KONKURENCYJNOŚĆ REGIONU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO W ASPEKCIE DZIAŁALNOŚCI EKSPORTOWEJ

Transkrypt

1 Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 19, Nr 2/2015 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Z a r z ą d z a n i e i l o g i s t y k a Renata Jedlińska 1 KONKURENCYJNOŚĆ REGIONU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO W ASPEKCIE DZIAŁALNOŚCI EKSPORTOWEJ Wstęp Województwo świętokrzyskie obejmuje powierzchnię km 2. Obszar ten zamieszkuje 1,26 mln osób 2. W regionie tym wytwarza się 2,6% polskiego PKB oraz skupia 3,4% zatrudnienia. Przemysł województwa opiera się na istniejących zasobach surowców skalnych, chemicznych i energetycznych oraz związany jest z wytwarzaniem i obróbką metali 3. Województwo świętokrzyskie jest jednym z najsłabszych województw w Polsce pod względem poziomu rozwoju, stanu infrastruktury i poziomu życia. Charakteryzuje się najniższymi wskaźnikami produktywności 4. Stopa bezrobocia wyniosła 14,4% w październiku 2013 roku, co jest jedną z najwyższych w Polsce 5. Do 2008 r. województwo świętokrzyskie charakteryzowało się największą dynamiką eksportu spośród województw Polski. Jednakże od 2008 roku sytuacja ta ulegała negatywnym zmianom. Już w 2010 roku udział województwa świętokrzyskiego w eksporcie Polski wyniósł zaledwie 1,07% i był najniższy od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej. Niewielki jest również udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu oraz PKB województwa świętokrzyskiego. Negatywnym zjawiskiem dotyczącym eksportu województwa świętokrzyskiego jest również struktura produktowa eksportu, gdyż od lat przeważają te same Dr Renata Jedlińska, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. Liczonej poziomem PKB do liczby zatrudnionych. 67

2 produkty. Najwięcej eksportuje się produktów z sektora maszynowego i metalowego, artykułów z drewna, wyrobów ceramicznych, szkła i wyrobów ze szkła, tworzyw sztucznych i artykułów włókienniczych. Ponadto, brak jest w województwie towarów, których eksport miałby wysoki udział w eksporcie danej grupy towarowej w skali kraju. Od wielu lat, najważniejszym partnerem handlowym województwa świętokrzyskiego są Niemcy. Eksport do tego kraju stanowi ponad 20% eksportu całego województwa. Mimo tego, że kraj ten jest największym pod względem wartości partnerem, udział Niemiec w eksporcie ogółem jest niższy w regionie świętokrzyskim niż w całej Polsce. 1. Wartość obrotów handlowych oraz udział województwa świętokrzyskiego w eksporcie Polski Wartość eksportu województwa świętokrzyskiego w 2013 roku wyniosła 5 mld PLN (tj. 1,27 mld EUR). Od 2004 roku widoczny był systematyczny wzrost wartości eksportu całego województwa, przy czym w 2009 roku nastąpił spadek, co można powiązać ze światowymi tendencjami w zakresie handlu zagranicznego, będącymi wynikiem kryzysu gospodarczego. Warto podkreślić, że od 2004 roku, kiedy Polska weszła do Unii Europejskiej, wartość eksportu województwa świętokrzyskiego wzrosła aż o 65%. Cały ten czas można podzielić na dwa podokresy, znacznie różniące się dynamiką wzrostu. Dynamika wzrostu wartości eksportu w latach wynosiła nawet kilkadziesiąt procent, znacznie przewyższając dynamikę eksportu całego kraju. Najwyższą wartość eksportu województwo osiągnęło w 2007 r. Spowolnienie tego wzrostu nastąpiło w 2008 roku po czym w 2009 roku nastąpił miał miejsce znaczny spadek wartości eksportu województwa świętokrzyskiego (ujemna dynamika). Zmiana ta była na tyle znacząca, że do 2010 roku nie udało się uzyskać wartości równej bądź wyższej niż w 2008 roku. Wykres 1. Wartość eksportu województwa świętokrzyskiego w latach w PLN i EUR. Celnej CAAC. 68

