Elementy instalacji elektrycznych

Transkrypt

1 Elementy instalacji elektrycznych 1. Złącza wtykowe Przenośne urządzenia elektryczne, takie jak ręczna wiertarka elektryczna,, zasilane są ze złącz wtykowych, W złączu wtykowym następuje przejście ze styków złącza na kołki wtyczki, tj. przejście z gniazda wtykowego na wtyczkę lub ze złącza wtykowego kabla przewodu zasilającego urządzenie na wtyczkę tego urządzenia (rys.), Izolowana obudowa zabezpiecza styki złącza wtykowego przed przypadkowym dotknięciem. Niewielkie otwory w obudowie umożliwiają jedynie włożenie bolców wtyczki lub sond pomiarowych miernika. Złącza wtykowe należy instalować tak, aby napięcie sieciowe występowało tylko na stykach złącza. Urządzenie elektryczne zasilane jest z sieci przez bolce wtyczki. Złącza wtykowe wykonuje się jako naścienne, kołnierzowe lub złącza wtykowe do przewodu zasilającego urządzenie. Styki złącza wtykowego określa się mianem biegunów. Pięciobiegunowe złącze wtykowe napięcia trójfazowego ma trzy styki fazowe, L1, L2 i L3, jeden styk przewodu neutralnego (N) i jeden przewodu ochronnego (PE). Złącza wtykowe bez przewodu ochronnego stosuje się w wypadku zasilania urządzeń III klasy ochronności lub urządzeń zasilanych obniżonym napięciem. W przypadku zasilania urządzeń o przewodzącej obudowie, np. żelazka lub grzałki, stosuje się złącza wtykowe ze stykiem ochronnym. Urządzenia trójfazowe, np. silniki elektryczne lub transformatory spawalnicze, zasilane są za pośrednictwem trójfazowych złącz wtykowych. Istotne kryteria wyboru złącz wtykowych, np. liczba biegunów lub rodzaj prądu, oraz właściwy dobór złącza wtykowego, przedstawione zostały w Uwagach. Uwagi: Kryteria wyboru złącz wtykowych Liczba biegunów łącznie ze stykiem ochronnym lub ewentualnym stykiem sterującym; Rodzaj prądu, np. prąd stały, prąd jedno lub trójfazowy; Maksymalne napięcie, jakie może wystąpić na bolcu wtyczki lub w zestyku; Rodzaj wykonania, np. na tynku, pod tynkiem, i wymagany stopień ochrony, np. ochrona przed pryskającą wodą (JP 54); Czynniki zewnętrzne, np. temperatura otoczenia, w której pracuje złącze; Przepisy dopuszczające stosowanie danego złącza wtykowego

2 2. Dwubiegunowe złącza wtykowe Dwubiegunowe złącza wtykowe bez styku ochronnego stosuje się w wypadku zasilania obniżonym napięciem urządzeń lii klasy ochronności oraz w pomieszczeniach izolowanych (str. 187). Przy zasilaniu obniżonym napięciem urządzeń III klasy ochronności dwubiegunowe złącza wtykowe muszą być tak wykonane, aby nie można było ich połączyć z innymi złączami wtykowymi, Z tego względu zmienia się rozmieszczenie styków lub odległości między nimi. Gniazda wtykowe ze stykiem ochronnym to najczęściej dwubiegunowe gniazda ze stykiem ochronnym. Połączenie przewodów ochronnych uzyskuje się dzięki wykonaniu w gnieździe sprężystego, wygiętego styku ciernego. Po włożeniu wtyczki do gniazda sprężynujące styki lekko rozchylają się., tworząc pewne połączenie dwóch styków do przewodu fazowego i neutralnego oraz styku ochronnego. Gniazda wtykowe ze stykiem ochronnym stosuje się do napięć stałych i przemiennych 250 V i przy znamionowych prądach obciążenia dla prądu przemiennego 16 Ai dla prądu stałego 10 A. Z punktu widzenia miejsca montażu gniazda produkuje się w różnych odmianach, m. in. do suchych lub do wilgotnych pomieszczeń (Tabela). Przyłącze wykonane za pomocą gniazda wtykowego. Przyłącza do gniazda ze stykiem ochronnym wykonuje się przewodem trzyżyłowym z żyłą przewodu ochronnego, np. YDY-żo 3x1,5 mm 2. Żółto-zielony przewód przyłączony jest do zacisku ochronnego (rys.). Należy przy tym uważać, żeby był tak zainstalowany, by nie przeszkadzał w działaniu styku ochronnego. Przewód fazowy (LI) i neutralny (N) przyłączone są do zacisków przyłączeniowych. Połączenie wewnętrzne w gnieździe przyłączeniowym powinno być wykonane jednolicie, np. przewód fazowy zawsze na lewym przy montażu poziomym albo zawsze na górnym zacisku przy montażu pionowym. Pojedyncze żyły w obszarze przyłącza powinny mieć małą rezerwę długości i nie powinny być przygniecione lub ułożone zbyt blisko przewodzących części Złącza wtykowe bez styku ochronnego nie powinny być stosowane jednocześnie ze złączami ze stykiem ochronnym, ponieważ w tym wypadku odłączony jest przewód ochronny. Wtyczki ze stykiem ochronnym (Tabela 2) są potrzebne do przyłączania urządzeń i przyrządów do gniazd ze stykiem ochronnym. Wielkości znamionowe, opisujące wtyczkę ze stykiem ochronnym, np. napięcie i prąd znamionowy odpowiadają wartościom znamionowym, opisującym odpowiednie, pasujące do wtyczki gniazdo ze stykiem ochronnym.

