DOLNOŚLĄSKIE CENTRUM STUDIÓW REGIONALNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "DOLNOŚLĄSKIE CENTRUM STUDIÓW REGIONALNYCH"

Transkrypt

1 DOLNOŚLĄSKIE CENTRUM STUDIÓW REGIONALNYCH Badania z uwzględnieniem wniosków prognostycznych, dotyczących sytuacji szkolnictwa wyższego regionu dolnośląskiego z perspektywy potrzeb, a także oferty regionu w zakresie szkolnictwa wyższego Prof. dr hab. Tadeusz Bednarski Dr Ewa Mika Mgr Filip Borowicz WROCŁAW, 2006 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. 1

2 STRESZCZENIE. Nadchodzące zmiany demograficzne i stale rosnąca oferta edukacyjna tworzą w dalszej perspektywie jakościowo nową sytuację w obszarze szkolnictwa wyższego. Wstępna analiza danych demograficznych i edukacyjnych, były podstawą wyboru metodologii statystycznej (model logistyczny), umożliwiającej dokonanie prognozy popytu na szkolnictwo wyższe w regionie dolnośląskim. Prognozy szczegółowe dla Dolnego Śląska i dla całego kraju podane w liczbach bezwzględnych - wykonane są do roku 2010, prognozy oparte na względnym zainteresowaniu studiami do roku Słowa kluczowe: szkolnictwo wyższe, zmiany demograficzne, popyt na studia wyższe, prognozy popytu, ewolucja rynku edukacji wyższej 2

3 SPIS TREŚCI: WSTĘP OPIS I ANALIZA DANYCH DEMOGRAFICZNYCH DANE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH I ICH WSTĘPNA ANALIZA PROGNOSTYCZNA ANALIZA DANYCH EDUKACYJNYCH ZA POMOCĄ MODELU LOGISTYCZNEGO WNIOSKI Raport został przygotowany przez zespół: Prof. dr hab. Tadeusz Bednarski 1 (kierownik zespołu), Dr Ewa Mika 2, Mgr Filip Borowicz 3. Poszczególne osoby miały dominujący udział w następujących pracach: - kierowanie całością prac badawczych, opracowanie metodologii badań i prognoz oraz wniosków, prof. Tadeusz Bednarski - część demograficzna - Rozdział 1, dr Ewa Mika - omówienie danych szkolnictwa wyższego - Rozdział 2, mgr Filip Borowicz 1 Instytut Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Wrocławski 2 Instytut Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Wrocławski 3 Instytut Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Wrocławski 3

4 WSTĘP Oczekiwania w zakresie zmian społecznych i zmiany polityczno społeczne, jakie nastąpiły w ciągu ostatnich dwudziestu lat w naszym kraju miały ogromny wpływ nie tylko na całokształt przekształceń gospodarczych i rynkowych. Sięgnęły także w sferę spraw rodzinnych, modyfikując istniejące wzorce myślenia i zachowania, pozostawiając widoczny ślad w szeroko rozumianej kulturze społecznej. Symptomy tego procesu są szczególnie widoczne w postępujących zmianach demograficznych. Nadchodzący niż demograficzny już w niedalekiej przyszłości będzie silnie oddziaływać w wielu ważnych sferach życia społeczno gospodarczego budując niejako drugą falę zmian. Całościowy efekt oddziaływania czynników demograficznych na społeczeństwo jest dziś niemożliwy do oceny, chociaż można poddać skutecznej prognozie wybrane jego fragmenty. Postępujące zmiany demograficzne stworzą już w niedalekiej przyszłości nową sytuację w obszarze szkolnictwa wyższego. Świadomość nadchodzących zmian i ilościowa wiedza w tym zakresie z pewnością przyczynić się mogą do złagodzenia ewentualnych niekorzystnych perturbacji na rynku edukacyjnym. Należy zauważyć, że poglądy na temat skali i skutków niżu demograficznego dla szkolnictwa wyższego nie są jednolite. Z jednej strony panuje przekonanie, że ów niż spowoduje nadmierny wzrost konkurencji na rynku edukacyjnym, wpływając między innymi negatywnie na jakość kształcenia. Z drugiej strony stale rosnący popyt na studia wyższe może zniwelować skutki nadchodzącego niżu demograficznego, i w efekcie pozytywnie wpłynąć na rozwój szkolnictwa wyższego, w szczególności na jakość kształcenia. Celem tego opracowania jest sformułowanie odpowiedzi na to pytanie poprzez dokonanie prognoz w zakresie zmian ilościowych na rynku edukacyjnym Dolnego Śląska, gdzie dynamika procesu rysuje się pozytywnie na tle przeciętnych zmian krajowych, zarówno w sferze gospodarczej jak i edukacyjnej. Dolny Śląsk posiada silny potencjał przemysłowy, kulturowy, edukacyjny i instytucjonalny. Jest siódmym pod względem powierzchni i piątym pod względem liczby mieszkańców województwem w Polsce. Przyszłość regionu jest, zdaniem wielu specjalistów, w istotnym stopniu zdeterminowana przez aktywność ekonomiczną i twórczy potencjał technologiczny jego mieszkańców, a więc w szczególności przez ich poziom wykształcenia i możliwości, jakie w sferze kształcenia region może przedstawić. Obserwujemy stale rosnącą ofertę edukacyjną szkół wyższych przy jednoczesnych niekorzystnych zmianach demograficznych w Polsce. Prognostyczna ocena dynamiki zmian na rynku edukacyjnym jest 4

5 więc w tej chwili wysoce pożądana zarówno dla samych szkół jak i dla władz samorządowych. Zapotrzebowanie na studia wyższe jest wynikiem współoddziaływania wielu czynników natury demograficznej, społecznej i ekonomicznej. Część z nich, na przykład liczność poszczególnych grup wiekowych, liczba studentów danej kategorii szkół wyższych, czy liczba szkół wyższych, jest łatwa do bieżącej oceny, a także ze względu na dużą skalę zjawiska nie tak trudna do wiarygodnej prognozy. Jednak popyt na edukację jest także wynikiem oddziaływań trudniejszych do ilościowej oceny czynników, takich jak zróżnicowana zamożność społeczeństwa czy poziom migracji zarobkowej - zjawisk związanych z kontynuującą się transformacją gospodarczą państwa i z adaptacyjnymi skutkami przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Uwzględnienie tych czynników wymagałoby wręcz nowych zabiegów pozyskania danych i to w dłuższej perspektywie czasowej, co jest na razie niewykonalne. Na szczęście z pobieżnych analiz wynika, że wpływ zmian tych ostatnio wymienionych czynników na rynek edukacyjny jest, przynajmniej na razie, niewielki. W projekcie przewiduje się więc opracowanie prognozy zapotrzebowania na studia wyższe w regionie dolnośląskim na podstawie cech o dużym stopniu przewidywalności. Podstawą analizy prognostycznej będą badania dynamiki zmian demograficznych główny czynnik kształtujący popyt i zmian w zakresie oferty dydaktycznej czynnik kształtujący podaż. Ze względu na skromny zakres danych regionalnych, którymi dysponuje obecnie Główny Urząd Statystyczny (GUS) analiza będzie ograniczona do lat Uwzględnienie wcześniejszych danych nie wniosłoby najprawdopodobniej istotnej informacji w sprawie, jako że stabilizacja prawna i rynkowa w sferze edukacji, zwłaszcza tej dotyczącej szkół prywatnych i studiów niestacjonarnych, nastąpiła po roku Rozdział pierwszy zawiera szczegółowy opis danych demograficznych regionu, gromadzonych przez Główny Urząd Statystyczny, wraz z podstawowymi prognozami demograficznymi. Rozdział drugi jest charakterystyką danych szkolnictwa wyższego regionu od roku 1999, z uwzględnieniem typu szkół (publiczne, niepubliczne) jak i typu kształcenia (studia stacjonarne i niestacjonarne). Ujmuje on w sposób ogólny podstawowe tendencje tych zmian. Ostatni rozdział jest prezentacją prognoz w zakresie zainteresowania studiami wyższymi do roku 2015 oraz szczegółowymi prognozami popytu na szkolnictwo wyższe do roku Uwzględnia się szkoły państwowe i niepaństwowe oraz studia stacjonarne i niestacjonarne. Umieszczone są także analogiczne prognozy dla całego kraju, co daje 5

6 możliwość analizy porównawczej w zakresie skali zainteresowania edukacją w regionie i w kraju. 6

7 1. OPIS I ANALIZA DANYCH DEMOGRAFICZNYCH Rozważania dotyczące wpływu zmian demograficznych na edukację wydają się być szczególnie interesujące, jako że strukturę wieku ludności Polski kształtowaną pod wpływem wyżów i niżów demograficznych, charakteryzuje znaczna nieregularność. Obecnie w wieku studiowania są jeszcze liczne roczniki echa wyżu powojennego z początku lat 80., ale studia rozpoczynają roczniki już znacznie mniej liczne. Spadek liczby urodzeń, który rozpoczął się w 1984 roku i trwa systematycznie do chwili obecnej spowodował, iż w najbliższych latach liczba młodzieży będzie maleć. Czy stanowi to niebezpieczeństwo poważnego ubytku kandydatów na studia? Czy można się spodziewać, że szkolnictwo wyższe, które dynamicznie rozwijało się w latach 90., napotka istotne bariery dalszego funkcjonowania w obecnym układzie? Województwo dolnośląskie istnieje w obecnym kształcie od 1 stycznia 1999 roku, można jednakże uzyskać informacje o okresie wcześniejszym. Urząd Statystyczny we Wrocławiu dysponuje danymi przeliczonymi na lata Na ich podstawie można zauważyć, iż tendencje demograficzne są tu podobne jak w całej Polsce. Spadek liczby ludności, który dokonuje się przede wszystkim wskutek obniżenia liczby urodzeń, jest cechą charakterystyczną współczesnego społeczeństwa. Również przewidywania na dalsze lata nie przynoszą zmian w tym zakresie. Prognoza sporządzona przez GUS na bazie wyników spisu powszechnego z 2002 roku, pokazuje, iż ubytek liczby mieszkańców województwa dolnośląskiego, który ma miejsce nieprzerwanie od jego powstania, będzie następował aż do 2030 roku. W oparciu o dane tej prognozy I. Kuropka stwierdził, że najsilniejszy spadek będzie dotyczył zbiorowości młodzieży w wieku lata. Bardzo silne tempo spadku utrzyma się do 2020, po którym liczebność badanej grupy zacznie się stabilizować. Przewiduje się, że w 2030 roku osób w wieku lata będzie jedynie 209,9 tys. czyli 47,2% stanu z 2003 roku [Kuropka 2005, s.51]. Badanie zmian demograficznych w kontekście sytuacji szkolnictwa wyższego podzielono na dwa okresy: wybrane lata z przedziału oraz lata Uwzględniono grupę wieku lata, jako przedział najbardziej dotyczący osób w wieku studiowania oraz jako taki, który przyjmuje się w strukturze funkcjonalnej ludności według wieku, wyodrębniającej grupy edukacyjne. Dla lepszego zobrazowania zmian w badanym województwie, przedstawiono jego sytuację na tle Polski. 7

