EUGENIUSZ PIĘTKA GRY I ZABAWY RUCHOWE, SPORTY UZUPEŁNIAJĄCE JAKO ŚRODEK W NAUCZANIU I DOSKONALENIU TECHNIKI ORAZ TAKTYKI PIŁKARZA

Transkrypt

1 EUGENIUSZ PIĘTKA GRY I ZABAWY RUCHOWE, SPORTY UZUPEŁNIAJĄCE JAKO ŚRODEK W NAUCZANIU I DOSKONALENIU TECHNIKI ORAZ TAKTYKI PIŁKARZA

2 Objaśnienia znaków wykorzystanych w rysunkach -1-

3 Trening sportowy oparty na naukowych podstawach, wymaga stosowania wielorakich metod, środków i form. Wśród stosowanych środków treningowych ważne, ale często niedoceniane znaczenie zajmują gry i zabawy oraz zespołowe gry sportowe tzw. sporty uzupełniające. Forma nauczania i doskonalenia poprzez gry i zabawy oraz sporty uzupełniające, ze względu na dużą przystępność i wszechstronność jest bardzo przydatna w treningu piłkarskim. Gry i zabawy stosowane szczególnie dla grup młodzieżowych przyczyniają się do rozwijania u zawodników wielu wartościowych cech psychofizycznych jak: koleżeństwo, samodzielność, zdyscyplinowanie, odwagę, spostrzegawczość, szybkość, zręczność. Prowadzenie zajęć w tej formie pomaga w kształtowaniu nawyków ruchowych, eliminuje wdużym stopniu "sztywność", ułatwia rozwój koordynacji ruchowej. Ruchy wykonywane w czasie gry, lub zabawy są bardziej naturalne, u ćwiczących wzrasta aktywność i zainteresowanie zajęciami. Gry i zabawy oparte są na formie współzawodnictwa. Rywalizujące grupy, czy drużyny wspólnie realizują założenia i przypisy, ściśle obowiązujące wszystkich członków zespołu. Daje to ćwiczącym poczucie obowiązku oraz odpowiedzialności za całokształt przyjętych na siebie zadań. Forma zabawowa mobilizuje zawodników do pracy, zmusza zawodników do stałej koncentracji uwagi i błyskawicznej oceny sytuacji, wprowadza dobry nastrój wśród ćwiczących i uatrakcyjnia trening. Uczestniczący w treningu prowadzonym w formie zabawowej zawodnicy, zwłaszcza młodzi, szybciej uczą się podstawowych elementów technicznych, a także taktycznych. Starają się dokładnie wykonać podane elementy techniczne i taktyczne, unikającbłędów mających decydujący wpływ na wynik rywalizacji. Nauczanie oraz doskonalenie elementów techniki i taktyki w formie zabawowej stwarza określony rytm myślenia, wynikający ze zmienności sytuacji, w których zawodnik samodzielnie i szybko musi decydować o wyborze odpowiedniego działania. W okresie startowym gry i zabawy oraz sporty uzupełniające powinny być wplatane wzajęcia, jako oderwanie od stereotypowych działań. Rozładowują bowiem napięcie, wprowadzają korzystną atmosferę, a jednocześnie wpływają pozytywnie na kształtowanie cech wolicjonalnych zawodników. Okres przejściowy, który powinien stwarzać warunki do czynnego wypoczynku, należypoświęcić na poznawanie nowych gier i zabaw prowadzonych -2-

