SPRAWOZDANIE. z prowadzenia w 2009r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie (zakres z rozporządzenia)

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE z prowadzenia w 2009r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie (zakres z rozporządzenia) pt.: OCENA JAKOŚCI MIĘSA KURCZĄT BROJLERÓW I JAJ ORAZ ANALIZA EFEKTYWNOŚCI ICH POZYSKIWANIA W ASPEKCIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO (tytuł tematu badawczego) Realizowany przez: INSTYTUT ZOOTECHNIKI PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY zrealizowanego na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nr RR-re /09 z dnia r. wydanej na podstawie 15a ust. 4 pkt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2007r. w sprawie stawek dotacji przedmiotowych dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa (Dz. U. Nr 67, poz. 446, z późn. zm.). Kierownik tematu : Główni wykonawcy: doc. dr hab. Ewa Gornowicz dr inż. Józefa Krawczyk, dr inż. Lidia Lewko, dr inż. Jolanta Calik, Zofia Kędzior, Liliana Schleemann

2 1. Cel realizacji tematu Mięso drobiowe staje się coraz bardziej popularnym i przez to poszukiwanym artykułem na rynku. Obserwuje się wzrost grupy konsumentów szukających produktów o smaku charakterystycznym, tradycyjnym, a także produktów nadających się do przygotowania niecodziennych, wykwintnych posiłków oraz konsumentów poszukujących produktów drobiowych uzyskanych metodami proekologicznymi, czy organicznymi systemami chowu. Jednakże koszty uzyskania tych grup produktów drobiowych są znacznie wyższe i względy ekonomiczne decydują, że są dostępne tylko dla zamożniejszej grupy społeczeństwa. Szczególnie wymogi produkcji ekologicznej powodują wysoki koszt produkcji, wpływający automatycznie na poziom cen, które w ten sposób skutecznie ograniczają popyt. Dlatego też rozwój tej formy rolnictwa uwarunkowany jest takim rozwiązaniem jak w krajach Europy Zachodniej, gdzie producent produktów ekologicznych korzysta z dwóch źródeł zasilania: wysokiej ceny skupu i dopłat budżetowych (Hirt, 2002; Schermer, 2002; Binnekamp i Ingenbleek, 2006, Koreleska, 2006, Krawczyk i Bielińska, 2007). Negatywny wpływ na rozwój ekologicznego chowu drobiu miało wystąpienie przypadków grypy ptaków w Polsce w ostatnich kwartałach 2005 i Związane z tym wprowadzenie zakazu chowu ptaków na wolnym powietrzu, skutecznie zniechęciło wielu producentów do prowadzenia tego typu działalności. Rosnące od niedawna zainteresowanie produktami żywnościowymi, pozyskiwanymi proekologicznymi lub organicznymi systemami chowu, zmusza do podejmowania badań nad opracowaniem takich proekologicznych technologii produkcji, która spełni oczekiwania konsumenta średniej klasy i pogodzi bezpieczeństwo oraz dobrą jakość produktów zwierzęcych z umiarkowaną ceną. Celem pracy jest zbadanie kształtowania się: o efektywności ekonomicznej odchowu, wydajności rzeźnej i dysekcyjnej oraz cech jakości mięśni kurcząt rzeźnych będących mieszańcami utworzonymi z wykorzystaniem ras zachowawczych, odchowywanych w warunkach gospodarstwa ekologicznego. o efektywności ekonomicznej odchowu, wydajności nieśnej oraz cech jakości jaj kur będących mieszańcami utworzonymi z wykorzystaniem ras zachowawczych, odchowywanych w warunkach gospodarstwa ekologicznego. Uwzględniając całokształt specyfiki ekologicznego utrzymania zwierząt badaniami będą objęte ptaki żywione certyfikowaną paszą ekologiczną utrzymywane porównawczo w dwóch systemach chowu - w zamkniętym kurniku oraz na wolnym wybiegu.

