Koncepcja rozprawy doktorskiej pt: Determinanty wyborów środka transportu w codziennych podróżach mieszkańców Łodzi ujęcie ilościowe.

Transkrypt

1 Koncepcja rozprawy doktorskiej pt: Determinanty wyborów środka transportu w codziennych podróżach mieszkańców Łodzi ujęcie ilościowe Szymon Wójcik Katedra Ekonometrii Uniwersytet Łódzki szymon.wojcik@uni.lodz.pl

2 Motywacja badania Szeroki zakres inwestycji infrastrukturalnych prowadzonych w Łodzi, w których nacisk położony jest na komunikację zbiorową. Nowopowstałe drogi szybkiego ruchu mające upłynnić ruch na terenie aglomeracji łódzkiej oraz wyprowadzić z miasta ruch tranzytowy. Systematyczne starzenie się społeczeństwa w Łodzi oraz negatywny przyrost naturalny w mieście. Dynamiczny rozwój aglomeracji miejskich jako źródło problemów w codziennym funkcjonowaniu w przestrzeni miejskiej (korki, opóźnienia komunikacji miejskiej, zanieczyszczenie powietrza, hałas, itp.).

3 Cel badania Identyfikacja czynników mających wpływ na wybory środka transportu mieszkańców Łodzi w ich codziennych podróżach. Cele dodatkowe: Sprawdzenie jak determinanty wyborów komunikacyjnych Łodzian zmieniają się w czasie. Zestawienie wyników dla Łodzi na tle innych aglomeracji w Polsce. Porównanie wyników badań opartych na danych dzienniczkowych (podejście klasyczne) z wynikami otrzymanymi na podstawie danych kwestionariuszowych (badania prowadzone przez socjologów).

4 Hipotezy badawcze Istotny wpływ czynników socjo-demograficznych na wybór środka transportu w codziennych podróżach mieszkańców Łodzi. Występowanie przestrzennego zróżnicowana czynników mających wpływ na wybór środka transportu. Spodziewana dodatnia zależność pomiędzy bliskością centrum miasta a szansą wyboru środków komunikacji zbiorowej (KZ). Istotny wpływ czynników pozademograficznych (np. subiektywna ocena działania KZ, ocena jakości infrastruktury drogowej, itp.). Występowanie przesunięcia wyborów Łodzian w czasie w stronę komunikacji publicznej kosztem transportu prywatnego (efekt inwestycji infrastrukturalnych, rower miejski, itp.).

5 Istotne pozycje literaturowe Ben-Akiva M., Bierlaire M. (1998) Buehler R. (2001) Curtis C., Perkins T. (2006) McFadden D. (1974) Mahmud M., Rabbani A. (2012) Badania dla Polski: Sierpiński G. (2012) Strawiński P. (2003) Suchorzewski W. (1996)

6 Źródła danych Dane wykorzystane w badaniu mają charakter powtarzalnej próby przekrojowej. Wykorzystane zostaną dane z kwestionariuszy osobistych mieszkańców oraz z dzienniczków, w których notują oni swoje codzienne podróże (środek transportu, cel podróży, czas trwania, itd.). Zmienna objaśniana będzie miała charakter dyskretny i stanowić będzie skończony zbiór możliwych do wyboru środków transportu (samochód, komunikacja miejska, rower, pieszo, itd.). Istotną wartością dodaną badania będzie zestawienie wyników z różnych baz danych, tworzonych w różnych okresach. Jako pewne porównanie służyć będzie raport z badań przeprowadzonych w roku 1995 r. (Suchorzewski, 1996). Niestety dostępne są jedyne wyniki agregowane z raportu dane surowe zaginęły/zostały zniszczone.