3 Warto podkreślić również, że wartość eksportu wyrażona w euro kształtuje się odmiennie od wartości wyrażonej w złotych. Biorąc pod uwagę strukturę krajów, do których wysyłane są polskie towary, można założyć, że większość eksportu jest fakturowana w walucie euro (większość eksportu do krajów wysoko uprzemysłowionych jest fakturowana w walucie kraju odbiorcy), zatem euro jest walutą wyjściową, a wartości wyrażone w złotówkach mogą być pochodną kursu walutowego. W tym kontekście, znaczne osłabienie wyrażone w walucie euro w 2009 r. należy raczej rozpatrywać jako rezultat osłabienia koniunktury, natomiast relatywnie niewielki spadek wartości wyrażonej w złotych może być wynikiem wahań kursowych. Wykres 2. Dynamika eksportu województwa świętokrzyskiego w %. Celnej CAAC. Na tle całego kraju województwo świętokrzyskie nie odgrywa znaczącej roli w zakresie eksportu towarów. Od 2004 roku udział eksportu województwa świętokrzyskiego nie przekroczył 1,5% wartości eksportu całej Polski, co na tle pozostałych 15 województw jest bardzo słabym wynikiem. Co więcej, udział ten relatywnie zmalał. Na początku analizowanego okresu (2004 rok) wynosił on 1,15%, w 2007 roku osiągnął maksymalną wartość 1,34%, po czym, w wyniku osłabienia tempa wzrostu w 2008 roku oraz spadku wartości eksportu w 2009 roku, zmalał do 1,07% w 2010 roku. Wskaźnik ten był najniższym od roku wejścia Polski do Unii Europejskiej. Takie kształtowanie się udziału eksportu województwa świętokrzyskiego w eksporcie całego kraju oznacza, że eksport w tym województwie rozwija się relatywnie gorzej niż w innych regionach Polski, co może być wynikiem pogorszenia konkurencyjności produktów eksportowanych z regionu wzglę- 69

4 dem innych produktów z Polski, a nie dokładnym odzwierciedleniem światowych tendencji. Tabela 1. Eksport województwa świętokrzyskiego na tle Polski. Rok Wartość eksportu woj. świętokrzyskiego w mld PLN Dynamika zmian wartości eksportu w woj. świętokrzyskim (rok do roku, w %) Wartość eksportu Polski w mld PLN Dynamika zmian wartości eksportu w Polsce (rok do roku, w %) ,06-266, ,59 17,1 282,79 6, ,41 23,0 339,79 20, ,11 15,9 382,04 12, ,13 0,4 398,80 4, ,88-4,9 416,57 4, ,06 3,6 472,97 13,5 Celnej CAAC Wykres 3. Udział eksportu województwa świętokrzyskiego w eksporcie Polski. Celnej CAAC. Warto ująć również zestawienie dynamiki eksportu w województwie świętokrzyskim oraz w Polsce. Charakterystyczny dla całego kraju jest systematyczny wzrost wartości eksportu na przestrzeni wszystkich lat, nawet wtedy, gdy w województwie świętokrzyskim dynamika eksportu była ujemna bądź bliska zeru. Tendencję rozwoju eksportu w województwie świętokrzyskim w latach można zinterpretować jako doganianie Polski (wysokie tempo wzrostu wynikające z niskich wartości wyjściowych). Odwrócenie tej tendencji (m.in. w wyniku kryzysu gospodarczego, który w większym stopniu dotknął samo województwo, niż 70

