Opracowanie wykonano w Wydziale Monitoringu Środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie Małgorzata Landsberg-Uczciwek

Transkrypt

1

2 Opracowanie wykonano w Wydziale Monitoringu Środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie Małgorzata Landsberg-Uczciwek Naczelnik Wydziału Renata Rewaj Główny specjalista d/s monitoringu jakości powietrza Marta Szczepankiewicz Inspektor ochrony środowiska

3 Spis treści Str. Definicje... 5 Wstęp Podstawa wykonania opracowania Cel oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2, Strefy województwa zachodniopomorskiego, w których dokonuje się ocen jakości 8 powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2, Kryteria jakości powietrza przyjęte w ocenie wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2, Metody zastosowane w ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego 11 oraz prognozowane poziomy stężeń PM2, Pomiary stężeń pyłu PM2, Pomiary stężeń pyłu PM Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego 16 obliczenia modelowe PM10 i PM2, Inwentaryzacja emisji pyłu PM10 i pyłu PM2,5, gromadzona w WIOŚ w Szczecinie dla potrzeb obliczeń modelowych do ocen rocznych Określenie przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 w województwie zachodniopomorskim Podsumowanie wyników klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego dla pyłu 22 PM2, Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem 22 występowania prognozowanych maksymalnych stężeń PM2,5 w strefie Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem 23 przestrzennych rozkładów stężeń PM2, Skutki finansowe wdrożenia systemu monitoringu, oceny i zarządzania jakością 27 powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5 w województwie zachodniopomorskim... Załącznik Nr 1. Tabele 1 6 Zestawienie tabel wyników oceny wstępnej dla pyłu PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego Załącznik Nr 2. Mapy 1 10 Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego obliczenia modelowe PM10 i PM2,5

4 Definicje: pył PM2,5 oznacza frakcję pyłu zawieszonego o średnicach cząstek nieprzekraczających 2,5 mikrometra; pył PM10 oznacza frakcję pyłu zawieszonego o średnicach cząstek nieprzekraczających 10 mikrometrów; pył TSP (Total Suspended Particulates) oznacza pył zawieszony ogółem mierzony bez separacji frakcji; poziom dopuszczalny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzi lub na środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany; poziom docelowy oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzi lub na środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam gdzie to możliwe w określonym czasie; górny próg oszacowania (GPO) oznacza poziom substancji w powietrzu, poniżej którego do oceny jakości powietrza może być stosowana kombinacja pomiarów stałych i technik modelowania lub pomiarów wskaźnikowych. Dla pyłu PM2,5 wartość górnego progu oszacowania stanowi 70% poziomu dopuszczalnego PM2,5; dolny próg oszacowania (DPO) oznacza poziom substancji w powietrzu, poniżej którego do oceny jakości powietrza wystarczające jest stosowanie technik modelowania lub obiektywnego szacowania. Dla pyłu PM2,5 wartość dolnego progu oszacowania stanowi 50% poziomu dopuszczalnego PM2,5; strefa dla PM2,5 - za strefę należy uważać aglomerację lub miasto o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tys. lub resztę województwa nie wchodzącą w skład aglomeracji oraz w skład miasta o liczbie ludności powyżej 100 tys.; aglomeracja oznacza miasto lub grupę miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 250 tys.; pomiary stałe oznaczają pomiary przeprowadzane w stałych punktach pomiarowych, zarówno w trybie ciągłym, jak i na zasadzie wyrywkowych prób, w celu określenia poziomów substancji w powietrzu zgodnie z założonymi stosownymi celami dotyczącymi jakości danych; pomiary wskaźnikowe oznaczają pomiary, dla których wymagania dotyczące jakości danych są mniej restrykcyjne w porównaniu z pomiarami stałymi. 5

5 Wstęp Opublikowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE - Clean Air for Europe) rozszerza obowiązek oceny jakości powietrza w państwach członkowskich o pył zawieszony PM2,5. Oficjalne wejście dyrektywy w życie nastąpiło 11 czerwca 2008 r. Dyrektywa CAFE koncentruje się głównie wokół zagadnienia pyłu zawieszonego PM2,5 (pył o średnicach cząstek nieprzekraczających 2,5 mikrometra). Pełne przeniesienie zapisów dyrektywy CAFE do polskiego systemu prawnego ma nastąpić w ciągu dwóch lat od wejścia w życie dyrektywy, czyli do czerwca 2010 r. Niektóre zapisy muszą jednak być spełnione wcześniej, w szczególności te, które dotyczą wdrożenia systemu pomiarów i ocen jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5. Pył PM2,5 to frakcja pyłu zawieszonego o wielkości cząstek poniżej 2,5 mikrona. Powstaje on w znacznej mierze w wyniku reakcji między substancjami w atmosferze. Prekursorami pyłu PM2,5 są przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki organiczne. Może on zawierać w sobie także metale ciężkie, WWA (m.in. benzo(a)piren) i inne trwałe związki organiczne. Ze względu na zawartość substancji szkodliwych i jednocześnie małe rozmiary (zdolność bezpośredniego wnikania do układu oddechowego i krwionośnego) właśnie pył PM2,5 jest uznawany za zanieczyszczenie szczególnie szkodliwe dla zdrowia, które może być współodpowiedzialne za takie choroby jak alergie, astma, choroby płuc i układu krążenia. Zgodnie z zapisami dyrektywy, pomiary stężeń pyłu PM2,5 w otaczającym powietrzu muszą być prowadzone w aglomeracjach i we wszystkich miastach powyżej 100 tys. mieszkańców pod kątem monitorowania tła miejskiego do oceny ogólnego narażenia ludności, a także we wszystkich strefach, w których przekraczany jest dolny próg oszacowania dla pyłu PM2,5 - dla potrzeb ocen corocznych zagrożenia tym zanieczyszczeniem. Poza aglomeracjami i miastami powyżej 100 tys. mieszkańców, na pozostałym obszarze województwa miejscami potencjalnego przekraczania wartości kryterialnych mogą być mniejsze miasta, które stanowią skupiska ludności narażone na oddziaływanie pyłu. Ze względu na koncentrację źródeł emisji na małym obszarze i większą gęstość zaludnienia narażenie to może być większe i może dotyczyć większej liczby ludności niż na terenach wiejskich). W dyrektywie określono normy i docelowe terminy zmniejszenia stężenia drobnych cząstek pyłu PM2,5. Termin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego wynoszącego 25 mikrogramów/m 3 dla PM2,5 - to 1 stycznia 2015 r. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, przedstawiony w tym opracowaniu materiał ma na celu określenie działań podejmowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w celu wdrożenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego dyrektywy 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. tak, aby z początkiem 2010 r. możliwe było rozpoczęcie monitoringu pyłu zawieszonego PM2,5 (zgodnego z jej wymogami). Na podstawie wyników oceny wstępnej uzyskano m.in. informacje o przestrzennych rozkładach stężeń pyłu PM2,5 na obszarze stref województwa zachodniopomorskiego, które stanowiły podstawę do: zaplanowania systemu ocen rocznych w poszczególnych strefach (pomiary stałe, techniki modelowania, metody szacowania), zaprojektowania sieci monitoringu, z uwzględnieniem potrzeby oceny stężenia pyłu w rejonach najbardziej zanieczyszczonych, gdzie przekraczane są poziomy kryterialne i w których będzie istniała potrzeba prowadzenia pomiarów, określenia niezbędnych środków finansowych, potrzebnych do stworzenia sieci monitoringu pyłu PM2,5 zgodnie z wynikiem oceny wstępnej. 6

