Wnioski z konferencji FORUM LIDERÓW BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH 2014

Transkrypt

1 Wnioski z konferencji FORUM LIDERÓW BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH 2014 Miejsce konferencji: Hotel Gromada w Warszawie, ul. 17 stycznia 32, Data: 9-10 wrzesień 2014 r. W dniach 9 10 września 2014 r. w Hotelu Gromada w Warszawie odbyła się kolejna edycja Forum Liderów Banków Spółdzielczych, którego motywem przewodnim w tym roku było hasło: Modele nowoczesnej polskiej bankowości spółdzielczej w świetle zmian regulacji unijnych i wyzwań ekonomicznych. Forum Liderów Banków Spółdzielczych organizowane jest od 1997 roku i stanowi miejsce spotkań, a także wymiany poglądów przedstawicieli sektora bankowości lokalnej z reprezentantami banków zrzeszających, regulatorów, nadzoru, przedstawicieli świata nauki, władz monetarnych, przedstawicieli Rządu, reprezentantów Sejmu i Senatu, szeregu instytucji i izb wspierających na co dzień sektor bankowości spółdzielczej w Polsce oraz sponsorów i partnerów imprezy, bez których organizacja Forum Liderów Bankowości Spółdzielczej w obecnym kształcie nie byłaby możliwa. Tegoroczna edycja Forum cieszyła się bardzo dużą frekwencją. W obradach uczestniczyło ponad 575 reprezentantów banków spółdzielczych, specjalnie zaproszonych gości i wystawców. Głównymi tematami przeprowadzonych dyskusji były: I. Model biznesowy i efektywność działania banków spółdzielczych II. Postęp w zakresie przygotowań bankowości spółdzielczej do zmian regulacyjnych będących następstwem wejścia w życie pakietu CRD IV/CRR III. Rola polskiej bankowości spółdzielczej w przyszłości IV. Wnioski dla bankowości spółdzielczej płynące z wdrożenia rekomendacji U V. Banki spółdzielcze wobec wyzwań nowych regulacji ws. wsparcia biznesu Krzysztof Pietraszkiewicz, Prezes Związku Banków Polskich przywitał zgromadzonych gości, otwierając tym samym pierwszy dzień obrad. Na wstępie Prezes Pietraszkiewicz zwrócił uwagę, że rok 2014 jest rokiem szczególnym. Obchodzimy 25lecie transformacji, 20lecie uchwalenia tzw. ustawy świętojańskiej, a także utworzenia BFG. Banki spółdzielcze są ważnym partnerem rozwoju polskiej gospodarki i obywateli. Ich specyfika i charakter działalności są zarówno źródłem siły, jak i słabości tego sektora. Należy zwrócić uwagę, że następuje modyfikacja regulacyjna, która prowadzi do zmiany modelu biznesowego. Ma ona zapewnić zwiększenie możliwości rozwojowej, poprawić konkurencyjność, a także zapewnić większą stabilność polskich, lokalnych instytucji 1

2 finansowych i banków zrzeszających. Ten typ rozwiązań został zastosowany przez regulatorów praktycznie w całej Europie. Wielkim wyzwaniem dla bankowości spółdzielczej są zmiany demograficzne, migracje ludności oraz rosnące oczekiwania klientów. Ponadto obecnie mamy do czynienia z tzw. szokiem regulacyjnym, czyli nadmiarem regulacji nałożonych na instytucje finansowe. Wśród ogromu nowych przepisów, z jakimi należy się zmierzyć istotnym problemem jest brak zastosowania zasady proporcjonalności wobec lokalnych i mniejszych instytucji finansowych w Polsce. Następnie Prezes Pietraszkiewicz odniósł się do sytuacji sektora spółdzielczego. Zwrócił uwagę, że w niektórych bankach spółdzielczych obserwowana jest stagnacja, a nawet regres: spadek efektywności, pogorszenie portfela kredytowego, spadek jakości zabezpieczeń, problem z dywersyfikacją źródeł dochodu, problem z koniecznością inwestycji w nowe technologie, wyraźny spadek liczby członków banków spółdzielczych. Jednakże, to nie oznacza, że bankowość spółdzielcza w Polsce jest w złej kondycji. To czas na refleksję oraz podjęcie działań, aby przeciwdziałać pogłębieniu się tych tendencji. Prezes Związku Banków Polskich zwrócił uwagę, że w ostatnich latach modne stało się pojęcie repolonizacji sektora bankowego. Należy zwrócić uwagę, że w czasie kryzysu udział kapitału krajowego w polskim sektorze bankowym wzrósł o kilkanaście procent, a aktywa zarządzane przez sektor bankowy z rodzimym polskim kapitałem osiągnęły blisko 40% udział. W związku z tym można powiedzieć, że proces repolonizacji następuje w sposób naturalny. Banki z polskim kapitałem odegrały bardzo ważną rolę w finansowaniu polskiej gospodarki w sytuacji kiedy bardziej rygorystyczne podejście do udzielania kredytów zastosowały banki zagraniczne. Jednakże nie oznacza to, że nastąpił jakiś zły nurt zachowań w bankowości z kapitałem zagranicznym. Instytucje te odpowiedziały na apel władz polskich i przeznaczały całość lub większość wypracowanych zysków na fundusze, kiedy było trzeba zasiliły płynnością i zwiększyły swoje zaangażowanie. To też jest ważna część obrazu polskiej bankowości. Jednakże należy w tym miejscu zwrócić uwagę, na ważną lekcję, jaka płynie z obecnego kryzysu finansowego: w ekonomicznym i politycznym interesie obywateli, a także inwestorów krajowych i zagranicznych jest to, aby znaczna część sektora bankowego w każdym kraju była powiązana z rodzimym kapitałem. Kolejnym istotnym elementem jest odpowiednia dywersyfikacja sektora bankowego. Nie ma społecznej, stabilnej gospodarki rynkowej bez stabilnych, dobrze zdywersyfikowanych, zarządzanych i nadzorowanych banków. Z drugiej strony nie ma stabilnych banków przy niestabilnym państwie. Prawdą jest, że banki spółdzielcze są elitą polskiej gospodarki, dlatego tym bardziej konieczna jest dyskusja na temat kierunków rozwoju polskiej bankowości na następne 25 lat. Należy zwrócić uwagę, że pod względem relacji funduszy własnych/pkb, wielkości 2

