2004 rok UN House, Tadeusz Rycharski Piotr Rogala Anna Darska

Transkrypt

1 AUDYT ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY MIEJSKIEJ OSTRÓW WIELKOPOLSKI 2004 rok OSTRÓW WIELKOPOLSKI P O L S K A UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAMME UN House, Al. Niepodległości 186, Warszawa, P.O. Box 1, tel. (48-22) / , fax.: (48-22) PRZYGOTOWAŁ: ZWERYFIKOWAŁ: ZAAKCEPTOWAŁ: Tadeusz Rycharski (Analityk UNDP) Piotr Rogala (Konsultant UNDP) Anna Darska (Zastępca Stałego Przedstawiciela UNDP w Polsce) ) Warszawa, dnia r

2 SPIS TREŚCI Wprowadzenie 1. Zagadnienia wstępne 2. Zarządzanie zrównoważonym rozwojem 2.1. Ocena zarządzania strategicznego 2.2. Ocena stopnia realizacji zasad ZR 3. Stan rozwoju - analiza wskaźnikowa audytowanej J.S.T Metodyka analizy wskaźnikowej 3.1. Ład środowiskowo - przestrzenny 3.2. Ład społeczny 3.3. Ład gospodarczy 3.4. Ład instytucjonalny 3.5. Ocena końcowa 4. Zestawienie wskaźników o najkorzystniejszych i najmniej korzystnych wartościach 5. Wnioski i rekomendacje 6. Załączniki 6.1. Podstawowe pojęcia i zasady zrównoważonego rozwoju 6.2. Dane statystyczne - tabela - 2 -

3 WPROWADZENIE Szanowny Panie Prezydencie, Szanowni Państwo! Od dłuższego już czasu audyty są popularnym i chętnie wykorzystywanym rozwiązaniem z zakresu zarządzania. Wśród najbardziej znanych warto wspomnieć o audytach dotyczących systemów zarządzania jakością (ISO 9001) oraz wynikających z przepisów ustawy o finansach publicznych. Kilka lat temu w funkcjonującym w ramach UNDP projekcie UMBRELLA opracowana została metodyka audytów zrównoważonego rozwoju. Audyt ten został z powodzeniem zastosowany w ponad 100 polskich jednostkach samorządu terytorialnego. Znajdował szerokie zastosowanie m.in. w trakcie przygotowywania strategii zrównoważonego rozwoju i jej aktualizacji oraz opracowywania programu rozwoju lokalnego. Był również z powodzeniem wykorzystywany do kreowania lokalnych partnerstw publiczno prywatnych na rzecz rozwoju samorządów lokalnych. Na przestrzeni lat kilka razy był poddawany drobnym modyfikacjom lub też uzupełnieniom jednak dopiero w sierpniu 2004 r. przeprowadzono gruntowny przegląd i nowelizację standardu audytu. W procesie doskonalenia oparto się przede wszystkim na opiniach płynących ze strony odbiorców audytu. Ponadto uwzględniono opinie przedstawicieli świata nauki oraz praktyków zarządzania. W obecnej wersji raport z audytu składa się z 7 (poza niniejszym Wprowadzeniem) części: W rozdziale pierwszym wyjaśniono najważniejsze kwestie związane z audytem zrównoważonego rozwoju oraz przedstawiono podstawowe informacje dotyczące audytowanej jednostki. W kolejnym drugim w sposób punktowy oceniane zostały działania związane z zarządzaniem strategicznym oraz z uwzględnieniem w ramach tego zarządzania zasad zrównoważonego rozwoju

4 Rozdział trzeci zawiera obszerną analizę wskaźnikową. Obliczone są wartości 136 wskaźników opisujących stan zrównoważonego rozwoju audytowanej jednostki. Są one zestawione z średnimi wartościami obliczonymi dla podobnych jednostek. Ponadto przedstawione jest kształtowanie się każdego ze wskaźników na przestrzeni kilku ostatnich lat. W rozdziale czwartym zamieszczone zostały najważniejsze konkluzje i rekomendacje dotyczące rozwoju audytowanej jednostki. Zostały one przyjęte podczas warsztatów, w których uczestniczyli przedstawiciele lokalnej społeczności. Rozdział piąty stanowi zestawienie tych wskaźników, które przyjęły najkorzystniejsze oraz najmniej korzystne wartości dla badanej jednostki samorządu terytorialnego W rozdziale szóstym przedstawione zostały najważniejsze wnioski i rekomendacje płynące z przeprowadzonego audytu ZR. Ostatni rozdział zawiera: listę uczestników warsztatu, omówienie zasad zrównoważonego rozwoju oraz tabelę z wartościami wszystkich wskaźników Wyrażamy nadzieję, że niniejsze opracowanie spełni Państwa oczekiwania i będzie użytecznym narzędziem wspomagającym działania na rzecz podnoszenia jakości życia mieszkańców. Z poważaniem: Anna Darska Zastępca Stałego Przedstawiciela UNDP w Polsce - 4 -

5 1. ZAGADNIENIA WSTĘPNE W rozdziale tym przedstawione zostały podstawowe pojęcia i uwarunkowania związane z audytem zrównoważonego rozwoju. Zostały tu wyodrębnione dwa podrozdziały: w pierwszym zaprezentowany został Program ds. Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDP) - organizacja, której konsultanci przeprowadzili audyt. Ponadto przedstawiono najważniejsze informacje związane z audytem zrównoważonego rozwoju; w drugim zestawione zostały podstawowe dane dotyczące audytowanej jednostki samorządu terytorialnego. Zostały tutaj opisane te właściwości gminy lub powiatu, które najistotniej wpływają na określenie tego, z jakimi innymi jednostkami dana jednostka może być porównywana (położenie, liczba mieszkańców, wielkość budżetu itp.)

6 UNDP Program Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju (UNDP) tworzy w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych globalną sieć na rzecz rozwoju, promując zmiany na lepsze i umożliwiając krajom wymianę doświadczeń, wiedzy i zasobów. Funkcjonuje w 166 krajach. W Polsce działa od 1 sierpnia 1990 roku. UNDP Al. Niepodległości Warszawa P.O. Box 1 tel. (+48 22) Definicja Audytu Zrównoważonego Rozwoju Audyt Zrównoważonego Rozwoju to działanie niezależnej, wyspecjalizowanej jednostki mające na celu określenie stanu i ocenę realizacji zasad zrównoważonego rozwoju na danym terenie w celu wskazania zadań, które należy zrealizować, aby ten stan poprawić. Procedura audytu ma charakter mieszany: ekspercko - uspołeczniony. Efektem przeprowadzenia audytu jest diagnoza stanu danego obszaru (gminy, powiatu, lub województwa) oparta na faktach (analiza wskaźnikowa), a także odczuciach mieszkańców (warsztaty). Ponadto wypracowywane są i przyjmowane najważniejsze wnioski i rekomendacje wynikające z przeprowadzonej diagnozy. Wyniki audytu znajdują szerokie zastosowanie m.in. - w procesie przygotowywania strategii zrównoważonego rozwoju (i budowania lokalnej Agendy 21) - w procesie monitorowania skuteczności realizacji strategii zrównoważonego rozwoju - podczas aktualizacji strategii zrównoważonego rozwoju - w procesie opracowywania Programu Rozwoju Lokalnego - w trakcie ubiegania się o środki strukturalne UE - w realizacji procesów kreowania społeczeństwa obywatelskiego, budowania partnerstwa lokalnego itd. Audyty mogą być prowadzone dla pojedynczych miejscowości, gmin, powiatów, grup gmin i powiatów (lub ich stowarzyszeń), a także województw. Metodyka Audytu Zrównoważonego Rozwoju Metodyka audytów zrównoważonego rozwoju opracowana została w ramach Projektu "Umbrella" realizowanego przez UNDP. W 2004 r. na bazie kilkuletnich doświadczeń została poddana nowelizacji. Podstawowe etapy audytu obejmują: 1) szkolenie przedstawiciela urzędu, 2) zebranie potrzebnych informacji, - 6 -