7 Nazwa badania Zamawi ający Wykonawca Wielko ść próby Typ danych Zmienne objaśniające Aktualizacja studium systemu transportowego dla miasta Łodzi. Badanie ankietowe mieszkańców łodzi 2013 r. ZDiT Biuro Planowania i Rozwoju Warszawy (GFK Polonia) 1043 osoby Dzienniczkowe + kwestionariusz osobowy Zmienne demograficzne oraz 5 zmiennych dotyczących opinii o KZ. Jest podział na dzielnice. Analiza i optymalizacja systemu transportowego w Łodzi 2014 r. ZDiT PBS 2045 osób Dzienniczkowe + kwestionariusz osobowy Podobnie jak wyżej. Badanie pilotażowe zachowań komunikacyjnych ludności w Polsce 2015 r. GUS GUS 18 tys. osób (z całej Polski) Dzienniczkowe + kwestionariusz osobowy + kwestionariusz GD Do ustalenia po otrzymaniu bazy.

8 Nazwa badania Zamawi ający Wykonawca Wielko ść próby Typ danych Zmienne objaśniające Jakość życia mieszkańców Łodzi i jej przestrzenne zróżnicowanie 2012 r. Instytut Socjologi i UŁ Media-Tor. Badania rynku 1000 osób Kwestionariusz osobowy 104 pytania + 16 pytań metryczkowych Jak obok. Szeroki katalog zmiennych. W przypadku ostatniego badania zmienna objaśniana odnosi się do częstości wyboru danego środka transportu. W związku z tym baza ta analizowana jest nieco inaczej niż trzy pozostałe. Zaletą tego opracowania jest bardzo szeroki zestaw zmiennych objaśniających (w odróżnieniu od poprzednich zbiorów danych).

9 Potencjalne determinanty Na podstawie (Curtis, Perkins 2006): Płeć Wiek Dochód Zatrudnienie Status emeryta Status ucznia/studenta Pochodzenie etniczne Władanie językiem rodzimym Posiadanie samochodu (ew. liczba aut w GD) Typ gospodarstwa domowego W tym: posiadanie dzieci, wiek dzieci, dzieci studiujące, ilość osób pracujących.

10 Problem pomiaru preferencji Pomiar preferencji Preferencje oznajmione Preferencje ujawnione

11 Metoda badawcza Do realizacji celu badania wykorzystane zostaną mikroekonometryczne modele nieuporządkowanej dyskretnej zmiennej objaśnianej. W zależności od wykorzystanego zbioru danych planowane jest użycie modeli: - Multinomial logit, - Mixed logit (random parameter logit), - ew. modyfikacje powyższych modeli (np. z wykorzystaniem technik bayesowskich).

12 Metoda badawcza c.d. Model multinomial logit: Prawdopodobieństwo wyboru j-tej alternatywy przez i-tego respondenta będzie oznaczone następująco: P y i = j x i = p ij, gdzie x i = (x i0, x i1,, x ik ) jest wektorem zmiennych objaśniających. Stochastyczna część użyteczności płynącej z wyboru j-tej alternatywy ma rozkład Gumbela, co pozwala określić prawdopodobieństwo wyboru j-tej alternatywy jako: p ij = exp(x i β j ) J r=1 exp(x i β r )

13 Metoda badawcza c.d. Model multinomial logit: Parametry modelu są estymowane za pomocą metody największej wiarygodności. Z uwagi na zachowanie identyfikowalności modelu jedna z kategorii zmiennej zależnej jest na etapie konstrukcji modelu jako kategoria bazowa. Efekty krańcowe oszacowane na podstawie modelu mogą być interpretowane jako prawdopodbieństwa.

14 Przekład empiryczny - dla danych Jakość życia mieszkańców Łodzi.

15 Zmienna zależna Jak często w przeciągu ostatnich 12 miesięcy korzystał(a) Pan/Pani z... samochodu osobowego jako pasażer lub kierowca? komunikacji publicznej (tramwaj lub autobus)? Skala odpowiedzi: Codziennie lub prawie codziennie Co najmniej raz w tygodniu Co najmniej raz w miesiącu Raz lub kilka razy w roku Nigdy Mimo rosnącego kodowania, zmienna nie ma charakteru uporządkowanego.

