SPIS ZAWARTOŚCI i, TECZKI.v

Transkrypt

1 1

2 SPIS ZAWARTOŚCI i, TECZKI.v... I./l. Relacja \ i v S_ h'" I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora h b a 4 I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały uzupełniające relację III./l. M ateriały dotyczące rodziny relatora III./2. M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( ) III./4. M ateriały dotyczące ogólnie okresu po 1945 III./5. Inne... IV. Korespondencja V. Nazwiskowe karty informacyjne jto -Ł VI. Fotografie 2

3 3

4 zy d? S ffordalska ^ L h 0 d 3 k - l l w a r. A cw i i \ K 4 - ^ /,c3/f G d a ń s k - O l i w a (job^j P r o ś b a Do Arcłiiwum P o m o r s k i e g o A r m i i Krajowej T o r u ń u l. P i e k a r y 37 p.23. U b i e g a m się o p r z y j ę c i e do Ś w i a t o w e g o Z w i ą z k u Ż o ł n i e r z y A r m i i Krajowej n a p o d s t a w i e d z i a ł a l n o ś c i wojennej i powojennej w S z e r e g a c h A r m i i Krajowej. U p r z e j m i e p r o s z ę o zbadanie i stwierdzenie, c z y m o j a o s o b a z n a jduje się w a k t a c h W a s z e g o A r c h i w u m i jeśli tak, potwierdzenie tego faktu. Podaję swoje dane:. U r o d z i ł a m się 14.w r z e ś n i a 1927 r. we w s i N o s e k, G m. L i d z b a r k W e l s k i -wieś, jako c ó r k a F r a n c i s z k a K o r d a l s k i e g o i M a r i a n n y z domu Jęaraszek. R o d z i c e m i e l i t a m g o s p o d a r s t w o rolne p o ł o ż o n e pod l a s e m - dzięki czemu, było ono w y g o d n ą b a z ą w czasie w o j n y dla ż o ł n i e r z y A.K. m a j o r a "Łysego" lub "Leśnika" i po w o j n i e dla Vw, Kj V/. j j ; _ -i. -n _ i _ it o ft \» r. o d d z i a ł ó w Balia -"Sowy" i W y p y c h a - "Wilka". K6-+ - J W r o k u 1947 w y s i ł a m sa mąż za F r a n c i s z k a W y p y c h a - "Wilka". B a z a n a s z a n o s i ł a nazwę "Hel". W czasie w o j n y związał z k o n s p i r a c j ą A.K. brat mój W ł a d y s ł a w Kordalski u r o d z o n y w 1907 r. zarówno mnie jak i p o z o - i ^ stałych członków rodfciny. Ja s k ł a d a ł a m przed n i m przysięgę w o j s k o w ą w k o ń c u 1943 r., będąc od tej p ory łącznikiem. Jako m ł o d a d z i e w czyna,nie z w r a c a ł a m uwagi na n i e b e z p i e c z e ń s t w o J które mi groziło, bywając w T r a c z y s k a c h u Pani Kaszewskiej, ^ ;' czy też nosząc do l a s u żywność i inne rzeczy. M i a ł a m p s e u d o n i m "Dorotka". Brat mój W ł a d y s ł a w Ko^rdalski, z a m i e s z k a ł y we wsi B u czkowo Gm.Górzno, pow.brodnica, był dla m n i e w ó wczas dowódcą. Zginął w dniu 6.XI r. r o z s t r z e l a n y przez "Jagd/komando" p rzy p a c y fikacji "bunkra" zajętego przez zwiad s p a d o c h r o n o w y W o j s k a Polskiego w lesie l e ś n i c t w a Buczkowo. Terror, jaki w ó w czas zapanował, spowodował przerwanie d z i a łalności konspiracyjnej w czasie wojny. V e r te 4

