MINISTERSTWO GOSPODARKI POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI

Transkrypt

1 MINISTERSTWO GOSPODARKI POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI WARSZAWA 2010

2 MINISTERSTWO GOSPODARKI Opracowanie: Ministerstwo Gospodarki Departament Analiz i Prognoz Agnieszka Albrecht, Tomasz Chałupa, Michał Drobniak, Andrzej Grabarczyk, Agnieszka Kalisiewicz, Monika Krupa-Leończyk, Diana Łukaszek-Rozpendowska, Małgorzata Mendyk, Kazimierz Miszczyk, Marcin Mucha, Maria Szkutnicka-Pieniążek, Elżbieta Szułczyńska, Michał Szymczuk, Jakub Świetlik, Monika Walczak, Krzysztof Wójtowicz, Marcin Zelman we współudziale departamentów: Energetyki, Energetyki Jądrowej, Funduszy Europejskich, Gospodarki Elektronicznej, Górnictwa, Instrumentów Wsparcia, Polityki Handlowej, Regulacji Gospodarczych, Ropy i Gazu, Rozwoju Gospodarki, Spraw Europejskich pod kierunkiem: Anety Piątkowskiej Dyrektora Departamentu Analiz i Prognoz ISSN

3 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI Spis treści SYNTEZA 7 CZĘŚĆ I POLSKA I ŚWIAT GŁÓWNE TENDENCJE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ OGÓLNY OBRAZ SYTUACJI W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ W 2009 R SYTUACJA GOSPODARCZA NA WAŻNIEJSZYCH RYNKACH ŚWIATOWYCH Stany Zjednoczone Japonia Europa Rozwijające się rynki azjatyckie Wspólnota Niepodległych Państw REALNY WZROST GLOBALNEGO HANDLU TOWAROWEGO W 2009 ROKU UWARUNKOWANIA CENOWO KURSOWE GLOBALNYCH OBROTÓW TOWAROWYCH W 2009 ROKU Zmiany cen światowych Zmiany kursowe Zmiany obrotów towarowych w głównych regionach PERSPEKTYWY ROZWOJU HANDLU ŚWIATOWEGO W 2010 ROKU GLOBALNE FINANSE PUBLICZNE POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ POLSKA NA TLE UNII EUROPEJSKIEJ Produkt Krajowy Brutto Przemysł Budownictwo Rynek pracy Inflacja UE W OBLICZU KRYZYSU GLOBALNEGO Pakiet działań Kwestie fiskalne STRATEGIA GOSPODARCZA UE Strategia Lizbońska Prace nad nową strategią gospodarczą Strategią Europa Strategia zrównoważonego rozwoju RYNEK WEWNĘTRZNY Swobodny przepływ towarów i usług Swobodny przepływ osób Horyzontalna polityka przemysłowa Pakiet energetyczno-klimatyczny Dostosowanie w zakresie energetyki Rynek wewnętrzny a stosunki z krajami trzecimi ABSORPCJA FUNDUSZY UNIJNYCH Perspektywa finansowa Perspektywa finansowa KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI MIĘDZYNARODOWE RANKINGI KONKURENCYJNOŚCI POLSKA NA TLE KRAJÓW UE 72 3

4 MINISTERSTWO GOSPODARKI CZĘŚĆ II ROZWÓJ GOSPODARCZY POLSKI W 2009 R PRODUKT KRAJOWY BRUTTO DYNAMIKA PKB I CZYNNIKI WZROSTU POPYT WEWNĘTRZNY WPŁYW INWESTYCJI NA DYNAMIKĘ PKB WPŁYW EKSPORTU NA DYNAMIKĘ PKB ROLA SEKTORÓW W TWORZENIU PKB WPŁYW KRYZYSU NA GLOBALNYM RYNKU FINANSOWYM NA TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO W 2009 ROKU PRODUKT KRAJOWY BRUTTO PER CAPITA W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW RYNEK PRACY PRACUJĄCY BEZROBOCIE I STOPA BEZROBOCIA STRUKTURALNE NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY ZAGRANICZNE WYJAZDY ZAROBKOWE HANDEL ZAGRANICZNY SYTUACJA W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM W 2009 ROKU STRUKTURA GEOGRAFICZNA OBROTÓW HANDLU ZAGRANICZNEGO ZMIANY STRUKTURY PRZEDMIOTOWEJ OBROTÓW TOWAROWYCH HANDEL ZAGRANICZNY W I PÓŁROCZU 2010 ROKU UWARUNKOWANIA KURSOWE I ICH WPŁYW NA OBROTY TOWAROW E INFLACJA I POLITYKA PIENIĘŻNA CENY Ceny towarów i usług konsumpcyjnych Ceny produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej POLITYKA PIENIĘŻNA Podstawowe uwarunkowania realizacji polityki pieniężnej Realizacja celu polityki pieniężnej w roku Instrumenty realizacji polityki pieniężnej FINANSE PUBLICZNE BUDŻET PAŃSTWA FINANSE PUBLICZNE SPEŁNIENIE KRYTERIÓW TRAKTATU Z MAASTRICHT PRZEMYSŁ DYNAMIKA I STRUKTURA PRODUKCJI SPRZEDANEJ PRZEMYSŁU Dynamika produkcji przemysłowej Kwartalna dynamika produkcji w przemyśle przetwórczym Struktura produkcji sprzedanej w sekcjach i działach przemysłu Produkcja wybranych wyrobów Dynamika produkcji w I półroczu 2010 roku 136 4

5 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI 9.2. GŁÓWNE PROBLEMY PRZEMYSŁU. SYTUACJA W WYBRANYCH SEKTORACH Horyzontalne polityki przemysłowe Polityki sektorowe Sytuacja w sektorze górnictwa węgla kamiennego Przemysł motoryzacyjny Sektor hutnictwa żelaza i stali Sektor przemysłu chemicznego (łącznie z farmaceutycznym) Przemysł lekki Sektory oparte na drewnie Przemysł stoczniowy BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE POLSKI SYTUACJA NA RYNKU PALIWOWO ENERGETYCZNYM Bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego Sytuacja sektora elektroenergetycznego w 2009 roku Odnawialne źródła energii (OZE) Efektywność użytkowania energii w gospodarce Europejski system handlu emisjami gazów cieplarnianych Energetyka jądrowa Bezpieczeństwo sektora naftowego Bezpieczeństwo sektora gazowego IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ BUDOWNICTWO WARTOŚĆ DODANA BRUTTO I PRODUKCJA SPRZEDANA BUDOWNICTWA Makroekonomiczne uwarunkowania dynamiki i wielkości produkcji budownictwa Dynamika i struktura produkcji budowlano-montażowej BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE Ogólna sytuacja budownictwa mieszkaniowego Budownictwo mieszkaniowe w 2009 roku OCENA FUNKCJONOWANIA SEKTORA BUDOWNICTWA SEKTOR USŁUG WARTOŚĆ DODANA (USŁUGI RYNKOWE I NIERYNKOWE) OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA USŁUG HANDEL I NAPRAWY HANDEL ELEKTRONICZNY TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOŚĆ OGÓLNE PROBLEMY SEKTORA USŁUG 179 5