8 W latach liczba mieszkańców województwa dolnośląskiego spadła o 2,6%. Ubytek ogólnej liczby mieszkańców nie dotyczy jednak osób w wieku studiowania (Tabela 1.1 i Rys. 1.1), bowiem liczba osób w wieku lata wzrosła aż o 34,3%. Największy przyrost w rozpatrywanej grupie wieku w porównaniu z 1990 rokiem wystąpił w 2003 roku i wyniósł 37,6%. Zatem w ciągu 15 lat grupa ta zwiększyła swoją liczebność w sposób znaczący. Średnioroczne tempo przyrostu w latach wyniosło 0,2 %, a ubytek w porównaniu z okresem poprzednim miał miejsce w 2000 roku (korekta wynikająca z danych spisu powszechnego) i w ostatnich dwóch latach. Lata Liczba osób ogółem Liczba osób w wieku lata Rok 1990=100% Rok poprzedni=100% ogółem lata ogółem lata ,8 122, ,6 132, ,1 134,9 99,5 102, ,2 132,7 98,1 98, ,1 134,2 99,9 101, ,4 136,5 100,2 101, ,8 137,6 99,4 100, ,6 137,3 99,8 99, ,4 134,3 99,8 97,8 Tabela 1.1. Liczba i dynamika zmian mieszkańców województwa dolnośląskiego w latach Źródło: obliczenia własne na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS - Zmianom liczby ludności województwa dolnośląskiego towarzyszą także zmiany w strukturze według wieku. Społeczeństwo dolnośląskie starzeje się. Oznacza to spadek udziału dzieci i młodzieży oraz wzrost udziału osób starszych w ogólnej liczbie mieszkańców. W 1990 roku udział osób w wieku 0-17 lat wynosił 28,9 %, a w 2005 roku jedynie 18,9 %. Jednakże udział grupy w wieku lata, wynoszący w 1990 roku 7,6 % ogólnej liczby ludności wzrósł do 10,4 % w 2005 roku. Przyrost udziału wyniósł, zatem, aż 36,8 %. 8

9 liczba osób lata Rysunek 1.1. Liczba osób w wieku lata w województwie dolnośląskim w latach Źródło: jak w tab % ,5 136,5 137,6 137,3 134,9 134,2 134,3 132,2 132,7 130,8 131,4 130,2 124,8 127,0 128,9 124,8 126,4 Polska dolnośląskie , , lata Rysunek 1.2. Przyrost liczby osób w wieku lata w Polsce i województwie dolnośląskim w latach (rok 1990=100 procent) Źródło: obliczenia własne na podstawie: Demografia 1991, GUS Warszawa 1991, s.46; Rocznik Statystyczny Demografii 1996, GUS Warszawa 1996, s.66 oraz jak w tab Porównując przyrost liczby osób w wieku lata w województwie dolnośląskim na tle Polski (Rys. 1.2), widać, iż jest on w całym badanym okresie większy w odniesieniu do 1990 roku, a przewaga kształtuje się w granicach 7,9 punktu procentowego w latach do 4,1 punktu procentowego w 2005 roku. Badając jednakże tempo zmian w latach (Rys. 1.3), można zauważyć, iż w większości lat badanego okresu przyrosty roczne są większe dla Polski niż dla województwa dolnośląskiego. Przewaga ta ma miejsce 9

10 począwszy od 2001 roku. Największa różnica wystąpiła w ostatnim z badanych lat, kiedy to w województwie wystąpił spadek liczby osób w rozpatrywanej grupie wieku o 2,2% i był to już drugi z kolei rok z ubytkiem liczby osób w badanym udziale, natomiast w Polsce miał miejsce wprawdzie także spadek, ale jedynie o 0,9%. Średnie tempo przyrostu było zatem większe w Polsce i wyniosło 0,6% rocznie, podczas gdy w województwie jedynie 0,2%. 103,0 % 102,0 101,0 100,0 102,0 101,7 101,2 101,1 102,0 101,7 101,4 100,8 100,5 99,8 Polska dolnośląskie 99,0 98,0 98,3 98,4 99,1 97,8 97, lata Rysunek 1.3. Tempo przyrostu liczby osób w wieku lata w Polsce i w województwie dolnośląskim w latach Źródło: jak na rys Czy przyrostowi liczby młodzieży w wieku studiowania towarzyszy równie proporcjonalny wzrost liczby studentów? W odpowiedzi na to pytanie pomoże obliczenie współczynników natężenia określających relacje liczby studentów do liczby osób w wieku studiowania tzw. współczynników skolaryzacji brutto. Współczynnik skolaryzacji brutto jest to (wyrażony procentowo) stosunek wszystkich osób uczących się na danym poziomie uczenia do całej populacji (według stanu w dniu 31 XII) osób będących w wieku nominalnie przypisanym temu poziomowi kształcenia. We współczynniku skolaryzacji dla kształcenia na poziomie wyższym, porównuje się liczbę studentów z dnia rozpoczęcia roku akademickiego, czyli 1 października do liczby osób będących w wieku lata w dniu 31 grudnia. Dokładniejszą miarą, wymagającą dysponowania odpowiednimi danymi, jest współczynnik skolaryzacji netto, czyli relacja liczby studentów w wieku lata do liczby osób będących w tym wieku. Okresy, z których bierze się dane są takie same jak we współczynniku brutto. Współczynnik skolaryzacji jest istotną miarą intensywności nauczania, 10

11 a w Strategii rozwoju szkolnictwa wyższego [MENiS, 2003], przewiduje się, iż jego wartość w roku akademickim 2009/2010 ma wynieść 65%. Jak widać (Tabela 1.2), osiągnięcie pożądanej wartości współczynnika skolaryzacji w województwie dolnośląskim wydaje się być możliwe w znacznie krótszym czasie. Warunkiem jest jednak utrzymanie tendencji z lat Obserwujemy bowiem systematyczny wzrost badanego współczynnika, zarówno w województwie dolnośląskim jak i ogółem dla Polski. Mimo, iż było coraz więcej osób w wieku studiowania, to również i to szybciej, zwiększała się liczba studentów, dając w efekcie wzrost wartości relacji liczby studentów do liczby osób w wieku lata. W 2005 roku w porównaniu z 1999 rokiem wzrost ten wyniósł 33,1% dla Polski i 42,4% dla województwa dolnośląskiego. Godzi się także podkreślić, że w całym okresie relacje liczby osób studiujących do osób będących w wieku studiowania są wyższe w województwie dolnośląskim niż w Polsce. Przewaga ta ma również tendencję rosnącą od 2,3 punktów procentowych w 1999 roku do 6,7 punktów procentowych w 2005 roku. lata Liczba studentów do liczby osób w wieku lata (w %) Polska Woj. dolnośląskie ,1 39, ,8 44, ,8 47, ,0 49, ,8 52, ,3 54, ,4 56,1 Tabela 1.2. Współczynniki skolaryzacji brutto w Polsce i w województwie dolnośląskim w latach Źródło: obliczenia własne na podstawie jak tab.1.1. Prognozowanie zmian ludnościowych należy do zadań państwowych organów statystycznych. Stosunkowo rzadko działania takie podejmują ośrodki akademickie, ze względu na dużą pracochłonność i koszty takiego opracowania [Okólski, 2003, s.52]. Główny Urząd Statystyczny przewidywanie zmian demograficznych opiera na założeniach sformułowanych przez ekspertów Rządowej Rady Ludnościowej i Komitetu Nauk Demograficznych PAN. Konstrukcja prognozy odbywa się metodą składnikową, bazując na analizie mechanizmów rozrodczości i umieralności. Jak pisze M. Okólski, analiza ta w niewielkim stopniu uwzględnia wpływ zmiennych pozademograficznych na kształtowanie się stanu i struktury ludności. Tym można wytłumaczyć, że np. prognoza opracowana przez GUS 11

12 w 1996 roku zakładała, że w 2020 roku liczba osób w wieku lata osiągnie wartość 2,8 mln, natomiast prognoza z 2004 roku uwzględniająca wyniki Spisu Powszechnego z 2002 roku, obniżyła tę liczbę do 2,3 mln [GUS, 2004]. Prognoza sporządzona na podstawie wyników z ostatniego spisu w części dotyczącej badanego udziału, z jednej strony ma szansę być trafioną, bowiem dotyczy osób, które już żyją i dla których zmiany w umieralności są nieznaczne. Problematyczne wydaje się jednak założenie, iż skala migracji niewiele wzrośnie. Przyjęto bowiem, że do 2010 roku nastąpi wzrost migracji jedynie 5% w stosunku rocznym, po czym nastąpi stabilizacja. Jak wiadomo mamy obecnie do czynienia z masową emigracją zarobkową młodych ludzi. Szacuje się, iż np. w Wielkiej Brytanii jest już blisko milion Polaków. O ile prawdopodobne jest, że obecnie znaczący odpływ za granicę osób młodych ulegnie zahamowaniu, o tyle wątpliwe jest, aby ten ubytek był tak niewielki jak zakłada GUS. W prognozie przyjęto, iż ujemne saldo migracji w Polsce, wynoszące obecnie kilkanaście tysięcy osób rocznie, zwiększy się tylko do 24 tys. około 2010 roku. Istotnym jest także fakt, iż dane o migracjach pochodzą z ewidencji meldunkowych i są, szczególnie w ruchu zagranicznym, wysoce niezadowalające [Okólski, 2004, s.207]. Emigracja i imigracja rejestrowane są, bowiem, na podstawie aktu wymeldowania z pobytu stałego w związku z wyjazdem za granicę, lub zameldowania na pobyt stały osoby przybyłej z zagranicy. Powoduje to, że ustalenie faktycznych rozmiarów migracji zagranicznych jest niemożliwe. Dokładniejsze źródło danych o przemieszczeniach ludności stanowią wyniki spisów powszechnych. W ostatnim z 2002 roku, poświęcono temu zagadnieniu odrębny formularz i ankietowaniu poddano wszystkie osoby, które w okresie międzyspisowym przebywały poza granicami kraju. Dotyczyło to jednak osób, które bez względu na okres przebywania za granicą, czy do 12 miesięcy czy też powyżej roku, uznane zostały za przebywające tam czasowo. Korzystna demograficznie, z punktu widzenia liczby osób w wieku studiowania, sytuacja z lat załamała się w 2004 roku. Ten rok okazał się bowiem przełomowym pod tym względem i według prognozy na najbliższe lata, rozpoczął się systematyczny ubytek liczby osób w wieku lata (Rys. 1.4). Przewiduje się, że ubytek ten w województwie dolnośląskim w ciągu najbliższych 10 lat, osiągnie wartość ponad 100 tys. Porównując to z liczbą studentów z 2005 roku równą osób widać, iż stanowi to znaczącą część tej liczby. 12

