Metodologie ilościowe Badania case study Badania etnograficzne (Ulla Johansson w AO:12) jakościowe

Transkrypt

1 Metodologie ilościowe Badania case study Badania etnograficzne (Ulla Johansson w AO:12) Przygotowanie do prowadzenia badań w organizacjach Prowadzenie: dr Agnieszka Postuła Obiektywiści Subiektywiści Metoda Badania ilościowe Badania jakościowe Liczby Słowa Obserwacja Analiza tekstu Wstępne prace badawcze, np. w celu sformułowania kwestionariusza Analiza treści, np. rozpatrywanie pod względem kategorii badacza Jest podstawą do zrozumienia innej kultury Pozwala zrozumieć kategorie generowane przez uczestników Wywiady Badania ankietowe : głównie pytania zamknięte na przypadkowych próbach (ustrukturalizowane i standaryzowane wywiady) Pytania otwarte na małych próbach (nieustrukturalizowane i niestandaryzowane wywiady) ILOŚCIOWA JAKOŚCIOWA 1

2 Obszar zainteresowania studentów ZałoŜenia ontologiczne (paradygmaty) Jaka jest natura rzeczywistości? Jaka jest rola nauki? ZałoŜenia epistemologiczne (metafory) Metafory jako wewnętrznie spójne systemy opisu rzeczywistości ZałoŜenia metodologiczne Badania empiryczne (metody, techniki) Interpretacja materiału Spisywanie wyników badań Proces badawczy. Orientacja społeczna Regulacja Radykalna zmiana ZałoŜenia dotyczące nauki obiektyw ność subiekty wność FUNKCJONALIZM Teoria chaosu, ekonomia INTERPRETATYWIZM Polityka/władza, instytucjonalizm, psychologia społeczna Weick a RADYKALNY STRUKTURALIZM Zmiana dialektyczna RADYKALNY HUMANIZM Teorie krytyczne Subiektywizm odbicie świadomości; nie ma dostępu do obiektywnej rzeczywistości Obiektywizm istnieje sposób dotarcia do rzeczywistości 2

3 Idealizm dialektyczny Materializm dialektyczny Empirycyzm Logiczny pozytywizm Mechaniczny idealizm Mechaniczny materializm Postmodernizm Fenomenologia Racjonalizm Konstruktywizm społeczny Konstrukcjonizm społeczny Interakcjonizm symboliczny ZłoŜony zestaw załoŝeń, światopoglądów, orientacji, procedur i praktyk. Tradycja naukowa czy intelektualna sugeruje cały sposób zajmowania się nauką raczej niŝ zaledwie wybór technik (Prasad, Prasad, 1999:3-4) Metodologia Etnografia Badania empiryczne (metody, techniki) Interpretacja materiału z terenu Spisywanie wyników badań Metody Wywiad Techniki Metody zadawania pytań Sposób transkrybowa nia Kostera, 2003: 22 3

4 Potrzebne są min. 2 metody, aby opisać rzeczywistość dobrze Triangulacja metoda racjonalnego obiektywizowania obserwowanej rzeczywistości przez emocjonalnie i intelektualnie ułomnego, a najczęściej pojedynczego badacza (Konecki, 2000: 95) urealnianie badanego świata społecznego: Reliability osiąganie pewności (objaśnianie) Validity prawomocności (wyjaśnienia vs. opis) Credibility - wiarygodności (prawdopodobieństwo) triangulację danych wykorzystanie danych pochodzących z róŝnych źródeł triangulację badacza uczestnictwo w badaniach wielu obserwatorów lub kontrolerów badań i wniosków triangulację teoretyczną uŝycie wielu perspektyw teoretycznych do zinterpretowania pojedynczego zestawu danych triangulację metodologiczną wykorzystanie wielu metod dla zbadania pojedynczego problemu Zastosowanie gęstego opisu (thick description), czyli próba zrozumienia i opisania znaczeń, jakie dla uczestników mają zaobserwowane sytuacje Kontekstowość, czyli dbałość o opis wszelkich zjawisk w szerszym kontekście i zajmowanie się tym, jak kontekst ten formuje je. Zanurzenie i bliski kontakt z terenem, bliska jego znajomość aŝ po głęboką empatię. Prawdopodobieństwo opisu, czyli przekonujące opowieści z terenu, ukazujące nie tylko róŝne szczegóły badanych zjawisk, ale pokazujące je z róŝnych stron i punktów widzenia. Uprzywilejowany status wiedzy lokalnej etnografowie tradycyjnie oponują przeciwko wielkim teoriom o wysokim poziomie abstrakcji Unikanie własnych opinii. Prasad, W zasadzie nie bada się własnej kultury nie naleŝy badań organizacji, do której się samemu naleŝy, np. swojego miejsca pracy zawodowej. Przyczyny: Polityczne (np. stanowisko) Akulturacyjne (nie badamy WZUW) Sumienie (co powiedzieli rozmówcy to informacja tylko dla badacza) Zawsze bezwzględnie chronimy naszych rozmówców i aktorów w terenie. ToŜsamość organizacji równieŝ podlega ochronie i moŝe być ujawniona wyłącznie wtedy, gdy jej oficjalny przedstawiciel (najczęściej zarząd) formalnie się na to zgodzi. 4

