choroby zakaźne, uzasadnić konieczność dokładnego wyleczenia przeziębienia i grypy, wymienić pasożyty wewnętrzne człowieka, podać przykłady chorób odzwierzęcych, wymienić główne źródła zakażenia i sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym, omówić sposoby dbania o higienę jamy ustnej i zębów, określić zasady dbania o czystość skóry, paznokci i włosów, wyjaśnić, w jaki sposób należy dbać o higienę w kuchni i łazience, wyjaśnić znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środków czystości, wymienić sytuacje, w których domowe urządzenia elektryczne mogą być niebezpieczne, wymienić zachowania pieszych i rowerzystów, które mogą doprowadzić do wypadku drogowego, podać przykłady niebezpiecznego obchodzenia się z ogniem, które mogą być przyczyną pożaru, wymienić niebezpieczne zachowania i sytuacje podczas przebywania nad wodą, wyjaśnić, jak należy zachowywać się podczas zabaw nad wodą oraz na śniegu i lodzie. Na ocenę dobrą uczeń powinien: wymienić nazwy kilku chorób zakaźnych wieku dziecięcego, określić związek między postępowaniem człowieka a chorobami zakaźnymi, rozróżniać najczęstsze choroby wirusowe i bakteryjne, określić sposoby ochrony przed robakami pasożytniczymi, wyjaśnić, w jaki sposób zapobiegać chorobom przenoszonym z pokarmem i przez zwierzęta, wyjaśnić, komu i kiedy podaje się szczepionkę, uzasadnić konieczność przestrzegania zasad higieny osobistej w okresie dojrzewania, uzasadnić konieczność dbania o higienę jamy ustnej i zębów, wymienić sposoby właściwego przechowywania i przygotowywania posiłków, uzasadnia konieczność stosowania środków chemicznych zgodnie z ich przeznaczeniem i zachowaniem ostrożności, określić zasady bezpiecznego korzystania ze środków chemicznych, wyjaśnić, kiedy istnieje zagrożenie zatrucia gazem z kuchenki, czadem i poparzenia gorącymi płynami oraz substancjami chemicznymi, wyjaśnić zasady postępowania w przypadku znalezienia niewybuchu lub niewypału, wymienić zasady bezpiecznego spędzania czasu wolnego, omówić zasady bezpiecznego poruszania się po drodze. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: opisać objawy wybranych chorób zakaźnych bakteryjnych i wirusowych, uzasadnić konieczność zabezpieczania się przed kleszczami i robakami pasożytniczymi, określić, na czym polega wzmacnianie naturalnej odporności organizmu, wyjaśnić, w jaki sposób organizm broni się przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, uzasadnić konieczność właściwego przechowywania środków chemicznych w domu, określić zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń domowych, uzasadnić konieczność zachowania ostrożności podczas kontaktu z ogniem oraz materiałami wybuchowymi, uzasadnić konieczność przestrzegania zasad bezpiecznego poruszania się po drodze. 16

17 Na ocenę celującą uczeń powinien: uzasadnić, dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniem lekarza, opisać objawy boreliozy i sposoby postępowania w przypadku zachorowania, wyjaśnić działanie szczepionki w zdrowym organizmie, uzasadnić potrzebę okresowych szczepień profilaktycznych, omówić znaczenie filtrów UV i skutki nierozsądnego korzystania z kąpieli słonecznych, omówić skutki zatrucia gazem, poparzenia oraz porażenia prądem, omówić sposób zachowania się i zasady ewakuacji podczas pożaru. Ocenę niedostateczną z przedmiotu otrzyma uczeń który: nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności z zakresu klasy IV na poziomie koniecznym do uzyskania oceny dopuszczającej, nie potrafi pracować samodzielnie, ani korzystać z pomocy nauczyciela, nie wykazuje chęci do współpracy i poprawy cząstkowej oceny niedostatecznej, nie korzysta z dodatkowych zajęć zaproponowanych przez nauczyciela, posiada duże braki w zeszycie ćwiczeń i w zeszycie przedmiotowym, nie odrabia prac domowych, nie przygotowuje się systematycznie do zajęć. 17