3 Uzyskane wyniki badań pozwolą na zwiększenie możliwości wdrożenia w praktyce metod ekologicznych, a więc większą popularność tego sposobu chowu drobiu. 2. Omówienie przebiegu badań W 2009 roku materiał doświadczalny stanowiły kurczęta pochodzące z krzyżowania koguta mięsnego z hodowli Ross z kurami dwóch ras zachowawczych, a mianowicie Rhode Island Red (R-11) oraz Żółtonóżki kuropatwianej (Ż-33). Utworzono cztery grupy doświadczalne, liczące każda po 150 kurcząt. Ogółem doświadczeniem objęto 600 sztuk kurcząt, utrzymywanych porównawczo w dwóch systemach chowu - w standardowych warunkach chowu brojlerów tj. w zamkniętym kurniku oraz na wybiegu. W tym etapie pracy badania dotyczyły efektywności produkcji i jakości mięsa kurcząt brojlerów żywionych certyfikowaną paszą ekologiczną o określonej wartości pokarmowej. Mianowicie były to następujące mieszanki paszowe: Starter-EKO: 12,5 MJ EM, 21,7% białko og., do 3,5% włókno sur., 1,15% lizyna, 0,47% metionina, 0,94% Ca i 0,43% P przysw. (od 1 do 21 dnia życia), Grower-EKO: 12,9 MJ EM, 19,8% białko og., do 4,0% włókno sur., 0,96% lizyna, 0,43% metionina, 0,92% Ca i 0,40% P przysw. (od 22 do 77 dnia) Finiszer-EKO: 12,9 MJ EM, 18,5% białko og., do 4,0% włókno sur., 0,82% lizyna, 0,39% metionina, 0,85% Ca i 0,38% P przysw. (od 78 do 84 dnia). Gotowe mieszanki paszowe w ilościach niezbędnych (1 tona starter, 2 tony grower i 1 tona finiszer) do realizacji badań dostarczono w odpowiednio oznakowanych workach. Producent mieszanek SBP Pasze Sp. z o.o., ul. Piastowska 38A, Susz certyfikat Agro Bio Test załączył deklarowaną zawartość podstawowych składników pokarmowych, mineralnych wraz certyfikatem ekologicznym. Doświadczalny odchów był zrealizowany w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym Chorzelów Spółka z o.o., należącym do Instytutu Zootechniki- Państwowego Instytutu Badawczego i posiadającym certyfikat gospodarstwa ekologicznego Wszystkie ptaki odchowywano 84 dni, w 85 dniu przeprowadzono doświadczalny ubój kurcząt. Zebrane przyżyciowo dane dotyczące odchowu kurcząt, pozwoliły na obliczenia następujących podstawowych wskaźników użytkowości: końcowa masa ciała, przeżywalność, zużycie paszy i jej wykorzystanie na przyrost masy ciała oraz wskaźnik ekonomicznej efektywności produkcji (EWW). Obliczono także koszt produkcji 1 kg mięsa drobiowego z uwzględnieniem systemu odchowu i pochodzenia mieszańców.