7 3) ocenę zarządzania strategicznego i stopnia spełnienia zasad zrównoważonego rozwoju, 4) analizę porównawczą (benchmarking gmin) stanu gminy, 5) sformułowanie wniosków i rekomendacji Cechy audytu 1) niezależny (realizowany przez niezależną jednostkę), 2) kompleksowy (obejmujący zagadnienia dotyczące: środowiska, przestrzeni, społeczeństwa, gospodarki oraz rozwiązań instytucjonalnych), 3) oparty na obiektywnych informacjach (bazujący na wskaźnikach liczbowych), 4) porównywalny (realizowany według jednolitej metodyki, dzięki czemu wyniki poszczególnych audytów są porównywalne w czasie i przestrzeni), 5) analizujący sytuację społeczno-gospodarczą JST z uwzględnieniem zasad Zrównoważonego Rozwoju

8 2. ZARZĄDZANIE ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJEM W rozdziale tym przedstawiono ocenę strategicznego zarządzania zrównoważonym rozwojem. Wartości przyznane poszczególnym rozwiązaniom stosowanym w audytowanej jednostce zostały ustalone przez audytora na podstawie przeprowadzonych wywiadów oraz analizy odpowiednich dokumentów, głównie strategii rozwoju. Ocena objęła dwie dziedziny: zarządzanie strategiczne - przyjęto tutaj 8 pytań/ kryteriów, realizacja zasad zrównoważonego rozwoju w planowaniu strategicznym - przyjęto tutaj 5 pytań/ kryteriów. Kryteria te zostały zaproponowane w oparciu o wiedzę i doświadczenia konsultantów UNDP oraz standardy zarządzania strategicznego i zrównoważonego rozwoju. Dla każdego z 13 pytań umownie zaproponowano 5 odpowiedzi - punktowanych od 1 (najgorzej) do 5 (stan najbardziej pożądany). Audytor na podstawie dostępnych informacji określił poziom, na którym znajduje się audytowana jednostka w przypadku każdego z 13 kryteriów. Końcowe wyniki prezentowane są na dwóch wykresach radarowych. Należy je interpretować następujący sposób: im wyższą ocenę uzyskała audytowana jednostka, tym lepiej

9 2.1. OCENA ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO PYTANIE 1 Czy gmina posiada strategię rozwoju? Nie i nie podejmowano żadnych działań z tego zakresu Nie, ale podjęto pewne prace przygotowawcze Nie, ale prace przygotowawcze są już mocno zaawansowane Tak strategia jest opracowana, ale nie jest oficjalnie przyjęta (uchwałą, zarządzeniem, itp.) X Tak strategia rozwoju jest już opracowana i przyjęta przez władze samorządowe PYTANIE 2 Czy gmina posiada kompleksową (obejmującą cały obszar aktywności miasta tj. rozwój gospodarczy, społeczny i ochronę środowiska) strategię rozwoju? Gmina nie posiada strategii Strategia dotyczy wąskiego wycinka działalności miasta (np. tylko turystyki) Strategia dotyczy szerokiego wycinka działalności gospodarczej (np. gospodarki) lub występuje kilka strategii Strategia dotyczy rozwoju społeczno - gospodarczego X Strategia uwzględnia gospodarkę, sprawy społeczne, środowiskowe oraz instytucjonalno polityczne nie faworyzując żadnego z tych obszarów PYTANIE 3 Jaka jest struktura strategii rozwoju? Gmina nie posiada strategii rozwoju Strategia wskazuje wyłącznie ogólne kierunki rozwoju (wizja i cele) Strategia wskazuje najważniejsze zadania do wykonania w długiej perspektywie czasu Strategia wskazuje ogóle kierunki rozwoju i najważniejsze zadania do wykonania lub stworzone są powiązania z innymi dokumentami szczegółowymi: programy, plany itd., w których powiedziane jest: co, kiedy, kto ma zrobić. X Strategia wskazuje ogóle kierunki rozwoju i najważniejsze zadania do wykonania lub stworzone są powiązania z innymi dokumentami szczegółowymi: programy, plany itd. oraz zasady realizacji (w tym sposób monitorowania realizacji strategii) PYTANIE 4 Czy strategia wykorzystywana jest w procesie podejmowania decyzji? Gmina nie ma strategii rozwoju Gmina posiada strategię jednak nie wykorzystuje jej w procesie podejmowania decyzji Gmina sporadycznie wykorzystuje strategię w procesie podejmowania decyzji Gmina często wykorzystuje strategię w procesie podejmowania decyzji X Strategia rozwoju uwzględniana jest w procesie podejmowania wszystkich ważnych decyzji (np. budżetu, inwestycji itp.) i są na to dowody - 9 -

10 PYTANIE 5 Czy realizacja strategii jest monitorowana i aktualizowana? Gmina nie ma strategii rozwoju Gmina od dawna posiada strategię rozwoju, ale nie monitoruje jej realizacji i nigdy nie poddawała jej aktualizacji X Gmina posiada strategię rozwoju krócej niż rok Gmina od dawna posiada strategię rozwoju i wystąpiły pewne elementy monitorowania jej rozwoju lub aktualizacji Gmina w sposób systemowy monitoruje realizację strategii, poddaje ją aktualizacji i są na to dowody PYTANIE 6 Czy zapisy strategii są upowszechniane w lokalnej społeczności? Gmina nie posiada strategii rozwoju Nie podejmowano żadnych działań dotyczących poinformowania o opracowaniu strategii Z zapisami strategii zapoznani zostali wyłącznie pracownicy urzędu i/lub radni X Podjęto pewne działania zmierzające do upowszechnienia w lokalne społeczności informacji o strategii rozwoju Działania zmierzające do zapoznania lokalnej społeczności z zapisami strategii są prowadzone cyklicznie w sposób systemowy. PYTANIE 7 Czy wszystkie podmioty, którym w strategii przypisano określone zadania znają tekst strategii Gmina nie posiada strategii rozwoju Nie podjęto żadnych działań związanych z kontaktowaniem się z wykonawcami działań lub jedynym wykonawcą strategii jest Prezydent lub w strategii nie sprecyzowano żadnych zadań Część z wykonawców zadań została zapoznana z treścią strategii Wszyscy wykonawcy/ koordynatorzy zostali poinformowani o ich zadaniach X Wszyscy wykonawcy/ koordynatorzy zostali poinformowani o ich zadaniach. Utrzymywany jest system komunikacji z wykonawcami zadań PYTANIE 8 Czy dokument strategii jest czytelny? Gmina nie posiada strategii rozwoju Dokument jest nieczytelny (brak spisu treści, nielogiczna struktura, strony nie są numerowane) Struktura dokumentu jest poprawna, ale strona edycyjna (odstępy między wierszami, pogrubienia itd.) jest niezadowalająca Struktura dokumentu i strona edycyjna są na wysokim poziomie X Struktura dokumentu i strona edycyjna są na bardzo wysokim poziomie