3 kredytów dla przedsiębiorstw/pkb oraz poziomu oszczędności/pkb zajmujemy jedne z ostatnich miejsc w całej Unii Europejskiej. Jesteśmy dumni, że mamy stabilny, sprawny, nieźle zarządzany i nadzorowany sektor bankowy, ale w stosunku do potrzeb gospodarki jest on za mały. Jeżeli nie chcemy stać się barierą rozwoju przedsiębiorstw i obywateli, to konieczne jest podjęcie działań i zaproponowanie mądrej wieloletniej polityki postępowania. W tym miejscu Prezes Krzysztof Pietraszkiewicz zwrócił się do regulatorów o pomoc i wsparcie dla banków, aby banki mogły pomagać gospodarce. Podczas Sesji I Forum jego uczestnicy mieli okazję wysłuchać m.in. prezentacji Andrzeja Banasika, Członka Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, poświęconej efektywności działalności bankowości lokalnej. Prezes Banasiak podkreślił, że banki spółdzielcze są istotnymi dostarczycielami usług finansowych ze szczególną misją na obszarach pozamiejskich, ponieważ posiadają dużą sieć dystrybucji (stanowią ponad 1/3 wszystkich placówek bankowych) oraz pełnią rolę znaczącego pracodawcy (zatrudniają blisko 1/5 ogółu pracowników w sektorze bankowym). Odgrywają również istotną rolę w pozyskiwaniu depozytów. Na koniec II kw r. wolumen depozytów wyniósł 87 mld zł (udział w sektorze: 9,5%) w tym 70 mld zł gospodarstw domowych. Natomiast przyrost depozytów klientowskich w 2013 r. i po dwóch kwartałach 2014 r. stanowił ok. 1/5 wzrostu depozytów w sektorze. Przedstawiciel BFG podkreślił, iż ważną funkcją bankowości spółdzielczej jest dostarczanie finansowania dla rolnictwa. W 2013 r. portfel kredytów dla rolników indywidualnych sektora bankowości spółdzielczej łącznie z bankami zrzeszającymi wyniósł 17,6 mld zł wobec 26,1 mld zł w całym sektorze bankowym. Należy zwrócić uwagę na istotną rolę w dystrybucji kredytów preferencyjnych dla rolników. Udział sektora banków spółdzielczych w tym rynku wynosi 56,9%. Kolejnym zadaniem bankowości lokalnej jest wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. Kredytowanie MŚP przez banki spółdzielcze wspiera rozwój regionów. Banki te stabilizują kredytowanie przedsiębiorstw szczególnie w sytuacji, gdy aktywność sektora bankowego w tym obszarze jest ograniczona. Duże znaczenie banki spółdzielcze mają również w obsłudze samorządów lokalnych w zakresie przyjmowania depozytów i kredytowania ich działalności. Należy zwrócić uwagę, że 75% oddziałów tego sektora znajduje się w miejscowościach bez statusu miasta i w małych miastach (<20 tys. mieszkańców). W drugiej części swojego wystąpienia Prezes Andrzej Banasiak podniósł temat efektywności działalności lokalnych instytucji finansowych. Po 2008 r. suma bilansowa 3

4 sektora banków spółdzielczych wzrastała szybciej niż sektora komercyjnego. Szybszy rozwój sektora lokalnego pozwalał ograniczać skutki pogarszających się wskaźników efektywności oraz ryzyka kredytowego. Jednakże należy zwrócić uwagę, że zwiększenie dostępności usług banków komercyjnych na rynkach lokalnych (w tym poprzez bankowość elektroniczną) wymusza na bankach spółdzielczych dostosowanie cen produktów do oferty rynkowej np. obniżenie marż i prowizji. Malejąca marża w sektorze banków spółdzielczych nie jest dostatecznie rekompensowana wzrostem skali działania, co wpływa na pogarszanie się relacji wyniku działalności bankowej na zatrudnionego w bankach spółdzielczych, w porównaniu do pracownika banku komercyjnego. W sektorze spółdzielczym obniżająca się efektywność oraz nieuchronność ponoszenia kosztów powodują utrzymanie wysokiego poziomu wskaźnika C/I, podczas gdy w sektorze komercyjnym wskaźnik ten się zmniejsza. Banki lokalne próbują poprawić swoją sytuację finansową poprzez radykalne obniżanie kosztów; w porównaniu z bankowością komercyjną nakłady lokalnych instytucji finansowych stanowią: 2/3 kosztów osobowych na zatrudnionego oraz 1/3 kosztów rzeczowych (słabe wyposażenie miejsc pracy). Zrzeszenia banków spółdzielczych wydają ponad 5 razy mniej niż sektor komercyjny na wartości niematerialne i prawne warunkujące rozwój. Następnie Członek Zarządu BFG wskazał na czynniki ograniczające zrzeszenia, czyli na ujemną kontrybucję banków zrzeszających w rentowność zrzeszeń, a także na fakt, iż poziom marży łącznej zrzeszeń zbliżony jest do sektora komercyjnego przy ograniczonej skali biznesu. Prezes Andrzej Banasiak wypunktował również problemy strukturalne, jakie stoją przed sektorem bankowości lokalnej: - niska dochodowość, - obniżenie konkurencyjności, - brak możliwości ograniczania kosztów, - brak wspólnych rozwiązań typu back-office na poziomie zrzeszeń, - niskie nakłady na rozwój. Niezbędne jest dokonanie rewizji kierunków dalszego rozwoju i stworzenia nowego modelu biznesowego. Ograniczona efektywność w obecnym modelu ma podłoże strukturalne. Utrzymanie istniejącego modelu działania zrzeszeń, bez budowania silniejszych powiązań biznesowych, generuje ryzyko dalszego obniżania się efektywności działania zarówno banków spółdzielczych, jak i zrzeszających. Przedstawiciel Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w swoim wystąpieniu wskazał kierunek zmian, jakie jego zdaniem są niezbędne: konieczność poprawy efektywności w zakresie back-office w celu optymalizacji proporcji zatrudnienia pomiędzy back-office a sprzedażą 4

5 efektywne wykorzystanie obszarów działalności, w których banki spółdzielcze posiadają naturalne przewagi (obsługa klientów indywidualnych, rolników, MŚP, samorządów lokalnych oraz rozbudowana sieć dystrybucji na rynkach lokalnych). Integracja biznesowa zrzeszeń umożliwiłaby bankom spółdzielczym zwiększenie efektywności procesów back-office i koncentrację na działalności sprzedażowej. Nowoczesne rozwiązania technologiczno-organizacyjne pozwolą na zwiększenie efektywności i racjonalizację zatrudnienia (przesunięcie pracowników z back-office do działów sprzedaży). Modernizacja technologiczna jest możliwa przy współpracy na poziomie zrzeszeń. Kolejną kwestią, na jaką Andrzej Banasiak zwrócił uwagę to, że obecnie zrzeszenia nie wykorzystują korzyści wynikających z efektów skali. Efektywność C/I dla całych zrzeszeń jest podobna do tworzonej przez pojedyncze banki spółdzielcze. Łączna skala biznesu lokalnych instytucji finansowych pozwala na wdrożenie rozwiązań dających korzyści z prowadzonej działalności (wspólnie, a nie w pojedynkę). Wykorzystanie tego potencjału pozwala uzyskać warunki do obniżenia kosztów jednostkowych. Przedstawiciel BFG zwrócił uwagę, że część banków spółdzielczych mogłaby zmienić swój profil działalności na wyspecjalizowany, ale dla całego sektora oznaczałoby to marginalizację. Osiągnięcie efektów skali w sektorze możliwe jest przy wspólnych rozwiązaniach technologiczno-organizacyjnych w obrębie zrzeszeń. Dobrze zorganizowane zrzeszenie może osiągnąć wyższą dochodowość biznesu niż większość banków komercyjnych Następnie Prezes Banasiak przeszedł do omówienia kwestii związanych z utworzeniem IPS, zrzeszenia zintegrowanego oraz wprowadzenia nowego modelu biznesowego. Zwrócił uwagę, że IPS i zrzeszenie zintegrowane oznacza dostosowanie do CRD IV/CRR eliminuje konsekwencje wdrożenia zaostrzonych regulacji unijnych na poziomie zrzeszenia, jednakże nie rozwiązuje ich problemów efektywności. Natomiast nowy model biznesowy umożliwiłby zwiększenie efektywności banków spółdzielczych poprzez silną integrację technologiczno-organizacyjną, ale wymaga podmiotu wiodącego, który byłby kreatorem biznesu i organizatorem procesów back-office. Nowy model biznesowy może powstać jedynie jako wspólnie wypracowany efekt integracji technologiczno-organizacyjnej banków spółdzielczych. Bez IPS/zrzeszenia zintegrowanego nie będzie możliwe funkcjonowanie podmiotu wiodącego i realizacja integracji biznesowej. Kolejnym tematem były możliwe działania utrzymujące/zwiększające rentowność sektora bankowości spółdzielczej: zorientowanie na profil detaliczny działalności (obsługa klientów indywidualnych, rolników, mikro-firm, MŚP, samorządów lokalnych), 5