4 (o ile to możliwe) w odmiennych warunkach środowiskowych oraz uprawianie tzw. sportów sezonowych (pływanie, tenis, łyżwiarstwo, narciarstwo biegowe, narciarstwo zjazdowe), które oprócz czynnego wypoczynku pozwalają na utrzymanie na odpowiednio wysokim poziomie sprawności i wydolności organizmu. W treningu z piłkarzami początkującymi należy stosować gry i zabawy odpowiednio dobrane do możliwości. Natomiast w treningu zawodników dojrzałych gry i zabawy winny być bardziej złożone w treści. Duże znaczenie przemawiające za stosowaniem gier i zabaw oraz sportów uzupełniających w nauczaniu i doskonaleniu techniki i taktyki ma fakt, że są stosunkowo łatwe do przeprowadzenia z każdą grupą zawodników i w każdych warunkach. Znaczną ich część można bowiem przeprowadzić zarównonaboiskujakinasali. Pracując jako trener z zawodnikami wszystkich kategorii wiekowych (trampkarze, juniorzy, seniorzy) autor tego opracowania miał możliwość stosowania w treningu znacznej części przedstawionych w tej pracy gier i zabaw oraz sportów uzupełniających. Poczynione obserwacje i zdobyte doświadczenia pozwalają autorowi opracowania jednoznacznie opowiedzieć się za pozytywnym oddziaływaniem gier i zabaw oraz sportów uzupełniających na wzrost umiejętności techniczno-taktycznych piłkarzy. Zawodnicy w trakcie treningu prowadzonego w jednej z tych form wykazują zwiększoną aktywność i emocjonalne zaangażowanie związane z rywalizacją. Od czasu, kiedy do treningu specjalistycznego piłkarza wprowadzono szeroki zakres ćwiczeń ogólnorozwojowych, przede wszystkim z zakresu gimnastyki, lekkoatletyki i gier sportowych mówimy o stosowaniu w treningu tzw. sportów uzupełniających. Pod tą nazwą rozumiemy zastosowanie w treningu specjalistycznym piłkarzy, szeregu ćwiczeń, lub form gry uproszczonej z innych dyscyplin sportowych (piłka nożna spełnia taką samą rolę dla innych dyscyplin sportowych). Zastosowanie tych form w treningu specjalistycznym znajduje swoje miejsce najczęściej w okresie przygotowawczym i w okresie przejściowym, lecz daje się zauważyć ich występowanie w lekcjach treningowych okresu startowego. -3-

5 Sporty uzupełniające oprócz wyrabiania i doskonalenia cech psychofizycznych, wprowadzają do treningu, podobnie jak gry i zabawy, urozmaicenie i ożywienie, zapobiegają znużeniu wywołanemu często jednostajnością ćwiczeń. Niektóre formy gry obronnej i ofensywnej z gier zespołowych mają identyczną osnowę teoretyczną imogą służyć (przy uproszczeniu przepisów) jako część wstępna przy nauczaniu taktycznym w piłce nożnej. Najczęściej w treningu piłkarskim spotkać można takie dyscypliny jak: koszykówka, siatkówka, piłka ręczna, hokej na lodzie, rugby, pływanie, gimnastykę, lekkoatletykę. Zgodnie z tematem pracy zajmiemy się tylko wykorzystaniem gier zespołowych w nauczaniu i doskonaleniu umiejętności piłkarskich. Wymienione formy treningu powinny być nieodłącznym ogniwem w nauczaniu i doskonaleniu umiejętności techniczno-taktycznych piłkarza, służą bowiem nie tylko podnoszeniu tych umiejętności, ale również mają znaczny wpływ na kształtowanie cech motorycznych. -4-

