CENTRUM EDUKACJI ARTYSTYCZNEJ WARSZAWA RAPORT Z BADAŃ WYNIKÓW NAUCZANIA KSZTAŁCENIA SŁUCHU W SZKOŁACH MUZYCZNYCH I STOPNIA W POLSCE

Transkrypt

1 CENTRUM EDUKACJI ARTYSTYCZNEJ WARSZAWA RAPORT Z BADAŃ WYNIKÓW NAUCZANIA KSZTAŁCENIA SŁUCHU W SZKOŁACH MUZYCZNYCH I STOPNIA W POLSCE Warszawa

2 Spis treści: 1. Wstęp...str Organizacja badań Narzędzie badawcze test Prezentacja wyników testu Frekwencja uczniów (cykl 6-letni) Frekwencja uczniów (cykl 4-letni) Wyniki testów (cykl 6-letni) Wyniki testów (cykl 4-letni) Załączniki: Tabele 1 i 2.(CD) 2

3 Wstęp W roku szkolnym 2008/2009 Centrum Edukacji Artystycznej przeprowadziło badania wyników nauczania przedmiotu kształcenie słuchu we wszystkich szkołach muzycznych I stopnia w Polsce oraz w wybranych szkołach niepublicznych z uprawnieniami publicznymi. Wyników szkół niepublicznych nie publikujemy. Badaniami objęto całą populację absolwentów szkoły I stopnia - uczniów klasy VI cyklu 6-letniego i klasy IV cyklu 4-letniego. Organizacja badań Przebadano wszystkie państwowe szkoły muzyczne w Polsce na poziomie klasy VI cyklu 6-letniego PSM I st. i OSM I stopnia oraz klasy IV cyklu 4- letniego co stanowi łączną liczbę 260 szkół. Badaniami objęto 5002 uczniów, co stanowi 79,71 % całej populacji liczącej w roku szkolnym 2008/ absolwentów szkół I stopnia. Badania zostały przeprowadzone przez zespół powołany przez wizytatora Centrum Edukacji Artystycznej Janusza B. Lewandowskiego. W jego skład weszły następujące osoby: 1. Joanna Baszak nauczyciel PSM I i II st. W Jeleniej Górze 2. Małgorzata Bednarek wizytator CEA 3. Bedner Jolanta wizytator CEA 4. Maria Juchniewicz nauczyciel PSM I st. w Gdańsku-Oruni. 5. Krystyna Karcz wizytator CEA 6. Renata Lato dyrektor PSM I st. W Krośnie Odrzańskim 7. Maria Len wizytator CEA 8. dr Kinga Litowska wicedyrektor ZSM w Toruniu 9. Ewa Nestorowicz wicedyrektor PSM I i II st. w śyrardowie 10. dr Małgorzata Ostrowska wicedyrektor ZSM w Przemyślu 11. Julitta Pałys wicedyrektor PSM I i II st. w Olsztynie 12. Lidia Skrzyniarz wizytator CEA 13. Teresa Taradejna dyrektor PSM I i II st. w Olsztynie 14. ElŜbieta Terlega-Stachów nauczyciel PSM I i II st. w Jeleniej Górze 15. Andrzej Walasik wicedyrektor OSM I i II st. w Lublinie 16. Ewelina Wilburg-Marzec wicedyrektor PSM I i II st. w Zabrzu 17. Celina Zamuszko dyrektor PSM I i II st. w Pabianicach 18. Jerzy Zamuszko dyrektor PSM I st. w Zgierzu. 3