6 utrzymywanie rozbudowanej sieci dystrybucji ze względu na obsługę rozproszonych rynków lokalnych, kompleksowość i nowoczesność oferty produktów i usług. Banki spółdzielcze powinny zadbać o utrzymanie rozpoznawalności marki oraz autonomii biznesowej pojedynczych banków lokalnych. Dzięki dopasowaniu oferty produktów i usług do warunków i specyfiki rynków lokalnych spółdzielcze instytucje finansowe uzyskałyby pozycję banku pierwszego wyboru w wymiarze lokalnym, a przez to przewagę nad bankami komercyjnymi. Wsparcie biznesowe ze strony banku zrzeszającego w zakresie tworzenia rozwiązań typu back-office i zarządzania umożliwiłoby koncentrację na działalności sprzedażowej. Jako drugi mówca tej części obrad głos zabrał Dariusz Kacprzyk, Prezes Banku Gospodarstwa Krajowego. W swoim wystąpieniu podkreślił, że celem BGK nie jest konkurowanie z lokalnymi instytucjami finansowymi, tym bardziej, iż łączy je szereg wspólnych interesów: 1. Potrzeba wsparcia np. w zakresie płynności, związana z nowymi wymogami regulacyjnymi Prezes Kacprzyk zwrócił uwagę, że w nawiązaniu do nowych regulacji UE BGK będzie korzystał z pewnego uprzywilejowania, w związku z czym może wspomóc potrzebujące banki spółdzielcze w zakresie płynności. W tym miejscu BGK będzie chciał wystąpić w aktywniejszej roli niż dotychczas, zarówno jeśli chodzi o finansowanie ze środków własnych, jak i występowanie w roli pośrednika redystrybuującego pieniądze pochodzące od finansowych instytucji międzynarodowych typu Europejski Bank Inwestycyjny czy Bank Rozwoju Rady Europy. 2. Współpraca w zakresie nowego systemu poręczeniowo-gwarancyjnego Program de minimis okazał się wielkim sukcesem, w którym banki spółdzielcze miały spory udział, jednakże dobiega końca. Obecnie trwają prace nad nowym systemem udzielania gwarancji i poręczeń. Przedstawiciel Banku Gospodarstwa Krajowego wyraził nadzieję, że lokalne instytucje finansowe zaangażują się aktywnie również i w ten program. Zwrócił się z prośbą do przedstawicieli sektora spółdzielczego o wsparcie w rozmowach dot. programu z marszałkami wojewódzkimi i lokalnymi funduszami poręczeniowymi. 3. Udział w przetargach w programie Pierwszy biznes - Wsparcie w starcie Prezes Kacprzyk zachęcał banki spółdzielcze do wzięcia udziału w ww. przetargach, argumentując, że jest to bardzo korzystne dla wsparcia rozwoju lokalnego oraz dobry pomysł na biznes. 4. Budowa systemu współfinansowania lokalnych inwestycji 6

7 Do tej pory ten instrument nie był odpowiednio wykorzystywany, zwłaszcza w zakresie obsługi podmiotów, które mogłyby być klientami banków spółdzielczych, ale chociażby ze względu na limit koncentracji czy inne ograniczenia lokalne instytucje finansowe nie są tym zainteresowane. Uczestnicy Forum zostali poinformowani, że Bank Gospodarstwa Krajowego planuje rozwinąć sieć lokalnych oddziałów, w celu uniknięcia ryzyka koncentracji i nadmiernego obciążania pracowników w centrali. Coraz więcej rzeczy będzie robionych lokalnie. W tej kwestii również liczy na wsparcie i współpracę banków spółdzielczych. 5. Postulat do banków z nadpłynnością Dariusz Kacprzyk zwrócił się do lokalnych instytucji finansowych, które charakteryzują się nadpłynnością, ale nie mają pomysłu na jej efektywne wykorzystanie. BGK zamierza w ramach różnych programów (np. w ramach programu Inwestycje Polskie ) zaangażować się finansowo i kredytowo na duże kwoty. Dlatego też będą musieli sięgnąć do płynności w różnych miejscach. Przy zachowaniu zerowej wagi ryzyka i przy zapewnieniu marży wyższej niż w przypadku papierów skarbowych może część banków uzna, że jest to atrakcyjna propozycja dla nich. Na zakończenie swojego wystąpienia Prezes Dariusz Kacprzyk wyraził opinię, że liczy, iż BGK i banki spółdzielcze znajdą możliwości realnej współpracy. Podkreślił, że instytucje te mają ze sobą wiele wspólnego, dlatego warto połączyć siły. Kolejnym prelegentem w Sesji I był dr Mariusz Cholewa, Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A., który przedstawił prezentację pt. Klienci banków spółdzielczych na rynku kredytowym w Polsce. Grupa BIK oferuje dostęp do największej bazy informacji o zobowiązaniach w Polsce. Prawie połowa udzielanych kredytów konsumpcyjnych przypada na miejscowości do 25 tys. mieszkańców gdzie dominują lokalne instytucje finansowe. To się przekłada na jakość portfela kredytowego - udział kredytów przeterminowanych w małych miejscowościach wynosi zaledwie 3,7%. Jednakże, jak zaznaczył Prezes Cholewa, w dużych miastach banki spółdzielcze nie radzą sobie już tak dobrze. Powodem takiego stanu rzeczy może być, m.in. to że w miastach mają większe znaczenie zaawansowane modele statystyczne do oceny ryzyka kredytowego. Pierwsze półrocze 2014 r. było rekordowe pod względem sprzedaży kredytów konsumpcyjnych - prawie 38 mld zł z czego udział banków spółdzielczych wyniósł 4,9%. Dynamika sprzedaży kredytów konsumpcyjnych była wyższa w bankach komercyjnych niż w bankach spółdzielczych. Jako jedną z przyczyn można tu wskazać lojalność klientów. Łączne zadłużenie klientów kredytowych banków spółdzielczych wynosi ok 35 mld zł, z czego 15 mld zł poza sektorem (kredyty mieszkaniowe - 10 mld zł, kredyty konsumpcyjne - 5 mld zł). Z danych Biura Informacji Kredytowej S.A. wynika, że 43% klientów kredytowych 7