6 MINISTERSTWO GOSPODARKI 13. PRZEDSIĘBIORSTWA STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA I PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNOŚCIOWE PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi oraz liczba sprywatyzowanych podmiotów gospodarczych Przychody z prywatyzacji i dochody budżetowe z tytułu dywidend Przekształcenia własnościowe w 2010 roku Rozwój małej przedsiębiorczości SYTUACJA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTW Przychody, koszty i wyniki z poszczególnych rodzajów działalności Nakłady inwestycyjne i możliwości ich samofinansowania Zadłużenie, należności, płynność finansowa Sytuacja finansowa w sekcjach gospodarki Sytuacja finansowa w sektorach własnościowych Sytuacja finansowa w przedsiębiorstwach wg wielkości NAKŁADY INWESTYCYJNE I POLSKIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE Nakłady inwestycyjne Polskie inwestycje zagraniczne NAPŁYW BIZ DO POLSKI Rola i znaczenie firm z udziałem kapitału zagranicznego Napływ BIZ do Polski BIZ wg krajów pochodzenia kapitału Struktura sektorowa napływu BIZ INNOWACYJNOŚĆ POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW I ICH OTOCZENIA Innowacyjność polskich przedsiębiorstw Otoczenie instytucjonalne polskich przedsiębiorstw PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I BARIERY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Reforma regulacji gospodarczych Bariery rozwoju przedsiębiorczości Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości Działania wspierające przedsiębiorstwa w czasie kryzysu Instrumenty wspierające innowacyjność przedsiębiorstw Instrumenty wspierania eksportu Finansowe wspieranie inwestycji Specjalne strefy ekonomiczne Pomoc publiczna Instrumenty rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu

7 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI SYNTEZA W 2009 roku polska gospodarka funkcjonowała w warunkach globalnego kryzysu ekonomicznego. Szczególnie silne oddziaływanie kryzysu było odczuwalne w II półroczu 2008 roku oraz w I półroczu 2009 roku. W kolejnych miesiącach 2009 roku sytuacja stopniowo się poprawiała. Sytuacja gospodarki w I półroczu w znacznej mierze zdeterminowała wyniki makroekonomiczne minionego roku. W 2009 roku wszystkie wskaźniki makroekonomiczne uległy pogorszeniu. Nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, odnotowano bezwzględne spadki popytu krajowego i nakładów brutto na środki trwałe oraz znaczące spowolnienie tempa wzrostu spożycia. Zmniejszyła się produkcja przemysłowa. Istotnemu obniżeniu uległo tempo wzrostu w usługach rynkowych. Sektor usług stał się tym segmentem gospodarki, który zdecydował o wzroście PKB. Nastąpił drastyczny spadek obrotów z zagranicą. Tempo spadku eksportu było mniejsze od tempa spadku importu, co skutkowało poprawą salda bilansu handlowego. Na relację między tempem spadku eksportu i importu decydujący wpływ miała deprecjacja złotego, z jednej strony ograniczająca tempo spadku eksportu (wzrost konkurencyjności cenowej), a z drugiej podwyższająca koszty importu. W takich warunkach eksport netto stał się głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Sytuacja na rynku pracy kształtowała się niejednoznacznie. Zwiększyła się liczba pracujących, zmniejszyła się liczba zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw. Wzrosła liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia. Istotnemu ograniczeniu uległo tempo wzrostu wynagrodzeń. Znacznie pogorszyła się sytuacja finansów publicznych. Zwiększył się deficyt budżetu państwa. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w sposób istotny przekroczył poziom referencyjny. Komisja Europejska ponownie otworzyła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu. Dług publiczny zwiększył się do poziomu sięgającego 50% PKB. Przyczyną istotnego spowolnienia gospodarczego w Polsce był światowy kryzys ekonomiczny. O ile jednak w Polsce nastąpiło spowolnienie, to w gospodarkach rozwiniętych odnotowano recesję. Spadki PKB sięgnęły kilku procent, a spadki produkcji przemysłowej wyrażały się liczbami dwucyfrowymi. W gospodarkach tych odnotowano także znacznie głębsze niż w Polsce spadki popytu wewnętrznego i inwestycji. Efektem wzrostu gospodarczego w Polsce, przy jednoczesnym spadku PKB w krajach Unii Europejskiej było zmniejszenie różnicy w poziomie rozwoju gospodarczego. Wskaźnik PKB na mieszkańca Polski wzrósł z poziomu 56% średniej dla krajów UE-27 w roku 2008 do 61% w roku Jednak w dalszym ciągu występuje istotna różnica w poziomie rozwoju Polski i przodujących krajów unijnych. W celu jej zlikwidowania niezbędne jest stworzenie przyjaznego otoczenia dla rozwoju przedsiębiorczości oraz zapewnienie efektywnego gospodarowania środkami publicznymi przez sprawne instytucje publiczne. Realizacja tego celu spowoduje wzrost konkurencyjności oraz zapewni wysoki i zrównoważony wzrost gospodarczy. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE. Sytuacja w gospodarce globalnej w 2009 roku kształtowała się w znacznej mierze pod wpływem światowego kryzysu gospodarczego. W IV kwartale 2008 roku recesja dotknęła największe rozwinięte gospodarki, a następnie osłabienie koniunktury przeniosło się na rynki wschodzące. Po koniec 2008 roku pogłębiły się spadki popytu w krajach rozwiniętych, co wpłynęło na obniżenie się jego dynamiki w krajach rozwijających się. W konsekwencji wolumen handlu międzynarodowego zaczął się zmniejszać i w całym 2009 roku obniżył się o ok. 12%. 7