3 Na przewody przyłączeniowe do odbiorników przenośnych wybiera się często przewody giętkie w gumie lub tworzywie. Przekroje przewodów kabla przyłączeniowego należy dobrać biorąc pod uwagę prądy dołączanych odbiorników. Nie wolno przy tym przekraczać dopuszczalnych wartości obciążalności prądowej przewidzianych dla przewodów giętkich (Tabela). Wtyczki ze stykiem ochronnym są przystosowane do przyłączania przewodów giętkich i mogą być dołączone tyko do jednego przewodu zasilającego. Żyła przewodu ochronnego musi być dłuższa od pozostałych żył dołączonych do zacisków. Podczas uszkodzenia połączenia (przez wyrwanie) żyła przewodu PE musi rozłączyć się w ostatniej kolejności. W przewodach przyłączeniowych wielodrutowych zakończenia żył należy zaopatrzyć w tulejki kablowe lub oczka. W przewodach przyłączeniowych wielodrutowych, stosowanych do wtyczek z zaciskami śrubowymi, nie należy ocynowywać końcówek. Ocynowane końcówki płyną pod wpływem nacisku śruby dociskającej. Obluzowane połączenia wytwarzają większą rezystancję przejścia i powodują nagrzewanie się złącza. Wtyczki do przyłączania urządzeń z izolacją ochronną. Wtyczki te mają taki sam przekrój bolców i odstępy między bolcami, jakie mają wtyczki ze stykami ochronnymi. Są one dwubiegunowe i nie mają styku ochronnego. Przy prądach znamionowych do 2,5 A wykonuje się je jako wtyczki płaskie (rys. a) : przy prądach znamionowych od 10 A do 16 A jako wtyczki okrągłe, konturowe (rys. b). Wtyczka stanowi często jedną całość z przewodem przyłączeniowym i w przypadku uszkodzenia musi być wymieniona łącznie z przewodem.

4 Dwubiegunowe złącza aparatowe są produkowane z i bez przewodu ochronnego (Tabela 2). Gniazda aparatowe są wbudowywane do urządzeń. Połączenie z siecią uzyskuje się przez oddzielny przewód zaopatrzony we wtyk aparatowy. Wtyczki i gniazda aparatowe produkuje się dla różnych prądów znamionowych i różnych dopuszczalnych temperatur występujących na bolcach wtyczki. Dzięki zastosowaniu wypustów prowadzących, dzięki ułożeniu i odstępom. 3. Przedłużacz ze stykiem ochronnym jest Kolejność czynności przy wykonywaniu przedłużacza ze stykiem ochronnym następująca: Wybrać złącze i przewód zgodnie z istniejącymi -warunkami mechanicznymi albo termicznymi, Przygotować wymaganą długość przewodu, Na wprowadzenie przewodu do wtyczki i gniazda przewidzieć około 20 mm. Trzeba uważać aby nie uszkodzić przy tym izolacji. Wyznaczyć trasę położenia kabla w pomieszczeniu, W przypadku uszkodzenia odgięta musi być tak zabezpieczona, aby przewód ochronny był przerwany jako ostatni., np, przewód żółto-zielony będzie dłuższy. Odizolować ostrożnie żyły na wymaganą zaciskami długości. Należy przy tym zwrócić uwagę., aby podczas tej operacji nie uszkodzić drutów w żyłach przewodów wielodrutowych.. ponieważ zmniejsza się w ten sposób czynny przekrój żyły.