8 lokalnych instytucji finansowych w ostatnim roku zaciągnęło nowy kredyt. Niestety większość z nich została zaciągnięta poza sektorem spółdzielczym. Prezes Mariusz Cholewa zwrócił również uwagę, że ponad 200 tys kredytów konsumpcyjnych klientów banków lokalnych zostanie wkrótce spłacona. Dokonując podsumowania swojego wystąpienia Prezes BIK S.A. podkreślił, że: siłą banków spółdzielczych jest znajomość rynków lokalnych, klienci lojalni są bardziej wartościowi dla banków, cykliczne monitorowanie portfela kredytowego klientów pozwala lepiej reagować na potrzeby klientów (zaobserwowano 3 razy szybszy wzrost liczby klientów w bankach spółdzielczych, które aktywnie monitorują kredytowe portfele korzystając z informacji BIK w porównaniu do banków, które tego nie robią). Kolejną częścią Sesji I była dyskusja na temat pożądanych kierunków działań w celu poprawy efektywności funkcjonowania banków spółdzielczych, którą moderował Prezes Krzysztof Pietraszkiewicz. Udział w niej wzięli: Bartosz Kublik, Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Ostrowii Mazowieckiej Zdzisław Kupczyk, p.o. Prezesa Zarządu BPS S.A., Ryszard Lorek, Prezes Zarządu SGB S.A., Elżbieta Nowakowska-Akkermans, Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Dzierżoniowie, dr Mariusz Cholewa, Prezes Zarządu BIK S.A. oraz dr Michał Szymański, Wiceprezes Zarządu KIR S.A. Na początku dyskusji Prezes Bartosz Kublik nawiązał do wypowiedzi wcześniejszych prelegentów, zwracając uwagę, że nie po raz pierwszy temat niższej efektywności został poruszony podczas Forum Liderów Banków Spółdzielczych. Jednakże jak podkreślił banki spółdzielcze będą zawsze cechowały się pewną niższą efektywnością niż sektor komercyjny, ze względu chociażby na inny rynek prowadzenia działalności. Bez lokalnych instytucji finansowych poziom wykluczenia społecznego i finansowego byłby w Polsce zdecydowanie większy. Następnie Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Ostrowii Mazowieckiej przedstawił swoją opinię na temat możliwości poprawy efektywności funkcjonowania banków spółdzielczych i możliwych działaniach w tym zakresie. Przede wszystkim agregacja środków w bankach zrzeszających powoduje, że banki spółdzielcze z jednej strony wykazują się nadpłynnością, a z drugiej strony kupują z rynku środki drożej niż instytucje komercyjne. W związku z tym należałoby uruchomić lepszą transmisję środków zagregowanych na poziomie banku zrzeszającego do tych instytucji, które mają większy apetyt na ryzyko i większe możliwości kapitałowe, ludzkie, organizacyjne itd., aby mogły na tych środkach 8

9 opierać swoje długoterminowe aktywa (co obecnie nie jest możliwe, bo są to środki niestabilne). Ponadto należy zbudować silniejsze zaufanie zarówno wewnętrzne w zrzeszeniu, jak i pomiędzy obiema grupami. Dodatkowo wskazane byłoby wypracowanie wewnętrznego systemu ratingowego banków spółdzielczych (w celu oceny, jakie ryzyko dla całej grupy generują poszczególne jednostki), skoncentrowanie back-officu, sprawozdawczości itd. Pytanie, jakie się nasuwa przy tych postulatach, to w jaki sposób i w jakim czasie jest to możliwe do osiągnięcia w tak zatomizowanym środowisku. Prezes Zdzisław Kupczyk został poproszony o odpowiedź na pytanie, jakie powinny być proporcje pomiędzy działalnością apeksową a komercyjną/biznesową w banku zrzeszającym, aby efektywność była większa. Jego zdaniem powinno się połączyć oba elementy, ponieważ przeniesienie kosztów działalności apeksowej na banki spółdzielcze byłoby trudne dla nich do zrealizowania, tym bardziej, że czeka je wiele obciążeń i kosztów związanych z nowymi regulacjami. Takie rozwiązanie nie służyłoby również podniesieniu efektywności zrzeszenia jako całości. Według Prezesa Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. należy jednoznacznie i zdecydowanie określić funkcje i role banków zrzeszających i w sposób rozsądny wyważyć proporcje między apeksem a komercją. Jest to bardzo trudne, ponieważ zbalansowanie tych elementów wymaga wnikliwej pracy analitycznej, ale zdaniem Prezesa Kupczyka nie jest to zadanie niemożliwe. Przedstawiciel BPS S.A. zwrócił się do reprezentantów banków spółdzielczych o zgłaszanie potrzeb/obszarów wymagających skatalogowania i zunifikowania oraz do regulatora, aby określił zakres usług, które bank zrzeszający będzie zobligowany świadczyć na rzecz mniejszych podmiotów. Nowe regulacje pomimo tego, że budzą obawy, mogą stanowić szansę na uporządkowanie tych kwestii, które od lat tego wymagały. Zdaniem Prezesa Ryszarda Lorka podczas prac nad nowym modelem biznesowym i poszukiwaniem sposobów poprawy efektywności, powinno się wziąć pod uwagę trzy obszary, w których reprezentowana przez niego instytucja funkcjonuje: 1. Bank zrzeszający a optymalizacja banku Czyli poprawa funkcjonowania banku zrzeszającego, która jest bardzo ważna zwłaszcza z punktu widzenia działalności apeksowo-komercyjnej, np. poprzez optymalizację procesów wewnętrznych. 2. Oferta do banków spółdzielczych Powinna być konkurencyjna, pozwalająca budować silną pozycję biznesową banku spółdzielczego na obszarze lokalnym oraz poprawiająca jego uproduktowienie. 9

10 3. Reprezentacja sektora, aby umożliwić mu rozwój Zarówno banki zrzeszające, jak i spółdzielcze powinny reprezentować sektor w rozmowach m.in. z regulatorami i różnego rodzaju organizacjami, aby tworzyć ramy jego rozwoju. Należy wesprzeć instytucje zewnętrzne w budowaniu silnej bankowości spółdzielczej. Następnie Pani Prezes Elżbieta Nowakowska-Akkermans została poproszona o odpowiedź na pytanie, jakie jej zdaniem powinny być relacje między bankami spółdzielczymi, a bankiem zrzeszającym i jaką postawę powinny przyjąć lokalne instytucje finansowe. Pani Prezes Banku Spółdzielczego w Dzierżoniowie na wstępie swojej wypowiedzi podkreśliła, że utrzymanie efektywności stanowi ogromny wysiłek. Poinformowała również uczestników Forum, że widzi spore możliwości i szanse dla banków spółdzielczych w utworzeniu Systemu Ochrony Instytucjonalnej, ponieważ będzie się to wiązało m.in. z przejrzeniem dotychczas obowiązujących procesów, a co za tym idzie dążeniem do poprawy sytuacji i wprowadzenia korzystnych zmian. Przykładowo, utworzenie IPS będzie oznaczało zmniejszenie kosztów banków spółdzielczych, chociażby poprzez wprowadzenie większej powszechności pewnych usług (np. audytów), obniżenie kosztu w zakresie badania ryzyka, czy zmniejszenie kosztów związanych ze sprawozdawczością (mogłaby być generowana na poziomie banku zrzeszającego). Pani Prezes Nowakowska-Akkermans wyraziła opinię, że banki spółdzielcze powinny teraz ponieść pewne inwestycje kosztem spadku efektywności, aby w przyszłości móc się rozwijać i odpowiednio zaoszczędzić. Powinny również być bardziej otwarte i aktywne w zakresie nowych produktów. W przeciwnym wypadku nie będą w stanie przebić oferty banków komercyjnych, a ich usługi pozostaną drogie. Prezes Mariusz Cholewa został poproszony o udzielenie informacji, co Biuro Informacji Kredytowej S.A. może zaoferować bankom zrzeszającym i spółdzielczym w budowaniu nowej strategii. Zwrócił on uwagę, że jest pewien obszar, który można określić jako niechciane dziecko w bankowości -mikroprzedsiębiorcy. Często łączą oni finanse przedsiębiorstwa z finansami prywatnymi. Te banki, które wchodzą ze swoją działalnością na tę część rynku, coraz częściej obserwują klientów w sposób holistyczny przeprowadzają analizę zachowania podmiotu jako osoby prywatnej oraz jako przedsiębiorcy (np. poprzez przegląd portfela kredytowego na podstawie raportów BIK S.A.). Pozwala to na przygotowanie lepszej, a zarazem bardziej dostosowanej oferty. Banki spółdzielcze powinny wyeksplorować i rozwinąć takie podejście, ponieważ może ono prowadzić do sukcesu. Nikt nie zna klienta na małym rynku lokalnym lepiej niż właśnie banki spółdzielcze. 10