8 MINISTERSTWO GOSPODARKI W efekcie znacznego osłabienia popytu wewnętrznego oraz głębokiego załamania światowych obrotów, w 2009 roku według Międzynarodowego Funduszu Walutowego odnotowano spadek globalnego PKB o 0,6%. Załamanie wzrostu gospodarczego dotknęło większość regionów świata, w szczególności kraje rozwinięte oraz WNP. Spadek PKB w Europie wyniósł 4% wobec wzrostu na poziomie 1% w roku Wśród krajów rozwiniętych głęboka dekoniunktura wystąpiła również w Japonii, w której PKB zmniejszył się o 5,2%. PKB Stanów Zjednoczonych zmniejszył się o 2,4%. W ramach podejmowanych działań mających na celu neutralizowanie skutków kryzysu światowego, w wielu gospodarkach władze wprowadziły pakiety instrumentów antykryzysowych. Głównym ich zamierzeniem było zahamowanie spadków popytu wewnętrznego i prywatnej konsumpcji. Jakkolwiek działania te skutkowały pewnym wyhamowaniem spadków popytu, to jednak znacząco wpłynęły na kondycję finansów publicznych w wielu krajach, co przejawiało się rosnącymi deficytami budżetowymi i powiększaniem się poziomu długu publicznego. W obliczu światowego kryzysu finansowego i gospodarczego globalny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejszył się z rekordowo wysokiego poziomu blisko 2 bln USD w 2007 roku do ok. 1 bln USD w 2009 roku. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI. Konkurencyjność gospodarki odzwierciedla sytuację i znaczenie kraju na arenie międzynarodowej. Jest pojęciem bardzo złożonym, opisywanym przez wiele wskaźników cząstkowych dotyczących makro- i mikroekonomicznych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej. W rankingach konkurencyjności Polska wypada niekorzystnie, zajmując odległe pozycje, mimo iż w ostatnich latach odnotowuje poprawę pozycji rankingowych. W każdym zestawieniu Polskę wyprzedza większość państw należących do UE-27. Do słabych stron gospodarki Polski zalicza się niekorzystne warunki rozpoczynania działalności gospodarczej (choć w tym obszarze w ostatnim czasie nastąpiła istotna poprawa), trudność płacenia podatków i długi czas dochodzenia należności z umów. Ponadto zła pozycja naszego kraju wynika ze słabo rozwiniętej infrastruktury, braku innowacji oraz stabilności makroekonomicznej (wysoki deficyt budżetowy, poziom długu oraz inflacja). Negatywnie ocenia się niską elastyczność rynku pracy, niską stopę zatrudnienia, niewystarczający stopień liberalizacji rynków sieciowych czy politykę zmian klimatycznych. Pozytywny wpływ na ocenę konkurencyjności polskiej gospodarki ma łatwość uzyskania kredytu, dobrej jakości szkolnictwo wyższe i szkolenia, szkolnictwo podstawowe oraz duży rynek. Podobnie jak w poprzednich latach wysoko oceniany jest obszar polityki handlowej oraz monetarnej. WZROST GOSPODARCZY. Okres silnego wzrostu gospodarczego zapoczątkowany w 2004 r. wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej kontynuowany był do połowy 2008 r. Wzmożona aktywność gospodarcza osiągnęła maksimum w roku 2007, kiedy to wzrost PKB w skali roku wyniósł 6,8%. W drugim półroczu 2008 r. nasza gospodarka zaczęła odczuwać negatywne skutki światowego kryzysu ekonomicznego. W III kwartale tempo wzrostu spowolniło do 5,2%, a w IV kwartale do 3,2% (wobec ok.6% w pierwszym półroczu). Ostatecznie w 2008 r. odnotowano wzrost PKB o 5,1%. Negatywne tendencje obserwowane w drugim półroczu 2008 r. były kontynuowane w ciągu trzech kwartałów roku W ostatnim kwartale wzrost gospodarczy przyspieszył do 3,0%, co pozwoliło na uzyskanie w całym 2009 r. wzrostu PKB o 1,8%. Mimo istotnego spowolnienia, Polska jako jedyna spośród unijnych gospodarek zdołała utrzymać się na ścieżce wzrostu gospodarczego. 8

9 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI W latach dobrej koniunktury motorem wzrostu był popyt krajowy, napędzany przyrostem zatrudnienia i wynagrodzeń realnych, a także dynamicznym wzrostem inwestycji. W 2009 r. sytuacja uległa zasadniczej zmianie. Na skutek dostosowania zapasów do ograniczonego poziomu aktywności gospodarki, akumulacja brutto zmniejszyła się o ponad 10%, w tym nakłady brutto na środki trwałe o 0,8%. Zmniejszyło się także zatrudnienie, a tempo wzrostu wynagrodzeń realnych spadło z 5,9% w roku 2008 do 2,1%. W takiej sytuacji głównym stymulatorem wzrostu stał się popyt zagraniczny. Mimo istotnego spadku obrotów towarowych z zagranicą, silna deprecjacja złotego spowodowała wzrost konkurencyjności polskich towarów w eksporcie i jednocześnie przyczyniła się do zmniejszenia opłacalności importu skutkując poprawą salda bilansu handlowego. Wkład popytu krajowego we wzrost gospodarczy w 2009 r. był ujemny (1,1 pkt. proc.), a wkład popytu zagranicznego dodatni (2,8 pkt. proc.). Wartość dodana brutto zwiększyła się o 1,9% (5,1% przed rokiem). W usługach rynkowych wartość dodana wzrosła o 2,5% (przed rokiem o 5,9%), w usługach nierynkowych o 3,1% (wobec 1,9%), a w przemyśle spadła o 1,0% (przed rokiem wzrosła o 6,8%). O wzroście wartości dodanej brutto ogółem w 2009 roku zdecydował sektor usług, którego udział w wartości dodanej zwiększył się z 64,7% do 66,5%. INWESTYCJE. Inwestycje odzwierciedlają stan gospodarki oraz jej perspektywy rozwojowe. Wzrost wydatków inwestycyjnych firm, w połączeniu z napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych, wskazuje na dobry stan gospodarki i korzystne perspektywy jej rozwoju, umożliwiające przedsiębiorstwom osiąganie zysków. Z kolei zły stan gospodarki i nie rokujące poprawy prognozy jej dalszego rozwoju powodują zahamowanie procesów inwestycyjnych oraz odpływ inwestycji do bardziej perspektywicznych regionów świata. Poziom inwestycji warunkuje właściwy rozwój gospodarki i jest niezbędny do wzrostu jej konkurencyjności. Wzrost inwestycji w park maszynowy i urządzenia produkcyjne przyczynia się w zasadniczy sposób do unowocześnienia m.in. sektora przemysłu, zwiększając efektywność procesów produkcyjnych oraz poprawiając jakość produktów. Od 2003 roku następował systematyczny wzrost wydatków na przedsięwzięcia inwestycyjne. Istotne zwiększenie nastąpiło w 2007 roku (o 20,4%). W roku 2008, w związku z dekoniunkturą globalną, tempo inwestowania obniżyło się do 10,7%. Natomiast w roku 2009 nakłady inwestycyjne spadły o 0,1%, do 221 mld zł. W strukturze inwestycji zwiększył się udział nakładów na budynki i budowle, kosztem nakładów na maszyny, urządzenia i środki transportu. Głównym źródłem finansowania inwestycji, podobnie jak w latach poprzednich, były środki własne przedsiębiorców. Lata 2008 i 2009 pod względem napływu BIZ do Polski odzwierciedlały kryzysowe tendencje obserwowane w tym zakresie w gospodarce globalnej. Po rekordowym 2007 roku kiedy do Polski napłynęło 16,7 mld EUR, w roku 2008 wartość BIZ wyniosła 10,0 mld EUR, a w 2009 roku 8,3 mld EUR Spadek wartości inwestycji zagranicznych był wynikiem utrzymującej się ogólnej dekoniunktury w światowej gospodarce. Obserwowane w ostatnim okresie trudności, zwłaszcza w branżach, których produkcja kierowana jest w zdecydowanej większości na eksport, wpływały niekorzystnie na wyniki finansowe tych firm, a co za tym idzie na ich możliwości finansowania nowych inwestycji, w tym w Polsce. Pomyślne wyniki uzyskane przez Polskę w 2009 r. na tle gospodarek europejskich (wzrost PKB wobec spadku w większości krajów) stwarzają realne szanse na ponowny wzrost zainteresowania inwestorów zagranicznych polskim rynkiem w najbliższych latach. 9