5 cały kraj, jest bardzo niekorzystnym kierunkiem na przyszłość, gdyż prowadzi to do tego, że różnice pogłębiają się. Wykres 4. Dynamika eksportu woj. świętokrzyskiego i Polski w %. Celnej CAAC 2. Struktura towarowa eksportu województwa świętokrzyskiego Lista najważniejszych grup towarowych w eksporcie województwa znajduje się w poniższej tabeli. Tabela 2. Najważniejsze grupy towarowe w eksporcie województwa świętokrzyskiego w 2013 r. Kod CN Wyszczególnienie 84 reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części 72 żeliwo i stal 44 drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny 69 wyroby ceramiczne 70 szkło i wyroby ze szkła 73 artykuły z żeliwa lub stali 85 maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i akcesoria do tych artykułów 39 tworzywa sztuczne i artykuły z nich 63 pozostałe gotowe artykuły włókiennicze; zestawy; odzież używana i używane artykuły włókiennicze; szmaty 87 pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria Celnej CAAC. 71

6 Można zauważyć, że od 2008 r. nie zmieniała się pozycja kilku najważniejszych grup towarów w eksporcie należą do nich wyroby branży maszynowej i metalowej. Na kolejnych miejscach znajdują się wyroby przemysłu drzewnego, szkło, czy wyroby ceramiczne. Taka struktura towarowa głównych produktów eksportowych odzwierciedla również strukturę największych firm w województwie, wśród których znajdują się m.in., huty metali, producenci maszyn, ceramiki łazienkowej czy podłóg drewnianych. Brak dużych zmian na liście najważniejszych grup towarowych w eksporcie województwa jest pozytywnym zjawiskiem, gdyż oznacza, że istnie stabilna baza dla rozwoju eksportu. Tym niemniej, brak nowych produktów w tym zestawieniu, może wskazywać na pewną stagnację w zakresie działalności eksportowej, jak i małą innowacyjność przedsiębiorców. Bardziej szczegółowa analiza głównych grup towarowych w eksporcie, szczególnie pod kątem wartości eksportu oraz dynamiki tego zjawiska, pozwoli na sformułowanie dalszych wniosków dotyczących województwa. Mimo, że pierwsze miejsca na liście zajmują maszyny i urządzenia mechaniczne oraz żeliwo i stal, dynamika wartości eksportu od 2008 r. jest ujemna. Na szczególną uwagę zasługują grupy produktowe, które charakteryzują się największą dynamiką. Są to m.in. maszyny i urządzenia elektryczne rejestratory i odtwarzacze dźwięku i obrazu (wzrost ponad siedmiokrotny w ciągu 2 lat), odzież, papier i tektura, tytoń, dywany oraz przetwory ze zbóż. Biorąc pod uwagę fakt, że w całym okresie dynamika eksportu tych produktów była dodatnia, można uznać wymienione produkty za perspektywiczne. W przypadku niektórych produktów, w 2010 r. zanotowano wzrost, który był poprzedzony spadkiem wartości eksportu w roku poprzednim. Tego typu zmiany pozwalają na odrobienie strat i odbudowanie utraconej w wyniku kryzysu pozycji. Do towarów tych należą wyroby ceramiczne, artykuły z żeliwa i stali, meble, minerały i osprzęt kolejowy. Za niepokojące można z kolei uznać spadki wartości eksportu takich grup towarowych, jak szkło, tworzywa sztuczne, aluminium, czy chemikalia, na które popyt nadal maleje, mimo lekkiego ożywienia gospodarczego. Zauważalna jest również bardzo duża zmienność wartości eksportu produktów rolno-spożywczych, co niekoniecznie jest związane z kryzysem bądź ożywieniem gospodarczym, ale może również wynikać bezpośrednio z urodzaju w danym roku. Poniższy wykres, przedstawiający dynamikę eksportu najważniejszych grup towarowych w województwie świętokrzyskim, potwierdza trendy zasygnalizowane przy omawianiu eksportu głównych grup towarowych. Największą dynamiką charakteryzował się eksport maszyn i urządzeń elektrycznych rejestratorów i odtwarzaczy dźwięku i obrazu. Wspomniana grupa produktowa w ciągu dwóch lat stała się siódmą co do wielkości pozycją w świętokrzyskim eksporcie. W ramach uzupełnienia, zbadano również strukturę produktową eksportu województwa świętokrzyskiego. Udział maszyn i urządzeń mechanicznych, które są głównym towarem eksportowym województwa, wyniósł w 2013 r. ok. 21%. War- 72