11 Następnie w ramach dyskusji Michał Szymański, Wiceprezes Zarządu KIR S.A. w odpowiedzi na pytanie, co w nowej odsłonie Krajowa Izba Rozliczeniowa mogłaby zaproponować bankom spółdzielczym, aby zachowały konkurencyjność, oznajmił, że instytucje te powinny się skoncentrować na obszarze transakcyjnym, a zwłaszcza płatnościach. Według opinii Wiceprezesa Szymańskiego bankowość transakcyjna przechodzi obecnie renesans. Po kryzysie banki wyciągnęły wniosek, że jest to stabilne źródło dochodu. Wsparcie efektywności powinno nastąpić poprzez skuteczne wdrażanie nowych produktów. Należy zwrócić uwagę, że rynek charakteryzuje się szybkimi zmianami. Jako nowe trendy, należy wskazać: płatności natychmiastowe (np. Express ELIXIR; KIR S.A. jest jednym ze światowych liderów w tym zakresie. Obecnie trwają prace nad interoperacyjnością tych płatności, w celu umożliwienia dokonywania transakcji tego rodzaju o charakterze międzynarodowym), płatności mobilne, płatności kartowe (zwłaszcza tutaj następują duże zmiany związane z szokiem regulacyjnym) usługa OGNIVO (usługa bardzo szybko się rozwija, jest oparta o współpracę z ZUS i urzędami komorniczymi, np. zajęcia egzekucyjne. W przyszłości dotyczyć również będzie kwestii spadkowych). Kolejnym zagadnieniem poruszonym podczas dyskusji była kwestia zachęcenia Polaków do członkostwa w bankach spółdzielczych. Prezes Bartosz Kublik na początku swojej wypowiedzi zwrócił uwagę, że konieczność utworzenia IPS i poszukiwanie rozwiązań służących poprawie efektywności banków spółdzielczych, wiąże się z różnego rodzaju dostosowaniami, które będą bardzo kosztowne, w tym społecznie. Dlatego zaapelował do regulatorów, żeby przy wypracowywaniu nowych zasad wzięli to pod uwagę (np. aby wprowadzono ulgę dla IPS w opłacie wnoszonej przez jej członków na BFG). Następnie Prezes Kublik odniósł się do kwestii umasowienia członkostwa. Jest to szansa na pozyskanie klienta mocniej związanego z bankiem, jednakże nie uda się tego dokonać bez jasnego pokazania konkretnych korzyści wynikających z członkostwa w banku spółdzielczego. Dotychczasowa propozycja wypłaty dywidendy jest korzystna jedynie dla osób zamożnych. Ponadto przy dzisiejszym ROE i ROA nie można dokonać wypłaty dużych dywidend, bo nie zostanie środków na dokapitalizowanie banku. Należałoby się zatem zastanowić nad premiowaniem członkostwa przy użyciu oferty bankowej. Jednakże znalezienie odpowiednich rozwiązań prawnych w tym zakresie jest bardzo trudne. Ponadto 11

12 należałoby owo umasowienie odpowiednio połączyć z ładem korporacyjnym i odpowiedzialnością członków. Prezes Zdzisław Kupczyk odniósł się do kwestii unikania konfliktu interesów przy pracach nad poprawą efektywności banków spółdzielczych. Podkreślił, że jest to temat delikatny, ale do rozstrzygnięcia. Wskazał na niezdrową tendencję do podkradanie sobie klientów przez poszczególne banki. Takie postępowanie mocno osłabia bank lokalny, a także nie daje zysków instytucji, która taką praktykę stosuje. Konieczne jest działanie w sposób zrównoważony, z ograniczonym apetytem na ryzyko. Prezes Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. zwrócił uwagę, że reprezentowana przez niego instytucja jest obecnie w trakcie podejmowania kroków w kierunku restrukturyzacji sieci. Podkreślił, że dolegliwe jest uczenie się na własnych błędach, ale konieczne w celu dalszego rozwoju. Ryszard Lorek, Prezes Zarządu SGB S.A. wyraził słowa zadowolenia, że Bank Polskiej Spółdzielczości również przyjął podejście IPSowe, ponieważ daje to możliwość silnej współpracy pomiędzy zrzeszeniami. Budowanie nowego modelu biznesowego oznacza wyzwania średnio i długoterminowe, które będą miały wpływ na pozycję na rynku. Podkreślił, że w modelu apeksowo-biznesowym rolą banku zrzeszającego jest uzupełnianie biznesu i wspieranie banków spółdzielczych, a nie konkurowanie z nimi. Należy również zwrócić uwagę, że walka małych banków spółdzielczych na rynku lokalnym jest nieetyczna, osłabi je i da pole do wejścia instytucjom komercyjnym. Pani Prezes Elżbieta Nowakowska-Akkermans w odpowiedzi na pytanie jak zachować specyfikę i konkurencyjność banków spółdzielczych, wyraziła opinię, że jest przeciwniczką konsolidacji lokalnych instytucji finansowych. Każda z nich jest indywidualna i odpowiada na inne potrzeby lokalne. Bank zrzeszający powinien przygotować ramy i przestrzeń do działania bankom spółdzielczym, które powinny ją wypełnić zgodnie ze swoimi potrzebami i specyfiką działalności. Pani Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Dzierżoniowie zwróciła się również do przedstawicieli lokalnych instytucji finansowych z przypomnieniem, że rolą banków spółdzielczych nie jest jedynie wymaganie i oczekiwanie od banku zrzeszającego, ale także jego wsparcie zarówno organizacyjne, jak i finansowe. Wyraziła również opinię, że dzięki IPS widzi szansę na zwiększenie transparentności między bankiem zrzeszającym a spółdzielczymi oraz rozwiązanie problemu konkurowania banków. 12

13 Na zakończenie tej części Forum, jego uczestnicy mieli okazję zapoznać się z prezentacją Artura Wójtowicza, Senior Relationship Manager w Visa Europe, pt. Visa w Polsce: innowacyjne usługi płatnicze. Oprócz informacji nt. Visa Europe i jej najnowszych produktów, Pan Wójtowicz zwrócił uwagę, że w mniejszych miejscowościach mamy mniejsze możliwości płacenia kartą w sklepach, przez co ludzie częściej korzystają z bankomatów. Oznacza to większy koszt dla instytucji finansowej, tym bardziej jeśli klient skorzysta z bankomatu innego banku. Ponadto w związku z wprowadzeniem przepisów o interchange, przychód z transakcji sklepowych również spadnie. Przedstawiciel Visa Europe zasugerował, że jeżeli banki spółdzielcze przesunęłyby gotówkę, która jest w bankomatach do sklepów, to widzi w tym w dłuższej perspektywie możliwość zasypania powstałej dziury dochodowej. Sesja II została poświęcona postępowi w zakresie przygotowań bankowości spółdzielczej do zmian regulacyjnych będących następstwem wejścia w życie pakietu CRD IV/CRR. W roli moderatora tej części Forum wystąpił Jerzy Bańka, Wiceprezes Związku Banków Polskich. Uczestnicy Forum mieli okazję zapoznać się z zagadnieniami dotyczącymi prac regulacyjnych na poziomie Polski, mającymi na celu przystosowanie sektora bankowości spółdzielczej do nowych wymogów Unii Europejskiej oraz ze stanem przygotowań do wdrożenia Systemu Ochrony Instytucjonalnej w zrzeszeniach. Pierwszym prelegentem tego panelu był Piotr Piłat, Dyrektor Departamentu Rozwoju Rynku Finansowego w Ministerstwie Finansów, który podkreślił, że wszystkie prace nad projektami legislacyjnymi, a zwłaszcza nad transpozycją CRD IV/CRR do polskiego prawa, prowadzone są w jak najlepszym interesie banków spółdzielczych. Wdrożenie pakietu CRD IV wymaga wprowadzenia zmian w wielu polskich regulacjach, w tym m.in. ustawie o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i banków zrzeszających, Prawo bankowe, a także w nowo projektowanej ustawie o nadzorze makroostrożnościowym. Należy zwrócić uwagę, że dyrektywa pozostawia pewną dowolność w niektórych miejscach przy wyborze rozwiązań podejmowanych przez państwa członkowskie. Właśnie w tym obszarze mieszczą się przepisy, które nasz rząd przewiduje wprowadzić dla banków spółdzielczych. Dyrektor Piłat wyraził nadzieję, że rozwiązania zawarte w nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i banków zrzeszających będą na pewien czas programowały strukturę tego rynku. Wyraził nadzieję, że pozwolą one wzmocnić sektor spółdzielczy i ograniczyć pewne zagrożenia, przede wszystkim powiązane ze zmianami w otoczeniu biznesowym. Piotr Piłat zwrócił uwagę, że prace nad ustawą trwają już od dłuższego czasu i na każdym etapie był przeprowadzany proces konsultacyjny. Stanowiska poszczególnych stron 13