6 SPORTY UZUPEŁNIAJĄCE POMOCNE W NAUCZANIU I DOSKONALENIU TECHNIKI I TAKTYKI PIŁKARZA Koszykówka - oprócz kształtowania cech motorycznych (szybkość, skoczność), które są bardzo ważne dla piłkarza w walce o górne piłki, polepsza umiejętność zwodu, grę bez piłki (np. obiegnięcie za plecy, zasłony), uczy stosowania różnego rodzaju ataku (szybki, pozycyjny) oraz płynnego przechodzenia z jednej formy ataku do drugiej. Uczy różnych form obrony (każdy swego, strefowa, kombinowana) oraz niezbędnych jej elementów takich jak: asekuracja, agresywność w kryciu i w walce o piłkę. Ponadto poprawia zdolność widzenia peryferycznego, szybkość orientacji i reakcji na często zmieniające się sytuacje boiskowe (szybka reakcja taktyczna - wybór formy ataku, lub obrony). Ma również ta gra ogromną dozę emocji, które są bardzo bliskie grze w piłkę nożną. Gra ta może być również stosowana w treningu bramkarskim, ze względu na to, że w doskonały sposób poprawia taki element gry bramkarza jak skuteczna walka o górne piłki w bezpośrednim kontakcie z przeciwnikiem, który jest niezbędny, szczególnie w tłoku podbramkowym w walce z napastnikami. Piłka ręczna- dyscyplina ta poprzez swoją wszechstronność wyrabia oprócz cech motorycznych takich jak: szybkość, skoczność, wytrzymałość szybkościową, zwinność, zwrotność, siłę -także takie niezbędne cechy dobrego piłkarza jak umiejętność gry bez piłki, zwody z piłką, widzenie peryferyczne, szybkość orientacji i reakcji na często zmieniające się sytuacje boiskowe oraz agresywność w kryciu i w walce o piłkę. Na bazie gry w piłkę ręczną można uczyć i doskonalić różne formy atakowania (atak szybki i pozycyjny) i bronienia (każdy swego, strefa, kombinowana). Kontakt z przeciwnikiem w grze w piłkę ręczną jest również bardzo zbliżony do gry w piłkę nożną. -5-

7 Hokej na lodzie- wyrabia szybkość, wytrzymałość, zwinność, zwrotność, siłę, umiejętność przyspieszenia. Ponadto uczy ciągłego ruchu, agresywnej gry ciałem w walce z przeciwnikiem. Poprawia również widzenie peryferyczne. Rozwiązania taktyczne w ataku jak i w obronie są bardzo zbliżone do rozwiązań taktycznych w czasie gry w piłkę nożną. Ponadto gra ta posiada ogromne walory wychowawcze integrujące kolektyw zawodniczy. Rugby- kształtują takie cechy motoryczne jak: szybkość wytrzymałość, zwinność zwrotność, siłę. Uczą pewnych rozwiązań taktycznych w obronie i ataku. Poprawiają umiejętność gry bez piłki, zwodu ciałem oraz agresywność w walce o piłkę z przeciwnikiem. Ponadto kształtują również cechy wolicjonalne bardzo potrzebne we współczesnej piłce nożnej takie jak: ambicja, wola walki. Wymieniono tu tylko kilka z wielu dyscyplin sportowych, które występują w rocznym cyklu szkoleniowym. Wszystkie one są wykorzystywane w treningu grupowym. Wskazane jest, by zawodnik poza obowiązkowymi zajęciami treningowymi dla poprawy wszechstronności układu ruchowego, relaksu psychicznego uprawiał dyscypliny sezonowe takie jak: łyżwiarstwo, narciarstwo biegowe, tenis ziemny, pływanie. Ta ostatnia dyscyplina jest szczególnie ważna ze względu na to, że zmiana środowiska na wodne powoduje zmniejszenie stanu zmęczenia oraz wpływa tonizująco na stan psychiczny zawodnika. Jest to bardzo wskazana forma relaksu psychicznego i fizycznego na stresy jakie niosą wysokie obciążenia treningowe i meczowe piłkarza. Ponadto uprawianie wyżej wymienionych dyscyplin sezonowych przez piłkarza jest ważne w okresie przejściowym, gdzie zawodnik musi utrzymać na odpowiednio wysokim poziomie wydolność organizmu, aby mógł on podjąć wkażdej chwili ogromną pracę, która jest niezbędna dla osiągnięcia wysokiego poziomu sportowego piłkarza. -6-