10 MINISTERSTWO GOSPODARKI PRZEMYSŁ. W 2007 roku tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu wyniosło 10,7% Dość wysokie, aczkolwiek malejące tempo wzrostu notowano także w I półroczu 2008 roku (ponad 7%). W II półroczu 2008 roku globalny kryzys ekonomiczny zaczął negatywnie oddziaływać na naszą gospodarkę. W skali roku nastąpił wzrost o 3,6%. Tendencja spadkowa była kontynuowana także w I półroczu 2009 roku. W III kwartale głębokie spadki produkcji wyhamowały, a w IV kwartale odnotowano już wzrost o 5,5%. Ostatecznie w roku 2009 odnotowano spadek o 3,5%. Obserwowany od IV kwartału 2009 roku wzrost produkcji jest kontynuowany w tempie przyspieszonym w roku W I półroczu produkcja wzrosła o 10,6%. Zmiany produkcji w 2009 roku w sekcjach przemysłu były różnokierunkowe. W największej sekcji, przetwórstwie przemysłowym, determinującej sytuację całego przemysłu, produkcja zmniejszyła się o 3,0%. Najgłębszy spadek dotyczy górnictwa i wydobywania (o 12,8%). W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i gorącą wodę odnotowano spadek o 4,9%. Jedyną sekcją mogącą pochwalić się wzrostem produkcji (o 2,5%) jest dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja. W przemyśle przetwórczym na 22 badane działy wzrost produkcji w 2009 roku odnotowano w siedmiu (w 2008 roku działów takich było jedenaście). Najbardziej wzrosła produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o 10,6%) oraz wyrobów farmaceutycznych (o 7,3%). Działy te zaliczane są do działów wysokiej techniki. Natomiast najgłębszy spadek produkcji odnotowano w produkcji metali oraz produkcji pojazdów samochodowych. Na roczną dynamikę produkcji w 2009 roku w działach przemysłu przetwórczego decydujący wpływ miała sytuacja w I półroczu. Departament Analiz i Prognoz wyselekcjonował dwanaście największych działów (spośród 22), których udział w produkcji przemysłu przetwórczego przekracza 80%. Wśród tych dwunastu działów spadek produkcji w I kwartale odnotowano w jedenastu, a w II kwartale w dziewięciu. W największym stopniu zmniejszyła się produkcja metali oraz produkcja samochodów. Wydajność pracy mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego w przemyśle wzrosła o 2,8% wobec 0,3% przed rokiem. Wzrost wydajności odnotowano jedynie w przemyśle przetwórczym (o 4,8%). W 2009 roku dynamika wydajności w przemyśle wyprzedzała dynamikę wynagrodzeń realnych o 1,7 pkt. proc. ( w 2008 roku wynagrodzenia wzrosły szybciej od wydajności o 5,5 pkt. proc). BUDOWNICTWO. Rok 2009 był trudny dla budownictwa. Po kilku latach wysokiego wzrostu produkcji budowlano-montażowej (15,5% w 2007 roku i 12,1% w 2008 roku) dynamika wyhamowała, produkcja wzrosła o 2,5%. Analizując wyniki budownictwa należy mieć na względzie kształtowanie się nakładów na inwestycje, z którymi produkcja budownictwa jest mocno skorelowana. W roku 2007 odnotowano ponad 20% wzrost inwestycji, w roku 2008 ponad 10%, natomiast w roku 2009 nastąpił bezwzględny spadek. W 2009 roku oddano do użytku ponad 160 tys. mieszkań, o 3,1% mniej niż w roku 2008 roku (wówczas wzrost wyniósł 23,6%). W budownictwie indywidualnym, którego udział stanowił w 2009 roku 45,0% ogólnej liczby mieszkań oddanych do użytkowania, liczba oddanych mieszkań zmniejszyła się o 13,4%. Podobnym udziałem co budownictwo indywidualne charakteryzowały się mieszkania przeznaczone na sprzedaż lub wynajem. W tej formie budownictwa odnotowano wzrost liczby oddanych mieszkań o 8,1%. 10

11 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI HANDEL ZAGRANICZNY. Pierwsze trzy kwartały 2008 r. nie zapowiadały zmiany sytuacji w handlu zagranicznym. Eksport Polski rósł w tym okresie dynamicznie. Załamanie nastąpiło dopiero w IV kwartale 2008 r. Roczny eksport zamknął się kwotą 116,2 mld EUR wyższą o 14,1% niż w 2007 roku. Negatywna tendencja zapoczątkowana w IV kwartale 2008 r. była kontynuowana w okresie trzech kwartałów 2009 roku, kiedy to spadek eksportu wynosił ok. 20% kwartalnie. Dopiero w IV kwartale ta niekorzystna tendencja wyhamowała, eksport zmniejszył się o 0,4%. W roku 2009 eksport ukształtował się w wysokości 98,3 mld EUR wykazując spadek o 15,5%. Podobna sytuacja jak po stronie eksportu występowała także po stronie importu. W skali 2008 roku import (142,4 mld EUR) wzrósł o 18,3%, o 4,2 pkt. proc. szybciej od eksportu. W okresie trzech kwartałów 2009 roku następował spadek importu o 25-30% kwartalnie. W IV kwartale tempo spadku zmniejszyło się do ok. 15%. Ostatecznie w roku 2009 wartość importu wyniosła 107,5 mld EUR, o 24,5% mniej niż rok wcześniej. Głęboka deprecjacja złotego nie zdołała zrekompensować skutków załamania koniunktury na rynkach światowych. Pozwoliła jednak na ich złagodzenie, zarówno poprzez swoje oddziaływanie proeksportowe (wzmocnienie konkurencyjności cenowej i poszerzenie marginesu opłacalności eksportowanych towarów), jak i poprzez hamujące oddziaływanie na import (szok cenowo-kosztowy wywołany ostrą deprecjacją złotego). Obok negatywnych konsekwencji dla polskiej gospodarki i kondycji handlu zagranicznego kryzys przyczynił się do wyraźnej redukcji wyjątkowo wysokiego i dynamicznie narastającego w ostatnich kilku latach deficytu obrotów towarowych. Dominującym obszarem polskiego eksportu są rynki krajów gospodarczo rozwiniętych. Ich udział w ogólnym eksporcie Polski wyniósł w 2009 roku 85,6%. Wśród tej grupy państw największym odbiorcą polskich towarów była Unia Europejska, na którą w 2009 roku przypadło 79,7% całkowitego polskiego eksportu. Partycypacja krajów WNP w naszym eksporcie wyniosła 7,3%. Główną pozycję w krajowym imporcie zajmuje Unia Europejska z udziałem 61,9%. Znaczący udział dotyczy też Rosji i Chin (łącznie 17,9%). Najwyższy deficyt w dalszym ciągu generowany jest w wymianie z Chinami i Rosją, odpowiednio 8,9 mld EUR oraz 5,6 mld EUR. W wymianie z krajami Unii Europejskiej w roku 2009 odnotowano dodatnie saldo w wysokości 11,8 mld EUR. W polskich obrotach towarowych z zagranicą dominującą pozycję zajmują wyroby elektromaszynowe, które w 2009 roku stanowiły 44,8% eksportu oraz 39,1% importu. Eksport tych towarów zmniejszył się o 11,8%. Głębszy spadek (o 23,2%) odnotowano po stronie importu. Drugą pod względem wartości grupą towarową są wyroby przemysłu chemicznego, stanowiące 12,1% eksportu i 17,1% importu ogółem. Eksport tych towarów zmniejszył się o 14,9%, ich import zaś o 19,2%. Relatywnie mniejsze spadki eksportu odnotowano w handlu towarami stosunkowo wyżej przetworzonymi i charakteryzującymi się wyższym stopniem zaawansowania technologicznego. Towary te okazały się mniej podatne na wahania koniunktury niż towary nisko przetworzone. Udział wyrobów elektromaszynowych najwyżej przetworzonych w polskiej ofercie eksportowej wzrósł w 2009 roku o 1,9 pkt. proc. Zwiększył się również udział artykułów rolno-spożywczych o 1,7 pkt. proc., do 11,8%. Artykuły te charakteryzowały się największą odpornością na kryzys, ich eksport zmniejszył się o 1,2% (import o 9,5%), a nadwyżka bilansowa wzrosła do 2,3 mld EUR. RYNEK PRACY. Do najistotniejszych czynników koniunkturalnych kształtujących sytuację na rynku pracy należy zaliczyć tempo wzrostu gospodarczego oraz dynamikę inwestycji. Sytuacja na rynku pracy w 2009 roku nie była jednoznaczna Wzrostowi liczby pracujących towarzyszyło zmniejszenie liczby zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw (o 1,2%). Stopa bezrobocia rejestrowanego wzrosła z 9,5% na koniec roku 2008 do 11,9%. 11