13 lata Rysunek 1.4. Prognoza liczby osób w wieku lata w województwie dolnośląskim na lata Źródło: Prognoza demograficzna na lata , Informacje i opracowania statystyczne, GUS Warszawa 2004, s.37 O ile ludność województwa dolnośląskiego zmniejszy się w latach o 2,5% to, w grupie lat, kilkunastokrotnie więcej. Spadnie zatem nie tylko liczba młodych osób, ale i ich udział w ogólnej liczbie mieszkańców obniży się z 10,4% w 2005 roku do 7,1% w 2015 roku. W wieku studiowania będą bowiem osoby urodzone w latach 90. i późniejszych, czyli w okresie znacznego obniżenia liczby urodzeń. Jak już wspomniano, liczebność poszczególnych grup wieku wśród mieszkańców Polski kształtowana jest pod wpływem bardzo dużych wahań urodzeń. Wyż demograficzny z lat 50., podczas którego na 1000 mieszkańców Polski rodziło się ponad 30 dzieci, spowodował kolejny wzrost liczby urodzeń na przełomie lat 80. Natężenie tego echa wyżu demograficznego nie było jednak tak wysokie jak wyżu w okresie powojennym, bowiem współczynniki rodności osiągały wartości poniżej 20 urodzeń na 1000 ludności. Jednakże, w porównaniu z okresem po wygaśnięciu tego wyżu, (spadek liczby urodzeń rozpoczął się w 1984 roku), były to znaczące liczby urodzeń. Jeśli na początku lat 80. rodziło się rocznie w Polsce ponad 700 tys. dzieci (najwięcej w 1983 roku - 723,6 tys.), to w drugiej połowie lat 90., poniżej 400 tys. (najmniejsza wartość 382,1 tys. w 1999 roku). Spadek liczby urodzeń trwał nieprzerwanie do 2003 roku, w którym urodziło się w Polsce 351,1 tys. dzieci., czyli mniej niż połowa wartości maksymalnej z 1983 roku. Porównując spadek liczby osób w badanej grupie wieku (Tabela 1.3 i Rys. 1.5) widać, że nastąpi on w całej Polsce. Zmniejszenie liczby osób będzie tym bardziej znaczące, iż w okresie w województwie wyniesie ono aż o 33,7%, podczas gdy ogółem w Polsce 13

14 o 28,5%. Tempo spadku prognozowanej liczby osób (Rys. 1.6) silniejsze będzie w województwie dolnośląskim niż w Polsce, a także silniejsze w pierwszej połowie prognozowanego okresu. Dopiero w dwóch ostatnich latach, zmiana w województwie będzie podobna do zmiany w Polsce. Województwo dolnośląskie jest zatem regionem, w którym wszelkie zmiany przebiegają gwałtowniej, ze znacznie większym natężeniem. Liczba osób w Rok 2005=100% Lata wieku lata Polska Dolnośląskie Polska dolnośląskie 2005 * ,5 97, ,9 93, ,3 89, ,9 85, ,7 81, ,9 77, ,3 74, ,6 72, ,6 69, ,5 66,3 * dane rzeczywiste Tabela 1.3. Prognozowana liczba osób w wieku lata w Polsce i w województwie dolnośląskim na lata i dynamika zmian Źródło: obliczenia własne na podstawie Prognoza demograficzna na lata , Informacje i opracowania statystyczne, GUS Warszawa 2004, s.37 oraz 100,0 95,0 90,0 % 85,0 80,0 75,0 70,0 65,0 Polska dolnośląskie 60, lata Rysunek 1.5. Zmiany prognozowanej liczby osób w wieku lata w Polsce i w województwie dolnośląskim w latach (rok 2005=100%) Źródło: jak w tab

15 100,0 99,0 98,0 % 97,0 96,0 95,0 97,4 96,3 96,2 96,3 96,4 95,2 95,5 95,3 96,7 95,7 96,9 96,3 96,6 96,5 96,2 96,1 95,9 95,6 Polska dolnośląskie 94, lata Rysunek 1.6. Tempo zmian prognozowanej liczby osób w wieku lata w w Polsce i w województwie dolnośląskim w latach Źródło: jak w tab.1.3. Sytuacja demograficzna może w sposób bezpośredni wpływać na szkolnictwo wyższe przez zmianę liczby osób będących w wieku studiowania, ale również przeobrażenia demograficzne mogą mieć wpływ pośredni. Czynnikiem sprzyjającym zwiększaniu liczby studentów jest, dokonująca się pod wpływem modernizacji społeczeństwa, zmiana stylu życia i modelu rodziny. Zmieniają się wzorce małżeńskości i płodności (częstotliwość badanych zjawisk według grup wieku i płci). Od lat 90. obserwujemy obniżanie się liczby zawieranych małżeństw i liczby urodzeń. Ponadto nastąpiło przesunięcie wieku największego natężenia urodzeń. Obecnie najwyższe natężenie urodzeń występuje w grupie kobiet między 25 a 29 rokiem życia, a nie, jak wcześniej, w grupie lata. Młodzi ludzie odkładają decyzję o zawarciu związku małżeńskiego i prokreacji na coraz odleglejsze okresy, bądź nawet z nich rezygnują. Ważniejszym staje się zdobycie odpowiedniego wykształcenia czy też podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Wymusza to konkurencja na rynku pracy, a także postęp i rozwój technologiczny. Wyższe wykształcenie staje się dobrem pożądanym i dostępnym coraz większym grupom ludności. Dane demograficzne o ruchu naturalnym w województwie dolnośląskim wydają się potwierdzać takie zmiany. Mediany wieku nowożeńców w tym województwie są jednymi z najwyższych w Polsce, co oznacza zawieranie małżeństw przez coraz to starsze osoby. Dla mężczyzn wiek środkowy wynosi obecnie 27,2 lat (Polska 26,7), a dla kobiet 25,1 lat (Polska 24,7), [GUS, 2005]. Nowożeńcy dolnośląscy są zatem starsi niż średnio w kraju, a młodsi jedynie w porównaniu z mieszkańcami województwa zachodniopomorskiego. Z kolei 15

16 natężenie małżeństw, mierzone liczbą zawartych małżeństw przypadającą na 1000 ludności w wieku 15 lat i więcej, które w 2004 roku wyniosło 5,6, było jednym z najniższych w Polsce. Niższe wartości wystąpiły jedynie w województwach: opolskim (5,2 ), lubuskim (5,3 ) i zachodniopomorskim (5,3 ). Zważywszy, że większość urodzeń w Polsce są to urodzenia małżeńskie, skutkuje to przesunięciem wieku prokreacji. Płodność kobiet, czyli liczba urodzeń przypadających na 1000 kobiet w wieku lat, w 2004 roku wyniosła jedynie 32,9 i była także jedną z najniższych w Polsce. Mniejsza wartość, 29,2 wystąpiła jedynie w województwie opolskim. Podobnie kształtuje się płodność cząstkowa (według grup wieku kobiet). W grupie wieku lat, w 2004 roku natężenie urodzeń było mniejsze niż ogółem w Polsce o blisko 12%. Wynosiło, bowiem 78,6 urodzeń na 1000 kobiet w wieku lat w porównaniu z wartością równą 89,1 dla Polski. W młodszej grupie wieku, czyli przedziale lata, natężenie urodzeń było również mniejsze niż w Polsce i wynosiło 56,7 urodzeń na 1000 kobiet w wieku lata, w porównaniu z 60,9 dla Polski [GUS, 2005]. Mniejsze wartości niż w dolnośląskim wystąpiły jedynie, jak już wspomniano w województwie opolskim. Niskie natężenie urodzeń wśród mieszkanek województwa dolnośląskiego, skutkuje jednym z najniższych współczynników dzietności. Współczynnik dzietności, czyli suma cząstkowych współczynników płodności dla poszczególnych grup wieku kobiet, określa średnią liczbą urodzonych dzieci przypadającą na jedną kobietę w wieku prokreacyjnym, w danym okresie. Dla zapewnienia zastępowalności pokoleń, potrzebny jest współczynnik dzietności w wysokości powyżej 2,1. Wartość tego miernika w 2004 roku w województwie dolnośląskim wyniosła 1,124 i była nieco większa, jedynie w porównaniu z województwami opolskim i śląskim. Świadczy to o postępującej depopulacji badanego obszaru. 16

17 2. DANE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH I ICH WSTĘPNA ANALIZA Bank Danych Regionalnych GUS jest jednym z głównych źródeł danych statystycznych opisujących rynek szkolnictwa wyższego na poziomie poszczególnych województw. W bazie tej udostępniane są zestawienia liczby szkół wyższych w danym roku kalendarzowym wraz z szczegółowymi informacjami o liczbie studentów i absolwentów według takich cech jak: rodzaj szkoły (państwowa lub niepaństwowa), typ szkoły (uniwersytet, wyższa szkoła techniczna, ekonomiczna, zawodowa itp.), rodzaj studiów (magisterskie, magisterskie uzupełniające, zawodowe), tryb nauczania (studia stacjonarne bądź niestacjonarne). Dane dotyczące liczby szkół wyższych w przekroju wojewódzkim obejmują zarówno placówki państwowe jak i niepaństwowe według faktycznej lokalizacji uczelni bądź filii. W zestawieniach publikowanych przez GUS nie uwzględnia się szkół wyższych podległych resortowi spraw wewnętrznych i administracji oraz resortowi obrony narodowej. W niniejszej analizie będzie brana pod uwagę wyłącznie liczba jednostek macierzystych, bez uwzględnienia filii i punktów konsultacyjnych Rysunek 2.1. Liczba państwowych i niepaństwowych szkół wyższych w województwie dolnośląskim w latach W ciągu ostatnich lat na terenie Dolnego Śląska obserwujemy stały wzrost liczby szkoły wyższych. W latach nie odnotowywano dużych zmian na rynku dolnośląskiego szkolnictwa wyższego, ale począwszy od 2002 roku sytuacja ta zaczęła się zmieniać i w każdym kolejnym roku rejestrowano kilka nowych placówek. Tym samym w 17

18 roku 2003 istniało 29 szkół wyższych, w kolejnym 33, a w roku ubiegłym w województwie dolnośląskim działały już 34 szkoły wyższe. W Banku Danych Regionalnych dostępne są również informacje o liczbie szkół wyższych według następujących typów: uniwersytety, wyższe szkoły techniczne, szkoły artystyczne, rolnicze, teologiczne, ekonomiczne, pedagogiczne, morskie, wyższe szkoły zawodowe, akademie medyczne, akademie wychowania fizycznego oraz pozostałe szkoły wyższe o profilu uniwersyteckim. W tabeli 2.1 został przedstawiony zbiór danych dotyczący liczby szkół wyższych w województwie dolnośląskim według powyższych typów. W okresie największy wzrost nastąpił w przypadku wyższych szkół zawodowych, gdzie przez szkoły tego typu rozumie się placówki prowadzące studia licencjackie lub inżynierskie działające w oparciu o ustawę z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz. U. Nr 96, poz. 590, z późniejszymi zmianami). W 1999 roku na terenie województwa dolnośląskiego działo 5 wyższych szkół zawodowych, natomiast w roku 2005 było już ich 16, co dopowiada 3 krotnemu wzrostowi w przeciągu sześciu lat. Drugą najbardziej liczną grupę stanowią szkoły wyższe kształcące na kierunkach ekonomicznych. W przypadku szkół pozostałych typów, to w latach nie odnotowano znaczących zmian na rynku dolnośląskiego szkolnictwa wyższego. Typ szkoły Ogółem Uniwersytety Wyższe szkoły techniczne Wyższe szkoły rolnicze Wyższe szkoły ekonomiczne Wyższe szkoły pedagogiczne Wyższe szkoły morskie Akademie medyczne Akademie wychowania fizycznego Wyższe szkoły artystyczne Wyższe szkoły teologiczne Pozostałe szkoły wyższe o profilu uniwersyteckim Wyższe szkoły zawodowe Tabela 2.1. Liczba wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według typu szkoły w województwie dolnośląskim w latach Oprócz danych dotyczących liczby szkół wyższych Główny Urząd Statystyczny publikuje w Banku Danych Regionalnych także szczegółowe informacje na temat liczby 18