6 1. Podstawa wykonania opracowania Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego za lata oraz dostosowanie wojewódzkiego systemu oceny jakości powietrza do wymagań dyrektywy 2008/50/WE, została wykonana na mocy art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150), w oparciu o zapisy zawarte w dyrektywie 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE). Jak wspomniano we wstępie, pełne przeniesienie zapisów tej dyrektywy do polskiego systemu prawnego ma nastąpić w ciągu dwóch lat od jej wejścia w życie, czyli do czerwca 2010 r. Pomimo braku aktualnie w polskim prawie stosownych aktów prawnych dotyczących pyłu PM2,5 należy zaznaczyć, iż u podstaw wszystkich działań monitoringowych leżą ogólne kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska dotyczące organizowania, koordynowania i prowadzenia badań jakości środowiska oraz obserwacji i oceny jego stanu zapisane w art. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287). Zadanie - dokonanie w 2009 r. przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska wstępnej oceny zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5, zostało ujęte w Wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska do planowania działalności organów Inspekcji Ochrony Środowiska w 2009 r. oraz zapisane w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska na lata i uwzględnione w Programie Monitoringu Środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach Podstawę wykonania opracowania stanowiły Wskazówki do oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5, opracowane w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska w lipcu 2009 r. Opisano w nich szczegółowo: sposób ustalenia nowego układu stref na potrzeby monitoringu, oceny i zarządzania jakością powietrza dla PM2,5, system oceny jakości powietrza według wymagań Dyrektywy 2008/50/WE, kryteria zastosowane w ocenie wstępnej dla pyłu PM2,5 - poziom dopuszczalny oraz górny i dolny próg oszacowania, wymagane metody oceny w zależności od występujących w poszczególnych strefach województwa poziomów stężeń PM2,5, możliwe źródła danych i informacji do wykorzystania w ocenie wstępnej, procedurę wykonania oceny wstępnej. Zgodnie rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza, wynik oceny przekazywany jest Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. W przypadku tej oceny wstępnej, dotyczącej pyłu PM2,5 zarówno wymagana forma przekazania wyników oceny (obowiązkowe do wypełnienia arkusze Excel), jak również termin przekazania (do 18 września 2009 r.) - zostały zdefiniowane przez GIOŚ w piśmie nr DM /02/09/BT z dnia r. 2. Cel oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 Ocena jakości powietrza wykonywana na mocy art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) ma na celu zgromadzenie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w tym aglomeracji, w zakresie umożliwiającym określenie metod, jakimi powinny być dokonywane oceny roczne oraz potrzeb w zakresie prowadzenia pomiarów stężeń określonych zanieczyszczeń powietrza, zgodnie z wymaganiami dotyczącymi ocen rocznych. 7

7 Zasadniczym celem oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 jest zaplanowanie metod jakimi będą dokonywane roczne oceny jakości powietrza w odniesieniu do pyłu PM2,5 oraz określenie potrzeb w zakresie prowadzenia pomiarów stężenia tego zanieczyszczenia. Wynikiem oceny wstępnej powinno być: a. klasyfikacja stref na podstawie kryteriów stosowanych w ocenie wstępnej (progów oszacowania) pod kątem zaplanowania systemu ocen rocznych, b. wstępne wskazanie obszarów potencjalnego przekraczania poziomu docelowego/dopuszczalnego pyłu PM2,5, c. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń pyłu PM2,5 na obszarze strefy. Podstawę klasyfikacji powinny stanowić stężenia pyłu w rejonach o najwyższych poziomach na terenie danej strefy. Klasyfikacja stref w ramach oceny wstępnej wykonywana będzie co najmniej raz na pięć lat. W przypadku istotnych zmian stężeń zanieczyszczeń powietrza, w tym pyłu PM2,5, wynikających np. z działań podejmowanych na rzecz ograniczenia emisji, weryfikacja powinna być prowadzona częściej. 3. Strefy województwa zachodniopomorskiego, w których dokonuje się ocen jakości powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2,5 Strefy województwa zachodniopomorskiego podlegające ocenie jakości powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2,5 zawiera Załącznik 3 Wskazówek do oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5. W województwie zachodniopomorskim, są to trzy takie strefy: Aglomeracja Szczecińska, miasto Koszalin oraz tzw. duża strefa stanowiąca pozostałą część województwa - strefa zachodniopomorska PM2,5 (Załącznik 1 Tabela 2 oraz Tabela 3.1 i Mapa 3.1). Tabela 3.1. Zestawienie stref w województwie zachodniopomorskim, w których dokonuje się ocen jakości powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2,5 Lp. Nazwa strefy Kod strefy Obszar strefy Liczba mieszkańców [km 2 ] w strefie Aglomeracja Szczecińska PL miasto Koszalin PL strefa zachodniopomorska PM2,5 PL Na uwagę zasługuje fakt, iż sposób oceny dla pyłu PM2,5 w tak zdefiniowanych strefach jest inny niż w dotychczasowych rocznych ocenach jakości powietrza. Obecnie, dla zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla i benzenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim oceną objęte są Aglomeracja Szczecińska oraz 16 stref pozostałych (12 powiatów i 4 strefy łączone). Przewidywana nowelizacja ustawy - Prawo ochrony środowiska (w związku z transpozycją dyrektywy 2008/50/WE) oraz wydanie przez Ministra Środowiska nowych rozporządzeń w sprawie dokonywania ocen jakości powietrza, zakładają ujednolicenie sposobu prowadzenia ocen jakości powietrza i dla wszystkich zanieczyszczeń będą obowiązywały strefy takie jak dla pyłu PM2,5. 8