12 MINISTERSTWO GOSPODARKI W 2009 r. wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lat wyniósł 50,4% i utrzymał się na poziomie z roku poprzedniego. Wskaźnik zatrudnienia w Polsce pozostaje jednym z niższych w Unii Europejskiej. Najniższy poziom zatrudnienia notowany był w grupie wiekowej 45-59/64 lat. W roku 2009 nastąpiło załamanie się pozytywnych tendencji wzrostowych zatrudnienia ludzi młodych. Młodzi ludzie wchodząc na rynek pracy w warunkach spowolnienia gospodarczego i generalnego spadku popytu na siłę roboczą napotykali w 2009 r. większe niż w latach poprzednich trudności ze znalezieniem miejsca pracy. Niedopasowanie struktury popytu i struktury podaży pracy oraz niski wskaźnik zatrudnienia są istotnymi problemami utrudniającymi rozwój polskiej gospodarki. W Polsce od wielu lat występuje nadwyżka podaży pracowników o niskich kwalifikacjach i niedobór pracowników o wyższych kwalifikacjach. Znaczną część długotrwale bezrobotnych stanowią osoby niewykwalifikowane, na których pracę - wskutek postępu technologicznego - popyt spada. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2009 r. najniższe wartości wskaźnika zatrudnienia i najwyższa stopa bezrobocia dotyczyły osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym. Ta grupa społeczna najsilniej odczuła skutki spowolnienia gospodarczego i spadku popytu na rynku pracy. Pomimo spowolnienia popyt na pracowników z wykształceniem wyższym i średnim ogólnokształcącym zwiększył się. Strukturalne niedopasowanie na rynku pracy jest m.in. wynikiem niezgodności popytu na pracę z podażą pracy według zawodów, a także stosunkowo niskiej mobilności siły roboczej. Przejawia się to wysokim bezrobociem wśród pewnych grup zawodowych i niedoborach pracowników w innych zawodach. Główną przyczyną jest stosunkowo niewielka elastyczność systemu kształcenia i polskiego systemu płac. Niewielka skala migracji wewnętrznych z obszarów o niskim popycie do obszarów o wysokim popycie przyczynia się do przestrzennej koncentracji bezrobocia. Regiony słabiej rozwinięte, gdzie popyt na pracę jest mniejszy, są obszarami najwyższego bezrobocia w skali kraju. Niedobory pracowników występują natomiast najczęściej w dynamicznie rozwijających się regionach, w szczególności w dużych aglomeracjach miejskich. CENY. Rok 2009 pod względem intensywności oraz kierunku zmian cen w polskiej gospodarce charakteryzował się podtrzymaniem silnego trendu wzrostowego, znacznie przekraczającego poziom celu inflacyjnego NBP. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły średniorocznie o 3,5% (4,2% w roku 2008). W kierunku wzrostu inflacji oddziaływały przede wszystkim wyższe ceny towarów importowanych (silna deprecjacja złotego), a także wzrost cen regulowanych. Zarówno spowolnienie przyrostu popytu krajowego w skali roku, jak i spadek presji płacowej, towarzyszące ograniczeniu zatrudnienia, nie były w stanie w wystarczającym stopniu skompensować wzrostu poziomu wskaźnika cen dóbr i usług konsumpcyjnych. Średnioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły w 2009 roku o 3,4%, w szybszym tempie niż w 2008 r. (2,2%). Wzrost cen zanotowano we wszystkich sekcjach. Najwyższy towarzyszył produkcji sprzedanej w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (15,9% wobec 8,8% w 2008 r.). Ceny produkcji budowlano-montażowej wzrosły o 0,2% (w 2008 r. o 4,8%). POLITYKA PIENIĘŻNA. W Założeniach polityki pieniężnej na rok 2009 za główny cel przyjęto utrzymanie inflacji w pobliżu średniookresowego celu inflacyjnego (2,5%). Dążąc do osiągnięcia tego celu, ale mając też na uwadze zagrożenie ogólnoświatową dekoniunkturą - Rada Polityki Pieniężnej w drugiej połowie 2008 r. rozpoczęła serię obniżek stóp procentowych, a brak wyraźnej poprawy sytuacji skłonił Radę do dalszego luzowania polityki pieniężnej również w 2009 r. W drugim półroczu RPP nie zmieniła podstawowych stóp procentowych uznając dotychczas dokonane zmiany za wystarczające, a tym samym sprzyjające powrotowi polskiej gospodarki na ścieżkę potencjalnego tempa wzrostu. Na koniec 2009 roku stopa referencyjna wynosiłą 3,5%. 12