5 totalne Perspektywy kultur organizacyjnych w badaniach społecznych. nieformalne Dobrowolne Formalne prywat ne pozarządowe publiczne ZałoŜenia Koncepcje kultury Badania KULTURA JAKO ZMIENNA NIEZALEśNA Zarządzanie międzykulturowe: - narodowe style zarządzania - podobieństwa i róŝnice w sposobie zarządzania w róŝnych krajach itp. Związek efektywności i kultury narodowej KULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA Kultura przedsiębiorstwa: - zarządzanie kulturą przedsiębiorstwa Związek efektywności i kultury organizacyjnej KULTURA JAKO METAFORA RDZENNA Perspektywa poznawcza: - organizacja jako przedsięwzięcie poznawcze Perspektywa symbolistyczna: - wspólne znaczenia i symbole Perspektywa strukturalna / psychodynamiczna: - identyfikacja głębokich struktur leŝących u podstaw rzeczywistości organizacyjnej Badanie organizacji jako formy ludzkiej ekspresji Perspektywa Nowoczesna Interpretatywna Kostera, 2003:76. Kostera (2003) za Smircich (1983). Kultura jest czynnikiem wyjaśniającym lub szerokim układem odniesienia, wywierającym wpływ na róŝne elementy procesu zarządzania, czyli traktowana jest jako zmienna zewnętrzna. Badacze interesują się tym, jakie narodowe cechy i wartości wpływają na styl zarządzania, postawy konsumentów w danym kraju itp. Celem badań jest głównie sporządzanie słowniczków postępowania w danej kulturze, mogących pomóc negocjatorom, marketingowcom, czy menedŝerom w sprawniejszym współdziałaniu z ludźmi, czy całymi społecznymi kontekstami. Przykład: Geert Hofstede (1980). Słabe strony: pozwala zrozumieć jedynie dostosowanie organizacji do kultury narodowej. ZałoŜenie 1: kulturą moŝna manipulować i zarządzać, celem uzyskania korzystnych finansowo efektów. ZałoŜenie 2: organizacje rozumiane jako zarząd, wytwarzają kultury i wpływają na nie, czyli kultura jest w tym rozumieniu czymś w rodzaju zmiennej wewnętrznej. Przykład: Tom Peters i Robert Waterman. Słabe strony: badania empiryczne wykazują, Ŝe to podejście nie sprawdza się w praktyce. NIE DA SIĘ MANIPULOWAĆ KULTURĄ 5

6 Ludzie nie widzą świata w ogóle, ale poznają i widzą swój świat poprzez specyficzne kulturowo ramy odniesienia. Wszystkie ludzkie działania, choć wydawać się mogą konkretne i realne, są stale kreowane poprzez tworzenie i nadawanie sensu. Symbole są w kulturze jakby najmniejszymi cząstkami, nośnikami sensu w procesie nadawani Ŝyciu sensu. Symbole przyciągają uwagę obserwatora i przez nie próbuje on czy ona odczytać rzeczywistość, która sama w sobie jest pozbawiona sensu. Obserwacja Wywiad Analiza dokumentów Nieuczestnicząca badacz nie przyjmuje na siebie Ŝadnych ról organizacyjnych Bezpośrednia badacz nie przyjmuje na siebie roli, ale obserwuje te role z bliska Shadowing badacz cieniuje uczestnika organizacji Uczestnicząca badacz przyjmuje na siebie rolę organizacyjną Ustrukturalizowany pytania są ułoŝone w sposób narzucający pewną odpowiedź (takie precyzowanie pytań, by respondent odpowiadał w konkretnej językowej formie), np. Ile godzin w tygodniu ogląda Pan/-i tv? Częściowo ustrukturalizowany Nieustrukturalizowany pytania są zadawane w sposób otwarty, aby rozmówca mógł swobodnie odpowiadać swoimi słowami, np. Czy ogląda Pan/-i tv? Co i kiedy? 6