11 OCENA ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO STRATEGIA ROZWOJU I JEJ REALIZACJA WSK.I-7 WSK.I-8 WSK.I WSK.I-2 WSK.I-3 WSK.I-6 WSK.I-4 WSK.I-5 MAX ilość punktów Ostrów Wielkopolski Wykres nr 1 WSK. I-1: Czy gmina posiada strategię rozwoju? WSK. I-2: Czy gmina posiada kompleksową (obejmującą cały obszar aktywności gminy tj. rozwój gospodarczy, społeczny i ochronę środowiska) strategię rozwoju? WSK. I-3: Jaka jest struktura strategii rozwoju? WSK. I-4: Czy strategia wykorzystywana jest w procesie podejmowania decyzji? WSK. I-5: Czy realizacja strategii jest monitorowana i aktualizowana? WSK. I-6: Czy zapisy strategii są upowszechniane w lokalnej społeczności? WSK. I-7: Czy wszystkie podmioty, którym w strategii przypisano określone zadania znają tekst strategii? WSK. I-8: Czy dokument strategii jest czytelny?

12 2.2. OCENA STOPNIA REALIZACJI ZASAD ZR 1 PYTANIE 1 Czy w strategii (na poziomie wizji i celów) uwzględniono zasady zrównoważonego rozwoju? Gmina nie posiada strategii rozwoju W dokumencie nie uwzględniono zasad zrównoważonego rozwoju W dokumencie pojawiły się pewne zapisy uwzględniające zasady ZR Zasady zrównoważonego rozwoju zostały uwzględnione w znacznym stopniu X Zasady zrównoważonego rozwoju zostały w pełni uwzględnione * zasady ZR zostały przedstawione w podrozdziale 6.1. niniejszego Raportu PYTANIE 2 Jaki jest nadrzędny cel rozwoju? Gmina nie posiada strategii rozwoju W dokumencie nie ma celu nadrzędnego Cel nadrzędny jest związany z gospodarką Cel nadrzędny jest mieszany: np. gospodarczo - społeczny X Cel nadrzędny dotyczy wysokiej jakości życia mieszkańców PYTANIE 3 Czy gmina posiada kompleksową (obejmującą cały obszar aktywności gminy tj. rozwój gospodarczy, społeczny i ochronę środowiska) strategię rozwoju? Gmina nie posiada strategii Strategia dotyczy wąskiego wycinka działalności miasta (np. tylko turystyki) Strategia dotyczy rozwoju społeczno - gospodarczego (bez zagadnień związanych ze środowiskiem) Strategia dotyczy szerokiego wycinka działalności z wyraźnymi zagadnieniami związanymi z środowiskiem X Strategia uwzględnia gospodarkę, sprawy społeczne, środowiskowe oraz instytucjonalno polityczne nie faworyzując żadnego z tych obszarów PYTANIE 4 Czy proces tworzenia strategii miał charakter uspołeczniony? Gmina nie ma strategii rozwoju Strategia została opracowana wyłącznie przez prawników urzędu, radnych lub ekspertów Wystąpiły pewne nieznaczne elementy uspołecznienia (np. odbyły się jedne warsztaty, na których zebrano opinie przedstawicieli lokalnej społeczności) określające kierunkach rozwoju miasta W całym procesie tworzenia strategii uczestniczyli przedstawiciele lokalnej społeczności (organizacji społecznych, podmiotów gospodarczych itp.) X W całym procesie tworzenia strategii uczestniczyli przedstawiciele lokalnej społeczności i wzięli na siebie część zadań związanych z realizacją strategii 1 Ocena została dokonana na podstawie wiedzy konsultantów oraz wyników warsztatów przeprowadzonych przez UNDP w dniu w Ostrowie Wlkp

13 PYTANIE 5 Czy monitoring realizacji strategii jest uspołeczniony? Gmina nie ma strategii rozwoju Gmina od dawna posiada strategię rozwoju, ale nie monitoruje jej realizacji i nigdy nie poddawała jej aktualizacji Gmina posiada strategię rozwoju krócej niż rok lub też realizację jej monitoruje, ale wyniki monitoringu przekazywane są wyłącznie władzom samorządowym Gmina monitoruje realizację strategii a wyniki monitoringu są dostępne dla wszystkich zainteresowanych X Gmina monitoruje realizację strategii w procesie uspołecznionym a wyniki monitoringu są dostępne dla wszystkich zainteresowanych OCENA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU REALIZACJA ZASAD ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSK.II-5 WSK.II WSK.II-2 WSK.II-4 WSK.II-3 MAX ilość punktów Ostrów Wielkopolski Wykres nr 2 WSK. II-1: Czy w strategii (na poziomie wizji i celów) uwzględniono zasady zrównoważonego rozwoju? WSK. II-2: Jaki jest nadrzędny cel rozwoju? WSK. II-3: Czy gmina posiada kompleksową (obejmującą cały obszar aktywności gminy tj. rozwój gospodarczy, społeczny i ochronę środowiska) strategię rozwoju? WSK. II-4: Czy proces tworzenia strategii miał charakter uspołeczniony? WSK. II-5: Czy monitoring strategii jest uspołeczniony?

14 3. STAN ROZWOJU - ANALIZA WSKAŹNIKOWA Wstęp W rozdziale tym przeprowadzona jest analiza wskaźnikowa stanu rozwoju audytowanej jednostki. Podstawę analizy stanowią wartości 136 wskaźników. Zostały one pogrupowane w 4 łady: środowiskowy, społeczny, gospodarczy i instytucjonalny. W ramach każdego z ładów wyodrębnione zostały dziedziny. Np. ład środowiskowo przestrzenny dzieli się na cztery dziedziny: gospodarka wodno-ściekowa; ochrona atmosfery, gospodarka odpadami i tereny zielone. Bank Danych Regionalnych Wskaźniki są obliczane na podstawie danych dostępnych w urzędach statystycznych. W ramach polskiego systemu statystycznego utworzony został Bank Danych Regionalnych (BDR). Np. dla każdej gminy można w nim uzyskać ponad 2000 danych dla każdego roku. Dane te są przekazywane do BDR-u z jednostek samorządu terytorialnego w okresowych raportach. Niestety czasem zdarza się, że brakuje pewnych danych. W takich sytuacjach nie można obliczyć wartości wszystkich wskaźników. Klasyfikacja audytowanych jednostek Wartości wskaźników obliczane dla audytowanej jednostki zestawiane są ze średnimi wartościami uzyskanymi dla podobnych obiektów. Dokonana została następująca kategoryzacja jednostek samorządu terytorialnego: gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie: - do 10 tys. mieszkańców, - powyżej 10 tys. mieszkańców, gminy miejskie: - do 10 tys. mieszkańców,