14 niejednokrotnie bardzo się od siebie różniły i przeprowadzono wiele trudnych dyskusji. Przedstawiciel Ministerstwa Finansów poinformował słuchaczy, że nie wiadomo jak długo jeszcze potrwają prace nad nowelizacją, ale wyraził nadzieję, że przy przyspieszonym trybie postępowania projekt zostanie przedstawiony w Sejmie w październiku br. Następnie Dyrektor Piotr Piłat przedstawił najważniejsze rozstrzygnięcia, które zostały zamieszczone w projekcie przygotowanym przez Ministerstwo Finansów: Czy powinno być zrzeszenie zintegrowane czy jakaś inna forma zadecydowano, że pewien obszar integracji powinien być dużo bardziej zarysowany i precyzyjny niż miałoby to miejsce w przypadku zrzeszenia zintegrowanego. Taki pogląd uzyskał akceptację zarówno sektora, jak i KNF. Kto może utworzyć IPS organem decyzyjnym w tym obszarze jest Komisja Nadzoru Finansowego, do której należeć będzie akceptacja umowy Systemu Ochrony Instytucjonalnej. Co do zasady IPS nie musi funkcjonować w ramach zrzeszenia. Zakres terytorialny działalności banków spółdzielczych ze względu na brak doprecyzowania propozycji banków spółdzielczych dot. zniesienia ograniczeń, postanowiono, że w tym zakresie nie nastąpi zmiana przepisów. Kurs euro MF zadecydowało o zastosowaniu mechanizmu jak w przypadku liczenia długu Skarbu Państwa, tzn. w ustawie pozostaje liczenie kapitału według kursu z danego dnia bilansowego, natomiast w przypadku wyciągnięcia skutków nadzorczych bądź w przypadku konieczności uzupełnienia kapitału, w razie wątpliwości będzie liczony kurs średni. Finansowanie IPS zaproponowano, że dla IPS zostaną zredukowane koszty związane z nadzorem o 20%. W przypadku opłat na rzecz BFG, problem jest bardziej skomplikowany, ze względu na prace toczące się na poziomie UE dot. poziomu składki na systemy resolution i gwarantowania depozytów. Wszystkie te składki mają być liczone w oparciu o ryzyko. Obecnie trwają prace nad aktami wykonawczymi do dyrektyw, które powinny zostać zakończone w połowie przyszłego roku. Należy spodziewać się weryfikacji przepisów dot. wysokości poszczególnych opłat na szczeblu krajowym w kolejnych latach. Opłata ostrożnościowa do BFG - Ministerstwo Finansów zaproponowało, aby banki spółdzielcze zrzeszające się w ramach IPS nie były nią objęte. Fundusz restrukturyzacji banków spółdzielczych zapadła decyzja, że fundusz będzie mógł również służyć kredytowaniu banków, które będą chciały utworzyć IPS. Dodatkowo ta pomoc może zostać umorzona w ramach pomocy de minimis przy spełnieniu odpowiednich warunków, w tym promowania zwiększonej efektywności banków spółdzielczych. 14

15 Podatki istniałaby możliwość preferencyjnego traktowania IPS z punktu widzenia VAT i podatków pośrednich, jednakże należy znaleźć odpowiednie odwołania do dyrektywy. W tym miejscu Dyrektor Piłat zaapelował do przedstawicieli banków spółdzielczych o wsparcie w poszukiwaniu odwołań, umożliwiających potraktowanie IPS jako silnie zintegrowanej struktury w rozumieniu przepisów o VAT. W przypadku PDOP składka na wehikuł, który będzie stanowił podstawę finansowania funkcji IPS będzie stanowiła KUP dla banków. Dodatkowo wpływy z opłat na fundusz, który będzie stanowił podstawę działania IPS będą zwolnione z opodatkowania, ale co za tym idzie środki wydatkowane z tego funduszu nie będą mogły być kosztem. Definicja banku zrzeszającego nowością w porównaniu do dotychczasowych przepisów, jest zdefiniowanie banków zrzeszających poprzez pełnione funkcje, a nie jak dotychczas poprzez wymienienie ich nazw. Dyrektor Piotr Piłat zwrócił uwagę, że podobne problemy z transpozycją przepisów CRD IV/CRR mają m.in. Niemcy i Austria. Odmienny model rozwiązań zastosowano we Francji i Włoszech, jednakże we wszystkich państwach członkowskich UE trwają dyskusje nad dalszym funkcjonowaniem sektora. Należy zwrócić uwagę, że CRD IV nie rozróżnia banków pod względem wielkości (wyłączono jedynie banki państwowe i SKOKi). Dlatego też z racji iż banki spółdzielcze są bankami, to muszą być traktowane tak jak pozostałe instytucje tego typu i podlegać pod ten sam reżim nadzorczy co duże banki. Co za tym idzie niezbędne jest przeniesienie pewnych czynności banków spółdzielczych na wyższy poziom integracji. Drugim gościem, który zabrał głos w tej części Forum był Wojciech Kwaśniak, Zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego. Przedstawiciel KNF zwrócił uwagę na niepokojące zjawisko, że w środowisku niskich stóp procentowych (które i tak są wyższe niż te obowiązujące w strefie euro) małe banki spółdzielcze rozwijają się wolno, a niektóre natrafiły nawet na barierę dalszego rozwoju (np. problemy z osiągnięciem minimum kapitałowego). Natomiast rozwój dużych banków lokalnych jest systematycznie ograniczany m.in. przez wysokie koszty marketingowe, outsourcing, projekty informatyczne, które nie są skorelowane z polityką zrzeszenia itp. Taka sytuacja rodzi wiele ryzyk i wpływa na zwiększenie zróżnicowania w zrzeszeniach. Następnie Przewodniczący Kwaśniak zwrócił uwagę na brak wspólnego rynku kredytowo-depozytowego. Część banków płaci za dużo za płynność, część zarabia zbyt mało w skutek utrzymywania zbyt wysokiej nadpłynności. Brak jest efektywnego wykorzystania własnych źródeł płynności pozyskiwanych przez spółdzielców. Dlatego też wydaje się, że System Ochrony Instytucjonalnej ze skutecznymi mechanizmami zarządzania płynnością, 15