4 Wszystkie testy zostały sprawdzone przez jedną osobę - Teresę Taradejna - aby wykluczyć moŝliwość róŝnej oceny realizacji zadań testowych. Wyniki testowe zostały opracowane i zinterpretowane przez Janusza B. Lewandowskiego i Teresę Taradejna. Narzędzie badawcze- test TEST UMIEJĘTNOŚCI MUZYCZNYCH został opracowany przez Marię Juchniewicz nauczyciela PSM I stopnia w Gdańsku-Oruni jako narzędzie sprawdzające rezultaty nauczania w zakresie kształcenia słuchu uczniów kończących szkołę muzyczną I stopnia w oparciu o aktywne spostrzeganie muzyki, połączone z jej rozumieniem wynikającym z doświadczeń muzycznych i posiadanej wiedzy teoretycznej. Jako narzędzie, które juŝ po pierwszym etapie kształcenia określi indywidualne predyspozycje i umiejętności muzyczne istotne z perspektywy ewentualnej, dalszej edukacji muzycznej, takie jak: zdolność percepcji ruchu wysokościowego dźwięków, zdolność słuchowej analizy współbrzmień i akordów oraz ich następstw, umiejętność postrzegania i róŝnicowania struktur czasowych regulujących przebieg muzyczny oraz funkcjonowanie pamięci i wyobraźni muzycznej. Treść testu koresponduje ściśle z Treścią nauczania i Osiągnięciami uczniów opisanymi w rozporządzeniu Ministra Kultury z 19 sierpnia 2002 roku w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego ( Dz.U. z 2002 r. Nr 138, poz.1164 i z 2004 r. Nr 49, poz.473 ) oraz z najnowszymi tendencjami w zakresie metodyki kształcenia słuchu. Reprezentuje równieŝ najnowsze tendencje w zakresie konstrukcji testów osiągnięć szkolnych. TEST UMIEJĘTNOŚCI MUZYCZNYCH jest sprawdzianem percepcyjnym, w którym uwzględniono zarówno umiejętność rozpoznawania i zapisywania interwałów, akordów, gam, struktur rytmicznych oraz zapisywania dyktand, a takŝe umiejętność świadomego słyszenia podstawowych struktur melodycznych, harmonicznych i rytmicznych jako elementów dzieła 4

5 muzycznego w kontekście brzmiącej, autentycznej muzyki. Składa się z dwudziestu dziewięciu zadań, które są rozwiązywane, zgodnie z instrukcją, w oparciu o krótkie fragmenty zaczerpnięte z literatury muzycznej. W teście wydzielono pięć podtestów: I Interwały, II Gamy. Tonacje, III Melodyka, IV Harmonia i poczucie tonalne, V Metrorytmika. Wszystkie części testu są testami percepcyjnymi. Układ zadań w kaŝdym z podtestów ewaluuje od sprawności w słuchowym spostrzeganiu zjawisk muzycznych poprzez sprawność w zakresie odczytywania i kojarzenia materiału dźwiękowego z jego zapisem do umiejętności zapisu słyszanego materiału muzycznego. Układ ten został wyznaczony poprzez ustalony porządek kategorii celów nauczania, od kategorii najniŝszych do najwyŝszych. Kategorie celów nauczania oraz przypisane tym kategoriom treści i numery zadań testowych prezentuje poniŝsza tabela. KATEGORIA ZADAŃ TREŚĆ ZADAŃ NUMERY ZADAŃ KAT. A Treść konieczna słuchowe rozpoznawanie interwałów prostych w układzie melodycznym; słuchowe rozpoznawanie skal dur i moll w odmianach; słuchowe róŝnicowanie wysokości dźwięków w melodii, spostrzeganie kształtu linii melodycznej oraz zaleŝności interwałowych, tonalnych i czasowych między dźwiękami; słuchowe rozróŝnianie trybu majorowego i minorowego; słuchowe ustalenie metrycznej interpretacji przebiegu muzycznego; spostrzeganie prostych struktur rytmicznych w przebiegu melodii i kojarzenie ich z zapisem; 1, 2 9,

6 KAT. B Treść podstawowa słuchowe rozpoznawanie interwałów prostych w układzie harmonicznym; rozumienie zapisu nutowego i kojarzenie zapisu ze słyszanym materiałem dźwiękowym w odniesieniu do percepcji interwałów, skal i określonych elementów muzycznych tj. melodii, harmonii i struktur rytmicznych (interwały proste, właściwości skal dur i moll z odmianami, wszystkie rodzaje trójdźwięków i czterodźwięków, grupy rytmiczne miarowe i niemiarowe); spostrzeganie relacji między akordami w systemie harmonii funkcyjnej dur moll; umiejętność słuchowego analizowania konstrukcji rytmicznej w przebiegu melodii; 3, 4 5, 6, 11, 15, 16, KAT. C Treść rozszerzająca słuchowa identyfikacja i umiejętność zapisu określonych struktur interwałowych w przebiegu melodii; prawidłowa percepcja tonalności melodii wyraŝająca się umiejętnością określenia centralnego dźwięku skali; w oparciu o analizę słuchową i zapis nutowy umiejętność spostrzegania podstawowych cech konstrukcyjnych melodii (progresja melodyczna). Sprawność w zapisie prostych przebiegów melodycznych; słuchowe rozpoznawanie akordów w kontekście zaleŝności harmonicznych pomiędzy akordami I, IV i V stopnia skal dur moll (prosta, słuchowa analiza harmoniczna); umiejętność słuchowego rozpoznawania prostych struktur rytmicznych w przebiegu melodii oraz sprawność w ich zapisywaniu; 27 7, ,