8 GRY I ZABAWY POMOCNE W NAUCZANIU I DOSKONALENIU TECHNIKI PIŁKARZA A. Oswajającezpiłką "Tenis nożny z żyłą siatką" Cel: Liczba ćwiczących: Miejsce gry: Przybory i urządzenia: doskonalenie techniki uderzenia piłki nogą igłową oraz tzw. czucia piłki. 12 zawodników podzielonych na 3 zespoły 4 osobowe. pole karne boiska piłkarskiego. jedna piłka. Przebieg gry: gra odbywa się na polu karnym boiska piłkarskiego w środku którego wyznaczono strefę neutralną o szerokości 4-5 m. Ustawienie zespołów tak jak na rysunku. Grę rozpoczyna jeden z zespołów zagrywką (z powietrza lub z ziemi) nogą, przerzucając piłkę nad zespołem znajdującym się w strefie neutralnej. Jeżeli, któryś z zawodników tej drużyny dotknie piłki (nie wolno dotykać jej ręką), wówczas cały zespół znajdujący się w strefie neutralnej zajmuje miejsce zespołu, który popełnił błąd. Grę prowadzimy do zdobycia przez jedną zdrużyn 15 punktów. Uwaga: piłka nie może w czasie gry odbić się od ziemi, natomiast każda z drużyn ma po jednym dotknięciunaswoimpolugry. -7-

9 B. Uderzenia i podania piłki nogą "Berek za piłką" Cel: Liczna ćwiczących: Miejsce zabawy: nauczanie i doskonalenie techniki uderzenia piłki. 6-8 ćwiczących po kole w odległości3-4mjedenoddrugiego. boisko, sala. Przebieg zabawy: na sygnał prowadzącego zawodnicy ustawieni po kole zaczynają podawać między sobą piłkę, z tym że wolno ją podać tylko partnerowi stojącemu najbliżej z prawej lub lewej strony, natomiast berek znajdujący się poza kołem stara się ją przechwycić (dotknąć). Po dotknięciu następuje zmiana goniącego. C. Uderzenia i podania piłki głową -8-

10 "Gra na dwa materace" Cel: Liczba ćwiczących: Przybory i urządzenia: Miejsce zabawy: doskonalenie techniki uderzenia piłki. dwa zespoły po trzech, czterech lub pięciu zawodników, plus dwóch bramkarzy. piłka nożna, dwa materace. sala. Przebieg zabawy: Uwaga: zabawy przeprowadza się na sali, na parkiecie, której wyznaczamy dwa koła o promieniu 4 m, wewnątrz których ustawiamy dwa materace, bronione przez dwóch bramkarzy. Zabawę rozpoczyna jedna z drużyn podając piłkę między sobą rękami. Bramki zdobywamy uderzeniem piłki z podania partnera. bramkarzom, jak również zawodnikom nie wolno poruszać się wewnątrz koła. D. Starzały na bramki -9-

11 "Strzał do bramki pod płotkiem" Cel: Liczba ćwiczących: Miejsce zabawy: Przybory i urządzenia: doskonalenie techniki strzału do bramki oraz przyjęcia i prowadzenia piłki. dwie drużyny o równej liczbie zawodników. 1/2 boiska piłkarskiego. 4-6 piłek nożnych, 2 płotki. Przebieg zabawy: na sygnał, zawodnicy stojący tyłem do bramki podrzucają piłkę leżącą na ziemi nogą, przebijają ją nad sobą w kierunku bramki i po opanowaniu jej prowadzą do płotka, sprzed którego oddają strzał do bramki. Zawodnik, którego piłka szybciej minie światło bramki zdobywa 2 pkt., drugi 1 pkt. Za strzał niecelny punktów nie przydziela się. Wygrywa drużyna, która zgromadzi większą ilość punktów. -10-