8 Mapa 3.1. Strefy województwa zachodniopomorskiego dla potrzeb oceny jakości powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5 4. Kryteria jakości powietrza przyjęte w ocenie wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 Przyjęte w ocenie wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 kryteria zostały określone w dyrektywie 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy i zamieszczone w opracowanych przez GIOŚ Wskazówkach do oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5. Kryteriami tymi są: poziom dopuszczalny oraz górny i dolny próg oszacowania. Wartości te przedstawiono w Tabeli 4.1. Przyrównanie występujących na danym obszarze poziomów stężeń PM2,5 do wartości stężeń kryterialnych, umożliwia dokonanie klasyfikacji stref pod kątem zaplanowania systemów rocznych ocen jakości powietrza w oparciu o wyniki oceny wstępnej. Zgodnie ze Wskazówkami, dla potrzeb niniejszej oceny przyjęto następujące założenia dotyczące klas zanieczyszczenia: Klasa 1 strefa o najniższych stężeniach pyłu PM2,5 poniżej dolnego progu oszacowania, Klasa 2 strefa o umiarkowanych stężeniach pyłu PM2,5 poziomy stężeń mieszczące się pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania, Klasa 3 strefa o najwyższych stężeniach pyłu PM2,5 powyżej poziomu dopuszczalnego lub powyżej górnego progu oszacowania. 9

9 Tabela 4.1. Wartości kryterialne zastosowane w ocenie wstępnej dla pyłu PM2,5 Poziom dopuszczalny Progi szacowania Średnie roczne stężenie PM2,5 Górny próg oszacowania 70% poziomu dopuszczalnego 17 µg/m 3 25 µg/m 3 Dolny próg oszacowania 50% poziomu dopuszczalnego 12 µg/m 3 Przekroczenia górnego i dolnego progu oszacowania dla stężeń PM2,5 określane są na podstawie poziomów jego stężeń w powietrzu w ciągu poprzednich pięciu lat. Próg oszacowania uznaje się za przekroczony, jeżeli został przekroczony przynajmniej w ciągu trzech odrębnych lat w okresie tych poprzednich pięciu lat. Wymagania dotyczące ocen corocznych dla poszczególnych klas przedstawiono w Tabeli 4.2. Tabela 4.2. Klasyfikacja aglomeracji i stref na potrzeby ocen rocznych jakości powietrza dla pyłu PM2,5 wymagania dotyczące ocen rocznych Najwyższe stężenia zanieczyszczenia w aglomeracji/strefie Powyżej poziomu dopuszczalnego Powyżej górnego progu oszacowania Pomiędzy górnym i dolnym progiem oszacowania Poniżej dolnego progu oszacowania Klasa aglomeracji/strefy 3b 3a 2 1 Wymagania dotyczące ocen rocznych pyłu PM2,5 Obowiązek lub priorytet prowadzenia pomiarów stałych na obszarach przekroczeń poziomu dopuszczalnego w strefie. Pomiary stałe wysokiej jakości. Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane technikami modelowania lub pomiarami wskaźnikowymi w celu zapewnienia odpowiedniej informacji na temat przestrzennego rozkładu stężeń PM2,5 w powietrzu. Pomiary (obowiązkowo) stałe mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego szacowania. Wystarczające są techniki modelowania lub obiektywnego szacowania. Dyrektywa określa również minimalną liczbę stanowisk do pomiarów stałych pyłu drobnego PM2,5 i PM10 w celu oceny zgodności z poziomem dopuszczalnym w strefach i aglomeracjach, w których stały pomiar stanowi jedyne źródło informacji. Liczba stanowisk dla rozproszonych źródeł emisji zależy od klasy aglomeracji/strefy oraz od liczby mieszkańców w aglomeracji/strefie (Tabela 4.3.). W odniesieniu do stref i aglomeracji, w których informacje pochodzące ze stałych pomiarów będą uzupełniane informacjami z modelowania lub z pomiarów wskaźnikowych, całkowita liczba punktów pomiarowych może zostać zmniejszona maksymalnie o 50%, pod warunkiem, że zostaną spełnione następujące kryteria: a) metody uzupełniające dostarczą danych wystarczających do oceny jakości powietrza w odniesieniu do poziomu dopuszczalnego, jak również zapewnią właściwą informację dla społeczeństwa; b) liczba stanowisk, które mają zostać założone oraz przestrzenne rozmieszczenie stanowisk stosujących inne metody będą wystarczające do ustalenia stężenia pyłu PM2,5 zgodnie z celami dotyczącymi jakości danych oraz umożliwią uzyskanie wiarygodnych wyników oceny. 10

10 Tabela 4.3. Minimalna liczba stanowisk pomiarowych do pomiarów stałych pyłu zawieszonego w celu oceny zgodności z poziomami dopuszczalnymi oraz z progami oszacowania w strefach i aglomeracjach, w których stały pomiar stanowi jedyne źródło informacji Liczba mieszkańców aglomeracji lub strefy (w tysiącach) Jeżeli maksymalne stężenia przekraczają górny próg oszacowania PM( * ) (suma stanowisk dla Jeżeli maksymalne stężenia znajdują się między górnym i dolnym progiem oszacowania PM( * ) (suma stanowisk dla PM10 i PM2,5) PM10 i PM2,5) >= ( * ) - w przypadku gdy PM2,5 i PM10 są mierzone w tej samej stacji pomiarowej, są one liczone jako dwa oddzielne stanowiska pomiarowe. Łączna liczba stanowisk pomiarowych dla PM2,5 i PM10 wymagana do ocen rocznych nie może różnić się o współczynnik większy niż Metody zastosowane w ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego oraz prognozowane poziomy stężeń PM2,5 Do przeprowadzenia klasyfikacji stref: Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i strefy zachodniopomorskiej PM2,5, wykorzystano wszystkie dostępne dane z okresu pięcioletniego Były to następujące dane: 1) wyniki pomiarów stężeń pyłu PM2,5 wykonywanych w ramach WPMŚ w latach na jednym stanowisku w Aglomeracji Szczecińskiej; 2) wyniki pomiarów stężeń pyłu PM10 wykonywanych w ramach WPMŚ w latach na obszarze województwa zachodniopomorskiego. W celu pozyskania większej liczby danych pomiarowych, do oszacowania stężeń pyłu PM10 i w dalszej kolejności pyłu PM2,5, wykorzystano również wyniki pomiarów stężeń pyłu ogółem (TSP) z trzech stanowisk z lat (od 2008 r. pomiary na tych stanowiskach zastąpiono pomiarami pyłu PM10). Do oszacowania przyjęto zawartości pyłu PM10 w pyle TSP równą 85%; 3) wyniki rocznych ocen jakości powietrza za lata dla stref województwa zachodniopomorskiego, w tym wyniki obliczeń modelowych, wykonanych dla pyłu zawieszonego PM10 i pyłu PM2,5 z uwzględnieniem przemian chemicznych; 4) inwentaryzacja emisji pyłu PM10 i pyłu PM2,5, zgromadzona w WIOŚ w Szczecinie dla potrzeb obliczeń modelowych do ocen rocznych; 5) praca pt. "Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy" wykorzystana do określenia przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 w województwie. 11

