Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w sierpniu 2013 r.

Transkrypt

1 Karolina Blusiewicz Dział Archeologiczny MHW Warszawa, 11 września 2013 r. Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w sierpniu 2013 r. W sierpniu 2013 r. prowadzono nadzór archeologiczny nad pracami ziemnymi związanymi z remontem nawierzchni chodników i jezdni ulic Szeroki Dunaj, Piwnej oraz Rynku Starego Miasta, którego inwestorem jest Zarząd Terenów Publicznych Dzielnicy Śródmieście, Warszawa, ul. Jezuicka 1/3. Prace archeologiczne podjęto na mocy decyzji Stołecznego Konserwatora Zabytków nr 86A/13 z dnia 10 czerwca 2013 r. Prace ziemne związane z remontem nawierzchni prowadzone w sierpniu br. objęły obszar północnej części Rynku Starego Miasta (przy stronie Dekerta). Nadzorem objęto także wykop związany z równoczesną wymianą magistali wodociągowej przez MPWiK wzdłuż zachodniej pierzei rynku. Rynek Starego Miasta: Prowadzono obserwacje przy korytowaniu północnej części rynku. W trakcie prac usuwano starą nawierzchnię, utwardzenie oraz zalegające pod nimi przemieszane warstwy ziemne do głębokości 0,50-0,60 m poniżej powierzchni terenu. W narożnikach oraz ulicach Rynku teren był silnie, niemal całkowicie zniszczony licznymi wkopami instalacyjnymi. Na pozostałej części placu zarejestrowano w planie zasięg odsłanianych nawarstwień kulturowych. Na obrzeżach placu rynkowego był to strop pokładu jasnoszarego, drobnoziarnistego piasku z rdzawymi przebarwieniami i węgielkami, miejscami z warstwą brunatnej ziemi ze śladami po bruku i licznymi fragmentami nowożytnych naczyń oraz łatami współczesnego (powojennego) gruzu. W centralnej części rynku zalegały ziemno-gruzowe warstwy związane z rozbiórką na początku XIX wieku znajdujących się tam zabudowań. 1

2 Ponadto w planie wykopu zadokumentowano następujące konstrukcje: 1. W północno-wschodniej części rynku zlokalizowano ceglany fundament na planie wieloboku odsłonięty w połowie (fot. 1), stanowiący dalszy ciąg fundamentu odsłoniętego częściowo i w gorszym stanie zachowania w lipcu br. Posadowiony był na szerszej w obrysie i głębokiej na co najmniej 0,5 m kamienno-ceglanej podwalinie łączonej zaprawą wapienną. Na podstawie planu z 1764 r. identyfikowany jest jako pozostałość kuny miejsca publicznego wymierzania kary wystawienia na widok publiczny. 2. W centralnej części pasa północnego odsłonięto zarys ceglanej obudowy studni miejskiej, wykonanej z jednego rzędu cegieł na zaprawie wapiennej ułożonych na kształt wieloboku (fot. 2). Fundament częściowo zniszczony został przez przechodzące przez środek wkopy instalacyjne. 3. W centralnej części pasa północnego na głębkości 25,10 m n0w odsłonięto fragment nowożytnego bruku z dużych i średnich otoczaków zachowany na szerokości około 2,5 m (fot. 3). 4. W środkowej części rynku zarejestrowano w planie negatywy fundamenów osiemnastowiecznych kramów otaczających ratusz, rozebranych w 1817 r. Rysują się one w postaci wkopów fundamentowych wypełnionych drobnym gruzem ceglanym i zaprawą wapienną oraz miejscami większymi fragmentami zniszczonych ścian (fot. 4). W jednym miejscu na poziomie około 25,00-25,05 m n0w w zachodniej części rynku odsłonięto fragment nienaruszonego fundamentu ceglanego na podwalinie z dwóch rzędów kamieni (fot. 5). Fundament o zachowanej długości 4,10 i szerokości 0,8 m wykonano z cegły o wymiarach / /50-55 mm, łączonej zaprawą wapienną. 5. W centralnej części pasa północnego odsłonięto koronę dwudziestowiecznej konstrukcji w kształcie połowy koła z prostokątnym otworem wewnątrz, wykonaną z cegły łączonej zaprawą cementową, (fot. 6). Fot.1. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Ceglany fundament kuny odsłonięty w północnowschodnim narożniku rynku. Fot. K. Blusiewicz. 2

3 Fot. 2. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Obudowa ceglana ujęcia wody odsłonięta w północnej części rynku, zniszczona przez współczesne wkopy instalacyjne. Widok z góry w kierunku północnym. Fot. K. Blusiewicz. Fot. 3. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Fragment zachowanego nowożytnego bruku w centralnej części rynku. Widok w kierunku zachodnim. Fot. K. Blusiewicz. 3

4 Fot. 4. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Strop nawarstwień gruzowych związanych z rozbiórką osiemnastowiecznych kramów. Widok w kierunku północnym. Fot. K. Blusiewicz. 4

5 Fot. 5. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Zachowany fragment fundamentu niepodpiwniczonego budynku osiemnastowiecznych kramów. Widok w kierunku południowym. Fot. K. Blusiewicz. Fot. 6. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Fragment konstrukcji ceglanej, łączonej zaprawą cementową. Widok w kierunku zachodnim. Fot. K. Blusiewicz 5