7 to przy tym podkreślić fakt, że udział ten systematycznie maleje. Podobna sytuacja występuje w przypadku żeliwa i stali, których udział wyniósł 18% wartości eksportu województwa w 2013 r. Strukturę towarową eksportu województwa świętokrzyskiego w 2013 r. przedstawiono dodatkowo na wykresie. Warto zauważyć, że trzy najważniejsze grupy produktowe składają się na niemal 50% eksportu całego województwa, co oznacza stosunkowo wysoką koncentrację produktową. Struktura taka nie jest korzystna z kilku względów. Przede wszystkim niewielka dywersyfikacja w tym zakresie może spowodować stagnację lub załamanie w branży, a nawet w regionie, jeżeli gwałtownie spadnie popyt na dane produkty. Ponadto, zauważyć można, że zmiany w wartości eksportu głównych produktów w dużym stopniu wpływają na ogólną wartość eksportu całego województwa. Wykres 5. Udział najważniejszych grup towarowych (według kodów CN*) w eksporcie województwa świętokrzyskiego w 2013 r. (w %). *Wyjaśnienie nazw grup towarowych przyporządkowanych do danego kodu znajduje się w powyższej tabeli. Celnej CAAC Bardziej szczegółowej analizie poddano koncentrację eksportu według grup towarowych. Pod uwagę brano koncentrację dla 5, 10 oraz 20 najważniejszych grup produktowych. W 2013 r. wskaźnik koncentracji wyniósł 63,4% dla pięciu najważniejszych grup towarowych, 81,1% dla dziesięciu grup towarowych oraz aż 94,3% dla 20 grup towarowych. Tymczasem analogiczny wskaźnik dla całej Polski wynosi odpowiednio: 48,9%, 63,9% oraz 79,4%. Oznacza to, że eksport woje- 73