19 studentów i absolwentów według jednostki macierzystej. W danych tych nie uwzględnia się studentów i absolwentów szkół oficerskich, akademii wojskowych oraz szkół wyższych podlegających resortowi spraw wewnętrznych i administracji. W latach w województwie dolnośląskim możemy zaobserwować stały wzrost liczby studentów. W roku 1999 w dolnośląskich szkołach wyższych zarejestrowanych na studiach dziennych, wieczorowych, zaocznych i eksternistycznych (łącznie ze studentami po ostatnim roku studiów bez egzaminu dyplomowego oraz tymi, którzy korzystają z urlopów dziekańskich) było ponad 119 tysięcy osób. Przez kolejne lata następował dynamiczny wzrost i w roku 2003 liczba studentów wyniosła ponad 160 tysięcy. Od roku 2003 do 2005 liczba studentów nadal wzrastała, ale już nie tak gwałtownie jak w latach ubiegłych i tak zgodnie z danymi zawartymi w Banku Danych Regionalnych w 2005 roku studiowało na Dolnym Śląsku osób Rysunek 2.2. Liczba studentów (w tys.) wyższych szkół państwowych i niepaństwowych w województwie dolnośląskim w latach W latach obserwujemy również tendencję wzrostową liczby absolwentów dolnośląskich szkół wyższych. W 1999 roku odnotowano ponad 15 tysięcy osób, które uzyskały dyplomy stwierdzające ukończenie studiów wyższych i po zdaniu egzaminu dyplomowego otrzymały tytuł magistra, inżyniera lub licencjata. W kolejnych latach liczba absolwentów stale rosła i w roku 2004 osiągnęła 32802, przy czym w roku 2005 zarejestrowano minimalny spadek liczby absolwentów do poziomu

20 Rysunek 2.3. Liczba absolwentów (w tys.) wyższych szkół państwowych i niepaństwowych w województwie dolnośląskim w latach GUS udostępnia także dane na temat liczby studentów i absolwentów według typu szkoły (uniwersytety, wyższe szkoły techniczne, szkoły artystyczne, rolnicze, teologiczne, ekonomiczne, pedagogiczne, morskie, wyższe szkoły zawodowe, akademie medyczne, akademie wychowania fizycznego oraz pozostałe szkoły wyższe o profilu uniwersyteckim). W latach na Dolnym Śląsku największą liczbę studentów odnotowały uniwersytety, następnie szkoły wyższe kształcące na kierunkach ekonomicznych oraz wyższe szkoły techniczne. Najbardziej gwałtowny wzrost nastąpił jednak w przypadku studentów wyższych szkół zawodowych. W roku 1999 osoby studiujące w tego typu szkołach stanowiły 3,7% wszystkich studentów, natomiast w roku 2005 już 18%. Typ szkoły Ogółem Uniwersytety Wyższe szkoły techniczne Wyższe szkoły rolnicze Wyższe szkoły ekonomiczne Wyższe szkoły pedagogiczne Akademie medyczne Akademie wychowania fizycznego Wyższe szkoły artystyczne Wyższe szkoły teologiczne Pozostałe szkoły wyższe o profilu uniwersyteckim Wyższe szkoły zawodowe Tabela 2.2. Liczba studentów wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według typu szkoły w województwie dolnośląskim w latach

21 W latach największy procentowy udział w grupie absolwentów miały osoby, które uzyskały dyplom ukończenia studiów wyższych na uniwersytetach, wyższych szkołach ekonomicznych i technicznych. Jest to w dużym stopniu zdeterminowane dominacją szkół wyższych tych typów pod względem liczby studentów. Należy tutaj jednak zaznaczyć, że najbardziej dynamicznie rozwijają się wyższe szkoły zawodowe, których absolwenci w roku 1999 stanowili 4% wszystkich osób kończących studia, a w roku 2005 ponad 15%. Typ szkoły Ogółem Uniwersytety Wyższe szkoły techniczne Wyższe szkoły rolnicze Wyższe szkoły ekonomiczne Wyższe szkoły pedagogiczne Akademie medyczne Akademie wychowania fizycznego Wyższe szkoły artystyczne Wyższe szkoły teologiczne Wyższe szkoły zawodowe Tabela 2.3. Liczba absolwentów wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według typu szkoły w województwie dolnośląskim w latach Kolejnym ważnym aspektem dotyczącym rynku edukacyjnego na terenie Dolnego Śląska jest liczba studentów na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych. Według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych, w roku 1999 odnotowano prawie taką samą liczbę osób na studiach stacjonarnych (50,36%) jak na niestacjonarnych (49,64%). Przez następne dwa lata tendencja ta się utrzymywała, ale począwszy od roku 2002 następował wzrost odsetka osób uczęszczających na studia stacjonarne i w roku 2005 wyniósł 54,8%. 21

22 studia stacjonarne studia niestacjonarne Rysunek 2.4. Liczba studentów (w tys.) wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według trybu nauczania w województwie dolnośląskim w latach Jeżeli jednak przyjrzymy się proporcji liczby studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych w wyższych szkołach państwowych i porównamy z placówkami niepaństwowymi, to zauważymy istotne różnice. W wyższych szkołach państwowych w latach odnotowujemy stały spadek odsetka studentów studiów niestacjonarnych. W 1999 roku 58% ogółu stanowili studenci stacjonarni, a 42% studenci niestacjonarni. Sześć lat później proporcja ta wyglądała następująco: 65% studenci studiów stacjonarnych, a 35% studenci studiów niestacjonarnych. Natomiast w placówkach niepaństwowych od dłuższego czasu największą grupę stanowią osoby uczęszczające na studia niestacjonarne. W 1999 roku 80% wszystkich studentów szkół niepaństwowych studiowało w trybie niestacjonarnym, a tylko 20% w trybie stacjonarnym. Przez kolejne lata stan ten nie uległ zauważalnej zmianie i według danych GUS w 2005 roku 76% wszystkich studentów wyższych szkół niepaństwowych stanowili studenci studiów niestacjonarnych, a pozostała część (24%) studiowała w trybie stacjonarnym. 22

23 studia stacjonarne studia niestacjonarne Rysunek 2.5. Liczba studentów (w tys.) wyższych szkół państwowych według trybu nauczania w województwie dolnośląskim w latach studia stacjonarne studia niestacjonarne Rysunek 2.6. Liczba studentów (w tys.) wyższych szkół niepaństwowych według trybu nauczania w województwie dolnośląskim w latach Odnośnie proporcji liczby absolwentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, to w ostatnich latach zauważamy wzrost odsetka osób, które ukończyły studia niestacjonarne. W 1999 roku 63% wszystkich absolwentów ukończyło studia stacjonarne. Przez kolejne lata procentowy udział osób, które ukończyły studia stacjonarne malał na rzecz studiów niestacjonarnych i w 2002 roku wyniósł 47%. Tendencja ta utrzymywała się do roku 2004, w którym 45% wszystkich absolwentów ukończyło studia stacjonarne, a 55% studia niestacjonarne. Rok 2005 przynosi minimalny wzrost odsetka absolwentów studiów stacjonarnych do poziomu 48%, mimo tego nadal większość stanowią osoby, które ukończyły 23

24 studia niestacjonarne. Sytuacja ta jest w dużej mierze skutkiem wzrastającej w ostatnich latach liczby studentów i tym samym absolwentów studiów niestacjonarnych prowadzonych w wyższych szkołach niepaństwowych studia stacjonarne studia niestacjonarne Rysunek 2.7. Liczba absolwentów (w tys.) wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według trybu nauczania w województwie dolnośląskim w latach studia stacjonarne studia niestacjonarne Rysunek 2.8. Liczba absolwentów (w tys.) wyższych szkół państwowych według trybu nauczania w województwie dolnośląskim w latach

25 studia stacjonarne studia niestacjonarne Rysunek 2.9. Liczba absolwentów (w tys.) wyższych szkół niepaństwowych według trybu nauczania w województwie dolnośląskim w latach Dane publikowane w Banku Danych Regionalnych zawierają również informacje na temat liczby studentów i absolwentów według rodzaju studiów (magisterskie, magisterskie uzupełniające, zawodowe). W roku 1999 w dolnośląskich szkołach wyższych osoby uczęszczające na studia licencjackie albo inżynierskie, kończące się uzyskaniem tytułu licencjata albo inżyniera stanowiły 40% ogólnej liczby studentów. W tym samym roku studenci studiów jednolitych magisterskich kończących się uzyskaniem tytułu magistra lub równorzędnego stanowili 52% wszystkich studentów. Przez kolejne lata odnotowywano wzrost odsetka osób uczęszczających na wyższe studia zawodowe wraz ze spadkiem odsetka studentów studiów jednolitych magisterskich. Jednocześnie wzrastała liczba osób, które posiadając już tytuł licencjata albo inżyniera, uczęszczały na studia uzupełniające magisterskie. Zgodnie z informacjami GUS w 2005 roku 45% wszystkich studiujących stanowili studenci studiów licencjackich lub inżynierskich, 42% studiów jednolitych magisterskich i 11% uzupełniających magisterskich. Taka sytuacja jest skutkiem wprowadzeniem na wielu uczelniach studiów dwustopniowych, w zdecydowanej większość uczelni niepaństwowych wyłącznie na poziomie licencjackim. Wygląda na to, że tendencja ta będzie się utrzymywać nadal, w związku z wejściu w życie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365), w której art. 159 stanowi, że studia w uczelni są prowadzone jako studia pierwszego, drugiego stopnia lub jako jednolite studia magisterskie. Ponadto rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 czerwca 2006 w sprawie nazw kierunków studiów określa, które kierunki studiów będą 25

26 prowadzone tylko jako studia pierwszego stopnia, pierwszego i drugiego stopnia lub jako jednolite studia magisterskie. Odnośnie liczby absolwentów szkół wyższych według rodzaju studiów, to w latach możemy zaobserwować analogiczną sytuację wzrasta odsetek absolwentów wyższych studiów zawodowych i uzupełniających magisterskich. W 1999 roku 44% stanowili absolwenci studiów jednolitych magisterskich, 37% studiów inżynierskich bądź licencjackich, 20% uzupełniających magisterskich. Natomiast w 2005 roku 44% wszystkich absolwentów, to osoby, które uzyskały tytuł licencjata albo inżyniera. W tym samym roku 32% absolwentów uzyskało tytuł magistra lub równorzędnego po ukończeniu studiów uzupełniających magisterskich, a 24% po jednolitych magisterskich studia magisterskie studia zawodowe studia magisterskie uzupełniające Rysunek Liczba studentów (w tys.) wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według rodzaju studiów w województwie dolnośląskim w latach

27 studia magisterskie studia zawodowe studia magisterskie uzupełniające Rysunek Liczba absolwentów (w tys.) wyższych szkół państwowych i niepaństwowych według rodzaju studiów w województwie dolnośląskim w latach