7 Standaryzowany te same pytania zadawane są respondentom w tej samej kolejności. (AO:123) Wywiad Wywiad standaryzowany, ustrukturalizowany słuŝy przeprowadzeniu badań ilościowych dla potwierdzenia hipotezy. Standaryzowany Niestandaryzowany (nieustrukturaliz.) Wywiad niestandaryzowany i nieustrukturalizowany wywiad antropologiczny stosowany w badaniach jakościowych. (AO:125) Ustrukturaliz. Nieustrukturaliz. Analiza kulturowa Analiza retoryczna Analiza semiotyczna I inne (dekonstrukcja, analiza poststrukturalistyczna, analiza zawartości, psychoanalityczne podejście do tekstu itd.) W przypadku organizacji moŝe obejmować: sprawozdania z działalności rocznej, prospekty emisyjne, schematy organizacyjne, przepisy wewnętrzne, biuletyny, ogłoszenia, reklamy itd. Krytyczna analiza kulturowa jest metodą charakterystyczną dla kulturoznawstwa (cultural studies). Obejmuje zazwyczaj badani środków masowego przekazu tekstów w szerokim znaczeniu: prasy, popularnych wydawnictw, audycji telewizyjnych lub radiowych, filmów itd. Celem jest wychwycenie i opis tych elementów tekstów, które są nieświadome, nieintencjonalne, dotyczą tego, jak tworzona i spontanicznie przeŝywana przez ludzi historia jest zdeterminowana przez struktury znaczeń, których sami nie wybrali dla siebie (Denzin, 1992: 74). Badacze przyjmują, Ŝe we współczesności środki masowego przekazu odgrywają szczególna autorytatywna rolę w tworzeniu i interpretowaniu znaczeń. Badacz analizuje teksty i poszukuje w nich śladów przekazu ideologicznego. (AO:146) 7

8 Retoryka jest dziedziną wiedzy mającą długą historię. Retoryka jest wiedzą o przekonywaniu. Jednym z zadań nauki jest przekonywanie co do racji (prawdziwości, przydatności, celowości) wyników badań. Przedmiotem oceny jest nie tylko logika (jak w matematyce czy logice), ale takŝe sugestywność, zdolność do bycia przekonującym. Figury retoryczne klasyczne tropy to wg Kennetha Burke a przede wszystkim: [ ] metafora, metonimia, synekdocha i ironia. Moim głównym zadaniem będzie nie tyle ich czysto przenośne wykorzystanie, lecz ich rola w odkrywaniu i opisie prawdy (1945: 503). Inne klasyczne figury retoryczne: pytanie retoryczne, apostrofa, przemilczenie, paronomazja, epitet, powtórzenie. W zarządzaniu: metafory, etykiety, banały. Metafora wyraŝenie będące niezwykłym uŝyciem słów, które w nowych związkach lub okolicznościach zyskują nowe znaczenie. Metonimia figura retoryczna mająca na celu zastąpienie nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwą innego, pozostającego z nim w uchwytnej zaleŝności, np. fotel dyrektorski (stanowisko dyrektora). Synekdocha rodzaj metonimii, gdzie część reprezentuje całość, np. niech się ludzie trochę spocą (podnieśli standardy wydajności). Ironia właściwość stylu polegająca na celowej sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej znaczeniem właściwym, nie wyraŝonym wprost (subtelna, wulgarna), np. stwierdzenie menedŝerów o zwalnianiu niepotrzebnych w organizacji ludzi moŝe ich wysłać w kosmos. Semiotyka nauka z pogranicza filozofii i językoznawstwa, która zajmuje się ogólna teoria znaku. Jedną z najbardziej popularnych wśród etnografów odmianą analizy semiotycznej jest metoda posługująca się pojęciami Umberto Eco, opartymi na jego podejściu do tekstu jako dzieła otwartego (1962/1973). Dzieło otwarte poddaj[e się] stu róŝnym interpretacjom, zresztą nie naruszającym w niczym jego niepowtarzalnej istoty. KaŜda percepcja dzieła jest więc zarazem interpretacja i wykonaniem, gdyŝ w trakcie kaŝdej z nich dzieło odŝywa na nowo w oryginalnej perspektywie (s.26) Dwa sposoby czytania tekstów: czytelnik semantyczny i semiotyczny. Czytelnik semantyczny czytelnik naiwny, przyjmujący tekst w sposób dosłowny. Taki czytelnik pozwala prowadzić się, przeŝywając uczucia wywołane przez narrację. Czytelnik semiotyczny - czytelnik refleksyjny, zastanawiający się nad tym, w jaki sposób tekst prowadzi jego/ją, jak wywołuje uczucia, co powoduje, Ŝe tekst jest odbierany jako smutny, wesoły, moralizatorski itd. Jest to typologia czytelników wzajemnie nie wykluczających się. Tekst zawsze moŝna czytać na dwa sposoby. 8