8 wództwa świętokrzyskiego opiera się na relatywnie małej liczbie produktów, które nie ulegają zmianie od wielu lat. Co prawda należy wziąć pod uwagę, że struktura eksportu całego kraju jest bardziej zróżnicowana niż struktura eksportu regionu, tym niemniej, zjawisko tak silnej koncentracji produktowej w województwie świętokrzyskim należy uznać za niekorzystne. Mimo dużego udziału wyrobów przemysłu metalowego i maszynowego w eksporcie województwa, to właśnie w tej grupie znalazły się wyroby, których wartość eksportu w badanym okresie znacznie spadła dotyczy to m.in. półwyrobów z żeliwa i stali oraz wałów napędowych, łożysk i kół zębatych. Duży wzrost zaobserwowano z kolei w przypadku płytek ceramicznych nieszkliwionych oraz szkliwionych. Jeżeli dotychczasowa tendencja utrzyma się, produkt ten może stać się jednym z głównych towarów eksportowych województwa. Cechą charakterystyczną eksportu województwa świętokrzyskiego jest fakt, że region ten niemal w żadnej grupie towarowej nie osiąga znaczącego udziału w eksporcie całego kraju. Największy udział występuje w przypadku broni i amunicji, przy czym tak wysoki udział w tej grupie produktowej jest wynikiem dynamicznego wzrostu wartości eksportu tego produktu od 2008 r. Warto również wspomnieć, ze udział tej grupy produktowej w eksporcie całego województwa jest nieznaczny wynosi zaledwie 0,35%. Należy przy tym podkreślić, że pozostałe towary, w przypadku których udział województwa świętokrzyskiego w danej grupie produktowej jest znaczący w skali kraju, są również głównymi produktami w eksporcie regionu. Są to m.in. wyroby ceramiczne; szkło i wyroby ze szkła; sól, siarka, ziemie i kamienie; żeliwo i stal; dywany oraz pozostałe artykuły włókiennicze. Tylko w przypadku dziewiętnastu grup towarowych udział eksportu województwa świętokrzyskiego w eksporcie danej grupy towarowej w skali całego kraju przekracza wartość udziału eksportu województwa w eksporcie Polski ogółem. 3. Struktura geograficzna eksportu Podobnie jak w przypadku całego kraju, najważniejszym odbiorcą produktów z województwa świętokrzyskiego są kraje Unii Europejskiej. W 2013 r. w krajach tych sprzedano produkty z województwa świętokrzyskiego za łączną kwotę 3,8 mld PLN, co stanowiło 75,2% eksportu całego województwa. Spośród krajów Unii Europejskiej najważniejszym odbiorcą są kraje starej unijnej piętnastki, do których w 2013 r. przeznaczonych było 75,5% wartości eksportu do wszystkich krajów unijnych. Pozostałe 24,5% wymiany wewnątrzunijnej przeznaczone było do nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Tak duży udział krajów Unii Europejskiej, w szczególności UE-15, wynika bezpośrednio z dużego udziału Niemiec, który w 2013 r. wyniósł 20,70%. Warto wspomnieć, że od 2008 roku udział Niemiec wzrósł aż o trzy punkty procentowe. Kolejnym odbiorcą eksportu z województwa świętokrzyskiego są Holandia i Wielka Brytania, przy czym wartość tego eksportu wynosi odpowiednio 40,4% oraz 34,54% wartości towarów sprzedanych do Niemiec. 74

9 Od 2008 r. struktura odbiorców eksportu z województwa świętokrzyskiego jest praktycznie niezmienna. Tabela 3. Struktura odbiorców eksportu z województwa świętokrzyskiego. Kraj Niemcy 17,71 20,61 20,70 Niderlandy 8,49 7,47 8,36 Wielka Brytania 8,00 5,64 7,15 Ukraina 6,72 5,55 5,33 Republika Czeska 5,43 4,08 5,03 Słowacja 4,30 3,76 4,83 Włochy 4,70 5,51 4,38 Rosja 5,05 3,34 3,85 Francja 3,08 3,00 3,28 Dania 3,73 5,42 2,99 Pozostałe 32,79 35,61 34,10 Celnej CAAC Wykres 6. Struktura odbiorców eksportu z województwa świętokrzyskiego w latach 2008, 2012, 2013*. *2008 r. pierścień wewnętrzny, 2012 r. pierścień środkowy, 2013 r. pierścień zewnętrzny. Celnej CAAC. 75

10 Można powiedzieć, że struktura odbiorców eksportu z województwa świętokrzyskiego jest zbliżona do struktury odbiorców polskiego eksportu, przy czym można wyodrębnić kilka różnic. Po pierwsze, znaczenie Niemiec jest relatywnie mniejsze dla województwa, gdyż w przypadku całej Polski, stanowią oni odbiorcę niemal 26% produktów eksportowanych. Relatywnie mniejsza jest w województwie świętokrzyskim rola Francji, gdyż kraj ten znajduje się dopiero na dziewiątym miejscu wśród odbiorców produktów. Z kolei w województwie świętokrzyskim o wiele większa jest rola Ukrainy jest ona czwartym co do wartości odbiorcą eksportu województwa świętokrzyskiego, z udziałem 5,33% w eksporcie regionu, podczas gdy dla całej Polski udział ten wynosi jedynie 2,52%. Na poniższym wykresie przedstawiono kształtowanie się wartości eksportu województwa świętokrzyskiego do różnych krajów w latach Pomimo wysokiej początkowej wartości eksportu do Niemiec, a także znacznego zmniejszenia wartości eksportu w 2008 r., jest to nadal jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się kierunków. Warto również wspomnieć, że spadek wartości eksportu w 2008 r. był na tyle głęboki, że do 2013 r. nie udało się osiągnąć wartości eksportu do Niemiec na poziomie sprzed kryzysu. Wykres 7. Wartość eksportu towarów do głównych odbiorców w latach Celnej CAAC. 76