11 Sposób wykorzystania poszczególnych rodzajów danych, omówiono w dalszej części tego rozdziału. Wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5 i pyłu PM10, z których wyniki wykorzystano w przedstawionej w tym opracowaniu ocenie wstępnej, zawiera Załącznik 1 Tabela 3 i Tabela 4. Ich lokalizację przedstawiono na mapie poniżej (Mapa 5.1.). Mapa 5.1. Lokalizacja stałych stacji pomiarowych PM2,5 i PM10, z których wyniki wykorzystano w ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego 5.1. Pomiary stężeń pyłu PM2,5 W hierarchii ważności, przy wykonywaniu oceny wstępnej dla PM2,5, pomiary takie są najważniejsze. W województwie zachodniopomorskim automatyczne pomiary stężeń pyłu PM2,5 w powietrzu prowadzone są od 2006 r. w Aglomeracji Szczecińskiej na jednym stanowisku zlokalizowanym na stacji komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza (ul. Piłsudskiego). Prowadzone na tej stacji, równolegle z PM2,5 pomiary pyłu PM10 umożliwiły określenie udziału frakcji pyłu poniżej 2,5 mikrona w pyle PM10. Na podstawie krzywych regresji liniowej y = ax (Rysunek 5.1.) wyznaczono współczynnik udziału pyłu PM2,5 w pyle PM10 (współczynnik k ). Wartość tego współczynnika, uśredniona z trzech lat wynosi k = 0,764. W celu pozyskania danych za 2005 r. dla tego punktu pomiarowego, współczynnikiem tym przeliczono stężenie średnioroczne pyłu PM10 na stężenie PM2,5 dla 2005 r. 12

12 Rysunek 5.1. Krzywe regresji liniowej pomiarów porównawczych PM2,5/PM10 na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na stacji Szczecin_Piłsudskiego PM2,5 [ug/m3] PM2,5/PM10 - pomiary porównawcze rok 2006 y = 0,7467x PM10 [ug/m3] PM2,5 [ug/m3] PM2,5/PM10 - pomiary porównawcze rok y = 0,7293x PM10 [ug/m3] PM2,5 [ug/m3] Stężenia średnioroczne PM2,5 w latach wynosiły: w 2005 r. 23,0 µg/m 3 (wartość przeliczona z PM10); w 2006 r. 25,2 µg/m 3 (pomiary PM2,5); w 2007 r. 19,5 µg/m 3 (pomiary PM2,5); w 2008 r. 19,6 µg/m 3 (pomiary PM2,5). przekroczyły więc w latach 2005, 2007 i 2008 górny próg oszacowania, a w 2006 r. nawet poziom dopuszczalny - określone dla PM2,5 w dyrektywie 2008/50/WE. Oznacza to klasę 3a dla Aglomeracji Szczecińskiej i obowiązek prowadzenia pomiarów stałych pyłu PM2,5 wysokiej jakości. Wyniki pomiarów, uzupełniane technikami modelowania powinny zapewnić odpowiednią informację na temat przestrzennego rozkładu stężeń PM2,5 w powietrzu Pomiary stężeń pyłu PM PM2,5/PM10 - pomiary porównawcze rok 2008 y = 0,7613x PM10 [ug/m3] W ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa wykorzystano wyniki pomiarów pyłu PM10 prowadzonych w okresie pięciolecia w ramach WPMŚ na 11 stacjach pomiarowych. Wykaz stałych stacji pomiarowych PM10, z których wyniki wykorzystano w ocenie wstępnej przedstawiono w Załączniku 1 - Tabela 4, natomiast ich lokalizację na Mapie 5.1. Do określenia udziału pyłu PM2,5 w pyle PM10, wykorzystano dostępne dla województwa zachodniopomorskiego dane pochodzące z opracowania pt. "Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy (Mapa 5.2). Dane te umożliwiły przyjęcie w ocenie wstępnej wartości współczynnika k do przeliczenia wyników pomiarów pyłu PM10 z tych stacji, w których pomiary porównawcze PM2,5 i PM10 nie były prowadzone. Praktycznie, poza stacją Szczecin_Piłsudskiego, o której była mowa w punkcie 5.1, dotyczyło to wszystkich pozostałych 10 stacji PM10 w województwie zachodniopomorskim. 13

13 Dla pozyskania większej liczby danych o prognozowanych stężeniach PM2,5 w województwie, w oszacowaniu tych stężeń wykorzystano także pomiary pyłu ogółem (TSP) prowadzone w latach na 3 stacjach (Gryfino, Stoki i Lipnik), z których wyniki wykorzystywano w rocznych ocenach jakości powietrza dla pyłu PM10. Do przeliczenia stężeń TSP na stężenia PM10 przyjęto, iż udział PM10 w pyle TSP wynosi 85%. W dalszej kolejności szacowano stężenie PM2,5 na podstawie PM10. Należy zaznaczyć, iż od 2008 r. pomiary pyłu TSP na tych 3 stacjach zastąpione zostały pomiarami PM10. Zastosowane dla poszczególnych stacji PM10, wartości współczynnika PM2,5/PM10 (współczynnik k ), uzyskane na podstawie przeliczeń - stężenia PM2,5 w pięcioleciu oraz przypisane w oparciu o wyniki pomiarów pyłu PM2,5 i PM10 klasy dla stref zestawiono w Tabeli 5.1. Mapa 5.2. Udział PM2,5 w PM10 na obszarze województwa zachodniopomorskiego (siatka 5 km x 5 km) 14