6 Rynek Starego Miasta strona Barssa Prowadzono nadzór nad obniżaniem poziomu chodnika przed frontem kamienic Rynek 26 Rynek 14/12. Mechanicznie usuwano nawarstwienia do poziomu 0,30 m poniżej powierzchni terenu - podsypkę pod płyty chodnikowe oraz zasypiska wcześniejszych wkopów instalacyjnych, nie naruszając stropu warstw kulturowych. Wykonano wkop pod instalację elektryczną do głębokości 0,50 cm ppt., w całości zlokalizowany w dawnym wkopie instalacyjnym (fot. 7). Warstw kulturowych nie zarejestrowano. Równocześnie, w trakcie prac związanych z osuszaniem fundamentów kamienic przyrynkowych odsłonięto fundamenty kamienic Rynek 22/24, 26 do głębokości 0,8 m ppt. Wykonano dokumentację fotograficzną i rysunkową fundamentów. Fot. 7. Warszawa, Rynek Starego Miasta, prace na terenie chodnika przy stronie Barssa. Widok na wkop pod instalacje elektryczną, poprowadzoną całkowicie starym śladem. Widok w kierunku północnym. Fot. K. Blusiewicz. 6

7 Rynek Starego Miasta wykop pod wymianę magistrali wodociągowej Wzdłuż zachodniej pierzei rynku (stona Kołłątaja), w szerokim na 2,0 m i głębokim na 2,10 m wykopie prowadzono wymianę magistrali wodociągowej, odsłaniając w ścianach wykopu przekrój przez warstwy kulturowe (fot. 8, 9). Został on zarejestrowany niemal na całej długości rynku i w zasadzie nie ulegał większym zmianom. Pod warstwą kostki brukowej i podsypki z kruszywa (fot. 9.A) na głębokości 0,5 m od powierzchni znajdował się strop nowożytnych warstw niwelacyjnych w postaci jasnobrązowych, szarobrązowych i jasnoszarych drobnoziarnistych piasków (fot. 9.B), zalegających do głębokości 0,75-0,9 m poniżej powierzchni terenu. Od 0,75-0,9 do 1,35-1,40 m ppt zalegała dużej miąższości warstwa gliniastej brunatnej ziemi ze zbutwiałym drewnem i wiórami w górnej części, na 1,10 m ppt rozdzielona około 4 cm warstwą żółtej gliny, miejscami również z warstewką polepy na spągu (fot. 9.C). Stanowiła ona najstarszy poziom osadniczy zarejestrowany na rynku, a jej przyrastanie datowane jest na XIV i XV w. Poniżej, od poziomu 1,40 m ppt znajdował się strop warstwy naturalnej w postaci jasnobrązowego, gliniastego piasku z rdzawymi przebarwieniami (fot. 9.D), przechodzącego na około 1,70 m ppt w rdzawą, ścisłą glinę calcową (fot. 9.E). Fot. 8. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Wykop pod wymianę magistrali wodociągowej, widok w kierunku północnym. Fot. K. Blusiewicz. Fot. 9. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Widok zachodniej ściany wykopu pod wymianę magistrali wodociągowej. Fot. K. Blusiewicz. 7

8 W ścianie wschodniej wykopu pod warstwą kruszywa i podsypki zarejestrowano na całej długości profilu wkop z brunatną piaszczystą ziemią i drobinami gruzu ceglanego, niszczący niemal do calca starsze nawarstwienia. Po osunięciu się fragmentu ściany stwierdzono, że we wkopie, na głębokości 1,10 m ppt znajdowała się drewniana rura wodociągowa z wydrążonego pnia nieokorowanego drzewa (prawdopodobnie sosny), o średnicy cm i przepustem o średnicy 7-10 cm (fot. 10, 11). Dochodziła ona do studzienki rewizyjnej, której zachodnia ściana odsłonięta została we wschodniej ścianie wykopu, w południowo-zachodnim narożniku rynku. Była to skrzynia zbudowana z dwóch desek dębowych z zaciosami o szerokości 1,50 m, przykryta od góry (fot. 12, 13). Z rury oraz desek studzienki pobrano próbki do badań dendrochronologicznych. Fot. 10. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Widok drewnianej rury wodociągowej, odsłoniętej po osunięciu się wschodniej ściany wykopu pod wymianę magistrali wodociągowej. Fot. K. Blusiewicz. Fot. 11. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Przekrój przez drewnianą rurę wodociągową po wycięciu próbki do badań dendrochronologicznych. Fot. K. Blusiewicz. 8

9 Fot. 12. Warszawa, Rynek Starego Miasta. Widok desek ściany studzienki rewizyjnej odsłoniętej we wschodniej ścianie wykopu pod wymianę magistrali wodociągowej. Fot. K. Blusiewicz. Fot. 13. Deska z obudowy studzienki rewizyjnej, odsłoniętej we wschodniej ścianie wykopu pod wymianę magistrali wodociągowej. Fot. K. Blusiewicz. 9

10 W trakcie prac archeologicznych wykonano dokumentację opisową, pomiarową, rysunkową i fotograficzną. Zebrany materiał zabytkowy przyporządkowano do kolejnych numerów inwentarza polowego zabytków. Prace archeologiczne nie wstrzymywały postępu prac budowlanych. Wyniki końcowe prac archeologicznych będą dostępne w terminie 3 miesięcy od momentu ich zakończenia. 10