7 KAT. D Treść dopełniająca w oparciu o analizę słuchową umiejętność dokonania korekty błędów w zapisie nutowym materiału muzycznego; umiejętność zapamiętania i zapisania prostych konstrukcji melodycznych; sprawność w zakresie zapisywania konstrukcji rytmicznych zgodnie z zasadami grupowania wartości rytmicznych w taktach. 13, Zadania określone kategorią A i B reprezentują typ zadań zamkniętych wielokrotnego wyboru. Wymagają rozpoznawania i określania interwałów, gam, akordów, metrum. W zadaniach kategorii A uczeń dokonuje tego tylko w oparciu o słuchową analizę materiału muzycznego i wskazuje jedną z podanych, gotowych odpowiedzi Wyjątek w tej kategorii stanowi zadanie 14 i zadanie 26 w których pojawia się zapis nutowy. Zadania te wymagają porównywania zapisu nutowego ze słyszanym fragmentem muzycznym i badają podstawowe zdolności muzyczne słyszenie linearne, muzyczną wyobraźnię i poczucie zaleŝności czasowych pomiędzy dźwiękami. We wszystkich zdaniach kategorii B wymagana jest umiejętność rozpoznawania określonych zjawisk muzycznych ( interwałów, gam, akordów, struktur rytmicznych ) ze słuchu i z zapisu. RównieŜ w tej kategorii zadań wymagana jest sprawność w zakresie porównywania zapisu nutowego ze słyszanym materiałem dźwiękowym przykładów muzycznych. Wyjątek stanowią dwa zadania ( zadanie 3 i 4 ) w podteście I - Interwały, które badają umiejętność słyszenia interwałów prostych w ujęciu harmonicznym. Zadania określone kategorią C i D są zadaniami otwartymi z luką lub z błędem i przyjmują postać róŝnego rodzaju dyktand otwartych. Wymagają od ucznia samodzielnego uzupełnienia brakującego elementu w zapisie nutowym lub dokonania korekty zapisu w oparciu o konfrontację ze słyszanym 7

8 materiałem muzycznym Wyjątek stanowią zadnia 22 i 23 w podteście IV- Harmonia i poczucie tonalne, które wymagają słuchowej analizy struktury harmonicznej przykładów muzycznych (tylko z uwzględnieniem akordów I, IV i V stopnia). Rozwiązanie zadania 22, które jest zadaniem zamkniętym wielokrotnego wyboru, polega na wybraniu jednej prawidłowej odpowiedzi spośród czterech podanych. W zadaniu 23 naleŝy symbolami określić tryb Toniki oraz pozostałe, słuchowo zinterpretowane współczynniki harmoniczne. Dyktando pamięciowe w podteście III Melodyka, określone kategorią D (najwyŝszy stopień trudności), zaliczyć moŝemy do zadania tzw. rozszerzonej odpowiedzi, w którym uczeń powinien wykazać się zdolnością zapamiętania i umiejętnością całkowicie samodzielnego zapisania zapamiętanej melodii. TEST UMIEJĘTNOŚCI MUZYCZNYCH powstał pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Kamińskiej (Uniwersytet Muzyczny im. F.Chopina w Warszawie) oraz dr Marii Ruszczyńskiej (Uniwersytet Warszawski) i został przedstawiony jako praca dyplomowa na Podyplomowym Studium Psychologii Muzyki prowadzonym przez Międzywydziałową Katedrę Psychologii Muzyki AMFCh w Warszawie. 8