11 Tabela 4. Wartość eksportu województwa świętokrzyskiego w podziale na kraje (2013). Kraj 2013 Niemcy Niderlandy Wielka Brytania Ukraina Republika Czeska Słowacja Włochy Rosja Francja Dania Szwecja Rumunia Austria Węgry Algieria Hiszpania Litwa Białoruś Izrael Belgia Celnej CAAC Tabela 5. Udział kraju eksportu w eksporcie Polski. Kraj Niemcy 24,90 26,07 25,98 Francja 6,22 6,97 6,81 Wielka Brytania 5,78 6,41 6,31 Włochy 6,01 6,89 5,96 Republika Czeska 5,65 5,79 5,92 Niderlandy 4,00 4,19 4,36 Rosja 5,28 3,73 4,26 Szwecja 3,17 2,66 2,96 Węgry 2,78 2,70 2,84 Hiszpania 2,54 2,64 2,68 Słowacja 2,41 2,22 2,58 Ukraina 3,78 2,55 2,52 Celnej CAAC 77

12 Do największych partnerów handlowych w zakresie eksportu województwa świętokrzyskiego należą: Niemcy, Niderlandy, Wielka Brytania, Ukraina, Republika Czeska, Słowacja, Włochy, Rosja, Francja, Dania. Mając na uwadze strukturę grup towarowych w poszczególnych krajach należy zauważyć, że dla dwóch najważniejszych partnerów handlowych województwa głównym towarem eksportowym są reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części. Szczególnie w przypadku Niderlandów pozycja ta odgrywa niezwykle istotną role w porównaniu z pozostałymi głównymi grupami towarowymi, które wartościowo nie odgrywają znaczącej roli w strukturze towarowej eksportu. Kolejnymi co do wartości grupami towarowymi głównego odbiorcy eksportu województwa świętokrzyskiego są maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i akcesoria do tych artykułów oraz artykuły z żeliwa lub stali. Trzecim do wartości krajem, do którego kierowany jest eksport województwa świętokrzyskiego jest Wielka Brytania. W strukturze towarowej tego kraju dominują przede wszystkim szkło oraz wyroby ze szkła, a także jak to miało miejsce w przypadku Niemiec i Niderlandów- reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części. Ponadto, istotną rolę pod względem wartości odgrywają również takie grupy towarowe jak drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny, żeliwo i stal, wyroby ceramiczne oraz artykuły z żeliwa lub stali. W tym miejscu należy zauważyć, że w porównaniu z Niderlandami, eksport do Wielkiej Brytanii jest relatywnie bardziej zróżnicowany i nie występuje tak silna koncentracja jednej grupy towarowej. Czwartym co do wartości towarów wysyłanych z województwa świętokrzyskiego jest Ukraina. W strukturze towarowej dominują przede wszystkim owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów, wyroby ceramiczne, tworzywa sztuczne, szkło i wyroby ze szkła, warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne ora z pozostałe gotowe artykuły włókiennicze, zestawy, odzież. Wartym podkreślenia jest fakt, że również w tym przypadku w strukturze towarowej nie ma pozycji znacznie odbiegającej pod względem wartości od pozostałych. Strukturze towarowa dwóch kolejnych najważniejszych partnerów handlowych województwa świętokrzyskiego, tj. Republiki Czeskiej i Słowacji charakteryzuje się znacznymi podobieństwami. Do obu bowiem krajów najwięcej eksportuje się żeliwa i stali oraz wyrobów ceramicznych. Co prawda kolejne pozycje eksportowe w poszczególnych krajach różnią się kolejnością i wartością eksportu, jednak wymienione powyżej pozycje zajmują dwa pierwsze miejsca i są najistotniejsze w strukturze towarowej obu krajów. Należy również zwrócić uwagę, że choć w obu krajach dominującą pozycję zajmuje grupa towarowa o nazwie żeliwo i stal, to jednak w przypadku Republiki Czeskiej grupa ta ma zdecydowanie większe znaczenie, gdyż pod względem wartości jest kilkukrotnie większa w porównaniu z kolejną. Do głównym grup towarowych eksportowanych do Włoch należą przede wszystkim drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny, reaktory jądrowe, kotły, 78