4 Masa ciała kurcząt brojlerów w kolejnych okresach wzrostu Tabela 1. Cecha R-11 wybieg R-11 kurnik Ż-33 wybieg Ż-33 kurnik Masa ciała w dniu wstawienia, (g) X s 0,68 1,10 1,36 0,77 Masa ciała w 21 dniu odchowu, (g) X 149 ab 149 ab 146 a 154 b s 20,80 21,51 19,95 19,86 Masa ciała w 35 dniu odchowu, (g) X s 43,67 49,53 32,16 42,82 Masa ciała w 63 dniu odchowu, (g) X 1028 a 959 b 1008 ab 980 ab s 169,77 121,67 135,15 126,33 Masa ciała w 77 dniu odchowu, (g) X ,64 s 274,00 198,65 266,36 236,76 Masa ciała w 84 dniu odchowu, (g) X s 362,12 352,34 392,99 411,54 Objaśnienie: ab różne litery w wierszach oznaczają statystyczną istotność różnic p<0,05, s- odchylenie standardowe Podstawowe wskaźniki użytkowości oraz ekonomiczne odchowu kurcząt Cecha Tabela 2. R-11 R-11 Ż-33 Ż-33 R-11 Ż-33 wybieg kurnik wybieg kurnik wybieg kurnik stan średni, szt. 146,3 136,4 148,8 136,1 141,3 142,5 147,6 136,3 padnięcia, % 5,33 c 22,67 a 2,67 c 23,33 a 14,00 b 13,00 b 4,00 c 23,00 a zużycie paszy przez ssp, g 4120 b 3787 c 4403 a 3710 c 3953 bc 4057 b 4262 ab 3748 c koszt zużycia paszy przez ssp, 6,67 b 6,14 bc 7,13 a 6,01 c 6,41 b 6,57 b 6,90 ab 6,08 c PLN zużycie paszy na masę ciała, kg/kg 2,74 b 3,21 a 2,93 b 3,07 ab 2,97 b 3,00 ab 2,83 b 3,14 a koszt zużycia paszy na masę 4,44 b 5,20 a 4,74 b 4,98 ab 4,82 ab 4,86 ab 4,59 b 5,09 a ciała, PLN/kg wskaźnik EWW 65,42 a 43,74 c 61,19 ab 46,83 bc 54,58 b 54,01 b 63,31 a 45,28 c Objaśnienie: ssp sztuka stanu początkowego, ab różne litery w wierszach oznaczają statystyczną istotność różnic p<0,05

5 Wszystkie kurczęta otrzymywały ad libitum jednakowe mieszanki paszowe EKO typu starter, grower i finiszer. Każda partia zadanej paszy była uprzednio zważona. Po 21. i 77. dniu odchowu zarejestrowano niewyjedzone resztki paszy z karmideł i dokonano zmiany paszy, odpowiednio ze starter-eko na grower-eko i następnie z grower-eko na finiszer-eko. Pobrano próby pasz każdego typu i przesłano do laboratorium IZ PIB w Zakrzewie w celu przeprowadzenia podstawowych analiz chemicznych (wg Rozporządzenia MRiRW z dnia 27 czerwca 2007r.Dz.U ), w celu zbadania zgodności z założonymi i deklarowanymi przez producenta parametrami. Pasza STARTER EKO GROWER EKO FINISZER EKO Woda Wyniki podstawowych analiz chemicznych pasz Tłuszcz Białko og. Włókno sur. Popiół sur. NaCl Ca 11,1 4,6 21,0 3,0 5,2 0,4 0,8 11,8 4,0 20,1 3,3 4,4 0,4 0,6 11,0 3,5 19,2 3,1 4,1 0,4 0,5 Tabela 3. Zapach typowy dla paszy, nie wyczuwa się obcych zapachów typowy dla paszy, nie wyczuwa się obcych zapachów typowy dla paszy, nie wyczuwa się obcych zapachów W trakcie ważenia w 84 dniu. wybrano ptaki (po 20 i 20 z każdej grupy doświadczalnej) o masie ciała w zakresie 1800g +250g z przeznaczeniem do doświadczalnego uboju. Ubój i obróbkę poubojową kurcząt wszystkich doświadczalnych grup przeprowadzono w określonych i takich samych warunkach technologicznych. Przed ubojem zważono wszystkie wybrane ptaki indywidualnie po godzinnej głodówce (4 grupy x 20 kogutów + 4 grupy x 20 kurek = 160 sztuk) i oznakowano znaczkiem pasemkowym, gwarantującym identyfikację (przydział do grupy doświadczalnej). Cecha Wydajność poubojowa kurcząt brojlerów R-11 wybieg R-11 kurnik Ż-33 wybieg Ż-33 kurnik masa ciała przed ubojem, (g) X 1878, , , ,92 s 212,07 251,43 229,15 234,89 masa tuszki z szyją (bez podrobów), (g) X 1340, , , ,54 s 173,94 199,33 191,59 186,64 wydajność rzeźna, X 71,25 71,57 71,12 71,29 s 2,03 1,91 1,92 1,91 Tabela 4.