15 - od 10 do 20 tys. mieszkańców, - od 20 do 40 tys. mieszkańców, - od 40 do 100 tys. mieszkańców, - powyżej 100 tys. mieszkańców. powiaty ziemskie, powiaty grodzkie. Np. miasto liczące 88 tys. mieszkańców porównywane jest ze wszystkimi polskimi gminami miejskimi posiadającymi od 40 do 100 tys. mieszkańców. Tabela z wartościami wskaźników znajduje się w załączniku 5.4. Funkcja preferencji Aby wykorzystać wskaźniki należy w przypadku każdego z nich określić jego funkcję preferencji. Ze względu na nią wyróżnia się: stymulanty (progresory) - pożądane są jak najwyższe wartości np. stopa zatrudnienia, destymulanty (regresory) - pożądane są jak najniższe wartości np. zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych, nominanty - pożądany jest pewien określony poziom zjawiska i każde odchylenie "na plus", czy "na minus" postrzegane jest jako niekorzystne wskaźniki neutralne (informacyjne) - takie, którym nie można przypisać żadnej funkcji preferencji. Wskaźniki te informują o tym, jaka jest dana jednostka jednak nie są poddawane ocenie np. udział powierzchni lasów i gruntów leśnych w całkowitej powierzchni audytowanej jednostki. Należy podkreślić, że funkcja preferencji przypisywana danemu wskaźnikowi ma charakter subiektywny. W niektórych przypadkach ten sam wskaźnik może w różnych jednostkach być postrzegany jako stymulanta lub destymulanta. Ocena wskaźnika - wykresy radarowe Dążąc do jak najbardziej wygodnej i przejrzystej formy prezentacji wyników analizy wskaźnikowej w niniejszym opracowaniu przedstawione zostały wykresy radarowe prezentujące (dla każdej dziedziny) relację wartości wskaźnika dla audytowanej jednostki do wartości średniej obliczonej dla podobnych obiektów. Na wykresach tych nie są prezentowane wartości wskaźników, lecz wyrażona w [%] relacja (ocena) wartości wskaźnika do wartości średniej po

16 liczonej dla podobnych jednostek w określonym przedziale czasu. Aby ułatwić ocenę sytuacji wszystkie wskaźniki przekształcono tak, aby zaprezentować je w formie graficznej na wykresie radarowym. Np. na przedstawionym poniżej rysunku wartość wskaźnika 28 dla audytowanej jednostki jest o 40% niższa niż średnia wartość dla podobnych porównywanych obiektów ,00 20,00 10,00 0, Wartość średniej wskaźnika nr 28 porównywanych JST -10,00-20,00 Ocena wartości wskaźnika nr 28 audytowanej JST -30,00-40,00-50, Wykres przykładowy Dynamika zjawiska - wykresy słupkowe Drugim niezależnym elementem diagnozy wskaźnikowej jest analiza kształtowania się wartości poszczególnych wskaźników na przestrzeni ostatnich lat. Na wykresie słupkowym (histogramie) przedstawiono średnie tempo zmian wartości poszczególnych wskaźników (2000, 2001, 2002, 2003 r.). Punktem odniesienia jest wartość wskaźnika analizowanej gminy (powiatu) w roku Analiza pokazuje dynamikę zmian określonego wskaźnika w czasie 4 lat. Wskaźnik ten informuje o jaki procent wzrasta lub maleje wartość analizowanego wskaźnika ZR rocznie, czyli jakie jest jego średnie tempo zmian

17 Jeżeli słupek odwrócony jest na wykresie w lewą stronę to oznacza, że obserwuje się tendencję malejącą wskaźnika. Np. wartość wskaźnika 28 zmniejsza się średnio rocznie w czasie ostatnich 4 lat o [-] 0.41% od 2000 roku. Jest to zjawisko pożądane z punktu widzenia rozwoju zrównoważonego ponieważ wskaźnik nr 28 jest destymulantą. Im niższa wartość destymulanty tym lepiej (przeciwnie do stymulanty = progresor). W przypadku stymulanty im wartość wskaźnika wyższa tym lepiej. Na wykresie słupkowym zjawisko takie obrazowane jest wypełnionym kolorem słupkiem skierowanym w prawo, np. wsk. nr 33. Dodatkową informacją jest kolor słupka. Kolorowe wypełnienie oznacza stymulantę. Przeźroczysty słupek wskazuje, że jest to destymulanta ,85 STYMULANTA (słupek wypełniony 0,40kolorem) 32-15,66 Nr wskaźnika 31-44, , ,63-0, ,00-45,00-40,00-35,00-30,00-25,00-20,00-15,00-10,00-5,00 0,00 Dynamika zmian [%] Wartość średniego tempa zmian wskaźnika nr 28. DESTYMULANTA (słupek biały) 5,00 Wykres przykładowy Oceny końcowe Na zakończenie każdego podrozdziału przedstawione są wykresy radarowe umożliwia- każdego z ładów. Na zakończenie całego rozdziału prezentowany jest jące syntetyczną ocenę wykres przedstawiający ocenę wszystkich czterech ładów METODYKA ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ 3.1. Pierwsza faza porównań (budowy ocen) odbywa się poprzez przekształcanie

18 konkretnych wartości wskaźników zrównoważonego rozwoju na jednolitą skalę ocen. Według sprawdzonych w statystycznej analizie porównawczej formuł: dla wskaźnika stymulanty O P = [(W W min ) / (W max W min )] x 100 dla wskaźnika destymulanty O R = [(W max W) / (W max W min )] x 100 lub O R = [(W W min ) / (W max W min ) x 100] dla średniej wartości stymulatora O P-śr. = [(W ś red. W min ) / (W max W min )] x 100 dla średniej wartości destymulatora O R-śr. = [(W max W ś red. ) / (W ma x W mi n)] x 100 gdzie: O P lub R punktowa ocena wartości wskaźnika W dla konkretnej jednostki (gminy, powiatu) OP- śr. - punktowa ocena średniej wartości wskaźników dla porównywalnej grupy jednostek terytorialnych; ocena ta zależy od rozkładu wartości wskaźnika. W - wartość wskaźnika W min - maksymalna wartość wskaźnika dla danej próby W min - minimalna wartość wskaźnika dla danej próby W śred - średnia wartość wskaźnika dla danej próby Na skali ocen wyższa wartość oznacza zawsze wyższą ocenę dla wskaźników obu grup (stymulatorów i destymulatorów) zgodnie z następującym schematem [-] 100 pkt. MAKSYMALNA WARTOŚĆ WSKAŹNIKA [+]100 pkt. R E G R E S O R Ś R E D N I A PORÓWNYWANYCH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO P R O G R E S O R 0 [+] 100 pkt. MINIMALNA WARTOŚĆ WSKAŹNIKA [-] 100 pkt Druga faza porównań (budowy ocen) odbywa się przez odnoszenie wartości wskaźnika konkretnej jednostki (gminy, powiatu) do średniego poziomu w porównywalnej grupie jednostek wg formuły:

19 [(O P / O P - śr. ) x 100%] - 100% lub [(O R / O R - śr. ) x 100%] - 100% np. (7 pkt. / 4pkt.) x 100% - 100% = 75% - wskaźnik w gminie przekracza o 75% średni poziom w porównywalnej grupie gmin np. (2pkt. / 4pkt.) x 100% - 100% = - 50% - wskaźnik w gminie jest niższy o 50% od średniego poziomu w porównywalnej grupie gmin 3.3. Dodatkową informacją wzbogacającą istotnie oceny wskaźników zrównoważonego rozwoju jest ich zmienność w całym zbiorze porównywalnej grupy jednostek terytorialnych liczona wg formuły współczynnika zmienności: Z = S(W) / W śred x 100% gdzie: S(W) odchylenie standardowe wartości wskaźników n ( ) 1 S W = ( W n i= 1 2 W ) śred. (n liczba jednostek w porównywalnej grupie) Interpretacja: 0; 0,3 - zmienność słaba 0,3; 0,6 wyraźna więcej niż 0,6 silna 3.4. Dynamikę zmian wartości wskaźnika przedstawiono jako średniokresowe tempo zmian. Tempo zmian informuje, o ile procent poziom zjawiska w danym okresie jest wyższy (lub niższy) od poziomu w okresie przyjętym za podstawę porównań I krok Obliczamy średnią geometryczną [g] wg wzoru:

20 g = 1 * * i n i i 2/1 n/ n 1 UNDP - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju n 1/ n 2... czyli: g lub = n 1 i n /1 g = W W * * 2000 W W 2001 W W gdzie: g - n - i n/1 - wartość średniej geometrycznej, badany okres, jednopodstawowy indeks II krok Oblicza my średniookresowe tempo zmian T _ n w badanych n okresach jako różnicę wg wzoru: _ T n = g 1 lub w wyrażeniu procentowym: _ T n [%] = ( g *100) 100 Za podstawę do obliczeń przyjęto wartość wskaźnika w roku 2000, stanowiącą jednocześnie początek badanego 3 letniego okresu: 2000, 2001 i Dynamikę zmian wartości wskaźnika przedstawiono jako poziom zmian zjawiska w stosunku do 2000 roku. Poziom zmian informuje, o jaki procent wartość wskaźnika w badanym okresie jest wyższa (lub niższa) od poziomu

21 roku 2000 przyjętego za początek badań. UNDP - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju D (%2000) = [ W br. / W 2000 ] x 100% gdzie: D (%2000) - poziom zmian zjawiska badanego okresu w stosunku do 2000 roku, W br. - wartość wskaźnika w badanym okresie, - wartość wskaźnika w 2000 roku W Ocenę dziedziny definiuje się jako sumę wartości oceny poszczególnych wskaźników analizowanej dziedziny podzieloną przez liczbę wskaźników, dla których możliwe było ustalenie takiej oceny. O D = W + W W n 1 2 n 1 = n n i= 1 W i gdzie: O D - ocena dziedziny ładu, W n - wartość wskaźnika w określonym roku, n - ilość lat uwzględnianych w analizie Ocenę ładu wyznacza się na podstawie ocen dziedzin tworzących ład środowiskowy, społeczny, gospodarczy lub instytucjonalno-polityczny ze wzoru: O ZR r = 1 N i=1 O gdzie: O ZR - ocena ładu, N - suma liczebności wskaźników we wszystkich r-dziedzinach ładu: D n i O r n i D N r = i= 1 ni - ocena określonej dziedziny, - liczba dziedzin w ładzie - ilość wskaźników uwzględnionych w ocenie dziedziny Wszystkie obliczenia dokonane zostały dla gminy Miejskiej Ostrów Wielkopolski 3.1. ŁAD ŚRODOWISKOWO PRZESTRZENNY

22 W ładzie środowiskowym wyodrębnione zostały 4 dziedziny. Ponadto zostały tu zamieszczone informacje ogólne charakteryzujące audytowaną jednostkę oraz na zakończenie podrozdziału kompleksowa ocena ładu środowiskowego. W konse- otrzymano następujące kwencji części: A. Informacje ogólne, B. Gospodarka wodno - ściekowa (9 wskaźników), C. Zanieczyszczenie atmosfery (6 wskaźników), D. Odpady komunalne i przemysłowe (6 wskaźników), E. Gospodarka zielenią (6 wskaźników), F. Kompleksowa ocena ładu środowiskowego. Do analizy ładu środowiskowego i przestrzennego Gminy Ostrów Wielkopolski zastosowano 27 wskaźników mających wpływ na poziom rozwoju zrównoważonego oraz 25 cech charakteryzujących powierzchnię. Ocenie punktowej poddano zarówno stymulanty [wskaźniki wzmacniające tempo rozwoju], jak i destymulanty [wskaźniki osłabiające tempo rozwoju]. Wartość poszczególnych wskaźników została przedstawiona jako ocena punktowa w odniesieniu do gmin o podobnej strukturze w Polsce. Wykres nr 3 ILOŚĆ WSKAŹNIKÓW WYKORZYSTANYCH PRZY OCENIE ŁADU ŚRODOWISKOWEGO 6 9 Gospodarka wodno-ściekowa Zanieczyszczenia atmosfery Odpady i gospodarka komunalna 6 Gospodarka zielenią 6 Wskaźniki ładu środowiskowego: Nr wskaźnika Nazwa wskaźnika ZR

23 dzonej przez przemysł w (%) 6 Udział ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie do ludności ogółem (%) 7 Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w miastach w ludności faktycznej ogółem (%) 8 Zużycie wody z sieci wodociągowej przez jednego mieszkańca (dam 3 /rok/osobę) Udział ludności korzystającej z sieci wodociągowej w miastach w ludności faktycznej 9 ogółem (%) Emisja zanieczyszczeń pyłowych w t/rok z zakładów szczególnie uciążliwych na km 10 2 Emisja zanieczyszczeń w t/rok gazowych (bez dwutlenku węgla) ogółem z zakładó w 11 szczególnie uciążliwych na km 2 12 Emisja dwutlenku siarki w t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2 13 Emisja tlenków azotu w t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2 14 Emisja tlenku węgla w t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2 15 Emisja dwutlenku węgla t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2 Ścieki komunalne i przemysłowe (razem) oczyszczane w ogólnej ilości wytwarzanego 1 ścieku (%) Ścieki komunalne i przemysłowe (razem) nieoczyszczane w ogólnej ilości wytwarzanego ścieku (%) 2 Ścieki przemysłowe nieoczyszczone odprowadzone bezpośrednio do wód powierzch- odprowadzonej przez przemysł (%) 3 niowych lub do ziemi do ogólnej ilości Ścieki przemysłowe oczyszczane do ogólnej ilości odprowadzonej przez przemysł (%) 4 Ścieki przemysłowe odprowadzane do sieci kanalizacyjnej do ogólnej ilości odprowa- 5 Ilość odpadów przemysłowych wykorzystanych gospodarczo do odpadów wytworzo- 16 nych w ciągu roku (Mg) Ilość odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach własnych i innych do 17 odpadów wytworzonych w ciągu (%) Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska ogółem na 1 mieszkańca (zł) 18 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w tym wydatki bieżące jed- 19 nostek budżetowych na 1 mieszkańca (zł) Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w tym wydatki majątkowe na 20 1 mieszkańca (zł) 21 Wydatki na oczyszczanie gminy na 1 mieszkańca (zł) 22 Odnowienia leśne i zalesienia do ogólnej powierzchni lasu na terenie gminy (%) Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych i lasów na 1 mieszkańca 23 (ha/osobę) 24 Powierzchnia zieleńców, zieleni ulicznej i osiedlowej do terenów zabudowanych (%) 25 Powierzchnia zieleni ogólnodostępnej i lasów do terenów zabudowanych (%) 26 Odtworzenie drzewostanu zieleni ogólnodostępnej i osiedlowej w gminie (szt.) 27 Wydatki na zieleń w miastach i gminach na 1 mieszkańca (zł)