9 Prezentacja wyników testu Wyniki badań dla poszczególnych szkół prezentowane są w ujęciu regionalnym w zbiorczej tabeli nr 1 (cykl 6-letni) oraz tabeli nr 2 (cykl 4-letni). /załączniki/. Przyjęto zasadę prezentacji wyników cyfrą wyraŝającą procent dobrze wykonanych poszczególnych zadań testowych oraz całego testu. Cyfra ta jest wynikiem przeliczenia systemu punktowego na procentowy w skali od 0-100%. Wynik procentowy jest ustalony zarówno dla poszczególnych zadań w ramach poszczególnych szkół, oraz w podsumowaniu jako średnie arytmetyczne proste dla średnich ogólnopolskich w poszczególnych zadaniach i szkołach. Dodatkowo na dole tabeli przedstawiono wynik procentowy dla poszczególnych zadań oraz ich zakresów merytorycznych. Kolumny tabeli zawierają następujące dane: liczba porządkowa cyfrowy kod szkoły nazwa szkoły /miejscowość/ typ szkoły: 0- Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna, 1- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia, 1,2- Państwowa Szkoła muzyczna I i II stopnia region Polski /skrót/ wyniki uzyskane w poszczególnych zadaniach testowych w kolejności od zadania 1 do 29. Cyfra wskazuje poziom poprawnej realizacji zadania wyraŝony w procentach ( od 0-100%) wynik uzyskany przez szkołę. Cyfra, średnia arytmetyczna prosta, wskazuje poziom poprawnie zrealizowanych wszystkich zadań testowych wyraŝony w procentach. liczba uczniów uczęszczająca do klas VI cyklu 6-lertniego lub klasy IV cyklu 4-letniego w danej szkole liczba uczniów obecnych, biorących udział w teście w danej szkole wyraŝona w procentach frekwencja uczniów podczas testu W dole tabeli znajdują się liczby podsumowywujące oraz średnie arytmetyczne /dla poszczególnych zadań oraz frekwencji/. Dodatkowo przedstawiono wynik /średnia arytmetyczna prosta/ dla poszczególnych zakresów zadań testowych. 9

10 Frekwencja uczniów /cykl 6-letni/ W badaniach cyklu 6-letniego wzięło udział 3553 uczniów na ogólną liczbę 4328 absolwentów co stanowi 82 % populacji. NajwyŜszą frekwencję uzyskano w regionie pomorskim (93,3%), najniŝszą w regionie łódzkim (72,1 %). Frekwencję najbliŝszą średniej uzyskano w regionie kujawsko-pomorskim (82,9 %). frekwencja 100,0 90,0 80,0 79,0 82,9 84,3 89,4 72,1 80,6 79,3 84,9 86,1 83,3 93,3 90,6 80,5 90,3 77,7 83,9 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 10

11 Frekwencja uczniów /cykl 4-letni/ W badaniach cyklu 4-letniego wzięło udział 1449 uczniów na ogólną liczbę 1947 absolwentów co stanowi 74,4 % populacji. NajwyŜszą frekwencję uzyskano w regionie pomorskim (91,9 %), najniŝszą w regionie lubelskim (67,7 %). Frekwencję najbliŝszą średniej uzyskano w regionie małopolskim (74,2). frekwencja 100,0 90,0 80,0 70,0 69,7 70,3 67,7 86,8 70,8 68,7 74,2 72,0 75,8 78,0 91,9 84,9 70,8 88,5 88,6 80,4 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 11

12 Wyniki testów /cykl 6-letni) Średni poziom wykonania zadań testowych w Polsce wynosi dla cyklu 6- letniego 50,2 %. W tabeli nr 1 /załączniki/ oraz na poniŝszym wykresie pokazano średni poziom wykonania testu w poszczególnych regionach Polski. Wynik najwyŝszy uzyskano w regionie podkarpackim (61,3 %), najniŝszy w regionie opolskim (44,3 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie małopolskim (50,5 %). średnia regionalna 70,0 60,0 50,0 47,1 45,2 56,9 45,0 46,3 53,3 48,6 44,3 51,8 61,3 55,1 52,6 50,5 45,9 51,4 45,5 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 D L S K PM L B LL B U Ł D Z M A Z M Ł PO PL PD L PK R PO M SL K SW K W K P W M Z Z PM 12

13 Szkoły i regiony zrealizowały zadania testowe i ich grupy na róŝnym poziomie. Pierwszą grupę zadań określoną jako Interwały zrealizowano na średnim poziomie 50,8 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (62,2 %), najniŝszy w regionie opolskim (44,9 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie łódzkim (48,9 %). interwały 41,3 56,6 45,5 53,0 56,0 54,6 62,2 53,3 44,9 47,9 55,3 48,9 47,3 56,9 46,3 45,6 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 13

14 Drugą grupę zadań określaną jako Gamy, Tonacje zrealizowano na średnim poziomie 43,2 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (55,1 %), najniŝszy w regionie kujawsko-pomorskim (36,6 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie małopolskim (43,3 %). gamy, tonacje 40,7 36,6 46,0 37,0 37,7 40,5 43,3 45,2 51,2 55,1 43,4 46,8 41,1 39,5 43,3 42,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 14