28 3. PROGNOSTYCZNA ANALIZA DANYCH EDUKACYJNYCH ZA POMOCĄ MODELU LOGISTYCZNEGO. Zmiany w stopniu zainteresowania studiami wyższymi, obserwowane w ostatnich latach, są wynikiem złożonych procesów społecznych i ekonomicznych. Do najważniejszych czynników motywacyjnych zaliczylibyśmy polepszające się warunki materialne gospodarstw domowych oraz bardziej konkurencyjną pozycję osób wykształconych na krajowym i zagranicznym rynku pracy. Zapotrzebowanie na studia wyższe jest dodatkowo kształtowane przez czynniki natury demograficznej i migracyjnej. O ile informacje demograficzne są bez trudu osiągalne i stanowią jeden z najpewniejszych zasobów danych każdego kraju, o tyle trudniej zmierzyć miejsce i siłę oddziaływania takich czynników motywacyjnych jak konkurencyjność na rynku pracy, czy wpływ na zainteresowanie studiami wyższymi legalnej i nielegalnej migracji zarobkowej. W dalszej części skupimy się więc na tych czynnikach mierzalnych, których wiarygodność nie budzi większych wątpliwości - na liczbie studentów w szkołach państwowych i prywatnych oraz danych demograficznych dla województwa dolnośląskiego i dla całego kraju. Przyjmiemy, jak to czyni się w tego typu badaniach społecznych, że zainteresowania studiami ewoluuje, poprzez fazę intensywnego wzrostu do poziomu nasycenia. Za okres częściowej inicjacji procesu rozbudowy systemu edukacji wyższej przyjmie się rok 1990, kiedy poprzez stworzenie możliwości odpłatnej edukacji i powstawania szkół niepaństwowych, liczba studentów w naszym kraju zaczęła gwałtownie wzrastać. Dane statystyczne, na podstawie których dokonana będzie analiza zostały szczegółowo opisane wraz z ogólnymi wnioskami prognostycznymi w rozdziałach 1 i 2. W pierwszym etapie analizy danych, dokonana będzie ocena zmian w stopniu zainteresowania różnymi kategoriami studiów na terenie województwa dolnośląskiego i na terenie całego kraju odniesiona do populacji osób w wieku od 19 do 25 lat. Przedział grupy wiekowej, dla której dokonuje się analizy prognostycznej został celowo powiększony poza standardowo przyjmowany zakres lat, ponieważ daje on większą dokładność prognozy demograficznej. Co więcej lepiej ujmuje on faktyczną grupę wiekową osób kształcących się średnia wieku studentów studiów niestacjonarnych jest większa od średniej wieku dla grupy studentów studiów stacjonarnych. Do opisu zjawiska posłużymy się modelowaniem statystycznym, używanym często w zastosowaniach społecznych i przyrodniczych, gdzie stopień nie-determinizmu wymusza użycie metod o proweniencji probabilistycznej. Ewolucja w czasie charakterystyk różnych 28

29 grup społecznych wpisuje się w ten schemat metodologiczny. Pozwoli to z jednej strony ocenić tempo zmian w zakresie zainteresowania studiami wyższymi i następnie dokonać prognozy tego zainteresowania na kolejne lata. Oceniony zostanie także poziomu nasycenia rynku edukacji wyższej czyli odsetka osób potencjalnie zainteresowanych studiami w perspektywie co najmniej dziesięcioletniej. Kolejny krok posłuży estymacji liczby osób zainteresowanych podstawowymi typami studiów w kilkuletniej przyszłości. Aby uzyskać taką prognozę uwzględnimy dodatkowo prognozy demograficzne. Pozwoli to uzyskać dane prognostyczne w liczbach bezwzględnych. Na ich podstawie szkoły państwowe i niepaństwowe będą mogły już obecnie ocenić swoją sytuację na rynku edukacyjnym w kilkuletniej perspektywie. Punktem odniesienia w procesie analizy danych będzie ogólnokrajowy rynek edukacyjny. Mógłby nim także być stopień nasycenia skolaryzacyjnego w wybranych krajach Europy Zachodniej. Jednak ze względu na nie-korespondujące definicje poziomu skolaryzacji za granicą i w kraju oraz wynikająca stąd niemożność ich natychmiastowego odniesienia do warunków edukacyjnych w Polsce wątek ten będzie pominięty. Nową okolicznością związaną z rynkiem edukacyjnym, dotyczącą całej UE, jest rysująca się coraz wyraźniej możliwość studiowania za granicą przez obywateli polskich, jak również możliwość wejścia na rynek polski uczelni zagranicznych. Ta sfera także będzie pominięta, jako że w chwili obecnej ma ona charakter marginalny i nie oczekuje się dynamicznych zmian w tym zakresie. Model logistyczny. Modelem statystycznym, zastosowanym w opisanych poniżej badaniach jest tak zwany model logistycznego wzrostu (także nazywany modelem Verhulsta). Jest on szczególnie użyteczny przy elementarnej analizie dynamiki nieliniowego trendu dla danych chronologicznych związanych z badaniami wzrostu populacji przy ograniczeniach. W raporcie wstępnym przedstawiono ogólny zarys metod statystycznych (model regresji liniowej i model logistyczny), które planowano użyć do analizy danych dotyczących szkolnictwa wyższego na Dolnym Śląsku. W tej części skupimy się na uzasadnieniu użycia modelu logistycznego. Model ten służy do ilościowego opisu i prognozy procesów, które charakteryzują się następującą chronologią zmian: fazą początkowego powolnego wzrostu, fazą intensywnego wzrostu i fazą nasycenia. W naturze wiele zjawisk posiada właśnie taki przebieg i zwykle przedstawia się go za pomocą modelu logistycznego. Przykładem z obszaru nauk 29

30 przyrodniczych może być wzrost populacji bakterii, roślin, zwierząt. W badaniach rynkowych może to być ewolucja podaży towaru od momentu wprowadzenia go na rynek do osiągnięcia ceny równowagi. Podobnym przebiegiem w czasie charakteryzuje się także wiele zjawisk społecznych. Jest to zrozumiałe, zwłaszcza gdy spojrzymy na zjawiska społeczne także z perspektywy ekonomicznej, gdzie naturalnie pojawia kwestia ograniczoności zasobów. W literaturze bio-statystycznej, a także w literaturze poświęconej badaniom społecznym można znaleźć wiele opracowań na ten temat. Model logistyczny pojawia się także w kontekście analizy ryzyka (także ekonomicznego), a jego nowoczesny opis statystyczny znajdziemy w książce Mc Cullagha i Neldera (1985). Funkcja logistyczna, oznaczona tutaj symbolem P (t) wyraża się wzorem k P( t) = 1+ exp( at+ b), gdzie zmienna t oznacza czas, w którym badane jest zjawisko, k jest parametrem określającym poziom nasycenia procesu, natomiast a i b stanowią parametry pod-modelu liniowego. Funkcja logistyczna jest rozwiązaniem następującego równania różniczkowego, określającego ilościowy charakter zmian zjawiska w czasie. Jeżeli przyjmiemy, że P (t) oznacza stan populacji w chwili t, wyrażony w dowolnych jednostkach, to wielkość zmiany tego stanu w chwili t ma być proporcjonalna zarówno do stanu odległości od stanu nasycenia ( 1 P( t) / k). Czyli dp dt = ap( t)(1 P( t) / k). P ( t) / k, jak i do jego Wartość k interpretujemy więc także jako graniczną wartością rosnącej funkcji P (t) w odległym horyzoncie czasowym. Model logistyczny, jak każdy model statystyczny, czy ekonometryczny, jest do pewnego stopnia idealizacją wyobrażenia o rzeczywistym przebiegu zjawiska i powinien być traktowany przede wszystkim jako użyteczny punkt odniesienia, a nie ściśle określone wzorem prawo natury, choć w badaniach empirycznych często obserwuje się zadziwiającą jego zgodność z rzeczywistymi procesami zamian. Model logistyczny okazał się użytecznym narzędziem analizy danych edukacyjnych. W zdecydowanej większości przypadków określonych przez typ uczelni (państwowa, niepaństwowa) i rodzaj studiów (stacjonarne i niestacjonarne) model logistyczny był statystycznie zgodny z danymi empirycznymi. Jedynym istotnym odstępstwem od tej reguły 30

31 był przypadek uczelni publicznych i studiów niestacjonarnych. Wyjaśnienie zaistniałej rozbieżności jest następujące. Otóż rynek edukacji wyższej od wielu lat rozwijał się samoistnie, bez rewolucyjnych rozporządzeń ministerialnych i zmian prawnych - poza jednym wyjątkiem. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym w dziale IV Studia i Studenci, Art p.2 stwierdza że: W uczelni publicznej liczba studentów studiujących na studiach stacjonarnych nie może być mniejsza od liczby studentów studiujących na studiach niestacjonarnych. Zapowiedź wprowadzenia regulacji, ograniczającej liczbę studentów studiów niestacjonarnych na uczelniach państwowych, poprzez ich odniesienie do liczby studentów stacjonarnych, a następnie wprowadzenia tej ustawy - skądinąd w intencji słusznej - wyraźnie naruszyło naturalne procesy rynkowe w sferze edukacji wyższej w odniesieniu do szkół państwowych. W przeprowadzonych badaniach jest to jedyny przypadek w kombinacji: typ uczelni - typ studiów, który nie daje się opisać w ramach naturalnego modelu logistycznego. Przypadek ten nie przechodzi testu istotności, co mówiąc mniej technicznie oznacza, że próba opisania zmian w czasie dla liczby studentów szkół państwowych i studiów niestacjonarnych za pomocą najbardziej naturalnego modelu nie daje wiarygodnych wyników. W praktyce zaobserwowano wręcz spadek zainteresowania studiami niestacjonarnymi na państwowych uczelniach. Dlatego też ogranicza się analizę popytu dla tej grupy studentów poprzez jego odniesienie do liczby studentów studiów stacjonarnych na uczelniach państwowych. Estymacja i weryfikacja hipotez (informacja techniczna). Proces estymacji przy użyciu modelu logistycznego przeprowadzono w dwóch etapach. W etapie pierwszym dokonano estymacji parametrów a, b modelu liniowego korzystając z zależności k 1= exp( at+ b), P( t) k log( P( t) 1) prowadzącej do prostego modelu regresji liniowej = at+ b Y = at+ b+ e. W celu dokonania estymacji za pomocą modelu regresji liniowej ustalono wartości zmiennej zależnej Y poprzez każdorazowy wybór wartości parametru k. Tak więc metodą 31

PROGNOZA DEMOGRAFICZNA NA LATA DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

PROGNOZA DEMOGRAFICZNA NA LATA DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO PROGNOZA DEMOGRAFICZNA NA LATA 214-25 DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO Niniejsza informacja została opracowana na podstawie prognozy ludności na lata 214 25 dla województw (w podziale na część miejską

Bardziej szczegółowo

Sytuacja demograficzna a szkolnictwo wyższe w Polsce

Sytuacja demograficzna a szkolnictwo wyższe w Polsce Sytuacja demograficzna a szkolnictwo wyższe w Polsce Od 1990 roku polskie szkolnictwo wyższe było w okresie stałego i dynamicznego wzrostu. W ciągu 15 lat liczba studentów osiągnęła rekordowy poziom 1,9

Bardziej szczegółowo

Prognozy demograficzne

Prognozy demograficzne Trzeci Lubelski Konkurs Statystyczno-Demograficzny z okazji Dnia Statystyki Polskiej Prognozy demograficzne Demografia Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego Urząd Statystyczny w Lublinie

Bardziej szczegółowo

STUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA

STUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA STUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA W mijającej dekadzie w Polsce najwięcej osób studiowało na kierunkach humanistycznospołecznych 1.