5 - 2 - D z i a ł a l n o ś ć n a s z a z o s t a ł a w z n o w i o n a w 1945 r. h x z s z przez z n a n y c h z c z a s ó w w o j n y B a l i a - "Sowę" i W y p y c h a F r a n c i s z k a " C - "Wilka", z k t ó r y m i b y ł a m z w i ą z a n a do c z a s u u j a w n i e n i a się n a z a s adzie m n e s t i i w 1947 r. W tym czasie b y ł a m a r e s z t o w a n a przez U. B. w Działdowie, m a l t r e t o w a n a i torturowana. Z w r a c a m się z uprzejmi^ a o D! r c h i w u m P o m o r s k i e g o A r m i i Krajowej o p o t w i e r d z e n i e w / w faktów. Nie w i e m czy brat mój - mój d o w ó d c a ś.g. W ł a d y s ł a w K o r d a l s k i z o s t a w i ł ślad o d e b r a n i a ode innie p r z y s i ę g i wojskowej. Wiem, że p e ł n i ł a m od j e sieni 1943r. rolę łącznika, będąc pewna, że j e s t e m ż o ł n i e r z e m A r m i i Krajowej. f.!:f r Od r o k u d z i a ł a l n o ś ć naszej B a z y "Hel" i m e g o m ę ż a "Wilka", oraz moja, są w t a m t y c h s t r o n a c h p o w s z e c h n i e znane. H śr- Dane t e, s ą m i k o n i e c z n e d l a K o m i s j i W e r y f i k a c y j n e j Światowego Z w i ą z k u Ż o ł n i e r z y A r m i i Krajowej O k r ę g u Gdańskiego, gdzie u b i e g a m się o c z ł o n k o w s t w o i u p r a w n i e n i a kombatanckie. S e r d e c z n i e p o z d r a w i a m i z g ó r y d z i ę k u j ę Z p o w a ż a n i e m /-/ I r e n a W y p y c h z d. K o r d a l s k a A. 5

6 Irena Wypych zam.gdańsk-je1itkowo dnia w * AM/ŁlM Gdańsk, r. ^ Ż Y C I O R Y S Urodziłam się 14 września 1927r. we wsi N o s e k gmina Lidzbark w byłym powiecie Działdowo, z matki Marianny z domu Jędraszek, ojca Franciszka Kordalskiego. Rodzice moi mieli gospodarstwo rolne o powierzchni 16 ha, gdzie się wychowałam i mieszkałam do sierpnia 1947r. Gospodarstwo rodziców położone było wśród dużego kompleksu lasów Nadleśnictwa Lidzbark i Ruda. Gałą wojnę pracowałam w gospodarstwie rodziców. Gospodarstwo z racji położenia w śród lasów było dogodnym miejscem do spotkań ludzi Ruchu Oporu. Zarówno w czasie pokoju, jak i po wojnie, do czasu amnestii, w lutym 1947r., gospodarstwo nosiło zakonspirowaną nazwę "HEL" Ul / Brat mój, Władysław Kordalski urodziny w 1907r. związał się z R uchem F Oporu na początku 1942r. Był żołnierzem Armii Krajowej grupy bojowej "CHORZELE", którą dowodził mjr Nowakowski ps. "ŁYSY" lub "Leśnik". Poprzez brata cała nasza rodzina działała w tej grupie, a ja jako młoda dziewczyna byłam łączniczką tej grupy ps. "DOROTKA". od W charakterze łączniczki działałam ia marca 1942r. do wyzwolenia, tj. do stycznia 1945r. W okresie tym grupa "Chorzele"prowadziła aktywne działania bojowe na w/w terenie, m.inn. ciężki bój z Niemcami stoczyła w grudniu 1944r.pod miejscowością Górzno k/brodnicy. W trakcie działań bojowych w 1944r. zginął mój brat Władysław. Po przejściu frontu żołnierze zgrupowania Armii Krajowej grupy bojowej "Chorzele", w wyniku represji prowadzonej przez Urząd Bezpieczeństwa wobec żołnierzy AK, podjęli czynny opór tworząc oddziały leśny "WIN", którego dowódcą został Stanisław Balia ps."s0wa", W okresie tworzenia oddziału przejęłam ponownie obowiązki łączniczki w plutonie Franciszka W y p ycha p s. " W I L K ", natomiast już w lecie 1945r. / naszą bazą stało się ponownie gospodarstwo moicn rodziców "HEL". W maju 1946r. za działalność konspiracyjną zostałam aresztowana wraz z całą rodziną przez Urząd Bezpieczeństwa i osadzona w areszcie śledczym w Lidzbarku k/działdowa, a następnie przewieziona do U B do Działdowa. Przesłuchania w w areszcie podczas których byłam bita i torturowana /ślady m a m do dzisiaj/ trwały do końca października. Po w y jściu z aresztu 6

7 wznowiłam działalność konspiracyjną w oddziale ''WIN" Sowy i "Wilka" za co kilkakrotnie przebywałam w krótkotrwałych aresztach aż do amnestii. W lutym 1947r. cały oddział ujawnił się i w sposób uroczysty złożył broń na rynku w Lidzbarku. W kwietniu 1947r. za byłego dowódcę Franciszka W y p y c h a w y s z ł a m za mąż. H ć f Mamy troje dzieci. Po ślubie, ze w z g lędu n a dalsze prześladowania, wraz z mężem zamieszkałam we Wrocławiu, następnie Nidzicy,Jugowie k/fiowej Rudy i w końcu osiedliliśmy się w Gdańsku, gdzie mieszkam do chwili obecnej. M ąż mój zmarł r. W przeszłości ze względu na wojenną i powojenną przeszłość nie ubiegałam się o przyjęcie do ZBOWiD. Obecnie pragnę należeć wspólnie z ludźmi, Którzy walczyli o niepodległą i sprawiedliwą Polskę, uo jednej organizacji kombatanckiej. 7