14 Tabela 5.1. Stężenia średnioroczne PM2,5 w latach obliczone na podstawie pomiarów PM2,5 i PM10 z zastosowaniem współczynnika PM2,5/PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim. Klasy PM2,5 dla obszarów stref Nazwa strefy PM2,5 Lokalizacja stanowiska uwzględnionego w ocenie Średnioroczne stężenie PM2,5 w [µg/m 3 ] 2004 r r r r r. Zastosowany współczynnik PM2,5/PM10 Warunek dla Sa z trzech lat Klasa strefy (obszary) Suma stanowisk PM2,5 i PM10 wynikająca z dyrektywy Aglomeracja Szczecińska ul. Andrzejewskiego - tło miejskie ul.wincentego Pola - tło miejskie - 18,2 24,1 17,9 17,0 k=0,778 Sa>GPO 19,1 18,8 22,6 16,3 15,4 k=0,747 Sa>GPO ul. Łączna - napływ z Polic - 14,4 19,9 12,9 10,3 k=0,723 DPO<Sa<GPO 3a 3 miasto Koszalin ul.piłsudskiego - stacja komunikacyjna ul. Zwycięstwa - tło miejskie Widuchowa, powiat gryfiński - tło pozamiejskie - 23,0 25,2 1) 19,5 1) 19,6 1) k* = 0,746 Sa>GPO 11,3 13,7 17,5 12,5 11,4 k=0,747 DPO<Sa<GPO ,2 12,7 19,6 15,7 14,8 k=0,774 DPO<Sa<GPO 2 Gryfino - tło miejskie 15,6 2) 17,5 2) 18,6 2) 13,6 2) 13,7 k = 0,764 DPO<Sa<GPO 2 strefa zachodniopomorska PM2,5 Lipnik, powiat stargardzki stanowisko pozamiejskie Stoki, powiat gryfiński - stanowisko pozamiejskie 13,4 2) 12,8 2) 15,0 2) 11,9 2) 11,3 k = 0,749 DPO<Sa<GPO 2 9,4 8,7 8,4 7,1 9,3 k = 0,771 Sa<DPO 1 6 Świnoujście, ul. Żeromskiego 9,8 11,6 11,7 8,9 9,6 k = 0,682 Sa<DPO 1 Szczecinek, ul. Artyleryjska ,9 3) 17,9 17,8 k = 0,756 Sa>GPO 3a 1) według pomiarów automatycznych PM2,5 2) szacowanie na podstawie pomiarów pyłu TSP, gdzie S PM10 = 0,85*S TSP 3) szacowanie na podstawie pomiarów PM10 z okresu X-XII * - współczynnik k - na podstawie pomiarów porównawczych 15

15 5.3. Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego obliczenia modelowe PM10 i PM2,5 Pod potrzeby oceny wstępnej dla PM2,5, przeprowadzono analizę przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM10 w województwie, uzyskanego w obliczeniach modelowych. Obliczenia takie WIOŚ w Szczecinie wykonywał pod potrzeby rocznych ocen jakości powietrza Oprócz pyłu PM10, na podstawie inwentaryzacji emisji PM2,5 wykonywano również od 2005 r. obliczenia modelowe dla stężeń pyłu PM2,5, z uwzględnieniem przemian chemicznych. Wyniki tych obliczeń z 2005 i 2008 r. izolinie rozkładu stężeń PM2,5 przyporządkowane kryteriom oceny wstępnej PM2,5 (wartościom dolnego i górnego progu oszacowania oraz poziomu dopuszczalnego), - przedstawiono w Załączniku 2 opracowania, na Mapach Analiza tych danych pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków dotyczących prognozowanych poziomów PM2,5: 1) najwyższych stężeń PM2,5, powyżej górnego progu oszacowania (klasa 3a) należy spodziewać się w Aglomeracji Szczecińskiej. W centrum miasta, szczególnie w rejonach o dużym natężeniu ruchu samochodowego, średnioroczne stężenie PM2,5 może osiągać wartości nawet powyżej poziomu dopuszczalnego dla PM2,5 (Załącznik 2, Mapa 2.). Znajduje to potwierdzenie w pomiarach PM2,5, wykonywanych w takiej lokalizacji (Tabela 5.1), 2) w mieście Koszalin, prognozowane wartości stężenia średniorocznego PM2,5 mieszczą się w klasie 2 - pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania (Załącznik 2, Mapy 5 i 6). Potwierdzeniem są szacowane stężenia PM2,5 na podstawie wyników PM10 (Tabela 5.1), 3) stężeń PM2,5 o wartości powyżej górnego progu oszacowania (klasa 3a), można się spodziewać w południowo-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, na obszarach zurbanizowanych, w miastach takich jak Stargard Szczeciński, Myślibórz i Barlinek (Załącznik 2, Mapy 7-10), 4) obliczenia modelowe wskazują, że prognozowanych stężeń PM2,5 pomiędzy górnym a dolnym progiem oszacowania (klasa 2) można się spodziewać w północno - wschodniej i wschodniej części województwa. Są to m.in. miasta: Sławno, Darłowo, Wałcz (Załącznik 2, Mapy 7-10), 5) najniższe prognozowane stężenia PM2,5 poniżej dolnego progu oszacowania (klasa 1) występują w północnej części województwa, w rejonie pasa nadmorskiego Bałtyku. Są to przede wszystkim miasta: Świnoujście, Kamień Pomorski, Kołobrzeg i Gryfice (Załącznik 2, Mapy 7-10). W przypadku Świnoujścia, potwierdzenie tego stanowi omówione w punkcie 5.2. szacowanie PM2,5, na podstawie pomiarów PM10 (Tabela 5.1.) Inwentaryzacja emisji pyłu PM10 i pyłu PM2,5, gromadzona w WIOŚ w Szczecinie dla potrzeb obliczeń modelowych do ocen rocznych Na podstawie inwentaryzacji pyłu PM2,5 przeprowadzono analizę pod kątem określenia przestrzennego rozkładu emisji PM2,5 na obszarze województwa zachodniopomorskiego. Przeanalizowano udziały poszczególnych rodzajów emisji (punktowej, powierzchniowej, liniowej) w łącznej emisji PM2,5 (Mapa 5.3), a także rozmieszczenie punktowych źródeł emisji pyłu PM10 na obszarze Aglomeracji Szczecińskiej (Mapa 5.5) i reszty województwa (Mapa 5.4). 16

16 Mapa 5.3. Emisja zbiorcza pyłu PM2,5 oraz udziały poszczególnych rodzajów emisji w emisji zbiorczej w województwie zachodniopomorskim Mapa 5.4.Lokalizacja punktowych źródeł emisji pyłu PM10 w województwie zachodniopomorskim 17

17 Mapa 5.5. Lokalizacja punktowych źródeł emisji pyłu PM10 w Aglomeracji Szczecińskiej Z przedstawionych na Mapach danych, wynika, że: największa emisja pyłu PM2,5 występuje w zachodniej i południowo-zachodniej części województwa, gdzie zlokalizowane są największe punktowe źródła jego emisji do powietrza (Elektrownia Dolna Odra ) oraz w Aglomeracji Szczecińskiej (elektrociepłownie: Szczecin i Pomorzany ), wyraźna przewaga emisji PM2,5 ze źródeł punktowych występuje w powiatach: gryfińskim (Elektrownia Dolna Odra ), polickim (Zakłady Chemiczne Police S.A.), mieście Świnoujście (Port Handlowy Świnoujście) i mieście Koszalin (Energetyka Cieplna). Dość znaczny jest też udział emisji punktowej w Aglomeracji Szczecińskiej i w powiatach szczecineckim (Spółka Kronospan, Energetyka Cieplna) i sławieńskim (Energetyka Cieplna), poza wymienionymi wyżej obszarami, w pozostałej części województwa zachodniopomorskiego, największy udział w łącznej emisji PM2,5 do powietrza mają emisje powierzchniowe z sektora komunalno-bytowego, w Aglomeracji Szczecińskiej oraz na obszarach mniejszych miast w województwie, zauważalny jest znaczny udział emisji PM2,5 z transportu samochodowego (emisja liniowa). 18