16 systemami pomocowymi i wsparcia grupowego może zapewnić stabilny i zrównoważony rozwój zarówno małych, jak i dużych banków, w tym banków zrzeszających. Kolejnym omówionym przez przedstawiciela KNF zagadnieniem były problemy banków zrzeszających, które powodują zagrożenie dla stabilnego rozwoju instytucji zrzeszonych. W tym miejscu wskazał m.in. na brak skutecznej reakcji banków spółdzielczych (jako właścicieli) na zachowanie banków zrzeszających. Nie buduje się jasnej i stabilnej strategii na przyszłość, a jedynie rozwiązuje problemy na zasadzie ad hoc. Nowelizacja ustawy o bankach spółdzielczych i zrzeszających ma posłużyć weryfikacji takich zachowań oraz sprawdzeniu ile banków ostatecznie utrzyma się na rynku. Istotnym problemem wskazanym przez Wojciecha Kwaśniaka jest również brak ciągłości i co za tym idzie stabilności zarządzania bankami zrzeszającymi. Obowiązkiem banków spółdzielczych jest niedopuszczenie do takiej sytuacji. Jest ona wynikiem braku efektywnych mechanizmów kontroli zarządzania bankami zrzeszającymi. Kolejną wskazaną kwestią jest brak związku oceny efektywności członków rady nadzorczej banków zrzeszających z oceną tej samej osoby jako prezesa w zrzeszonym banku. Przewodniczący Kwaśniak powiedział, iż KNF oczekuje, że w ramach przebudowy procesów, struktur i strategii ten element zostanie odpowiednio uporządkowany konieczne jest powiązanie oceny i odpowiedzialności na stanowiskach kierowniczych. Kolejną kwestią, na jaką zwrócono uwagę był brak jednolitej strategii zrzeszenia. Zwłaszcza w ostatnim okresie przyjmowane oficjalne dokumenty na różnych etapach, postanowienia i stanowiska często były sprzeczne, nierealizowane lub nieegzekwowane przez bank zrzeszający oraz przez banki spółdzielcze. Ponadto Wojciech Kwaśniak wskazał również, na zbyt luźne związki pomiędzy uczestnikami zrzeszenia, które powodują w konsekwencji postrzeganie zrzeszenia przez pryzmat indywidualnych interesów (tj. z pozycji pojedynczego banku spółdzielczego, a nie z pozycji banku zrzeszającego). Taka sytuacja ma spory wpływ na wyższe koszty, w tym dot. ryzyka i ograniczenie tempa rozwoju wszystkich członków grupy. Biorąc powyższe pod uwagę, IPS z określonymi zasadami kontroli wszystkich uczestników powinien zapewnić przejrzyste i uczciwe zasady partycypacji zarówno w kosztach, jak i wypracowywanych zyskach, jednakże to będzie wymagało zmiany sposobu postrzegania zrzeszenia jako coś wspólnego, w czym się uczestniczy. Następnie Wiceprzewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego stwierdził, że przeglądając strategie rozwojowe zrzeszeń wydaje się, że w obecnych strukturach organizacyjnych nastąpiło wyczerpanie ich zdolności absorpcji ryzyka. Dotychczas stosowanym w sytuacjach kryzysowych środkiem ratującym był proces łączeniowy. Należy się zastanowić czy takie działanie jest wystarczające i niewyczerpane na przyszłość. Jak 16

17 wskazał Zastępca Przewodniczącego KNF, wg nowych regulacji należy zbudować system, który pozwoli funkcjonować małym, średnim i największym bankom. Konieczny jest szybki postęp prac w strategii i sposobie postępowania. Obecnie oba zrzeszenia prowadzą prace nad wdrożeniem IPS, jednakże zdaniem Wojciecha Kwaśniaka dotychczas żadne z nich nie jest gotowe i nie spełniło warunków, aby je utworzyć. W tym miejscu przedstawiciel KNF wskazał na długość dyskusji trwających nad tym zagadnieniem (5 lat) i brak zauważalnego postępu. Dlatego też zrzeszenia powinny znacznie przyspieszyć prowadzone prace. Zgodnie z projektem aktu delegowanego krajowy organ nadzoru nie będzie mógł przyznać ulgowej wagi odpływów zrzeszeniom innym niż IPS oraz grupom skonsolidowanym. Oznacza to, że wybranie formy zrzeszenia zintegrowanego oznacza brak różnego rodzaju benefitów. Ponadto Wojciech Kwaśniak podkreślił, że KNF wspiera dążenia, aby jak najszybciej zakończono pracę nad ustawą o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i zrzeszających, co pozwoliłoby lokalnym instytucjom finansowym na odpowiednie przygotowanie do nowej rzeczywistości regulacyjnej, a także umożliwiłoby stabilne funkcjonowanie i rozwój. Datą graniczną uznania zrzeszeń za Systemy Ochrony Instytucjonalnej będzie wejście w życie aktu delegowanego Komisji Europejskiej dotyczącego wskaźnika LCR. Według wytycznych KE pierwszy raport ws. LCR powinien zostać złożony za miesiąc październik 2015 r., co oznacza, że pozostało 12 miesięcy na praktyczne wprowadzenie nowych przepisów w życie. Przewodniczący KNF poinformował uczestników, że obecnie wartość LCR w bankach zrzeszających nieznacznie przekracza 40%, co oznacza brak możliwości funkcjonowania tych banków bez naruszania przepisów. Wojciech Kwaśniak wyraził opinię, że banki zrzeszające bez zbudowania Systemu Ochrony Instytucjonalnej nie mają szans na osiągnięcie wymaganego wskaźnika LCR w sposób samodzielny. Następnie odniósł się do środków odkładanych przez banki spółdzielcze na rzecz BFG, sugerując, że warto byłoby wprowadzić pewne zmiany systemowe, oparte na ocenie ryzyka całego IPS. W kwestii poruszonych wcześniej problemów podatkowych wskazał, że może pomocne przy ich rozwiązaniu byłoby przyjrzenie się sposobom rozliczania podatkowego zagranicznych IPS. Zwrócono również uwagę, że System Ochrony Instytucjonalnej daje także możliwość zwolnienia z limitów zaangażowania kapitałowego. Owe limity w dniu dzisiejszym dla wielu banków w zrzeszeniach stanowią istotny problem. Kolejnym pozytywnym aspektem systemu jest brak konieczności tworzenia planów naprawczych i restrukturyzacyjnych na poziomie pojedynczych banków spółdzielczych. Ponadto IPS porządkuje od strony regulacyjnej funkcjonowanie zrzeszenia. 17