13 maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części, żeliwo i stal, szkło i wyroby ze szkła oraz napoje bezalkoholowe, alkohole i ocet. Dwie pierwsze pozycje odgrywają największą rolę pod względem wartości w strukturze rodzajowej eksportu województwa świętokrzyskiego do Włoch. Należy zauważyć, że w przypadku tego kraju, pozycją lidera charakteryzuje się grupa towarowa, która nie zajmuje w pozostałych krajach znaczących pozycji w strukturze towarowej. W przypadku eksportu towarów do Rosji, główną pozycją w strukturze zajmują wyroby ceramiczne, które ponad dwukrotnie pod względem wartości przewyższają drugą pozycję, tj. żeliwo i stal. Kolejnymi głównymi grupami towarowymi są pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria, sól; siarka; ziemie i kamienie; materiały gipsowe, wapno i cement, szkło i wyroby ze szkła, papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, papieru lub tektury, meble; pościel, materace, stelaże pod materace, poduszki i podobne artykuły wypychane; lampy i oprawy oświetleniowe; reklamy świetlne, podświetlane tablice, znaki informacyjne i podobne; budynki prefabrykowane. Wszystkie pozycje w strukturze towarowej, za wyjątkiem pierwszej i drugiej, przyjmują zbliżone wartości. W grupach towarowych eksportowanych z województwa świętokrzyskiego do Francji główną pozycję zajmuje tak jak w przypadku Włoch - drewno i artykuły z drewna. Kolejnymi pozycjami są reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części, szkło i wyroby ze szkła, wyroby ceramiczne, artykuły żeliwa lub stali oraz tworzywa sztuczne. Dwie pierwsze pozycje w grupach towarowych zdecydowanie dominują w strukturze towarowej Francji. Zdecydowanie dominującą rolę w eksporcie województwa świętokrzyskiego do Danii zajmuje grupa o nazwie reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części. Jest to już trzeci kraj, w którym ta grupa zajmuje główną pozycję w strukturze i co więcej w każdym z przypadków pozycja ta kilkukrotnie przewyższa drugą z kolei. Dokonując analizy struktury towarowej eksportu do wszystkich krajów Unii Europejskiej, główną pozycję eksportową województwa świętokrzyskiego zajmują reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części, żeliwo i stal, drewno i artykuły z drewna, szkło i wyroby ze szkła, wyroby ceramiczne oraz artykuły z żeliwa lub stali. W przypadku Kazachstanu, główną grupą towarową, która jest eksportowana z województwa świętokrzyskiego stanowią tworzywa sztuczne i ich pochodne. Ponadto, istotną rolę w strukturze zajmuje również drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny, przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze, reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części. Podsumowując, trudno jest prognozować w obecnych warunkach gospodarczych wartości eksportu dla województwa, przede wszystkim ze względu na to, że każdy region znajduje się w zasięgu oddziaływania bardzo wielu czynników kształtujących relacje handlowe. Dodatkowo kryzys gospodarczy sprawił, że zaburzeniu uległy dotychczasowe trendy, a zamiast spodziewanych wzrostów, w latach nastąpiły spadki wartości eksportu wielu krajów i regionów. 79