8 8

9 9

10 10

11 Toruń r. Fundacja M Archiwum Pomorskie Armii Krajowej" w Toruniu niniejszym zaświadcza, że w zasobie naszego Archiwum jest teczka osobowa p.ireny Wypych z d. Kordalskiej ps. "Lorotka" ur«14* r. /założona w 1991 r., sygn* K~624/1031 /% zawierające Jej właaną relacjf z działalności w okresie okupacji oraz w Ruchu Oporu AK po 1945r. e także oświadczenia świadków - Andrzeja Różyckiego i Henryka Wiśniewskiego. Z relacji p. I.Wypych wynika, iż w okresie od marca 1942 r. do stycznia 1945 r. tyła łączniczką w grapie p&rtyzenciciej AK "Chorzele", dowodzonej przez P.Nowakowskiego pa."łysy", której jedną z kwater, było gospodaratwo rodziców I.Kordalskiej o kryptonimie "Hel". Funkcję tę pełniła nadal w okresie lat 1945*1947 w ROAK i WIN w oddziale Stanisława Dalii ps.wsowa", w plutonie Franciszka Wypycha ps.*wilk*. Oświadczenia świadków: Im Andrzej Różycki ps."zjawa","kenia", mający również W Archiwum teczkę osobową sygn* K-512/1148 / m.in. żołnierz NOW, od sierpnia 1942 żołnierz AK, kurier KGAK, partyzant w oddz. F.Wypych w okresie okupacji, po 1945 r. d-ca II plut* w oddziale partyzanckim S.Dalii, od 11- pca 1946 r. d-ca ROAK i WiK na pow.działdowo/ zaświadcza iż: "Dędąc kurierem KG AK dwa razy w październiku * w listopadzie 1944 r. zetknąłem się z Ireną Kordalską /Wypych/ jako członkiem AK w konspiracji." oraz że od września 1945 r. należeła onu oo organizującej się konspiracji Ruchu Oporu AK a dom jej rodziców był jedną z głównych kwater. Od 1946 r. należała do oddziału partyzanckiego Stanisława Dalii ps. "Sowa*. 2. Henryk Wiśniewski ps."czerny" oświadcza, że:"irena Wypych była czlonkiem-łączniccien naszej grupy bojowej "Chorzele"" oraz, że miał z nią kontakt w letach

12 12

13 A W / fi- T o r u ń Pani Irena Wypych Gdańsk-Oliwa Szanowna Pani, W odpowiedzi na lis t Pani z dnia 20 maja uprzejmie komunikuję: Nie udało się niestety dotychczas odnaleźć w zbiorach naszego Archiwum danych o Pani 1 Pani Brata uczestnictwie w działalności konspiracyjnej obwodu AK Brodnica.z lat /tylko takie materiały są tu gromadzone/,ówcześni konspiratorzy nie pozostawili żadnej dokument a c ji.udokumentowana relacjami jest owszem służba Marli Kaszewsklej z Traczysk,o której Pani wspomina w swojej relacji.będziem y kontynuować poszukiwania w czasie żmudnego opracowywania naszych materiałów historycznych dotyczących obwodu AK Brodnica. Informacje podane w Pani re la c ji wprowadziliśmy do naszych zbiorów w Pani teczce osobowej noszącej sygnaturę K / Prosimy o uzupełnienie danych cjsłużbie Pani 1 Pani krewnych w/g załączonego kwestionariusza.prosimy również o fotografie i posiadane być może dokumenty. Łączymy wyrazy azacunkty i AKowskie pozdrowiemia Dokumentalistka Obwodu Brodnica 13

14 4 FUNDACJA Archiwum ul. Piekary 49, 1tej- 27! TORUŃ Lds Toruń r. Szen. Pani Irena Wypych BO-342 ;.k!ariek - Oliwa Szanowna Pani I W załączeniu przeayłaaiy zaświadczenie nr, dziękujemy za przekazane naszemu Archiwum dokumenty oraz zwracany się z prośbą o przesłanie do nas relacji / według dołączonego achematu / o Pani mężu, Franciszku Wypychu. Łączymy wwyrazy szecukku Kierowniczka Archiwum mgr Hanna ilarcinkowaka 14

15 15

16 Pomorze Wyp^ych Irena ur Okr. Pomorze, prupa bojowa "Chorzele" (?) - AK, plut. " W i l k a, 1)... wo (?), łączniczka Adres: Gdańsk, Lista WSK: str. 27/347 K. W o j t

17 17

18 18