16 Wykorzystane zmienne niezależne Płeć Wiek (przedziały wiekowe) Dochód Obecność dzieci w GD Zatrudnienie Status ucznia/studenta Posiadanie długów Posiadanie samochodu Posiadanie domku letniskowego Ocena obecnej sytuacji finansowej Ocena przyszłej sytuacji życiowej Ocena jakości życia Uprawianie hobby w domu Używanie facebooka Częstotliwość odwiedzania rodziny/przyjaciół/sąsiadów Typ własności domu/mieszkania Ocena satysfakcji z miasta Stwierdzenia: Natężenie ruchu w mieście jest zbyt duże KM kursuje zbyt rzadko Moja okolica zamieszkania jest źle skomunikowana z centrum Dojazd do centrum z okolicy, w której mieszkam jest zbyt długi Trudno dojechać autobusem nocnym w rejon, w którym mieszkam

17 Rozkład częstości podróżowania samochodem Samochód kierowca lub pasażer Częstość Procent Skum. Nigdy Co najmniej raz w tygodniu/miesiącu/roku Codziennie lub prawie codziennie Razem

18 Rozkład częstości korzystania z transportu publicznego Autobus lub tramwaj Częstość Procent Skum. Nigdy Co najmniej raz w tygodniu/miesiącu/roku Codziennie lub prawie codziennie Razem

19 Uśrednione efekty krańcowe dla samochodu Codziennie lub prawie codziennie AME p-val mpk_rzadko -,031 0,001 dlugo_do_centrum,038 0,000 ubogi_tr_nocny -,025 0, lat,085 0, lat,156 0, lat,054 0, lat,004 0, lat -,04 0,446 >74 lat -,224 0,000 posiada_samochód.324 0,000 fin_sit_ ,026 fin_sit_ ,003 kobieta ,000 pracuje ,013 Pseudo-R2 0,32 Number of obs LR chi^2 557,36 p-val (LR) 0,000

20 Uśrednione efekty krańcowe dla KZ Codziennie lub prawie codziennie AME p-val mpk_rzadko,036 0,004 za_rzadko_do_centrum -,033 0, lat -,04 0, lat -,12 0, lat -,03 0, lat -,132 0, lat -,208 0,010 >74 lat -,27 0,001 posiada_samochód -,286 0,000 fin_sit_2,121 0,001 fin_sit_3,094 0,037 kobieta,086 0,003 pracuje,153 0,000 uczy_się,23 0,001 posiada_długi,061 0,047 Pseudo-R2 0,19 Number of obs. 955 LR chi^2 339,48 p-val (LR) 0,000

21 Wnioski Widoczny jest wpływ czynników socjodemograficznych na wybory środka transportu przez mieszkańców Łodzi, Zestaw istotnych czynników różni się pomiędzy rozważanymi środkami lokomocji, Opinie nt. systemu transportu w mieście istotnie wpływają na wybór, Otrzymano stosunkowo wysoki poziom dopasowania.

22 Literatura Ben-Akiva M., Bierlaire M., Discrete choice methods and their applications to short term travel decisions, [in:] Handbook of transportation science, Buehler R., Determinants of transport mode choice: a comparison of Germany and the USA, Journal of Transport Geography, No. 19, Curtis C., Perkins T., Travel Behaviour: A review of recent literature, Working Paper No 3: Travel Behaviour, Gruszczyński M., (red.), Mikroekonometria. Modele i metody analizy danych indywidualnych, Wolters Kluwer, Warszawa, McFadden D., The Measurement of Urban Travel Demand, Journal of Public Economics, No. 3, Mahmud M., Rabbani A., Travel Mode Choice Preferences of Urban Commuters in Dhaka: A Pilot Study, IGC Working Paper, Rokicka E. (red.), Jakość życia mieszkańców Łodzi i jej przestrzenne zróżnicowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, Sierpiński G., Zachowania komunikacyjne osób podróżujących a wybór środka transportu w mieście, Prace naukowe Politechniki Warszawskiej, z. 84, Strawiński P., The Inner-City Travel Demand in Poland. A Discrete Choice Analysis of the Preferences for Different Modes, Master Thesis, Suchorzewski W., Badanie zachowań komunikacyjnych mieszkańców Łodzi 1995, Łódź, 1996.

23 Dziękuję za uwagę