12 E. Prowadzenia, przyjęcia piłki, zwodów, dryblingu, gry ciałem, odbioru piłki "Kto szybciej wywalczy piłkę" Cel: nauczanie i doskonalenie przyjęcia piłki, prowadzenia, dryblingu, gry ciałem, odbioru piłki. Liczba ćwiczących: dowolna, ale równa w rzędach. Miejsce zabawy: boisko, sala. Przybory i urządzenia: jedna piłka na parę, jedna chorągiewka. Przebieg zabawy: Odmiana: ćwiczący ustawieni w dwóch rządach, w środku trener z piłkami. W momencie podania prostopadłego piłki, pierwsi gracze z obu rzędów startują w kierunku piłki, starają się uprzedzić przeciwnika. Gracz, który przechwyci piłkę drybluje ją w kierunku chorągiewki i jest atakowany przez przeciwnika. Wygrywa rząd, którego większa liczba graczy przeprowadzi piłkę do chorągiewki (lub przez linię). to samo, z tym że trener uderza piłkę półgórną. -11-

13 F. Gry bramkarza "2:2 na małym boisku" Cel: Liczba ćwiczących: Miejsce gry: doskonaleniu techniki chwytu piłki z upadkiem. 4 bramkarzy. boisko piłkarskie. Przebieg gry: odbywa się ona na boisku o wymiarach m. W grze uczestniczy 2 zespoły po dwóch bramkarzy, które grają na utrzymania piłki. Grę rozpoczyna jedna z dwójek starając się utrzymać piłkę jak najdłużej, druga natomiast stara się przejąć piłkę chwytem z upadkiem pod nogi przeciwnika, lub na piłkę podaną w jego kierunku. Po zdobyciu piłki grę na utrzymanie jej kontynuuje drugi zespół itd. Za każde udarte przejecie piłki zespół otrzymuje 1 punkt. Wygrywa para, która w określonym czasie zdobędzie więcej punktów. -12-

14 GRY I ZABAWY POMOCNE W NAUCZANIU I DOSKONALENIU TAKTYKI PIŁKARZA A. Gry w przewadze liczebnej "3:2 do bramki" Cel: nauczanie i doskonalenie ataku w sytuacji 3:2. Liczba ćwiczących: 6:6 z bramkarzami. Miejsce gry: połowa boiska piłkarskiego. Założenia i przebieg gry: grę prowadzimy na połowie boiska - za linią środkową. Na liniach końcowych ustawiamy branki. Na jednej połowie gra bramkarz oraz dwóch obrońców, przeciwko trzem napastnikom drużyny przeciwnej. Identyczna ustawienie na połowią przeciwnej. Grę rozpoczyna bramkarz podaniem piłki do jednego z dwóch obrońców. W tym momencie, trzej napastnicy współdziałający z obrońcami mogą wrócić na własny połowę celom przejęcia piłki i zorganizowania ataku na dwóch obrońców drużyny przeciwnej. Z chwilą, kiedy dwaj obrońcy zablokują skutecznie atak trzech napastników i wejdą w posiadanie piłki, trzej napastnicy z nimi współdziałający mogą wbiec nawłasną połowę celem przejęcia piłki i zorganizowanie kontrataku. Uwagi: a) 2 pary obrońców grają na swoich połowach -13-

15 b) trzej napastnicy grają na połowach przeciwnika, z tym że na własną połowę mogą wrócić tylko w sytuacji, gdy ich obrońcy znajdują się w posiadaniu piłki. B. Gry kombinowane "Gra2:2z4neutralnymi" Cel: doskonalenie gry bez piłki, zagrania z "klepki" oraz agresywnego krycia. Liczba ćwiczących: dwa zespoły dwuosobowe, plus czterech neutralnych. Boisko do gry: boisko o wymiarach m. Czas gry: 20 min. Założenia i przebieg gry: zawodnicy neutralni rozstawieni w czterech rogach boiska. Dwa zespoły grają w polu i mimo krótkiego krycia starają się wymienić piłkę zktórymś z neutralnych. Ci zobowiązani są oddać piłkę zespołowi podającemu, za co zespół ten otrzymuje 1 punkt. Następny punkt może być zdobyty tylko za wymiany z neutralnym znajdującym się po drugiej stronie pola gry. Zawodnicy grają 2 minuty, potem stają się neutralnymi. -14-