18 5.5. Określenie przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 w województwie zachodniopomorskim Przy wykonywaniu wstępnej oceny jakości powietrza PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego wykorzystano pracę: pt. "Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy". W pracy tej, na podstawie obliczeń modelowych dla roku bazowego 2005, przedstawiony został przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5, między innymi dla stref województwa zachodniopomorskiego: dla obszaru województwa w siatce 5 km x 5 km; dla Aglomeracji Szczecińskiej - w siatce 1 km x 1 km; dla miasta Koszalin w siatce 500 m x 500 m. Wyniki tych obliczeń, skorygowane danymi pomiarowymi stężeń pyłu PM2,5 i PM10, omówionymi w punktach 5.1 i 5.2, stanowiły podstawę do określenia przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 dla Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i dla strefy zachodniopomorskiej PM2,5. Poziomy PM2,5 przedstawiono na mapach w postaci pól stężeń, odpowiadających kryteriom oceny wstępnej: poziomu dopuszczalnego oraz górnego i dolnego progu oszacowania. Aglomeracja Szczecińska (Mapa 5.6.) Najwyższe stężenia średnioroczne PM2,5, powyżej górnego progu oszacowania (Sa > 17 µg/m 3 ), występują w centrum Szczecina, w rejonach narażonych na oddziaływanie zarówno komunikacji samochodowej jak też źródeł powierzchniowych z sektora komunalno-bytowego. Na obszarach takich mogą to być także stężenia powyżej poziomu dopuszczalnego dla PM2,5 (Sa>25 µg/m 3 ). Poza centrum miasta, prognozowane stężenia PM2,5 powyżej górnego progu oszacowania znajdują się także w jego prawobrzeżnej części o dużej gęstości zaludnienia (Dzielnica Prawobrzeże). Prognozowane stężenia PM2,5 mieszczące się pomiędzy dolnym i górnym progiem oszacowania (12 µg/m 3 <Sa <17 µg/m 3 ) występują zarówno w Centrum Szczecina jak też w jego prawobrzeżnej części, na obszarach z gęstą zabudową mieszkaniową. Na mniej zabudowanych obszarach Szczecina, położonych z dala od głównych szlaków komunikacyjnych, prognozowane stężenia PM2,5 są poniżej dolnego progu oszacowania (Sa<12 µg/m 3 ). 19

19 Mapa 5.6. Aglomeracja Szczecińska - przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5 na podstawie obliczeń modelowych dla roku bazowego 2005 (siatka 1 km x 1 km), skorygowany wynikami pomiarów PM2,5 i PM10 20

20 Miasto Koszalin (Mapa 5.7.) Przedstawiony na Mapie 5.7 przestrzenny rozkład stężeń PM2,5 nie wskazuje na występowanie na obszarze Koszalina stężeń tego zanieczyszczenia powyżej górnego progu oszacowania, wynoszącego 17 µg/m 3. Najwyższe, prognozowane stężenia PM2,5 występują w centrum miasta, na obszarze zabudowanym. Wartość tych stężeń jest na poziomie pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania (12 µg/m 3 <Sa <17 µg/m 3 ). Na pozostałym obszarze Koszalina, stężenia PM2,5 są na poziomie poniżej dolnego progu oszacowania (Sa<12 µg/m 3 ). Mapa 5.7. Miasto Koszalin - przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5 na podstawie obliczeń modelowych dla roku bazowego 2005 (siatka 500 m x 500 m), skorygowany wynikami pomiarów PM10 Strefa zachodniopomorska PM2,5( Mapa 5.8.) Przestrzenny rozkład stężeń PM2,5 na obszarze dużej strefy strefy zachodniopomorskiej PM2,5 jest zróżnicowany w zależności od jego położenia. W większości pokrywa się on z wynikami obliczeń modelowych PM2,5 omówionych w punkcie 5.3. Prognozowane, najniższe stężenia PM2,5 występują północnej części województwa, szczególnie w rejonie pasa nadmorskiego Bałtyku. W tej części strefy zachodniopomorskiej PM2,5 są to stężenia poniżej dolnego progu oszacowania dla PM2,5 (Sa<12 µg/m 3 ). Jednak w niektórych miastach tej części strefy można się spodziewać stężeń PM2,5 w granicach pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania (12 µg/m 3 <Sa <17 µg/m 3 ). Są to takie miasta, jak: Sławno, Drawno, Białogard, Świdwin i Łobez. 21

21 Część południowa strefy zawiera w większości obszary, na których poziomy PM2,5 są pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania (12 µg/m 3 <Sa <17 µg/m 3 ). Takich stężeń należy spodziewać się w miastach: Drawsko Pomorskie, Wałcz, Stargard Szczeciński, Gryfino, Goleniów, Choszczno, Pyrzyce i Myślibórz. Prognozowanych stężeń PM2,5 powyżej górnego progu oszacowania (Sa > 17 µg/m 3 ), można się spodziewać na obszarze miasta Szczecinek. Wskazują na to wyniki pomiarów pyłu PM10 za lata Mapa 5.8. Strefa zachodniopomorska PM2,5 - przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5 na podstawie obliczeń modelowych dla roku bazowego 2005 (siatka 5 km x 5 km), skorygowany wynikami pomiarów PM10 6. Podsumowanie wyników klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego dla pyłu PM2, Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem występowania prognozowanych maksymalnych stężeń PM2,5 w strefie Według tak przeprowadzonej klasyfikacji, klasę 3a otrzymały dwie spośród trzech podlegających ocenie stref: Aglomeracja Szczecińska oraz strefa zachodniopomorska PM2,5. Trzecia z tych stref - miasto Koszalin, otrzymała klasę 2. Wynik przedstawiono na Mapie 6.1 oraz w Załączniku 1, w Tabeli 5. Oznacza to obowiązek wykonywania w tych strefach pomiarów pyłu PM2,5. 22