13 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI FINANSE PUBLICZNE. Kryzys globalny, który dotarł do Polski w II półroczu 2008 wywarł niezwykle negatywny wpływ na sytuację sektora finansów publicznych. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł do 3,7% PKB, a dług sektora do 46,9% PKB. W 2009 r. sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu. Tempo wzrostu gospodarczego jeszcze spowolniło, a jednocześnie nastąpiła obniżka skali podatkowej podatku PIT, skutkująca zmniejszeniem dochodów budżetu. Według wstępnego szacunku deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2009 r. wzrósł do 7,1%, a dług sektora do 49,8% PKB. W związku z przekroczeniem referencyjnego poziomu deficytu finansów publicznych, w czerwcu 2009 r. Komisja Europejska ponownie otworzyła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu. 23 stycznia 2009 roku Sejm RP uchwalił ustawę budżetową na rok Budżet na rok 2009 został skonstruowany przy założeniu tempa wzrostu PKB na poziomie 3,7%. Realizacja budżetu w I półroczu wykazała, że założenia co do tempa wzrostu PKB były zbyt optymistyczne. W pierwszym półroczu 2009 r. skala załamania aktywności w gospodarce światowej i związane z nią pogorszenie sytuacji bieżącej oraz perspektyw dla polskiej gospodarki okazały się znacznie silniejsze niż wskazywały wcześniejsze prognozy. Znalazło to odzwierciedlenie w pogorszeniu sytuacji budżetu państwa, przede wszystkim po stronie dochodowej. Skala powyższych zmian skutkowała koniecznością nowelizacji ustawy budżetowej na 2009 r., którą Sejm RP przyjął 17 lipca 2009 r. Według znowelizowanej ustawy deficyt budżetowy wzrósł o 9,0 mld zł, do poziomu 27,2 mld zł. Realizacja budżetu okazała się korzystniejsza rok 2009 został zamknięty deficytem 23,8 mld zł. Wg stanu na koniec czerwca 2010 r. dochody budżetu państwa wyniosły 114,2 mld zł, co stanowi 45,9% rocznych dochodów przyjętych w ustawie budżetowej na rok Zaawansowanie wydatków jest wyższe i stanowi 50,1% (151,0 mld zł). Deficyt budżetowy po pierwszych sześciu miesiącach wyniósł 36,8 mld zł, co stanowi 70,5% wielkości deficytu przyjętego w ustawie budżetowej na rok STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA GOSPODARKI. Okres transformacji ustrojowej to początek przemian w strukturze własnościowej przedsiębiorstw. Od początku transformacji postępował intensywny proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. W połowie lat 90 sektor prywatny uzyskał pozycję dominującą, a jego przewaga nad sektorem państwowym nadal się powiększa. W roku 2008 udział sektora prywatnego w wartości dodanej brutto wyniósł 77%. W latach zakończono procesy przekształceń własnościowych wobec przedsiębiorstw. 22 kwietnia 2008 roku Rada Ministrów przyjęła Plan prywatyzacji na lata , który obejmował realizację projektów dla 740 spółek. 10 lutego 2009 roku przyjęta została aktualizacja Planu, lista spółek została rozszerzona do 802. Ponadto, 11 sierpnia 2009 roku Rada Ministrów przyjęła dokument Kluczowe spółki do prywatyzacji w latach Aktualizacja Planu prywatyzacji na lata , w którym wskazano 54 wyselekcjonowane kluczowe podmioty do prywatyzacji w okresie 18 miesięcy tj. w II półroczu 2009 r. i 2010 r. Działania prywatyzacyjne uwarunkowane są sytuacją makroekonomiczną oraz koniunkturą na rynkach światowych i na rynku krajowym. Recesja gospodarcza obniża możliwości skutecznej realizacji przekształceń własnościowych. Procesy prywatyzacji w roku 2009 prowadzone zatem były w złożonych warunkach ekonomicznych, szczególnie miało to miejsce w pierwszej połowie roku. W wielu przypadkach sytuacja ekonomiczno-finansowa spółek przewidzianych do prywatyzacji uległa pogorszeniu, co miało wpływ na przesunięcie terminów realizacji poszczególnych projektów. Od 1991 r. do 2009 roku przychody z prywatyzacji przekroczyły 100 mld zł. 13

14 MINISTERSTWO GOSPODARKI PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. Przedsiębiorczość umożliwia uzyskanie efektywności pozwalającej na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa i stwarza podstawy jego rozwoju. Jest zdeterminowana przez różnorodne warunki otoczenia biznesu, takie jak przepisy prawne, system podatkowy, koszty pracy, infrastrukturę drogową i telekomunikacyjną, system finansowy oraz sądowniczy. Otoczenie regulacyjne wciąż pozostaje w katalogu czynników hamujących wzrost przedsiębiorczości w Polsce. Zbyt skomplikowane i niezrozumiałe prawo jest wymieniane w sondażach publicznych jako bariera do rozpoczynania działalności gospodarczej. Jeżeli już uda się przebrnąć przez labirynt formalności okazuje się, że często prawo nakłada na przedsiębiorców nadmierne obowiązki, powodując po ich stronie nieuzasadnione koszty takie z reguły są doświadczenia przedsiębiorców. Przedsiębiorstwa ze swej natury nie są przygotowane na ryzyko regulacyjne, dlatego też częste zmiany prawa postrzegają jako działania wymierzone przeciwko nim. Ministerstwo Gospodarki dostrzega problem wysokiej skali reglamentacji oraz dużej liczby obciążeń regulacyjnych, niewspółmiernej do potrzeb wynikających z bezpieczeństwa konsumenta, obrotu gospodarczego, bezpieczeństwa państwa i innych uwarunkowań społeczno-gospodarczych. Przeprowadzone analizy potwierdziły, że pole do redukcji reglamentacji jest bardzo duże. W związku z tym w 2009 roku kontynuowano działania, które w głównej mierze mają uprościć prawo. Realizacja powyższych celów prowadzana jest przede wszystkich w ramach Pakietu na rzecz przedsiębiorczości. Głównym celem Pakietu zawierającego ponad 20 nowelizacji ustaw, dotyczących głównie szeroko pojętego prawa gospodarczego oraz podatkowego jest ułatwienie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Likwidowanie zbędnych bądź dublujących się, nierzadko sprzecznych przepisów, zmniejszanie reglamentacji, zwiększanie swobody działalności gospodarczej oraz poprawa przejrzystości i jednoznaczności obowiązujących przepisów mają przyczynić się do stworzenia otoczenia regulacyjnego przyjaznego obywatelom i przedsiębiorcom. Do tej pory wprowadzono w życie szesnaście ustaw z Pakietu. Aby lepiej identyfikować bariery w rozwoju, a następnie je przezwyciężać, dokonuje się okresowej oceny sytuacji gospodarczej w oparciu o ankietowanie przedsiębiorców. Badania ankietowe prowadzone w Ministerstwie Gospodarki pokazują, że w 2009 roku przedsiębiorcy odczuli skutki spowolnienia gospodarczego. Miało to wpływ na zgłaszane przez nich bariery rozwoju przedsiębiorczości, jak również ocenę prowadzonej polityki gospodarczej. Podobnie jak w poprzednich badaniach, również w 2009 r. przedsiębiorcy wymienili wysokość podatków i opłat oraz skomplikowanie przepisów prawnych jako najważniejsze bariery rozwoju. Czynnikami, które w poprzednich latach były mniej istotne, okazały się niższe obroty oraz konkurencja ze strony małych i dużych przedsiębiorstw. Do takich odpowiedzi skłoniły przedsiębiorców skutki ogólnoświatowego kryzysu. Mniej dotkliwe w sytuacji spowolnienia gospodarczego są dla firm koszty siły roboczej oraz problemy odpowiednich kwalifikacji pracowników. INNOWACYJNOŚĆ. W międzynarodowym ujęciu porównawczym, innowacyjność polskiej gospodarki jest niska. Potwierdzają to różne badania i raporty, z których jednym z najistotniejszych jest raport pt. Europejska Tablica Wyników w zakresie Innowacji (European Innovation Scoreboard EIS). Wg najnowszej edycji raportu (styczeń 2010 r.) Polska, podobnie jak przed rokiem została sklasyfikowana na 23 miejscu wśród państw UE. Jednak dzięki zwiększeniu wskaźnika innowacyjności awansowała z grupy krajów doganiających do grupy umiarkowanych innowatorów. Zgodnie z wynikami badania, Polska charakteryzuje się niższym niż przeciętna dla wszystkich państw Unii Europejskiej poziomem Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Sumary Innovation Index SII), ale wyższym niż średnia dla UE tempem wzrostu tego wskaźnika. 14