6 Przenośnym pehametrem firmy Mettler-Toledo (Szwajcaria) o symbolu MP 125 DE z elektrodą kalomelową Inlab 427 zmierzono stężenie jonów wodorowych 15 minut po uboju (ph 15 ). Następnie tuszki poddano procesowi schładzania i umieszczono je w chłodni (temp.od 1 o C do +2 o C). Po 36 godzinach od uboju ponownie zmierzono stężenie jonów wodorowych w mięśniach schłodzonych tuszek kurcząt. Pozyskane tuszki stanowiły materiał badawczy do oceny wartości rzeźnej i jakości mięsa kurcząt brojlerów, nowo wytworzonych mieszańców odchowywanych zgodnie z zaleceniami rolnictwa ekologicznego. W tym celu przeprowadzono dysekcję (Ziołecki i Doruchowski, 1989), podczas której wyodrębniono następujące elementy tuszek: mięśnie piersiowe (powierzchniowy i głęboki), mięśnie nóg (udo i podudzie), skóra wraz z tłuszczem podskórnym, szyja (bez skóry), szkielet z mięśniami grzbietu i częściami niejadalnymi (ścięgna), tłuszcz sadełkowy, skrzydła (ze skórą). Cecha Wydajność dysekcyjna - procentowy udział poszczególnych elementów w stosunku do masy tuszki mięśnie piersiowe, % R-11 wybieg R-11 kurnik Ż-33 wybieg Ż-33 kurnik X 16,30 16,48 16,11 16,35 s 1,58 1,45 1,17 1,67 mięśnie nóg, % X 22,59 22,97 22,83 23,06 s 1,45 1,36 1,39 1,85 mięśnie ogółem, % X 38,89 39,45 38,94 39,41 s 2,43 2,40 1,83 2,48 tłuszcz sadełkowy, % X 1,26 1,03 1,15 1,01 s 1,35 0,82 1,11 0,88 szyja, % X 4,23 4,45 4,49 4,57 s 0,70 0,83 0,69 0,80 skrzydła, % X 11,46 11,71 11,56 11,77 s 0,67 0,65 0,74 0,72 skóra z tłuszczem podskórnym, % X 12,07 11,34 11,94 11,92 s 1,84 0,94 1,50 1,21 szkielet + mięśnie grzbietu, % X 31,44 31,31 31,37 30,62 s 2,54 2,53 1,44 2,27 Tabela 5.

7 Po dysekcji pobrano mięśnie (lewy mięsień piersiowy powierzchniowy i głęboki oraz mięśnie z lewej nogi) do badań wodochłonności wg zmodyfikowanej metody Grau a i Hamm a (Hamm, 1986), wycieku termicznego wg metody Pikula (1993) oraz podstawowego składu chemicznego wg PN-75/A (białko), PN-ISO 1444 : 2000 (tłuszcz), PN-ISO 1442 : 2000 (woda) i PN-ISO 936 : 2000 (popiół). Mięśnie przeznaczone do tych oznaczeń były pozbawione skóry wraz z tłuszczem podskórnym. Wyniki grupowe poddano analizie wariancji obliczono średnie, odchylenia standardowe, współczynnik zmienności oraz błąd standardowy średniej. Określono korelacje między cechami jakości tuszek i mięsa kurcząt brojlerów. Dysekcję oraz badania cech jakości mięsa przeprowadzono w laboratorium w siedzibie Instytutu Zootechniki PIB w Zakrzewie. Tabela 6. Średnie wyniki badań cech fizycznych mięśni piersiowych i nóg Cecha R-11 wybieg R-11 kurnik Ż-33 wybieg Ż-33 kurnik Mięśnie piersiowe ph 15 X 6,10 ab 6,10 ab 6,19 a 6,07 b s 0,20 0,16 0,22 0,19 ph 36 X 6,32 6,26 6,27 6,22 s 0,18 0,14 0,17 0,13 wodochłonność, mg% X 28,18 26,88 28,88 26,81 s 1,71 3,40 2,53 2,95 wyciek termiczny, % X 12,40 b 13,38 b 15,61 a 13,72 b s 1,33 1,60 1,63 2,22 Mięśnie nóg ph 15 X 6,53 a 6,61 b 6,65 b 6,59 b s 0,17 0,15 0,16 0,16 ph 36 X 6,62 a 6,51 b 6,59 a 6,48 b s 0,14 0,11 0,09 0,15 wodochłonność, mg% X 31,47 a 29,17 b 32,63 a 30,53 b s 1,92 2,94 2,16 2,93 wyciek termiczny, % X 16,49 a 14,23 b 17,54 a 16,49 a s 2,86 1,67 3,25 2,47 Objaśnienie: ab różne litery w wierszach oznaczają statystyczną istotność różnic p<0,05