22 Mapa 6.1. Wynik klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego dla pyłu PM2,5 na podstawie najwyższych stężeń w strefie 6.2. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem przestrzennych rozkładów stężeń PM2,5 Przedstawiony w punkcie 6.1 wynik klasyfikacji, nie oznacza, że na całych obszarach stref występują jednakowe poziomy stężeń PM2,5. Dlatego przeprowadzono również klasyfikację z uwzględnieniem przestrzennych rozkładów stężeń na obszarze każdej ze stref. Przestrzenny rozkład stężeń PM2,5 w strefach województwa zachodniopomorskiego został szczegółowo omówiony w punkcie 5.5. Ten sposób przeprowadzenia klasyfikacji umożliwia: wskazanie w strefach obszarów, gdzie można spodziewać się przekroczeń wartości kryterialnych (poziomu dopuszczalnego oraz dolnego i górnego progu oszacowania), zaprojektowanie systemu dla rocznych ocen dla pyłu PM2,5 dla poszczególnych stref w województwie, zgodnie z wymaganiami dyrektywy CAFE, wskazanie liczby i lokalizacji koniecznych do uruchomienia stanowisk pomiarowych PM2,5 w obszarach przekroczeń. 1) Pomiary pyłu PM2,5 wysokiej jakości są obowiązkowe w Aglomeracji Szczecińskiej. Pomiary należy prowadzić na obszarze tła miejskiego oraz w rejonie oddziaływania transportu samochodowego. 2) W Koszalinie - pomiary PM2,5 także są wymagane, ale mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego szacowania. 3) Na obszarze dużej strefy strefa zachodniopomorska PM2,5 - obowiązkowe pomiary PM2,5 wysokiej jakości wymagane są w Szczecinku, gdzie prognozowane, na podstawie 23

23 pomiarów stężeń pyłu PM10, stężenia PM2,5 przekraczają określony dla niego górny próg oszacowania. 4) Poza Szczecinkiem, wymagane pomiary PM2,5, które mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego szacowania dotyczą obszarów w klasie 2. Właściwą lokalizacją wydaje się miasto Myślibórz. 5) Dla obszarów w północnej części województwa, gdzie prognozowane stężenia PM2,5 są poniżej dolnego progu oszacowania, wystarczające do rocznych ocen są techniki modelowania i obiektywne szacowanie. Wynik tak przeprowadzonej klasyfikacji przedstawiono w Tabeli 6.1. oraz na mapach (Mapy ). Mapa 6.2. Aglomeracja Szczecińska wynik oceny wstępnej pyłu PM2,5. Lokalizacja istniejących i projektowanych stanowisk pyłu PM10 i PM2,5 24

24 Mapa 6.3. Miasto Koszalin wynik oceny wstępnej pyłu PM2,5. Lokalizacja istniejących i projektowanych stanowisk pyłu PM10 i PM2,5 Mapa 6.4. Strefa zachodniopomorska PM2,5 wynik oceny wstępnej pyłu PM2,5. Lokalizacja istniejących i projektowanych stanowisk pyłu PM10 i PM2,5 25

25 Tabela 6.1. Zbiorcze zestawienie wyników oceny wstępnej PM2,5 dla stref województwa zachodniopomorskiego stanowiska pomiarowe PM2,5 Nazwa strefy PM2,5 klasa strefy (obszary) Wymagania dotyczące ocen rocznych PM2,5 Wymagana liczba stanowisk PM10 i PM2,5 wg Dyrektywy CAFE Liczba stanowisk istniejących PM10 (automat.+manualne) PM2,5 - automat. Brakujące stanowiska PM2,5 Lokalizacja dla brakującego stanowiska pomiarowego PM2,5 Stanowisko będzie wykorzystywane do obliczania wskaźnika AEI Objaśnienie Aglomeracja Szczecińska 3a Pomiary stałe wysokiej jakości. Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane technikami modelowania lub pomiarami wskaźnikowymi w celu zapewnienia odpowiedniej informacji na temat przestrzennego rozkładu stężeń PM2,5 w powietrzu 3 w tym: 3 manualne 2 automatyczne 5 * - istniejące stanowiska automatyczne PM2,5: 2* 1 Szczecin, ul. Andrzejewskiego - manualne pomiary stałe wysokiej jakości tak - Szczecin, ul. Piłsudskiego - stanowisko w rejonie oddziaływania komunikacji - Szczecin, ul. Andrzejewskiego - stanowisko tła miejskiego dla potrzeb informowania o poziomach PM2,5 miasto Koszalin 2 Pomiary (obowiązkowo) stałe mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego szacowania 1 1** 0 1 Koszalin, ul. Spasowskiego 2f tak **kontynuacja pomiarów manualnych PM10 wykonywanych w latach przez Państwową Inspekcję Sanitarną strefa zachodniopomorska PM2,5 obszar przekroczeń: miasto Szczecinek 3a Pomiary stałe wysokiej jakości. Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane technikami modelowania lub pomiarami wskaźnikowymi w celu zapewnienia odpowiedniej informacji na temat przestrzennego rozkładu stężeń PM2,5 w powietrzu miasto Szczecinek nie szczegółowa lokalizacja stanowiska PM2,5 - w trakcie ustalania strefa zachodniopomorska PM2,5 obszary w klasie 2 2 Pomiary (obowiązkowo) stałe mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego szacowania 6 4 w tym: 1 manualne 3 automatyczne 0 1 miasto Myślibórz nie szczegółowa lokalizacja stanowiska PM2,5 - w trakcie ustalania strefa zachodniopomorska PM2,5 obszary w klasie 1 1 wystarczające są techniki modelowania lub obiektywnego szacowania 1** 0 0 pomiary nie są wymagane **kontynuacja pomiarów automatycznych PM10 wykonywanych od 2008 r. w miejscowości Stoki 26

26 7. Skutki finansowe wdrożenia systemu monitoringu, oceny i zarządzania jakością powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5 w województwie zachodniopomorskim Wdrożenie w województwie zachodniopomorskim systemu monitoringu pyłu PM2,5 zgodnego z wynikiem oceny wstępnej, wiąże się z poniesieniem przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie kosztów. Do uruchomienia systemu pomiarowego brakuje 4 pyłomierzy PM2,5 (Tabela 6.1). Dostarczenie przez GIOŚ 3 poborników PM2,5 (2 ze środków NFOŚ i 1 z programu Infrastruktura i Środowisko), a także wykorzystanie do tego celu 1 pobornika PM2,5 pozyskanego przez WIOŚ w Szczecinie z Funduszu Norweskiego, nie spowoduje obciążeń finansowych WIOŚ związanych z zakupem analizatorów. Niezbędne będą jednak środki finansowe na zadania związane z utworzeniem infrastruktury dla uruchomienia nowych stanowisk pomiarowych PM2,5, jak też z obsługą aparatury pomiarowej i wykonywaniem analiz zgodnie z obowiązującym systemem jakości. Ponieważ jedno z tych stanowisk w Aglomeracji Szczecińskiej, zlokalizowane będzie na istniejącej stacji pomiarowej, utworzenie infrastruktury dotyczyć będzie posadowienia pyłomierzy dla trzech pozostałych stanowisk: w Koszalinie, w Szczecinku i w Myśliborzu. Równocześnie wymagania dotyczące ocen rocznych PM2,5 wskazują na konieczność stosowania dla wszystkich 3 stref technik modelowania. Obliczenia prognozowanej wartości pyłu PM2,5 dla Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i strefy zachodniopomorskiej PM2,5 wiążą się z określonymi kosztami. Biorąc pod uwagę powyższe, ocenia się, że szacunkowy, łączny koszt wdrożenia w 2010 r. systemu monitoringu, oceny i zarządzania jakością powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5 w województwie zachodniopomorskim wyniesie zł. Zestawienie kosztów na rok 2009 i 2010, w rozbiciu na poszczególne zadania, przedstawiono w Tabeli 7.1. Wykonanie tych zadań wiąże się z koniecznością zapewnienia środków finansowych w budżecie. Należy zwrócić uwagę, że formalności związane z posadowieniem stacji pomiarowych (pozyskanie terenu, spełnienie wymogów prawa budowlanego) mogą spowodować opóźnienie w uruchomieniu systemu pomiarowego PM2,5 w województwie. 27