15 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI Monitoring wskaźników oceniających innowacyjność polskiej gospodarki nie daje jednoznacznej odpowiedzi na temat postępu w tym zakresie. Ich zmiany nie są jednokierunkowe. Do tych sugerujących pozytywne tendencje w gospodarce można zaliczyć dynamikę nakładów na innowacje. Polskie przedsiębiorstwa przeznaczają coraz więcej środków na innowacje. W 2008 r. nakłady na działalność innowacyjną wzrosły o 25,7% w relacji do roku poprzedniego. Z kolei uwagę zwraca niski udział nakładów na B+R (ok.0,6% PKB). Dodatkowo w Polsce mamy do czynienia ze stosunkowo niskim udziałem środków podmiotów gospodarczych i relatywnie wyższymi nakładami publicznymi. W 2008 r. nie nastąpiły istotniejsze zmiany w strukturze produkcji sprzedanej przedsiębiorstw według poziomów techniki. Odnotować jednak należy spadek łącznego udziału wyrobów wysokiej i średniowysokiej techniki z 31,5% w roku 2007 do 31,1% w 2008 r., przy jednoczesnym wzroście udziału wyrobów średnio-niskiej i niskiej techniki. WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW. W I półroczu 2009 roku w gospodarce były kontynuowane negatywne tendencje, które ujawniły się w II półroczu 2008 roku. W porównaniu z I półroczem 2008 roku zmniejszyły się wyniki finansowe na wszystkich rodzajach działalności. Łączny wynik na działalności gospodarczej zmniejszył się prawie o 20%. W II półroczu 2009 roku nastąpiła poprawa sytuacji. Wyniki na wszystkich rodzajach działalności wzrosły. W skali roku 2009 odnotowano wzrost przychodów z całokształtu działalności o 0,9%. Wynik ze sprzedaży wzrósł o 1,4 mld zł (o 1,2%), a wynik z pozostałej działalności operacyjnej zmniejszył się o 1,2 mld zł (o 16,0%). Zmiany tych wyników nie miały jednak zbyt dużego wpływu na przyrost wyniku na działalności gospodarczej. O jego istotnej poprawie zdecydowała działalność finansowa. Poniesiona w roku 2008 strata na tej działalności (22,0 mld zł) zmniejszyła się o ponad 75%, do 5,1 mld zł. Bezwzględne zmniejszenie straty o 16,9 mld zł było podstawowym czynnikiem poprawy wyniku na działalności gospodarczej. Wynik finansowy brutto wyniósł 116,1 mld zł (wzrost o 17,1%), a wynik finansowy netto 95,8 mld zł (wzrost o 22,0%). Wskaźniki rentowności wzrosły: rentowność ze sprzedaży do 5,2%, rentowność brutto do 5,0%, a rentowność netto do 4,1%. WYZWANIA. Rok 2009 został naznaczony wpływem ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego. Z naszą gospodarką kryzys obszedł się łagodniej niż w przypadku innych krajów, choć o wzroście gospodarczym z lat poprzednich nie mogło być mowy. Niemniej jednak 1,8-proc. wzrost PKB był największy spośród gospodarek Unii Europejskiej. Duża w tym zasługa polskich przedsiębiorców, którzy nie ulegli pesymistycznym nastrojom, choć na pewno w znacznie większym stopniu niż w poprzednich latach przyjęli strategie defensywne, zwłaszcza jeśli chodzi o inwestycje. W warunkach spowolnienia trudno jednak takiemu zachowaniu odmówić racjonalności. Obecnie priorytetem dla polskiej gospodarki w krótkim i średnim horyzoncie jest poprawa stanu finansów publicznych. Długotrwale utrzymujący się deficyt budżetowy prowadzi do narastania długu publicznego i negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą kraju. Pogorszenie sytuacji w tym zakresie to efekt światowego kryzysu gospodarczego, ale jednocześnie nierównowaga finansów publicznych ma przede wszystkim podłoże strukturalne i jest wynikiem zaniechania dostosowań w okresie dobrej koniunktury w latach poprzednich. Polska, wykorzystując polepszającą się koniunkturę gospodarczą, musi podjąć działania naprawcze w zakresie finansów publicznych, dążyć do poprawy struktury wydatków i redukcji deficytu. 15

16 MINISTERSTWO GOSPODARKI Jednocześnie równoważeniu finansów publicznych powinno towarzyszyć wsparcie obszarów, które stymulują potencjalne (długookresowe) tempo wzrostu gospodarczego, czyli: wzrost aktywności zawodowej i poprawa funkcjonowania rynku pracy; pełne wykorzystanie jednolitego rynku; wzrost kapitału ludzkiego (edukacja, B+R, innowacyjność). Rozwój tych obszarów powinien wspierać postęp technologiczny oraz wzrost produktywności. W długiej perspektywie wyzwania związane są z istniejącymi trendami światowymi i wypływającymi z nich zagrożeniami. Czynniki w szczególności brane pod uwagę to: procesy globalizacyjne, wzmagające presję konkurencyjną na gospodarki, przedsiębiorców i obywateli, czynniki demograficzne, w tym głównie starzenie się społeczeństw i związana z tym konieczność zmiany modelu aktywności zawodowej oraz migracje, a także wyzwania w zakresie niwelowania negatywnych skutków oddziaływania człowieka na środowisko. Ważna część działań podejmowanych przez Polskę, a mających skutki długofalowe, jest wynikiem integracji i zobowiązań wobec Unii Europejskiej. W związku z upływem okresu realizacji Strategii Lizbońskiej, na jesieni 2009 r. Komisja Europejska zainicjowała dyskusję nad nową strategią społeczno-gospodarczą Europa Ostateczny kształt Strategii został przyjęty przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r. Zaproponowana nowa wizja rozwoju jest propozycją społecznej gospodarki rynkowej XXI wieku, cechującej się stabilnym wzrostem gospodarczym oraz zapewniającej wysoki poziom zatrudnienia. Podkreślona została potrzeba wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw, czy rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów. Dla osiągnięcia powyższych celów zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety: wzrost inteligentny (ang. smart growth) (rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach), wzrost zrównoważony (ang. sustainable growth) (promowanie gospodarki zrównoważonej, efektywniej wykorzystującej zasoby, bardziej zielonej, a zarazem konkurencyjnej) oraz wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth) (wzmacnianie gospodarki charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością ekonomiczną, społeczną i terytorialną). W ramach Strategii Europa 2020 zaproponowano następujące cele na poziomie Unii Europejskiej: dążenie do osiągnięcia wskaźnika zatrudnienia w wysokości 75% wśród kobiet i mężczyzn w wieku lat; łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w sektorze B+R w wysokości 3% PKB; zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% (warunkowo 30%) w porównaniu z poziomami z roku 1990; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; oraz dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20% (realizacja pakietu energetycznoklimatycznego); podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia poniżej 10% odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę oraz poprzez zwiększenie do 40% odsetka osób w wieku lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne; propagowanie włączenia społecznego, w szczególności przez obniżenie poziomu ubóstwa i wydobycie co najmniej 20 mln osób z zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem. Kierując się tak określonymi wskaźnikami każde z państw członkowskich, uwzględniając specyfikę ich sytuacji ekonomiczno-społecznej, określiło własne cele Następnym etapem w tym procesie będzie przygotowanie przez państwa członkowskie nowych krajowych programów reform, które poza nowymi zintegrowanymi wytycznymi będą uwzględniać ustalone w dialogu z KE krajowe cele Strategii Europa 2020 oraz bariery wzrostu zidentyfikowane dla poszczególnych państw członkowskich. 16