5 Na odizolowane i skręcone końcówki żył zaprasować tulejki kablowe. Podłączyć żyły zwracając przy tym uwagę na to, aby śruby w zaciskach były dobrze dokręcone. Założyć odciążkę i mocno dokręcić. Płaszcz przewodu powinien wystawać poza odciążkę około 1 mm do 2 mm (rys, 1), Ułożyć żyły w obudowie i założyć drugą część oprawki 4. Złącza typu Perilex Złącza typu Perilex1, pięciobiegunowe (3F+N + PE), stosuje się do przyłączania urządzeń do sieci trójfazowej o napięciu roboczym do 400 V, Powszechnie są montowane w hotelach, szwalniach, laboratoriach i pomieszczeniach kuchennych, np, do przyłączania kuchni elektrycznych Przy stosowaniu złącz trójfazowych kolejność przyłączenia poszczególnych żył musi być taka, aby po załączeniu silnik trójfazowy kręcił się w prawo. Styk przewodu ochronnego (PE) w złączu typu Perilex ma przekrój prostokątny i jest umieszczony na środku złącza. Wokół styku ochronnego są umieszczone styki przewodów fazowych i przewodu neutralnego (rys. 2). Dzięki specjalnemu żłobkowi na obudowie gniazda i występowi na obudowie wtyczki nie ma możliwości zamiany biegunów Jeżeli bolec wtyczki względnie zacisk gniazda dla przewodu PE jest położony równolegle do żłobka prowadzącego, to takie złącze ma prąd znamionowy I n = 16 A. Przy położeniu prostopadłym złącze ma prąd znamionowy I n = 25 A 5. Złącza wtykowe kołnierzowe Okrągłe złącza wtykowe kołnierzowe do napięć od 25 V do 750 V określa się krótko jako złącza CEE2. W okrągłej obudowie umieszcza się okrągłe bolce względnie odpowiednio uformowane gniazda (rys. 1). Przypadkowe połączenie różnych złącz kołnierzowych, dzięki ich specjalnej budowie, nie jest możliwe. Złącza wtykowe do napięć znamionowych powyżej 50 V muszą być wyposażone w styk ochronny. Przy napięciach do 50 V (niskie napięcie) stosuje się najczęściej złącza dwubiegunowe. Złącza wtykowe kołnierzowe produkuje się na prądy znamionowe 16 A, 32 A, 63 A i 125 A Złącza CEE muszą być zaopatrzone w zatrzask uniemożliwiający rozłączenie złącza podczas pracy urządzenia. Odpowiednie zabezpieczenia budowane są m.in. w postaci klapek, nosków lub nakrętek bagnetowych (rys. 2).

6 Styk pilotujący, uruchamiający zatrzask elektryczny, przewidziano w złączach na prądy znamionowe 63 A i 125 A. Jest on umieszczony na środku złącza i ma za zadanie podczas rozłączania złącza natychmiast wyłączyć napięcie robocze odpowiednim wyłącznikiem Długość styku ochronnego oraz jego położenie względem żłobka i wypustu określa się tak, jak podaje się położenie wskazówek na cyferblacie zegara Żłobek w gnieździe i wypust prowadzący we wtyku mają położenie jednoznaczne i stałe dla konkretnego złącza. Wskazują one zawsze w dół na 6 godzinę. W zależności od znamionowych wartości napięcia i częstotliwości złącza położenie styku ochronnego względem żłobka i wypustu zmienia się i jest określone przez odpowiedni kąt przesunięcia. Kąt ten jest zawsze wielokrotnością kąta 30. Styki ochronne w gniazdach typu CEE (CEE - Internationa! Commision on rules for the approval of Electrical Equipment) stałych i do połączeń ruchomych są zawsze odpowiednio dłuższe od styków przypisanych poszczególnym przewodom fazowym i przewodowi neutralnemu. W ten sposób podczas wkładania wtyczki do gniazda połączenie przewodu ochronnego przez bolec wtyczki i zacisk gniazda będzie wykonane w pierwszej kolejności (wcześniej), a podczas wyjmowania, rozłączenie, w ostatniej kolejności (później). 6. Oznaczenia złącz kołnierzowych Złącza wtykowe kołnierzowe mają konstrukcję, która uniemożliwia zmianę kolejności biegunów podczas łączenia. Należy zwracać szczególną uwagę na właściwe podłączenie przewodów do zacisków przyłączeniowych złącza (rys. 3, str. 78). Do złączy trójfazowych należy przyłączyć przewody zasilające w taki sposób, aby napięcia przewodowe tworzyły układ zgodny (tzn., wirujący w prawo, zgodnie z ruchem wskazówek zegara). W Tabeli 1 podano oznaczenia kolorowe złącz CEE ze względu na napięcie znamionowe i zakresy częstotliwości pracy W czterobiegunowych złączach, np. na napięcia znamionowe do 400 V, styk ochronny jest ustawiony na 6 godzinę. Średnica zewnętrzna złącza zależy od wartości prądu znamionowego Zgodnie z normą, jako złącza trójfazowe można stosować tylko złącza kołnierzowe. W pojedynczych przypadkach w instalacjach domowych, hotelach, kuchniach, szwalniach dopuszcza się stosowanie złącz typu Perilex. Na placach budowy, w rolnictwie, w stałych instalacjach na kempingach, a także w przyłączach w przyczepach kempingowych należy stosować wyłącznie złącza wtykowe kołnierzowe Złącza do niskich napięć. Złącza te mają w gnieździe żłobek, a we wtyczce wypust. Dodatkowy wypust w gnieździe i odpowiadający mu żłobek we wtyczce służą do określenia napięcia znamionowego i częstotliwości pracy złącza (rys.). Złącza na napięcie znamionowe od 20 V do 25 V nie mają dodatkowego wypustu i żłobka. Wyklucza to możliwość pomyłki i włożenia przez nieuwagę takiej wtyczki do gniazda o wyższym napięciu roboczym, np. od 40 V do 50 V. W wypadku złącz do małych napięć położenie dodatkowego.

7