Bardziej szczegółowo

OŚWIATA I WYCHOWANIE W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W ROKU SZKOLNYM 2004/2005

OŚWIATA I WYCHOWANIE W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W ROKU SZKOLNYM 2004/2005 OŚWIATA I WYCHOWANIE W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W ROKU SZKOLNYM 2004/2005 W systemie oświaty i wychowania wraz z wprowadzeniem z dniem 1 września 1999 r. reformy szkolnictwa oraz reformy ustroju szkolnego

Bardziej szczegółowo

Ocena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny

Ocena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny Dr Krzysztof Szwarc Ocena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny Gdańsk 2011 Po transformacji gospodarczej nastąpiły w Polsce diametralne zmiany

Bardziej szczegółowo

SIGMA KWADRAT. Prognozy demograficzne. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE

SIGMA KWADRAT. Prognozy demograficzne. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY POLSKIE TOWARZYSTWO STATYSTYCZNE SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Prognozy demograficzne Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE

Bardziej szczegółowo

STUDENCI UCZELNI PUBLICZNYCH I NIEPUBLICZNYCH

STUDENCI UCZELNI PUBLICZNYCH I NIEPUBLICZNYCH STUDENCI UCZELNI PUBLICZNYCH I NIEPUBLICZNYCH Analiza dotychczasowej sytuacji i prognoza liczby studentów uczelni publicznych i niepublicznych w latach 1999-2030 W latach 1999 2009 liczba absolwentów szkół

Bardziej szczegółowo

Opracowania sygnalne SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2008 R.

Opracowania sygnalne SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2008 R. Opracowania sygnalne SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2008 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice www.stat.gov.pl/katow e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 032

Bardziej szczegółowo

Zmiany demograficzne w świetle wyników prognozy ludności Polski do 2050 r.

Zmiany demograficzne w świetle wyników prognozy ludności Polski do 2050 r. Zmiany demograficzne w świetle wyników prognozy ludności Polski do 2050 r. "Wpływ zmian demograficznych na stan finansów publicznych Seminarium SGH Małgorzata Waligórska Główny Urząd Statystyczny Warszawa,

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Gdańsku

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Gdańsku Materiał na konferencję prasową w dniu 26 października 2010 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Gdańsku Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Notatka na temat szkół wyższych w Polsce 1. Ogólne

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2010 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2010 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: 30.06.2011 r. Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15, 22 464 23 12 faks 22

Bardziej szczegółowo

Kobiety w zachodniopomorskim - aspekt demograficzny

Kobiety w zachodniopomorskim - aspekt demograficzny Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Kobiety w zachodniopomorskim - aspekt demograficzny Szczecin 2012 Obserwatorium Integracji Społecznej, Projekt

Bardziej szczegółowo

Ruchy migracyjne akcentowane w obu landach niemieckich, przyrost naturalny po polskiej stronie

Ruchy migracyjne akcentowane w obu landach niemieckich, przyrost naturalny po polskiej stronie 1 W 2009 r. terytorium województwa lubuskiego, Brandenburgii i Berlina, stanowiące część polsko-niemieckiego obszaru transgranicznego zamieszkiwało 7,0 mln osób. W ciągu niemal dekady liczba ludności w

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2013 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2013 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 846 76 67 Data opracowania: 04.07.2014 r. Internet:

Bardziej szczegółowo

Ewolucja rozwoju ludności Polski: przeszłość i perspektywy

Ewolucja rozwoju ludności Polski: przeszłość i perspektywy Rządowa Rada Ludnościowa Ewolucja rozwoju ludności Polski: przeszłość i perspektywy Zbigniew Strzelecki Janusz Witkowski Warszawa 1. 10. 2009 r. Od przyspieszonego rozwoju do ubytku liczby ludności spowolnienie

Bardziej szczegółowo

Profesor Edward Rosset

Profesor Edward Rosset W WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ 1997 ZAKŁAD DEMOGRAFII UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO Profesor Edward Rosset demograf i statystyk - w setną rocznicę urodzin Materiały na Konferencję Jubileuszow ą Łódź,

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2016 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2016 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: 30.05.2017 r. Kontakt: e-mail: sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 84676 67 Internet:

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA O SYTUACJI NA RYNKU PRACY W POWIECIE OPOLSKIM I MIEŚCIE OPOLU ZA ROK 2002

INFORMACJA O SYTUACJI NA RYNKU PRACY W POWIECIE OPOLSKIM I MIEŚCIE OPOLU ZA ROK 2002 POWIATOWY URZĄD PRACY W OPOLU ul. mjr Hubala 21, 45-266 Opole tel. 44 22 929, fax 44 22 928, e-mail: opop@praca.gov.pl INFORMACJA O SYTUACJI NA RYNKU PRACY W POWIECIE OPOLSKIM I MIEŚCIE OPOLU ZA ROK 2002

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa SZKOŁY WYŻSZE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 846 76 67 Data opracowania: 06.07.2015 r. Internet:

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: 29.05.2015 r. Kontakt: e-mail: sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15, 22 464 23 12 faks

Bardziej szczegółowo

Prognoza demograficzna dla gmin województwa dolnośląskiego do 2035 roku

Prognoza demograficzna dla gmin województwa dolnośląskiego do 2035 roku Prognoza demograficzna dla gmin województwa dolnośląskiego do 2035 roku dr Stanisława Górecka dr Robert Szmytkie Uniwersytet Wrocławski Prognoza demograficzna to przewidywanie przyszłej liczby i struktury

Bardziej szczegółowo

płodność, umieralność

płodność, umieralność Konferencja naukowa Społeczno-ekonomiczne następstwa rozwoju procesów demograficznych do 2035 roku Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Założenia prognozy ludności płodność, umieralność Warszawa, 25 czerwca

Bardziej szczegółowo

Prognoza demograficzna dla gmin województwa dolnośląskiego do 2035 roku

Prognoza demograficzna dla gmin województwa dolnośląskiego do 2035 roku Prognoza demograficzna dla gmin województwa dolnośląskiego do 2035 roku Stanisława Górecka Robert Szmytkie Samorządowa Jednostka Organizacyjna Województwa Dolnośląskiego 1 UWAGI WSTĘPNE Prognoza została

Bardziej szczegółowo

Osoby powyżej 50 roku życia na rynku pracy Sytuacja w województwie zachodniopomorskim. Zachodniopomorskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne

Osoby powyżej 50 roku życia na rynku pracy Sytuacja w województwie zachodniopomorskim. Zachodniopomorskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne Zachodniopomorskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne Analizy i informacje Osoby powyżej 50 roku życia na rynku pracy Sytuacja w województwie zachodniopomorskim Biuro Programowania Rozwoju Wydział Zarządzania

Bardziej szczegółowo

Model generyczny prognozujący zapotrzebowanie na usługi edukacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego. Warszawa-Poznań, 18 grudnia 2012

Model generyczny prognozujący zapotrzebowanie na usługi edukacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego. Warszawa-Poznań, 18 grudnia 2012 Model generyczny prognozujący zapotrzebowanie na usługi edukacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego Warszawa-Poznań, 18 grudnia 2012 Budowa modelu Agenda Wprowadzenie do problematyki modelowania

Bardziej szczegółowo

Szkoły wyższe, studenci i absolwenci 1

Szkoły wyższe, studenci i absolwenci 1 0 URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE OPRACOWANIA SYGNALNE Lublin, maj 201 r. Kontakt: SekretariatUSLUB@stat.gov.pl Tel. 81 533 20 51, fax 81 533 27 61 Internet: http://www.stat.gov.pl/lublin/index_plk_html.htm

Bardziej szczegółowo

Zakres badań demograficznych

Zakres badań demograficznych Zakres badań demograficznych wskaźnik rodności wskaźnik dzietności RUCH NATURALNY STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI wskaźniki umieralności wskaźniki zgonów przeciętny dalszy czas trwania życia wskaźnik małżeństw

Bardziej szczegółowo

Nasz region we współczesnym świecie

Nasz region we współczesnym świecie Nasz region we współczesnym świecie Anna Czarlińska-Wężyk 14.04.2013 http://pl.wikipedia.org/wiki/wojew%c3%b3dztwo_%c5%9bl%c4%85skie Województwo powstało dnia 1.01.1999 z województw: katowickiego i częstochowskiego

Bardziej szczegółowo

Potencjał demograficzny

Potencjał demograficzny Daniela Szymańska, Jadwiga Biegańska Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Geografii, Gagarina 9, 87-100 Toruń dostępne na: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/rl_charakter_obszar_wiejskich_w_2008.pdf

Bardziej szczegółowo

Szkoły wyższe, studenci i absolwenci

Szkoły wyższe, studenci i absolwenci URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE OPRACOWANIA SYGNALNE Lublin, maj 2011 r. Kontakt: SekretariatUSLUB@stat.gov.pl Tel. 81 533 20 51, fax 81 533 27 61 Internet: http://www.stat.gov.pl/lublin/index_plk_html.htm

Bardziej szczegółowo

STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU

STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI W końcu 2007 r. liczba ludności województwa świętokrzyskiego wyniosła 1275,6 tys. osób, co odpowiadało

Bardziej szczegółowo

Szkoły wyższe, studenci i absolwenci

Szkoły wyższe, studenci i absolwenci URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE OPRACOWANIA SYGNALNE Lublin, maj 2010 r. Kontakt: SekretariatUSLUB@stat.gov.pl Tel. 081 533 20 51, fax 081 533 27 61 Internet: http://www.stat.gov.pl/lublin/index_plk_html.htm

Bardziej szczegółowo

5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy

5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy 5 poziom PRK a potrzeby gospodarki i społeczeństwa wiedzy Seminarium Poziom 5 Polskiej Ramy Kwalifikacji: rynek pracy i regulacje ustawowe Prof. Ewa Chmielecka (na podstawie prezentacji I. Kotowskiej i

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 10 W SPRAWIE PRZEMIAN W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM I KSZTAŁCENIA EKONOMISTÓW

ROZDZIAŁ 10 W SPRAWIE PRZEMIAN W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM I KSZTAŁCENIA EKONOMISTÓW Wacław Jarmołowicz Dawid Piątek ROZDZIAŁ 10 W SPRAWIE PRZEMIAN W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM I KSZTAŁCENIA EKONOMISTÓW Wprowadzenie Celem opracowania jest ogólna charakterystyka przemian w tym przede wszystkim

Bardziej szczegółowo

RAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013

RAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013 RAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013 Opracowanie przygotowane dla: Urzędu Miejskiego w Białymstoku Autor opracowania: dr nauk o zdrowiu Agnieszka Genowska 2015 1 Spis treści

Bardziej szczegółowo

PROGNOZA DEMOGRAFICZNA DO 2035 ROKU DLA MIASTA POZNANIA

PROGNOZA DEMOGRAFICZNA DO 2035 ROKU DLA MIASTA POZNANIA PROGNOZA DEMOGRAFICZNA DO 2035 ROKU DLA MIASTA POZNANIA W dniu 11 lipca 2011 roku Główny Urząd Statystyczny opublikował prognozę demograficzną na lata 2011-2035, obejmującą powiaty i miasta na prawach

Bardziej szczegółowo

Sytuacja demograficzna kobiet

Sytuacja demograficzna kobiet dane za rok 2017 Sytuacja demograficzna kobiet Województwo pomorskie ma 2 324,3 tys. mieszkańców, z czego 51,3% stanowią (1 192, 3 tys.), z medianą 1 wieku 40,7 lat ( 38,0 lat). Rodzi się mniej dziewczynek

Bardziej szczegółowo

ABSOLWENCI 2011/2012

ABSOLWENCI 2011/2012 RAPORT Wykonawca: Biuro Karier DSW WROCŁAW, październik 2012 Spis treści 1. Informacje wprowadzające... 3 2. Absolwenci uczestniczący w badaniu... 4 Płeć Absolwentów... 4 Miejsce zamieszkania Absolwentów...