17 POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI Podstawowym instrumentem realizacji Strategii Europa 2020 mają stać się projekty przewodnie (ang. flagship initiatives), realizowane na poziomie UE, państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych: Unia innowacji skoncentrowanie działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na wyzwaniach, przed którymi stoi społeczeństwo, takimi jak zmiany klimatu, poprawa efektywności energetycznej, zmiany demograficzne, ochrona zdrowia; Młodzież w drodze poprawa jakości na wszystkich poziomach edukacji i szkoleń oraz zwiększanie atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej; Europejska agenda cyfrowa osiągnięcie trwałych korzyści gospodarczych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego opartego na dostępie do szerokopasmowego Internetu; Europa efektywnie korzystająca z zasobów wsparcie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów środowiska oraz dążenie do wyeliminowania zależności wzrostu gospodarczego od degradacji środowiska przyrodniczego (ang. decoupling); Polityka przemysłowa w dobie globalizacji poprawa warunków dla przedsiębiorczości, zwłaszcza MSP oraz wsparcie rozwoju silnej bazy przemysłowej, zdolnej do konkurowania w skali globalnej; Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia stworzenie warunków do unowocześnienia rynków pracy, przez ułatwienie mobilności pracowników i rozwój ich umiejętności, w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwałości naszych modeli społecznych; Europejski program walki z ubóstwem zapewnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez pomoc osobom biednym i wykluczonym społecznie oraz umożliwienie im aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym. Zwiększeniu skuteczności programowania i wdrażania polityki rozwoju na szczeblu krajowym oraz podniesieniu jakości funkcjonowania instytucji publicznych ma służyć model zarządzania zaprezentowany w Założeniach systemu zarządzania rozwojem Polski. Na podstawie Założeń oraz przyjętego 24 listopada 2009 r. przez Radę Ministrów Planu uporządkowania strategii rozwoju przygotowywana jest Długookresowa strategia rozwoju kraju z horyzontem czasowym sięgającym 2030 roku oraz aktualizacja Średniookresowej strategii rozwoju kraju. Jednocześnie przygotowywanych jest 9 nowych strategii rozwoju, realizujących średnioi długookresową strategię rozwoju kraju. Wśród nich znajdują się: Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki, Strategia rozwoju zasobów ludzkich, Strategia rozwoju transportu, Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, Sprawne państwo, Strategia rozwoju kapitału społecznego, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Regiony-miasta-obszary wiejskie, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Strategia zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa. Generalnie celem polityki gospodarczej jest stworzenie warunków do powrotu gospodarki na ścieżkę szybkiego i jednocześnie zrównoważonego wzrostu, przy zapewnieniu optymalnego tempa konsolidacji finansów publicznych i wysokiego poziomu inwestycji strukturalnych. Gospodarka wysoce konkurencyjna do jakiej dążymy to gospodarka innowacyjna i efektywna, której uczestnicy są w stanie skutecznie konkurować z innymi podmiotami na globalnym rynku, wykorzystując korzyści, jakie daje współpraca i efektywne wykorzystanie zasobów (w tym wiedzy). 17

18 Tabela 1 Podstawowe wskaźniki sytuacji gospodarczej w latach (układ dynamiczny, rok poprzedni = 100) Lp. Jedn. Wyszczególnienie miary 1. Produkt krajowy brutto (ceny bieżące) mld zł 779,6 808,6 843,2 924,5 983, , , , ,0 2. Produkt krajowy brutto (ceny stałe) % 101,2 101,4 103,9 105,3 103,6 106,2 106,8 105,1 101,8 3. Popyt krajowy (ceny stałe) % 98,7 101,0 102,8 106,2 102,5 107,3 108,7 105,6 99,0 3.1 Spożycie indywidualne z dochodów osobistych (ceny stałe) % 102,3 103,4 102,1 104,7 102,1 105,0 104,9 105,7 102,3 3.2 Nakłady brutto na środki trwałe (ceny stałe) % 90,3 93,7 99,9 106,4 106,5 114,9 117,6 109,6 99,2 4. mld zł* 511,3 525,3 564,6 678,5 698,7 784,7 885,0 942,1 Produkcja sprzedana przemysłu 5. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu (średnioroczne) 6. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych (średnioroczne) 6.1 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych (dynamika XII/XII) 7. Produkcja budowlano-montażowa mld zł** 687,8 775,5 873,5 918,3 912,7 %* 100,6 101,1 108,3 112,6 103,7 111,2 111,2 103,3 %** 111,6 110,7 103,6 96,5 % 101,6 101,0 102,6 107,0 100,7 102,3 102,3 102,6 103,4 % 105,5 101,9 100,8 103,5 102,1 101,0 102,5 104,2 103,5 % 103,6 100,8 101,7 104,4 100,7 101,4 104,0 103,3 103,5 mld zł* 68,8 66,9 67,5 70,6 78,6 94,1 118,3 136,6 mld zł** 82,5 101,3 125,9 147,4 148,0 %* 93,6 99,7 100,9 93,0 101,5 113,7 117,4 110,0 %** 113,3 117,8 109,2 102,2 8. Mieszkania oddane do użytku tys. 106,0 97,6 162,7 108,1 114,1 115,4 133,7 165,2 160,0 9. Nakłady inwestycyjne ogółem (ceny stałe) % 90,5 90,0 100,6 106,5 107,7 116,8 120,4 110,7 99,9 10. Wskaźnik rentowności obrotu brutto % 0,7 0,8 2,8 6,0 4,9 5,8 6,1 4,2 5, w tym przemysłu % 0,6 1,2 3,8 7,4 6,0 6,7 7,0 4,4 5,8 11. Wskaźnik rentowności obrotu netto % -0,3-0,2 1,7 4,8 3,9 4,7 5,0 3,3 4, w tym przemysłu % -0,3 0,2 2,5 6,0 4,8 5,4 5,9 3,5 4,8 12. Eksport towarów (wg SAD i od V.2004 r. wg SAD i INTRASTAT) mln EUR , , , , , , , , , Dynamika (rok poprzedni = 100) % 117,4 107,5 109,5 125,6 119,6 123,1 115,8 114,1 84,5 13. Import towarów (wg SAD i od V.2004 r. wg SAD i INTRASTAT) mln EUR , , , , , , , , Dynamika (rok poprzedni = 100) % 105,8 103,7 103,4 118,2 113,8 124,2 119,5 118,3 75,5