15 Trzecią grupę zadań określaną jako Melodyka zrealizowano na średnim poziomie 60,6 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie lubelskim (70,1 %), najniŝszy w regionie opolskim (52 %). Wynik najbliŝszy średnie uzyskano w regionie podlaskim (60,2 %). melodyka 59,5 58,1 70,1 54,7 56,1 62,2 65,5 52,0 60,2 67,1 63,1 63,3 63,8 55,8 55,2 59,5 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 15

16 Czwartą grupę zadań określaną jako Harmonia i poczucie tonalne zrealizowano na średnim poziomie 50,7 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (63,2 %), najniŝszy w regionie lubuskim (42,9 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie podlaskim (52,1 %). harmonia i poczucie tonalne 47,4 50,2 56,2 42,9 45,0 52,0 46,0 44,9 52,1 59,6 63,2 52,9 45,1 47,9 49,4 49,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 16

17 Piątą grupę zadań określaną jako Metrorytmika zrealizowano na średnim poziomie 45,3 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (58,1 %), najniŝszy w regionie kujawsko-pomorskim (36,4 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie warmińsko-mazurskim (45,3 %). metrorytmika 41,4 45,3 40,4 44,2 46,5 54,0 58,1 41,3 38,6 44,7 47,7 42,5 42,0 55,5 36,4 39,6 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 17

18 Wyniki testów /cykl 4-letni/. Średni poziom zadań testowy wynosi dla cyklu 4-letniego 49,1 %. W tabeli nr 2 oraz na poniŝszym wykresie pokazano średni poziom wykonania testu w poszczególnych regionach Polski. Wynik najwyŝszy uzyskano w regionie lubelskim (58,2 %), najniŝszy w regionie opolskim (38,8 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie łódzkim (49,4 %). średnia regionalna 70,0 60,0 50,0 40,0 46,5 45,6 58,2 41,4 49,4 53,5 45,1 38,8 48,8 57,8 53,9 50,3 51,9 45,4 52,3 41,9 30,0 20,0 10,0 0,0 D L S K PM L B LL B U Ł D Z M A Z M Ł PO PL PD L PK R PO M SL K SW K W K P W M Z Z PM 18

19 Podobnie jak w cyklu 6-letnim szkoły i regiony realizowały zadania testowe na róŝnym poziomie. Pierwszą grupę zadań określaną jako Interwały zrealizowano na średnim poziomie 48,3 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie lubelskim (59,5 %), najniŝszy w regionie kujawsko-pomorskim (39,7 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie łódzkim (50,2 %). interwały 39,7 43,0 59,5 42,4 50,2 53,8 45,8 41,0 49,4 54,1 50,0 49,2 51,5 44,1 52,7 41,2 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 19

20 Drugą grupę zadań określanych jako Gamy, tonacje zrealizowano na średnim poziomie 42,1 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (52,7 %), najniŝszy w regionie opolskim (29,5 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie łódzkim (41,9 %). gamy, tonacje 32,9 48,6 38,7 42,5 43,7 44,8 52,7 40,7 29,5 38,8 46,6 41,9 36,9 46,4 36,5 43,2 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 20

21 Trzecią grupę zadań określoną jako Melodyka zrealizowano na średnim poziomie - 58,9 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie lubelskim (68,4 %), najniŝszy w regionie zachodniopomorskim i opolskim (48,5 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie świętokrzyskim (58,4 %). melodyka 55,3 58,4 68,4 54,0 56,7 59,0 63,2 48,5 63,7 66,3 62,8 60,6 58,9 55,6 59,4 48,5 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 21

22 Czwartą grupę zadań określanych jako Harmonia i poczucie tonalne zrealizowano na średnim poziomie 50,1 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (62,8 %), najniŝszy w regionie opolskim (34,5 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie warmińsko-mazurskim (50,3 %). harmonia i poczucie tonalne 51,7 53,9 61,1 39,3 49,6 50,8 41,9 34,5 45,7 59,4 62,8 53,4 53,8 45,0 47,0 50,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 22

23 Piątą grupę zadań określanych jako Metrorytmika zrealizowano na średnim poziomie 46,4 %. NajwyŜszy wynik osiągnięto w regionie podkarpackim (54,5 %), najniŝszy w regionie lubuskim (34,6 %). Wynik najbliŝszy średniej uzyskano w regionie łódzkim (45,6 %). metrorytmika 40,3 41,7 54,4 34,6 45,6 53,5 40,2 42,4 44,7 54,5 53,9 44,7 52,6 44,5 50,9 39,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 23