Bardziej szczegółowo

PROGNOZA LUDNOŚCI REZYDUJĄCEJ 1 DLA POLSKI NA LATA

PROGNOZA LUDNOŚCI REZYDUJĄCEJ 1 DLA POLSKI NA LATA GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY DEPARTAMENT BADAŃ DEMOGRAFICZNYCH I RYNKU PRACY 00-925 WARSZAWA, al. Niepodległości 208 Tel. (022) 608 31 21, fax (022) 608 38 72, e-mail: Sekretariat-DRP@stat.gov.pl PROGNOZA

Bardziej szczegółowo

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Listopad 2017 Wstęp Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki (WWSI) prowadzi cykliczne badania, których celem są ocena pozycji

Bardziej szczegółowo

Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r.

Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Szczecinie Warszawa, październik 2013 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r. Wprowadzenie Niniejsza informacja

Bardziej szczegółowo

Prognozowanie liczby studiujących w szkołach wyższych województwa mazowieckiego 2010-2030. Raport z badania

Prognozowanie liczby studiujących w szkołach wyższych województwa mazowieckiego 2010-2030. Raport z badania Prognozowanie liczby studiujących w szkołach wyższych województwa mazowieckiego 2010-2030 Raport z badania Prognozowanie liczby studiujących w szkołach wyższych województwa mazowieckiego 2010-2030 Raport

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju demograficznego

Perspektywy rozwoju demograficznego Perspektywy rozwoju demograficznego Czy liczba urodzeń w Polsce musi spadać? Seminarium otwarte organizowane przez GUS Lucyna Nowak Departament Badań Demograficznych Źródła informacji wykorzystywanych

Bardziej szczegółowo

www.stat.gov.pl/bydgosz

www.stat.gov.pl/bydgosz W niniejszym opracowaniu zaprezentowano informacje o ludności faktycznie zamieszkałej według grup wieku w powiatach, miastach na prawach powiatu oraz całym województwie w 2012 r. w odniesieniu do 2005

Bardziej szczegółowo

Płodność i urodzenia nastolatek

Płodność i urodzenia nastolatek Demografia i Gerontologia Społeczna Biuletyn Informacyjny 2011, Nr 4 Piotr Szukalski Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki pies@uni.lodz.pl Płodność i urodzenia nastolatek W potocznej opinii kwestia wczesnego

Bardziej szczegółowo

Warszawa ośrodkiem kształcenia na poziomie wyższym. Małgorzata Podogrodzka. Uwagi wstępne

Warszawa ośrodkiem kształcenia na poziomie wyższym. Małgorzata Podogrodzka. Uwagi wstępne Warszawa ośrodkiem kształcenia na poziomie wyższym STRESZCZENIE Artykuł zawiera opis zmian w czasie liczby i struktury osób uczących się w szkołach wyższych według płci, własności szkoły, trybu studiowania

Bardziej szczegółowo

PANORAMA DEMOGRAFICZNA WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE ORAZ BERLIN I BRANDENBURGIA

PANORAMA DEMOGRAFICZNA WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE ORAZ BERLIN I BRANDENBURGIA Urząd Statystyczny w Zielonej Górze 65-534 Zielona Góra, ul. Spokojna 1 www.stat.gov.pl/zg PANORAMA DEMOGRAFICZNA WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE ORAZ BERLIN I BRANDENBURGIA Opracowała: Zuzanna Sikora Lubuski Ośrodek

Bardziej szczegółowo

Zmiany w liczbie ludności w Polsce w latach

Zmiany w liczbie ludności w Polsce w latach Zmiany w liczbie ludności w Polsce w latach 1946-2010 Tabela 1 Stan w dniu 31 XII Ludność w tys. Zmiany przyrost, ubytek w okresie tendencje w tys. w % 1946 23 640 - - - - 1966 31 811 1946-1966 rosnąca

Bardziej szczegółowo

SIGMA KWADRAT. Syntetyczne miary reprodukcji ludności. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY

SIGMA KWADRAT. Syntetyczne miary reprodukcji ludności. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Syntetyczne miary reprodukcji ludności Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY

Bardziej szczegółowo

prognoz demograficznych

prognoz demograficznych Niniejszą informację opracowano na podstawie prognozy ludności faktycznej do 2035 r. dla powiatów oraz miast na prawach powiatu opublikowanej przez Główny Urząd Statystyczny w lipcu 2011 r. Prognoza powiatowa

Bardziej szczegółowo

http://bydgoszcz.stat.gov.pl/

http://bydgoszcz.stat.gov.pl/ Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie zmian w zakresie edukacji osób dorosłych w województwie kujawsko-pomorskim w latach szkolnych 2004/05-2013/14. Dane dotyczące edukacji osób dorosłych (liczby

Bardziej szczegółowo

Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975.

Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975. Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe 1951 1975. E.Frątczak A.Ptak-Chmielewska M.Pęczkowski I.Sikorska Zakład Analizy Historii Zdarzeń i Analiz Wielopoziomowych

Bardziej szczegółowo

II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE

II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE 1. Mieszkania oddane do eksploatacji w 2007 r. 1 Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce w 2007 r. oddano do użytku 133,8 tys. mieszkań, tj. o około 16% więcej

Bardziej szczegółowo

PRZYSZŁ PRZYSZ OŚĆ DEMOGRAFICZNA A EDUKACJA

PRZYSZŁ PRZYSZ OŚĆ DEMOGRAFICZNA A EDUKACJA PRZYSZŁOŚĆ DEMOGRAFICZNA A EDUKACJA Urszula Sztanderska Uwagi wstępne Silne zmiany liczby dzieci i młodzieży powodem konieczności ś i znacznych zmian w szkolnictwie Zmiany demograficzne nie są jednokierunkowe,

Bardziej szczegółowo

ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE PARKU CIĄGNIKOWEGO

ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE PARKU CIĄGNIKOWEGO Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2008 Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wstęp ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Analiza demograficznych uwarunkowań edukacji w Konstantynowie Łódzkim

Rozdział 1. Analiza demograficznych uwarunkowań edukacji w Konstantynowie Łódzkim Rozdział 1. Analiza demograficznych uwarunkowań edukacji w Konstantynowie Łódzkim Sytuacja demograficzna w kraju jest jednym z istotnych czynników, który rzutuje na zmiany w systemie oświaty. Prowadzenie

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA nr 57/2018 SENATU PODHALAŃSKIEJ PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ w NOWYM TARGU z dnia 21 grudnia 2018 r.

UCHWAŁA nr 57/2018 SENATU PODHALAŃSKIEJ PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ w NOWYM TARGU z dnia 21 grudnia 2018 r. UCHWAŁA nr 57/2018 SENATU PODHALAŃSKIEJ PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ w NOWYM TARGU z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie ustalenia wytycznych dotyczących opracowywania programów studiów, w tym zasad

Bardziej szczegółowo

Ruch wędrówkowy ludności

Ruch wędrówkowy ludności Trzeci Lubelski Konkurs Statystyczno-Demograficzny z okazji Dnia Statystyki Polskiej Ruch wędrówkowy ludności Statystyka i demografia Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego Urząd Statystyczny

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych. Wykorzystanie bazy noclegowej 1 w 2008 roku

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych. Wykorzystanie bazy noclegowej 1 w 2008 roku GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych Materiał na konferencję prasową w dniu 25 czerwca 2009 r. Notatka Informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Wykorzystanie bazy noclegowej 1 w 2008 roku Zgodnie

Bardziej szczegółowo

4. Analiza porównawcza potencjału Ciechanowa

4. Analiza porównawcza potencjału Ciechanowa 4. Analiza porównawcza potencjału Ciechanowa Analiza potencjału rozwojowego powinna się odnosić między innymi do porównywalnych danych z miast o zbliżonych parametrach. Dlatego też do tej części opracowania

Bardziej szczegółowo

Syntetyczne miary reprodukcji ludności

Syntetyczne miary reprodukcji ludności Trzeci Lubelski Konkurs Statystyczno-Demograficzny z okazji Dnia Statystyki Polskiej Syntetyczne miary reprodukcji ludności Statystyka i Demografia Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego

Bardziej szczegółowo

NAUKA EDUKACJA STUDENCI ZAINTERESOWANIA. Oddziaływanie ośrodków akademickich województwa małopolskiego UNIWERSYTET. Streszczenie CELE KOMPETENCJE

NAUKA EDUKACJA STUDENCI ZAINTERESOWANIA. Oddziaływanie ośrodków akademickich województwa małopolskiego UNIWERSYTET. Streszczenie CELE KOMPETENCJE NAUKA WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL CELE Oddziaływanie ośrodków akademickich województwa małopolskiego Streszczenie KOMPETENCJE EDUKACJA UNIWERSYTET Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Departament

Bardziej szczegółowo

, , ZRÓŻNICOWANIE OCEN WARUNKÓW ŻYCIA I SYTUACJI GOSPODARCZEJ KRAJU W POSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTWACH

, , ZRÓŻNICOWANIE OCEN WARUNKÓW ŻYCIA I SYTUACJI GOSPODARCZEJ KRAJU W POSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTWACH CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy Materiał na konferencję prasową w dniu 30 maja 2014 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Podstawowe dane demograficzne o dzieciach

Bardziej szczegółowo

Skala depopulacji polskich miast i zmiany struktury demograficznej - wnioski ze spisu ludności i prognozy demograficznej do 2035 roku

Skala depopulacji polskich miast i zmiany struktury demograficznej - wnioski ze spisu ludności i prognozy demograficznej do 2035 roku Skala depopulacji polskich miast i zmiany struktury demograficznej - wnioski ze spisu ludności i prognozy demograficznej do 2035 roku Konferencja Zarządzanie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie

Bardziej szczegółowo

Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim

Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim Rzeszów, Październik 2013 I. DOCHODY 1 A: Podsektor centralny 1) obecnie województwo przekazuje dochód do sektora finansów publicznych

Bardziej szczegółowo

Model generyczny prognozujący zapotrzebowanie na usługi edukacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego. Warszawa-Poznań, 5 grudnia 2018

Model generyczny prognozujący zapotrzebowanie na usługi edukacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego. Warszawa-Poznań, 5 grudnia 2018 Model generyczny prognozujący zapotrzebowanie na usługi edukacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego Warszawa-Poznań, 5 grudnia 2018 www.prognozademograficzna.ore.edu.pl 2 Informacje o projekcie Docelowym

Bardziej szczegółowo

Prognozy demograficzne

Prognozy demograficzne Prognozy demograficzne Zadaniem prognoz demograficznych jest ustalenie przyszłego stanu i struktury ludności zarówno dla całego kraju jak i jego regionów. Jednostkami badania które dotyczą prognozy mogą

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju edukacji i rynku pracy na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa. - analiza statystyczna

Strategia rozwoju edukacji i rynku pracy na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa. - analiza statystyczna Strategia rozwoju edukacji i rynku pracy na obszarze funkcjonalnym Blisko Krakowa - analiza statystyczna 2014 Prognoza ludności OF Blisko Krakowa do roku 2030 w podziale na funkcjonalne grupy wieku 15072;