9 Analiza semiotyczna czytelnictwo semiotyczne. W ten sposób moŝna w tekście znaleźć aspekty bardziej ukryte, np. strategie tekstualne (sposoby, w jakie tekst wpływa na odbiór przez czytelnika. Czytelnik modelowy jedna z podstawowych strategii tekstualnych. Twór skonstruowany przez tekst. Czytelnik modelowy opowieści nie jest czytelnikiem empirycznym. Czytelnik empiryczny to ty, ja, kaŝdy, kto czyta jakiś tekst. Czytelnik empiryczny czyta na wiele sposobów, nie ma Ŝadnego prawa, które nakazywałoby mu czytać tak, a nie inaczej, albowiem często traktuje on tekst jako pojemnik dla własnych namiętności, które mogą pochodzić spoza tekstu, lub które tenŝe tekst moŝe w nim przypadkowo wzbudzić (Eco, 1994/1995: 13) Studium przypadku zawiera wszystkie wymienione powyŝej metody i łączy je w jedną spójną całość. Występuje najczęściej w dwóch postaciach: Studium przypadku (case study) Studium wycinkowego, czyli widoku z okna (window study) W obu przypadkach akcent kładziony jest bardziej na procesy niŝ na struktury. Podejście jest pragmatyczne. Formalne reguły nie są przestrzegane w sposób kategoryczny. Na pierwszym miejscu stawiany jest cel badań, a nie ścisłe reguły postępowania. Studium przypadku badanie rozwoju danego zjawiska. Proces bądź ognisko jest wybrane przez badacza, rama czasowa wykracza poza decyzję (choć oczywiście badanie moŝe być ukończone zanim przypadek dobiegnie do końca; ale z wyraźną świadomością, Ŝe przypadek nadal trwa). Czarniawska-Joerges, 1992: 8. Czarniawska wyróŝnia 2 rodzaje studiów przypadku: Retrospektywne badanie historyczne, skoncentrowane na przeszłości. Studium retrospektywne nie polega na poszukiwaniu prawdy o przeszłości ; bada się przeszłość z punktu widzenia teraźniejszości, a więc dokonuje się reinterpretacji. W tym sensie studium retrospektywne jest równieŝ zakotwiczone w teraźniejszości. Koncentruje się na konstrukcji minionych zdarzeń. Prospektywne badanie aktualnych zdarzeń i ich rozwoju. Studium prospektywne jest zakotwiczone w przeszłości. Konstrukcja zdarzeń jest zawsze historyczna, gdyŝ opiera się na tym, co było. Koncentruje się na bieŝących procesach. Studium wycinkowe polega na otwarciu przez badacza arbitralnego okna i opisie tego co przez nie moŝna zobaczyć. Są to procesy negocjowane przez aktorów co jest centralne, waŝne, nowe, co jest rutyną itp. Studium wycinkowe moŝe przeobrazić się w studium przypadku (kiedy badacz decyduje się na opuszczenie okna i podąŝenie za biegiem wydarzeń) lub w serię mini-studiów przypadku (Czarniawska, 1992: 9). Cechy studium wycinkowego: wyrywkowość, równoległość, moŝliwość kontynuacji studium w postaci jednego lub wiecej studium przypadku. 9

10 Etnografia organizacji jest metodologią, która słuŝy badaniu tworzonych przez ludzi sieci działań, zwanych organizacjami, widzianych jako kultury. (Kostera, 2003: 15). Kultura jest w tym przypadku metaforą rdzenną, czyli podstawowym sposobem opisu obiektu badań. (załoŝenia epistemologiczne) Antropologia kulturowa jest główną dziedziną, z której czerpie się inspirację, podchodząc w ten sposób do rzeczywistości. (paradygmat interpretatywny) Badania jakościowe cieszą się coraz większą popularnością. Nie zastąpią ani nie wyprą badań ilościowych. Nie są lepsze ani gorsz, są inne. Nadają się do badania innych aspektów organizowania i zarządzania, do formułowania innych problemów i pytań badawczych. Badania ilościowe mogą pomóc zrozumieć to, czego badania jakościowe nie są w stanie ukazać i na odwrót. Badania jakościowe (fenomenologiczne) naturalistyczne podejście do badanych zjawisk w ich faktycznym kontekście. Podstawa dąŝenie do wiernego opisu nie zaburzonej obecnością badacza rzeczywistości, czyli przedstawienie kawałka prawdziwego Ŝycia. Badania jakościowe poszukują zrozumienia, oświecenia, ewentualnie ekstrapolacji wyników w podobnych sytuacjach, czyli moŝliwe jest wnioskowanie na zasadzie podobieństwa i społecznej istotności. Badania jakościowe Czytać str