18 Zastępca Przewodniczącego KNF podkreślił, że proces osiągnięcia prawidłowego, efektywnego i jakościowego funkcjonowania IPS potrwa i będzie trudny, ale dążeniem Komisji Nadzoru Finansowego jest, aby w przeciągu 2-3 lat sektor bankowości spółdzielczej był jakościowo na innym poziomie. Obecnie funkcjonuje zaledwie kilka banków spółdzielczych, które mogłyby wyjść ze zrzeszeń i rozpocząć samodzielną działalność, jednakże oznaczałoby to zmianę ich profilu na komercyjny. Taka decyzja wiąże się z konsekwencjami. Jedną z nich byłoby osłabienie struktur spółdzielczych i konkurencyjności sektora. Wojciech Kwaśniak podkreślił, że jego zdaniem nie ma wątpliwości, iż system IPS przyniesie bankom spółdzielczym same korzyści. Lokalne instytucje finansowe powinny się skoncentrować na sprawnym przeprowadzeniu i tak mocno opóźnionego procesu regulacyjnego, jeżeli chcą nie tylko zachować swoją pozycję w przyszłości, ale także ją rozwinąć względem innych uczestników rynku w sposób ostrożny i stabilny. Należy zwrócić uwagę, że obecnie mamy do czynienia z procesem dostosowywania się do standardów unijnych. Dlatego też Wojciech Kwaśniak ostrzegł banki spółdzielcze, żeby się nie zdziwiły, iż w wielu kwestiach dotychczasowe elastyczne podejście, może ulec znacznemu zaostrzeniu. Dlatego już teraz należy stopniowo się do nich przygotowywać. W drugiej części Sesji II przedstawiciele Zarządów banków zrzeszających zaprezentowali raporty nt. postępu prac w swoich zrzeszeniach w zakresie wyboru modelu implementacji wspomnianych wcześniej zmian regulacyjnych. Jako pierwszy głos zabrał Zdzisław Kupczyk, Prezes Zarządu BPS S.A. W związku ze zmianą modelu funkcjonowania zrzeszenia na IPS konieczne będzie wprowadzenie różnego rodzaju przekształceń organizacyjnych, jak np. przekształcenie Rady Zrzeszenia w organ nadzorujący i powołanie organu zarządzającego (1-3 osoby). Zgromadzenie Prezesów pozostanie bez zmian. W kwestii mechanizmów pomocowych gwarancją wypłacalności innych uczestników zrzeszenia będzie wykorzystanie funduszy pomocowych (pożyczki, gwarancje, poręczenia). Górna granica odpowiedzialności zostanie określona w umowie IPS. Jeśli chodzi o gospodarkę finansową, to odpowiedzialność za efektywność systemu gospodarowania nadwyżką puli płynności będzie spoczywała na organie zarządzającym. Celem jest optymalizacja płynności na poziomie zrzeszenia. Banki spółdzielcze nie będą już musiały raportować wysokość wskaźnika LCR na poziomie indywidualnym. W przypadku adekwatności kapitałowej indywidualne spełnienie normy będzie oznaczało możliwość uzyskania zerowej wagi ryzyka i wyłączenie pomniejszeń funduszy własnych z tytułu inwestycji kapitałowych wewnątrz zrzeszenia. Jeżeli natomiast chodzi o system kontroli wewnętrznej, to Prezes Kupczyk wskazał w tym miejscu na 18

19 konieczność zbudowania niezależnej komórki audytu zrzeszenia, podległej organowi nadzorującemu. Oprócz powyższych aspektów wprowadzenia proponowanego modelu IPS w ramach zrzeszenia BPS S.A. oznacza: uwolnienie dodatkowej płynności w grupie w kwocie ok. 7 mld zł, wzrost wyniku odsetkowego zrzeszenia o ok. 50 mln zł ze względu na możliwość bardziej efektywnego wykorzystania środków. Prezes Kupczyk podkreślił, że prezentowany model IPS gwarantuje zrzeszonym bankom autonomię, przy zachowaniu siły jako grupy. Banki spółdzielcze będą miały swobodę w kształtowaniu strategii biznesowych i planów finansowych. Decyzje biznesowe będą podejmowane w ramach określonego przez radę nadzorczą banków spółdzielczych poziomu ryzyka. Nowy model oznacza również większą kontrolę nad działalnością banku BPS S.A., który byłby równorzędnym członkiem IPS. Taki System Ochrony Instytucjonalnej gwarantuje prowadzenie działalności lokalnych instytucji finansowych na bazie powszechnie obowiązujących regulacji. Dodatkowo oznacza funkcjonowanie w ramach bezpieczniejszych struktur zrzeszeniowych (ze względu np. na odpowiednie systemy pomocowe), stabilniejsze kapitały oraz niższe koszty obciążeń regulacyjnych. W kwestii zarządzania ryzykiem, Prezes BPS S.A. wskazał, że proponowany model IPS oznacza: jednakowy system klasyfikacji ryzyka kredytowego (powszechnie stosowane przepisy prawa), mechanizmy służące do monitorowania ryzyka (system sprawozdawczości zarządczej), sankcje dyscyplinujące przeciwdziałanie np. moral hazard, audyt wewnętrzny zrzeszenia pełniący rolę kontroli instytucjonalnej. Prezes Zdzisław Kupczyk zakończył swoje wystąpienie podsumowaniem, że zrzeszenie spełniające wymogi Systemu Ochrony Instytucjonalnej to uzgodnienie gwarancji płynności i wypłacalności bez konieczności unifikacji działalności biznesowej, czyli stanowi synonim wewnętrznego wzajemnego zaufania wszystkich członków zrzeszenia. Raport na temat postępu prac w zrzeszeniu SGB w zakresie wyboru modelu implementacji zmian regulacyjnych przedstawił Adam Skowroński, Wiceprezes Zarządu SGB Bank S.A. Swoje wystąpienie rozpoczął od przedstawienia kalendarium prac nad ustawą o bankach spółdzielczych i zrzeszających. Poinformował uczestników Forum, że Zgromadzenie Prezesów SGB w dniu r. pozytywnie zaopiniowało działania władz 19

20 SGB-Banku S.A., które prowadzą do tego, aby zrzeszenie konsekwentnie i w możliwie jak najkrótszym czasie zmierzało bezpośrednio do wdrożenia Systemu Ochrony Instytucjonalnej Rada Nadzorcza SGB-Banku S.A. i Rada Zrzeszenia SGB podczas wspólnego posiedzenia w dniu 4 września 2014 r. postanowiły wybrać do Zespołu ds. IPS funkcjonującego w SGB- Banku S.A. po dwóch reprezentantów ze swoich gremiów oraz zaprosić 4 przedstawicieli z banków spółdzielczych spoza Rady Nadzorczej SGB-Banku S.A. i Rady Zrzeszenia SGB. Działania, jakie Zarząd SGB-Bank S.A. podjął na rzecz wdrożenia IPS, to: współpraca z MF dążąca do jak najszybszego wdrożenia ustawy uwzględniającej postulaty sektora bankowości spółdzielczej, spotkania z KNF w celu rozpoczęcia dyskusji nt. kształtu modelu IPS oraz jego zgodności z oczekiwaniami nadzorcy, spotkania z przedstawicielami BFG których celem jest określenie roli i zasad funkcjonowania funduszu pomocowego oraz związanych z nim zwolnień z opłat na rzecz BFG, spotkania w ramach zrzeszenia SGB i sektora bankowości spółdzielczej dążące do wypracowania jednolitego stanowiska w zakresie zmian do ustawy o bankach spółdzielczych. Następnie Prezes Skowroński poinformował słuchaczy, jakie działania zostały podjęte w ramach zrzeszenia: opracowanie nowego modelu biznesowego zrzeszenia i banków spółdzielczych nowe podejście do zarządzania aktywami, udział w tworzeniu funduszu pomocowego, wyodrębnienie minimum depozytowego, określenie wspólnych celów funkcjonowania dla funduszu aktywów, wyraźniejszy podział na działalność zrzeszeniową i komercyjną banku zrzeszającego, opracowywanie założeń do umowy IPS/nowej umowy zrzeszenia (uwzględniającej zapisy CRD IV/CRR) określenie istotnych rodzajów ryzyka w IPS i sposobu zarządzania zdefiniowanie istotnych rodzajów ryzyka, określenie zasad ich monitorowania, wprowadzenie wewnętrznego systemu limitów i zasad wymiany informacji o ryzyku pomiędzy uczestnikami. Należy zwrócić uwagę, że są cztery proponowane formy prawne utworzenia IPS: zorganizowana część przedsiębiorstwa banku zrzeszającego (IPS w banku zrzeszającym), Fundusz Pomocowy (posiadający osobowość prawną), spółka akcyjna, spółdzielnia osób prawnych. Jednakże każda z tych form różni się od siebie. Brak dotychczas uchwalonych regulacji powoduje trudności w opracowywaniu finalnej koncepcji IPS. W tym miejscu 20