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 42 (2018/2019) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 22 lutego 2019 roku

Uchwała nr 42 (2018/2019) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 22 lutego 2019 roku Uchwała nr 42 (2018/2019) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 22 lutego 2019 roku w sprawie programów studiów na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz sposobu ich przygotowania Działając

Bardziej szczegółowo

Informacja na temat wyników Badania 6- i 7-latków na starcie szkolnym

Informacja na temat wyników Badania 6- i 7-latków na starcie szkolnym Informacja na temat wyników Badania 6- i 7-latków na starcie szkolnym Sześcioletnie i siedmioletnie dzieci kończą pierwszą klasę z takim samym poziomem umiejętności. Na pójściu do szkoły najbardziej zyskują

Bardziej szczegółowo

IMIGRACJA STUDENTÓW ZAGRANICZNYCH DO POLSKI - główne wnioski z raportu krajowego

IMIGRACJA STUDENTÓW ZAGRANICZNYCH DO POLSKI - główne wnioski z raportu krajowego IMIGRACJA STUDENTÓW ZAGRANICZNYCH DO POLSKI - główne wnioski z raportu krajowego KAROLINA ŁUKASZCZYK Europejska Sieć Migracyjna quasi agencja unijna (KE + krajowe punkty kontaktowe), dostarcza aktualnych,

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 48 (2016/2017) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 20 stycznia 2017 roku

Uchwała nr 48 (2016/2017) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 20 stycznia 2017 roku Uchwała nr 48 (2016/2017) Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 20 stycznia 2017 roku w sprawie programów kształcenia na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz sposobu ich przygotowania

Bardziej szczegółowo

Wybrane wyniki badań dotyczących perspektyw rozwoju rynku kredytów mieszkaniowych w Polsce do 2015 roku zrealizowanych przez IBnGR

Wybrane wyniki badań dotyczących perspektyw rozwoju rynku kredytów mieszkaniowych w Polsce do 2015 roku zrealizowanych przez IBnGR Wybrane wyniki badań dotyczących perspektyw rozwoju rynku kredytów mieszkaniowych w Polsce do 2015 roku zrealizowanych przez IBnGR Gdańsk, marzec 2013 Scenariusz rozwoju rynku kredytów mieszkaniowych w

Bardziej szczegółowo

na podstawie opracowania źródłowego pt.:

na podstawie opracowania źródłowego pt.: INFORMACJA O DOCHODACH I WYDATKACH SEKTORA FINASÓW PUBLICZNYCH WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO W LATACH 2004-2011 ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WYDATKÓW STRUKTURALNYCH na podstawie opracowania źródłowego

Bardziej szczegółowo

w województwie śląskim wybrane aspekty

w województwie śląskim wybrane aspekty URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH Aurelia Hetmańska Sytuacja ludzi młodych Sytuacja ludzi młodych w województwie śląskim wybrane aspekty Katowice, listopad 2013 r. Województwo śląskie w skali kraju koncentruje:

Bardziej szczegółowo

3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach Opis danych statystycznych

3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach Opis danych statystycznych 3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach 1995-2005 3.1. Opis danych statystycznych Badanie zmian w potencjale opieki zdrowotnej można przeprowadzić w oparciu o dane dotyczące

Bardziej szczegółowo

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Listopad 2016 Wstęp Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki (WWSI) prowadzi cykliczne badania, których celem są ocena pozycji

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA nr 9/2012 SENATU PODHALAŃSKIEJ PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ w NOWYM TARGU z dnia 27 kwietnia 2012 r.

UCHWAŁA nr 9/2012 SENATU PODHALAŃSKIEJ PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ w NOWYM TARGU z dnia 27 kwietnia 2012 r. UCHWAŁA nr 9/2012 SENATU PODHALAŃSKIEJ PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ w NOWYM TARGU z dnia 27 kwietnia 2012 r. w sprawie wytycznych dotyczących projektowania i dokumentowania programów kształcenia

Bardziej szczegółowo

Źródło danych statystycznych i definicji. Uwagi ogólne

Źródło danych statystycznych i definicji. Uwagi ogólne Dział 1 DEMOGRAFIA - 13 - Źródło danych statystycznych i definicji 1. Tablice wynikowe opracowane w latach 1999 2011 przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie udostępnił Urząd Statystyczny w Bydgoszczy.

Bardziej szczegółowo

STARZENIE SIĘ LUDNOŚCI JAKO DETERMINANTA SPADKU NATĘŻENIA MIGRACJI NA STAŁE W POLSCE

STARZENIE SIĘ LUDNOŚCI JAKO DETERMINANTA SPADKU NATĘŻENIA MIGRACJI NA STAŁE W POLSCE Małgorzata Podogrodzka Szkoła Główna Handlowa w Warszawie STARZENIE SIĘ LUDNOŚCI JAKO DETERMINANTA SPADKU NATĘŻENIA MIGRACJI NA STAŁE W POLSCE Wprowadzenie Obserwowane od początku lat 90. zmiany w liczbie

Bardziej szczegółowo

Małżeństwa i rozwody. Materiały dydaktyczne Zakład Demografii i Gerontologii Społecznej UŁ

Małżeństwa i rozwody. Materiały dydaktyczne Zakład Demografii i Gerontologii Społecznej UŁ Małżeństwa i rozwody Materiały dydaktyczne Zakład Demografii i Gerontologii Społecznej UŁ Małżeństwa podstawowe pojęcia Zawarcie małżeństwa akt zawarcia związku między dwiema osobami płci odmiennej, pociągającego

Bardziej szczegółowo

W A R S Z A W A

W A R S Z A W A W A R S Z A W A 2 0 3 0 PRACA ANALIZA NA POTRZEBY OPRACOWANIA DIAGNOZY STRATEGICZNEJ Urząd m.st. Warszawy sierpień 2016 Opracowanie przygotowane na potrzeby aktualizacji Strategii Rozwoju m.st. Warszawy

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce w latach

Charakterystyka przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce w latach Logistyka - nauka Krystyna Bentkowska-Senator, Zdzisław Kordel Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie Charakterystyka przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce w latach 2007-2010 Pozytywnym

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 101/2017 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 28 czerwca 2017 r.

Uchwała nr 101/2017 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 28 czerwca 2017 r. Uchwała nr 101/2017 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 28 czerwca 2017 r. w sprawie: wytycznych dla rad wydziałów dotyczących tworzenia i modyfikowania programów studiów Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z realizacji efektów kształcenia na kierunku Informatyka w roku akademickim 2012/2013

Sprawozdanie z realizacji efektów kształcenia na kierunku Informatyka w roku akademickim 2012/2013 Uniwersytet Śląski Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach KIERUNKOWY ZESPÓŁ ZAPEWNIANIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA Sprawozdanie z realizacji efektów kształcenia na kierunku Informatyka w roku akademickim 01/01

Bardziej szczegółowo

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Listopad 2018 Wstęp Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki (WWSI) prowadzi cykliczne badania, których celem są ocena pozycji

Bardziej szczegółowo

Prognoza zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem

Prognoza zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem Prognoza zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem w województwie kujawskopomorskim do roku 2020 Seminarium podsumowujące projekt Rynek Pracy pod Lupą Toruń, 17 grudnia 2013 Informacja o badaniu

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku

Wynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku Wynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku Już po raz dziewiąty mamy przyjemność przedstawić Państwu podsumowanie Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń (OBW). W 2011 roku uczestniczyło w nim ponad sto

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 1/I/2010 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z 27 stycznia 2010 roku

Uchwała nr 1/I/2010 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z 27 stycznia 2010 roku Uchwała nr 1/I/2010 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z 27 stycznia 2010 roku w sprawie: zasad ustalania wyników będących podstawą rekrutacji na pierwszy rok studiów drugiego stopnia począwszy od naboru

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie transmisji danych oraz innych usług telefonii mobilnej w latach 2010-2014

Wykorzystanie transmisji danych oraz innych usług telefonii mobilnej w latach 2010-2014 + Wykorzystanie transmisji danych oraz innych usług telefonii mobilnej w latach 21-214 Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej Warszawa, sierpień 215 r. [mld MB] Poniższe zestawienia powstały w oparciu

Bardziej szczegółowo

KOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY

KOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY KOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY Dane prezentowane w niniejszym opracowaniu zostały zaczerpnięte z reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), z rejestrów bezrobotnych prowadzonych

Bardziej szczegółowo

RYNEK PRACY/ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM

RYNEK PRACY/ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM RYNEK PRACY/ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Urząd Statystyczny we Wrocławiu 50-950 Wrocław, ul. Oławska 31, tel. 71 371 63 00, fax 71 371 63 60 PLAN PREZENTACJI Wprowadzenie Województwo

Bardziej szczegółowo

Polski przemysł tekstylny i odzieżowy w 2003 roku

Polski przemysł tekstylny i odzieżowy w 2003 roku Roman Matusiak Polska Izba Odzieżowo-Tekstylna Polski przemysł tekstylny i odzieżowy w 2003 roku W Polsce, okres recesji spowodował, podobnie jak w innych krajach europejskich poważne ograniczenie produkcji

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI WYDZIAŁ MATEMATYKI, INFORMATYKI I EKONOMETRII PROGRAM STUDIÓW STACJONARNYCH. poziom: drugi stopień profil: ogólnoakademicki

UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI WYDZIAŁ MATEMATYKI, INFORMATYKI I EKONOMETRII PROGRAM STUDIÓW STACJONARNYCH. poziom: drugi stopień profil: ogólnoakademicki UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI WYDZIAŁ MATEMATYKI, INFORMATYKI I EKONOMETRII PROGRAM STUDIÓW STACJONARNYCH kierunek: INŻYNIERIA DANYCH poziom: drugi stopień profil: ogólnoakademicki rekrutacja w roku akademickim

Bardziej szczegółowo

Struktura demograficzna powiatu

Struktura demograficzna powiatu Struktura demograficzna powiatu Gminą o największej ilości mieszkańców w Powiecie Lubelskim są Niemce posiadająca według stanu na dzień 31.12.29 r. ponad 17 tysięcy mieszkańców, co stanowi 12% populacji

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie wyników projektu badawczego MIR i OECD. w województwie łódzkim

Wykorzystanie wyników projektu badawczego MIR i OECD. w województwie łódzkim Wykorzystanie wyników projektu badawczego MIR i OECD w województwie łódzkim Zbigniew Gwadera Departament ds. PO Kapitał Ludzki Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Instytucja Pośrednicząca PO KL Warszawa,

Bardziej szczegółowo

Zaktualizowana prognoza zatrudnienia według wielkich grup zawodów w Polsce na lata

Zaktualizowana prognoza zatrudnienia według wielkich grup zawodów w Polsce na lata Zaktualizowana prognoza zatrudnienia według wielkich grup zawodów w Polsce na lata 4- Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W BYDGOSZCZY

URZĄD STATYSTYCZNY W BYDGOSZCZY URZĄD STATYSTYCZNY W BYDGOSZCZY Opracowania sygnalne Bydgoszcz, kwiecień 2005 r. Kontakt: e-mail. SekretariatUSBDG@stat.gov.pl tel. (0 52) 366 93 90; fax (052) 366 93 56 Internet http://www.stat.gov.pl/urzedy/bydgosz

Bardziej szczegółowo