24 A. INFORMACJE OGÓLNE UNDP - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA POWIERZCHNI GMINY MIEJSKIEJ OSTRÓW WIELKOPOLSKI 10% 43% 31% 6% Powierzchnia lasów i gruntów leśnych Powierzchnia sadów Powierzchnia pastwisk Grunty pod wodami 1% 5% 1% 3% Powierzchnia gruntów ornych Powierzchnia łąk Powierzchnia zieleni w mieście Powierzchnia gruntów zurbanizowanych Wykres nr 4 Strukturę zagospodarowania Gminy Ostrów Wielkopolski ilustruje wykres 4. Wyszczególnione składniki powierzchni to: Powierzchnia lasów i gruntów leśnych ha. Powierzchnia gruntów ornych ha. Powierzchnia sadów - 36 ha. Powierzchnia łąk ha. Powierzchnia pastwisk - 35 ha. Powierzchnia zieleni w mieście - 124,3 ha. Grunty pod wodami ha. Powierzchnia gruntów zurbanizowanych ,7 ha

25 STRUKTURA UŻYTKOWA GRUNTÓW ROLNYCH GMINY MIEJSKIEJ OSTRÓW WIELKOPOLSKI PORÓWNYWANE GMINY 2% 13% 2% 15% 3% 8% 83% 74% Powierzchnia gruntów ornych Powierzchnia sadów Powierzchnia łąk Powierzchnia pastwisk Wykres nr 5 Struktura użytków rolnych Gminy Ostrów Wielkopolski przedstawia się następująco: Powierzchnia lasów i gruntów leśnych ha. Pozostałe grunty i nieużytki ha. Powierzchnia gruntów ornych ha. Powierzchnia sadów - 36 ha. Powierzchnia łąk ha. Powierzchnia pastwisk - 35 ha

26 Udział powierzchni zieleni miejskiej i lasów w powierzchni nierolniczej GMINY MIEJSKIEJ - OSTRÓW WIELKOPOLSKI 15% 5% PORÓWNYWANE GMINY 31% 80% 64% 5% Powierzchnia lasów i gruntów leśnych Powierzchnia zieleni w mieście Pozostałe grunty nierolnicze w tym tereny zurbanizowane Wykres nr 6. Powierzchnia lasów i gruntów leśnych w Gminie Ostrów Wielkopolski stanowi 10% całkowitej powierzchni Gminy. Udział terenów zieleni i lasów oraz terenów zurbanizowanych jest następujący: Powierzchnia lasów i gruntów leśnych ha. Powierzchnia zieleni w mieście - 124,3 ha. Pozostałe grunty nierolnicze w tym tereny zurbanizowane ha

27 Tereny zieleni miejskiej pielęgnowanej [bez lasów] GMINY MIEJSKIEJ OSTRÓW WIELKOPOLSKI 30% 43% PORÓWNYWANE GMINY 19% 44% 12% 9% 25% 18% Tereny zieleni osiedlowej Parki spacerowo-wypoczynkowe Zieleńce Zieleń uliczna Wykres nr 7 Powierzchnię zieleni [bez lasów] w gminie ilustruje powyższy wykres, a jej struktura przedstawia się następująco: Tereny zieleni osiedlowej - 50 ha. Parki spacerowo-wypoczynkowe - 20,2 ha. Zieleńce - 10,1 ha. Zieleń uliczna - 33,9 ha

28 POWIERZCHNIA OBSZARU PRAWNIE CHRONIONEGO GMINY MIEJSKIEJ OSTRÓW WIELKOPOLSKI 0% PORÓWNYWANE GMINY 12% 100% 88% Powierzchnia obszarów prawnie chronionych Powierzchnia obszaru niechronionego Wykres nr 8 Obszar chroniony zajmuje 0% powierzchni gminy. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych - 0 ha. Powierzchnia obszaru niechronionego ha. B. GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA

29 Ocena punktowa zrównoważonego rozwoju. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ,00 50,00 0, ,00-100,00-150, Ostrów Wlkp. Średnia porównywanych J.S.T. Wykres nr 9 Dynamika zmian wartości wskaźnika GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 9 2,78 8-7,17 7 3,50 Nr wskaźnika ,37-2,07 34, ,35 1 4,71-60,00-50,00-40,00-30,00-20,00-10,00 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 Dynamika zmian [%] Wykres nr

30 Wsk. nr 1 - Ścieki komunalne i przemysłowe (razem) oczyszczane w ogólnej ilości wytwa- rzanego ścieku [%]. Na ogólną ilość wytwarzanego ścieku na terenie gminy wynoszącą 3202,2 dam 3, oczyszczanych jest 3153 dam 3. Wskaźnik osiąga wartość 98,46, a w porównywanych gminach 93,08%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 14,8%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 4,71%. W analizie gospodarki wodno-ściekowej Gminy Miejskiej Ostrów Wielkopolski poddano ocenie punktowej 9 wskaźników. Wartości tych wskaźników ilustruje wykres nr 9. Kolorem czarnym pogrubionym (koło wewnętrzne) zaznaczono średnią danego wskaźnika porównywanych gmin. Kolorem morskim oznaczono wartości wskaźników Gminy Miejskiej Ostrów Wielkopolski. Przedstawione na powyższym pujące parametry: wykresie wskaźniki charakteryzują nastę- Wsk. nr 2 - Ścieki komunalne i przemysłowe ( razem) nieoczyszczane w ogólnej ilości wy- twarzanego ścieku [%]. Na ogólną ilość wytwarzanego ścieku na terenie gminy wynoszącą 3202,2 dam 3, nieoczyszczanych jest 49,2 dam 3. Wskaźnik osiąga wartość 1,54, a w porównywanych gminach 6,92%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 89,18%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 52,35%. Wsk. nr 3 - Ścieki przemysłowe nieoczyszczone odprowadzone bezpośrednio do wód powierzchniowych lub do ziemi do ogólnej ilości odprowadzonej przez przemysł [%]. Na ogólną ilość odprowadzonego przez przemysł ścieku na 3 3 terenie gminy wynoszącą 444 dam, nieoczyszczanych jest 49 dam. Wskaźnik osiąga wartość 11,04, a w porównywanych gminach 4,53%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 142,11%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 34,28%. Wsk. nr 4 - Ścieki przemysłowe oczyszczane do ogólnej ilości odprowadzonej przez przemysł [%]. Na ogólną ilość odprowadzonego przez przemysł ścieku wynoszącą 444 dam 3, oczyszczanych jest 0 dam 3. Wskaźnik osiąga wartość 0, a w porównywanych gminach 29,36%. Wsk. nr 5 - Ścieki przemysłowe odprowadzane do sieci kanalizacyjnej do ogólnej ilości odprowadzonej przez przemysł [%]. Na ogólną ilość wytwarzanego przez przemysł ścieku wynoszącą 444 dam 3, do sieci kanalizacyjnej odprowadzanych jest 395 dam 3. Wskaźnik osiąga wartość 88,96, a w porównywanych gminach 54,94%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna

31 wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 6,09%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 2,07%. Wsk. nr 6 - Udział ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie do ludności ogółem [%]. Na ogólną ilość ludności zamieszkałej w gminie wynoszącą osób, obsługiwane przez oczyszczalnie jest osób. Wskaźnik osiąga wartość 84,87, a w porównywanych gminach 89,02%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 6,94%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 2,37%. Wsk. nr 7 - Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w miastach w ludności faktycznej ogółem [%]. Na ogólną ilość ludności zamieszkałej wynoszącej osób, korzystających z sieci jest osób. Wskaźnik osiąga wartość 86,68, a w porównywanych gminach 84,82%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 10,89%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 3,5%. Wsk. nr 8 - Zużycie wody z sieci wodociągowej przez jednego mieszkańca [dam 3 /rok/osobę]. Na ogólną ilość ludności zamieszkałej wynoszącej osób, zużycie wody z sieci wodociągowej wynosi 3164,1 dam 3 /rok. Wskaźnik osiąga wartość 0,04, a w porównywanych gminach 0,05 dam 3 /rok/osobę. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 20%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 7,17%. Wsk. nr 9 - Udział ludności korzystającej z sieci wodociągowej w miastach w ludności faktycznej ogółem [%]. Na ogólną ilość ludności zamieszkałej wynoszącej osób, ilość korzystających z sieci wodociągowej wynosi osób. Wskaźnik osiąga wartość 97,92, a w porównywanych gminach 94,83%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 8,56%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 2,78%. Analizę gospodarki wodno-ściekowej uzupełnia wykaz wskaźników z wartościami dla Gminy Ostrów Wielkopolski i porównywanych samorządów, stanowiący załącznik do niniejszego opracowania

32 C. ZANIECZYSZCZENIE ATMOSFERY Ocena punktowa zrównoważonego rozwoju. ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY ,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00-10, Ostrów Wlkp. 13 Średnia porównywanych J.S.T. Wykres nr 11 Dynamika zmian wartości wskaźnika ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY 15-2, ,35 Nr wskaźnika ,42 7, , ,64-15,00-10,00-5,00 0,00 5,00 10,00 15,00 Dynamika zmian [%] Wykres nr

33 W analizie ochrony atmosfery zastosowano wskaźniki uwzględniające emisję podstawowych zanieczyszczeń z zakładów szczególnie uciążliwych na kilometr kwadratowy powierzchni Gminy. Analizowano wartości emisji pyłu oraz zanieczyszczeń gazowych bez dwutlenku węgla oraz odrębnie emisję: dwutlenku siarki [SO 4 ], tlenków azotu [N x O x ], tlenku węgla [CO] i dwutlenku węgla [CO 2 ]. Ważnym elementem oceny ochrony atmosfery jest wskaźnik określający zanieczyszczenia pyłowe zatrzymywane w urządzeniach do redukcji tych zanieczyszczeń w zakładach szczególnie uciążliwych. Wskaźniki zostały zasilone danymi z Banku Danych Regionalnych oraz dany- z Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska. mi pochodzącymi Przedstawione na powyższym wykresie wskaźniki oceny ochrony atmosfery, charakteryzują następujące parametry: Wsk. nr 10 - Emisja zanieczyszczeń pyłowych w t/rok z zakładów szczególnie uciążli- wych na km 2. Ogólna ilość emitowanych zanieczyszczeń pyłowych wynosi 307 ton w ciągu roku. Wskaźnik osiąga wartość 7,31, a w porównywanych gminach 8,18 ton/rok/km 2. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 14,58%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 4,64%. Wsk. nr 11 - Emisja zanieczyszczeń w t/rok gazowych (bez dwutlenku węgla) ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2. Ogólna ilość emitowanych zanieczyszczeń gazowych (bez CO 2 ) wynosi ton w ciągu roku. Wskaźnik osiąga wartość 3197,57, a w porównywanych gminach 10189,39 ton/rok/km 2. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 5,96%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 2,03%. Wsk. nr 12 - Emisja dwutlenku siarki w t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2. Ogólna ilość emitowanego dwutlenku siarki wynosi 414 ton w ciągu roku. Wskaźnik osiąga wartość 9,86, a w porównywanych gminach 60,73 ton/rok/km 2. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 35,09%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 13,42%. Wsk. nr 13 - Emisja tlenków azotu w t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2. Ogólna ilość emitowanych tlenków azotu wynosi 222 ton w ciągu roku. Wskaźnik osiąga wartość 5,29, a w porównywanych gminach 19,36 ton/rok/km 2. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość

34 wskaźnika jest większa o [+] 24,18%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 7,49%. Wsk. Nr 14 - Emisja tlenku węgla w t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2. Ogólna ilość emitowanego tlenku węgla wynosi 265 ton w ciągu roku. Wskaźnik osiąga wartość 6,31, a w porównywanych gminach 10,49 ton/rok/km 2. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 41,8%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 12,35%. Wsk. nr 15 - Emisja dwutlenku węgla t/rok ogółem z zakładów szczególnie uciążliwych na km 2. Ogólna ilość emitowanego dwutlenku węgla wynosi ton w ciągu roku. Wskaźnik osiąga wartość 3173,33, a w porównywanych gminach 10078,59 ton/rok/km 2. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 5,88%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 2%

35 D. ODPADY KOMUNALNE I PRZEMYSŁOWE Ocena punktowa zrównoważonego rozwoju. ODPADY I GOSPODARKA KOMUNALNA ,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00-10,00-20,00-30, Ostrów Wlkp. Średnia porównywanych J.S.T. Wykres nr 13 Dynamika zmian wartości wskaźnika ODPADY I GOSPODARKA KOMUNALNA 21 15, ,60 Nr wskaźnika ,46 5, , ,95-60,00-40,00-20,00 0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00 140,00 160,00 Dynamika zmian [%] Wykres nr

36 Gospodarkę odpadami komunalnymi i przemysłowymi oraz nakłady finansowe na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska charakteryzują wartości następujących wskaźników: Wsk. nr 16 - Ilość odpadów przemysłowych wykorzystanych gospodarczo do odpadów wytworzonych w ciągu roku [%]. Na ogólną ilość wytworzonych odpadów wynoszącą 47 tys. ton, wykorzystane gospodarczo wynoszą 33,90 tys. ton. Wskaźnik osiąga wartość 72,13, a w porównywanych gminach 72,28%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 11,4%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 3,95%. Wsk. nr 17 - Ilość odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach własnych i innych do odpadów wytworzonych w ciągu [%]. Na ogólną ilość wytworzonych odpadów wynoszącą 47 tys. ton, składowane wynoszą 4,6 tys. ton. Wskaźnik osiąga wartość 9,79, a w porównywanych gminach 12,56%. W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 1383,33%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 145,7%. Wsk. nr 18 - Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska ogółem na 1 mieszkańca [zł]. Na ogólną ilość wynoszącą osób, wydatki bieżące i majątkowe w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska wynoszą zł W przeliczeniu na jednego mieszkańca jest to kwota 144,83 zł, a w porównywanych gminach 117,59 zł W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 32,93%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 12,46%. Wsk. nr 19 - Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w tym wydatki bieżące jednostek budżetowych na 1 mieszkańca [zł]. Na ogólną ilość wynoszącą osób, wydatki bieżące w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska wynoszą zł W przeliczeniu na jednego mieszkańca jest to kwota 104,48 zł, a w porównywanych gminach 59,92 zł W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 16,28%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 5,16%. Wsk. nr 20 - Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w tym wydatki majątkowe na 1 mieszkańca [zł]. Na ogólną ilość wynoszącą osób, wydatki na zadania inwestycyjne i majątkowe w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska wynoszą zł W przeliczeniu na jednego mieszkańca jest to kwota 40,35 zł, a w porównywanych gmi