27 Tabela 7.1. Koszty wdrożenia w województwie zachodniopomorskim w latach systemu oceny jakości powietrza dla pyłu PM2,5 L.p. Opis zadania Koszt w zł Uwagi 1. Utworzenie infrastruktury dla 3 nowych stacji pomiarowych: posadowienie pyłomierzy, zapewnienie systemu zbierania danych, podłączenie do bazy danych WIOŚ w Szczecinie przy założeniu lokalizacji stacji pomiarowej na terenie strzeżonym 2. Zakup materiałów eksploatacyjnych filtry kwarcowe dla 1 pobornika 400 sztuk/1 rok pracy 3. Zakup samochodu serwisowego do obsługi pyłomierzy 4. Doposażenie Laboratorium WIOŚ w Szczecinie oraz Delegatury w Koszalinie zgodnie z wymaganiami PN-EN i PN-EN Pobieranie prób pyłu PM2,5 na 4 stanowiskach i ich analiza dla pobornika pozyskanego z Funduszu Norweskiego - lokalizacja w Myśliborzu samochód niezbędny jest do transportu urządzeń serwisowych związanych z obsługą pyłomierzy. Dodatkowo transport zebranych sączków z pobranych prób musi spełniać wymagania norm PN-EN i PN-EN klimatyzator z funkcją osuszania i nawilżania, rejestrator temperatury i wilgotności, waga i stół antywstrząsowy, szafy na dokumenty przy założeniu intensywnego programu pomiarowego pomiarów w roku. Koszty oszacowano według cennika WIOŚ. 6. Zastosowanie w ocenie rocznej PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego technik modelowania Dodatkowe 5 etatów: do obsługi pyłomierzy, wykonywania analiz oraz opracowywania wyników i raportowania Łączny koszt wdrożenia monitoringu PM2, obliczenia prognozowanej wartości pyłu PM2,5 dla Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i strefy zachodniopomorskiej PM2,5 koszt jednego etatu przyjęto w wysokości 3500 zł/osobę/miesiąc 28

28 Załącznik Nr 1 Tabele 1 6 Zestawienie tabel wyników oceny wstępnej dla pyłu PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego Tabela 1 Tabela 2 Tabela 3 Tabela 4 Tabela 5 Tabela 6 Województwo zachodniopomorskie informacje ogólne Województwo zachodniopomorskie zestawienie stref Województwo zachodniopomorskie wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5, z których wyniki wykorzystano w ocenie Województwo zachodniopomorskie wykaz stałych stacji pomiarowych PM10, z których wyniki wykorzystano w ocenie Województwo zachodniopomorskie wyniki klasyfikacji stref Województwo zachodniopomorskie zestawienie istniejących i projektowanych stanowisk pomiarów PM2,5

29 Tabela 1. Województwo zachodniopomorskie - informacje ogólne Województwo Nazwa i adres siedziby wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska Osoba przygotowująca informacje Telefon kontaktowy Fax Data przygoto-wania informacji Okres, z którego dane wykorzystano na potrzeby klasyfikacji zachodniopomorskie WIOŚ Szczecin, Wały Chrobrego 4, Szczecin Marta Szczepankiewicz (091) (091) m.szczepankiewicz@ wios.szczecin.pl r

30 Tabela 2. Województwo zachodniopomorskie - zestawienie stref Lp. Nazwa strefy Kod strefy Aglomeracja Obszar strefy [tak/nie] [km 2 ] Liczba mieszkańców w strefie Aglomeracja Szczecińska PL3201 TAK miasto Koszalin PL3202 NIE strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 NIE

31 Tabela 3. Województwo zachodniopomorskie - wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5, z których wyniki wykorzystano w ocenie Strefa Stacja pomiarowa Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacji Kod międzynarodowy stacji Właściciel stacji Czas uśredniania Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , Metoda pomiaru Rok Średnia roczna [µg/m 3 ] Kompletność [%] Współczynnik korekcyjny

32 Tabela 4. Województwo zachodniopomorskie - wykaz stałych stacji pomiarowych PM10, z których wyniki wykorzystano w ocenie Strefa Stacja pomiarowa Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacji Kod międzynarodowy stacji Właściciel stacji Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,778 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,778 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,778 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,778 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,723 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,723 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,723 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M , ,723 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M ,0 93 0,8211 0,746 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M ,1 84-0,747 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M ,8 96-0,747 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M ,6 92-0,747 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M ,3 93-0,747 Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M ,4 87-0,747 miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,3 85-0,747 miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,7 93-0,747 miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,5 94-0,747 miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M , ,747 miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,4 93-0,747 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M ,2 93-0,774 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M , ,774 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M ,6 98-0,774 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M ,7 92-0,774 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M ,8 81-0,774 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Stoki ZpGryfStokiDO - PGE ZEDO 1-godzinny M , ,771 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Gryfino ZpGryfGryfinoDO - PGE ZEDO 1-godzinny M , ,764 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,8 84-0,682 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,6 58-0,682 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,7 83-0,682 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,9 45-0,682 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M ,6 79-0,682 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Szczecinek_PSSE ZpSzcSzczecinekPSSE - PSSE Szczecinek 24-godzinny M ,9 25-0,756 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Szczecinek_PSSE ZpSzcSzczecinekPSSE - PSSE Szczecinek 24-godzinny M ,9 91-0,756 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Szczecinek_PSSE ZpSzcSzczecinekPSSE - PSSE Szczecinek 24-godzinny M ,8 99-0,756 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Lipnik ZpStarLipnikDO - PGE ZEDO 1-godzinny M , ,749 Czas uśredniania Metoda pomiaru Rok Obliczona średnia roczna PM2,5 [µg/m 3 ] Kompletność [%] Współczynnik korekcyjny Współczynnik PM2,5 / PM10