16 C.Grynadwiebramki "Gra skrzydłami" Cel: Liczba ćwiczących: Boisko do gry: Czas gry: doskonalenie gry skrzydłami oraz umiejętności przenoszenia ciężaru gry. dwie drużyny 6-8 zawodników. pełnowymiarowe boisko piłkarskie minut. Założenia i przebieg gry: na obu połowach boiska piłkarskiego, ustawiamy z chorągiewek po dwie małe branki o szerokości m (na jego lewej i prawej stronie). Grę prowadzą dwie drużyny 6-8 osobowe, starając się zdobyć bramkę, ztymże skuteczna akcja ofensywna, musi być rozpoczęta przeprowadzeniem lub podaniem piłki do partnera między chorągiewkami, po jednej lub drugiej stronie boiska. Grę prowadzimy na czas. -15-

17 D.Grynajedną bramkę "Gra na dużą otwartą bramkę" Cel: Liczba ćwiczących: Boisko do gry: Czas gry: doskonalenie gry bez piłki oraz umiejętność przenoszenia ciężaru gry. dwie drużyny po 6 zawodników. połowa boiska piłkarskiego min. Założenia i przebieg gry: zawodnicy obu drużyn na połowie boiska. W środku ustawiona bramka z chorągiewek, a w niej neutralny bramkarz. Drużyna posiadająca piłkę stara się strzelić bramkę, która liczy się z jednej i z drugiej strony. Po zdobyciu bramki gra toczy się dalej bez jej przerwania. Odmiany: - gra na bramkę otwartą mniejszą bez bramkarza, - gra na bramkę otwartą małą bez bramkarza, z tym że podwójne, potrójne uderzenie piłki na bramkę bez przyjęcia przez np. dwóch zawodników z jednej i drugiej strony bramki liczy się odpowiednio 2, 3, 4 gole. -16-

18 BIBLIOGRAFIA 1. Benedek E. Palfai J.: Fussbal, 600 Übungen Sportverlag. Berlin 1980 r. 2. Bondarewicz M.: Forma zabawowa w nauczaniu sportowych gier zespołowych. Sport i Turystyka, Warszawa 1983 r. 3. Górna K.: Gry i zabawy pomocne w nauczaniu elementów techniki gry w piłkę nożną. WF i HS, luty 1977 r. 4. Jakubowski W.: Doskonalenie taktyki w formie gier. Materiały szkoleniowe PZPN Nr 2, 1988 r. 5. Kacani L, Horsky L.: Trening vo futbale. Sport. Bratislava 1979 r. 6. Koźmin A, Mazur Z Bednarski L.: Piłka nożna. AWF. Kraków 1987 r. 7. Kunze A.: Fussbal, Sportverlag. Berlin 1981 r. 8. Pegza W, Kraus M. Tymowicz S.: Szkolenie dzieci i młodzieży w piłce nożnej. Materiały szkoleniowe PZPN 1985 r. Nr Talaga J.: ABC młodego piłkarza, Sport i Turystyka. Warszawa 1980 r. 10. Talaga J.: Taktyka piłki nożnej, Sport i Turystyka. Warszawa 1988 r. 11. Talaga J.: Technika piłki nożnej, Sport i Turystyka. Warszawa 1988 r. 12. Tymowicz S.: Piłkarskie gry i zabawy. Materiały szkoleniowe PZPN 1986 r. Nr Wrzos J.: Atlas specjalistycznych ćwiczeń piłkarza. AWF Katowice 1980 r. 14. Wydział Szkolenia Praca zbiorowa: Unifikacja nauczania piłki nożnej. Warszawa 1985 r. -17-