37 nach 52,01 zł W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest mniejsza o [-] 68%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [-] 31,6%. Wsk. nr 21 - Wydatki na oczyszczanie gminy na 1 mieszkańca [zł]. Na ogólną ilość wynoszącą osób wydatki na oczyszczanie wynoszą zł W przeliczeniu na jednego mieszkańca jest to kwota 11,2 zł, a w porównywanych gminach 14,38 zł W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o [+] 53,21%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+] 15,28%

38 E. GOSPODARKA TERENAMI ZIELONYMI Ocena punktowa zrównoważonego rozwoju. LAS I GOSPODARKA ZIELENIĄ ,00 100,00 50,00 0, ,00-100,00-150, Ostrów Wlkp. Średnia porównywanych J.S.T. Wykres nr 15 Dynamika zmian wartości wskaźnika LAS I GOSPODARKA ZIELENIĄ 27 20,77 Nr wskaźnika 25-0, ,61-5,00 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 Dynamika zmian [%] Wykres nr

39 Przy ocenie gospodarki przestrzennej w zrównoważonym rozwoju Gminy Ostrów Wielkopolski ocenie poddano wskaźniki związane z dokumentacją urbanistycznoprzestrzenną, estetyką gminy, a w szczególności dostępnością mieszkańców do terenów zielonych. Istotny z punktu widzenia analizy jest charakter wskaźników dotyczących zagospodarowania terenów oraz gęstości zaludnienia. Przedstawione na powyższym wykresie wskaźniki charakteryzują następujące parametry: Wsk. nr 22 - Odnowienia leśne i zalesienia do ogólnej powierzchni lasu na terenie gminy [%]. Na całkowitą powierzchnię lasu wynoszącą 337,8 ha, odnowienia i zalesienia wynoszą 1,4 ha powierzchni lasu. Wskaźnik osiąga wartość 0,41, a w porównywanych gminach 0,24%. Wsk. nr 23 - Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych i lasów na 1 mieszkańca [ha/osobę]. Na ogólną ilość ludności zamieszkałej wynoszącej osób, powierzchnia parków i lasów wynosi 358 ha. Wskaźnik osiąga wartość 0,0049, a w porównywanych gminach 0,02 ha na jednego mieszkańca. Wsk. nr 24 - Powierzchnia zieleńców, zieleni ulicznej i osiedlowej do terenów zabudowanych [%]. Na całkowitą powierzchnię zainwestowaną i zurbanizowaną wynoszącą 2171,70 ha, powierzchnia zieleni ogólnodostępnej i lasów wynosi 94,00 ha. Wskaźnik osiąga wartość 4,33, a w porównywanych gminach 6,89 %. Wsk. nr 25 - Powierzchnia zieleni ogólnodostępnej i lasów do terenów zabudowanych [%]. Na całkowitą powierzchnię zainwestowaną i zurbanizowaną wynoszącą 2171,70 ha, powierzchnia zieleńców, zieleni ulicznej i osiedlowej wynosi 358,0 ha. Wskaźnik osiąga wartość 16,48, a w porównywanych gminach 50,40 %. Wsk. nr 26 - Odtworzenie drzewostanu zieleni ogólnodostępnej i osiedlowej w gminie [%]. Na ogólną liczbę ubytku drzewostanu wynoszącą 51 szt., ilość nasadzeń wynosi 97 szt. Wskaźnik osiąga wartość 190,2, a w porównywanych gminach 304,05 %. Wsk. nr 27 - Wydatki na zieleń w miastach i gminach na 1 mieszkańca [zł]. Na ogólną ilość wynoszącą osób, wydatki na utrzymanie zieleni gminnej wynoszą zł W przeliczeniu na jednego mieszkańca to kwota 12,12 zł, a w porównywanych gminach 8,78 zł W odniesieniu do 2000 roku aktualna wartość wskaźnika jest większa o[+]76,16%, a średnie tempo jego zmian na przestrzeni czterech lat wynosi [+]20,77%

40 F. KOMPLEKSOWA OCENA ŁADU ŚRODOWISKOWEGO Kolorem czarnym pogrubionym (wewnętrzne koło) zaznaczona jest średnia danego wskaźnika porównywanych gmin. Kolorem zielonym oznaczono ocenę wartości wskaźników w Gminie Ostrów Wielkopolski. Ocena punktowa zrównoważonego rozwoju. ŁAD ŚRODOWISKOWY 1 100, , , ,00-100, ,00-200, Ostrów Wlkp. Średnia porównywanych J.S.T. Wykres nr 17 Analizę uzupełnia wykaz wskaźników z wartościami dla Gminy Ostrów Wielkopolski i porównań gmin miejskich o wielkości od 40 do 100 tys. mieszkańców, stanowiący za- łącznik do niniejszego opracowania

41 OCENA PUNKTOWA DZIEDZIN ŁADU ŚRODOWISKOWEGO Gospodarka zielenią Gospodarka wodno-ściekowa 60,00 40,00 20,00 0,00-20,00-40,00-60,00-80,00 Zanieczyszczenia atmosfery Ostrów Wlkp. Odpady i gospodarka komunalna Porównywane gminy Wykres nr 18 Uśredniona ocena ładu środowiskowego: Nazwa dziedziny ładu Ostrów Wielkopolski Gospodarka wodno-ściekowa -22,37 Zanieczyszczenia atmosfery 57,34 Odpady i gospodarka komunalna 12,47 Gospodarka zielenią -19,12 OCENA ŁADU ŚRODOWISKOWO-PRZESTRZENNEGO 4,69 Ocena całego ŁADU ŚRODOWISKOWEGO I PRZESTRZENNEGO lokuje GMINĘ OSTRÓW WIELKOPOLSKI [+] 4,69 % powyżej porównywanych gmin w Polsce

42 3.2. ŁAD SPOŁECZNY W analizie ładu społecznego zastosowano 73 wskaźniki. Z czego 47 to regresory, a 13 to regresory. 3 wskaźniki mają charakter informacyjny, nie podlegają ocenie punktowej rozwoju zrównoważonego gminy. Wartości tych wskaźników uzupełniają informację o analizowanym ładzie. Mają zastosowanie przy wyciąganiu właściwych wniosków analizowanych wskaźników poszczególnych dziedzin ładu. W analizie ładu społecznego wyodrębniono następujące dziedziny: ludność (7 wskaźników), rynek pracy (12 wskaźników), bezrobocie (4 wskaźniki), pomoc społeczna (5 wskaźników), mieszkalnictwo (13 wskaźników), turystyka (2 wskaźniki), kultura (3 wskaźniki), edukacja (14 wskaźników), zdrowie (5 wskaźników), satysfakcja mieszkańców (8 wskaźników). ANALIZA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU J.S.T. Ilość zastosowanych wskaźników - ład społeczny 6 7 Demografia Mieszkalnictwo 8 5 Sport i turystyka Kultura 6 4 Edukacja Opieka zdrowotna i społeczna Wykres nr