14 Wnioski i rekomendacje 1. Wielkość eksportu i udział w Polsce. Do 2008 r. województwo świętokrzyskie było jednym z najszybciej rozwijających się pod względem dynamiki eksportu województwem w Polsce. Stagnacja rozpoczęła się w 2008 r., a pogłębiła w 2009, co skutkowało ujemną dynamiką w roku 2009 w stosunku do roku W 2010 r. udział województwa świętokrzyskiego w eksporcie Polski wyniósł zaledwie 1,07% i był najniższy od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej. 2. Struktura produktowa. W strukturze produktowej eksportu od lat przeważają te same produkty. Brak jest w województwie świętokrzyskim towarów, których eksport miałby wysoki udział w eksporcie danej grupy towarowej w skali kraju. Można zauważyć, że struktura eksportowanych produktów różni się w zależności od kraju, do którego te produkty są wysyłane. 3. Struktura geograficzna. Najważniejszym partnerem handlowym województwa świętokrzyskiego są Niemcy. Eksport do tego kraju stanowi ponad 20% eksportu całego województwa, ale udział Niemiec w eksporcie ogółem jest niższy w regionie świętokrzyskim niż w całej Polsce. Większość eksportu województwa świętokrzyskiego jest wysyłana do krajów Unii Europejskiej (ponad 75%), z czego większość stanowią kraje starej Unii. 4. Tendencje. Międzynarodowy Fundusz Walutowy prognozuje, że wzrost eksportu dla Polski utrzyma się w najbliższych latach na poziomie kilku procent rocznie. Zapowiedzi te potwierdzają dane na temat eksportu województwa świętokrzyskiego. Rekomendacje 1. Wsparcie. Wsparcie dla idei tworzenia konsorcjów eksportowych, zwiększających możliwości przedsiębiorców, szczególnie małych i średnich, w działalności eksportowej. Wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie rozwijania działalności eksportowej. Zapewnienie stałego punktu doradztwa dla małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie rozwiązywania konkretnych problemów (prawnych, organizacyjnych językowych) związanych z prowadzoną działalnością eksportową. 2. Promocja. Promocja silnych produktów regionu w celu zwiększenia ich udziału w eksporcie danej grupy towarowej w Polsce. Wsparcie uczestnictwa w targach i wystawach handlowych. 3. Rozwój. Propagowanie wiedzy na temat możliwości uzyskania dofinansowania w zakresie działalności proeksportowej. Rozwijanie infrastruktury transportowej 80

15 może przyczynić się do zwiększenia wolumenu eksportu. Takie działania mogą zachęcić również inwestorów zagranicznych. Przeprowadzanie cyklicznych szkoleń dla przedsiębiorców na temat sposobów wejścia na rynki zagraniczne oraz zabezpieczania się przed ryzykiem w transakcjach międzynarodowych. 4. Badania. Przeprowadzenie wśród eksporterów badań (ankietowych oraz wywiadów pogłębionych) na temat barier, jakie napotykają w działalności eksportowej oraz ich oczekiwań względem samorządów oraz instytucji otoczenia biznesu. Bibliografia: Abstrakt: Tematem artykułu jest eksport regionu świętokrzyskiego. Autorka analizuje tę gałąź handlu międzynarodowego w różnych ujęciach, co daje bardzo szerokie i obrazowe ujęcie tego zagadnienia. Pozwala to pokazać jaki jest poziom konkurencyjności naszego regionu pod względem eksportu. Competitiveness of saint cross region in aspect of export activity Export of saint cross region is theme of article. Author analyzes this international trade industry in different captivation, that gives wide very and pictorial captivation of this question. Show it be that level of (horizon of) competitiveness of our region allow in respect export. PhD Renata Jedlińska, assistant professor, Jan Kochanowski University in Kielce. 81