8 Cecha Średnie wyniki badań cech chemicznych mięśni piersiowych i nóg Zawartość białka, % R-11 wybieg R-11 kurnik Ż-33 wybieg Ż-33 kurnik Mięśnie piersiowe X 22,16 22,65 21,87 22,23 s 1,11 0,77 0,82 0,75 V 5,0 3,4 3,7 3,4 SEM 0,25 0,25 0,25 0,25 Zawartość tłuszczu, % X 1,40 b 1,69 b 1,07 a 1,47 b s 0,27 0,63 0,06 0,58 V 19,4 37,5 5,4 39,6 SEM 0,13 0,13 0,13 0,13 Zawartość popiołu, % X 3,09 3,18 3,35 3,27 s 0,28 0,33 0,44 0,23 V 9,0 10,3 13,1 7,0 SEM 0,09 0,09 0,09 0,09 Zawartość wody, % X 73,30 a 72,46 b 73,60 a 73,01 ab s 1,02 0,82 0,71 0,84 V 1,4 1,1 1,0 1,2 SEM 0,25 0,25 0,25 0,25 Mięśnie nóg X 19,21 18,75 18,23 18,65 s 0,93 0,46 0,68 0,91 V 4,9 2,5 3,7 4,9 SEM 0,22 0,22 0,22 0,22 zawartość tłuszczu, % X 4,87 4,12 5,08 4,92 s 0,54 0,58 0,38 1,21 V 11,1 14,0 7,5 24,6 SEM 0,22 0,22 0,22 0,22 zawartość popiołu, % X 2,33 2,29 2,48 2,39 s 0,22 0,21 0,31 0,30 V 9,6 9,0 12,3 12,3 SEM 0,08 0,08 0,08 0,08 zawartość wody, % X 73,58 a 74,81 b 74,19 ab 74,02 ab s 1,09 0,35 0,80 1,20 V 1,5 0,5 1,1 1,6 SEM 0,27 0,27 0,27 0,27 Objaśnienie: ab różne litery w wierszach oznaczają statystyczną istotność różnic p<0,05 Tabela 7.

9 3. Streszczenie wyników Uzyskane wartości masy ciała kurcząt odchowywanych w warunkach gospodarstwa ekologicznego, były o ok % niższe od wartości osiąganych w standardowym chowie kurcząt brojlerów. Ograniczenie przestrzeni bytowania, poprzez odchów w kurniku, mieszańców wolniej rosnących z zastosowaniem paszy ekologicznej przyczyniło się do wzrostu nerwowości i agresywności wśród ptaków. Skutkiem tego wzrosła ilość padnięć i pogorszyło się wykorzystanie paszy. Tuszki kurcząt odchowywanych w warunkach gospodarstwa ekologicznego cechowały się mięsnością poniżej 40%, ale przy nieznacznym otłuszczeniu około 1,15% tłuszczu sadełkowego. Wskaźniki wysokie dla ph 36 i wycieku termicznego oraz niskie dla wodochłonności mięśni piersiowych wskazują także, że mięso kurcząt odchowywanych w warunkach gospodarstwa ekologicznego powinno być w miarę szybko poddane obróbce technologicznej, a jak najkrócej przechowywane w stanie nieprzetworzonym. Analizy chemiczne potwierdziły wysoką zawartość wody i niską zawartość tłuszczu w mięśniach kurcząt odchowywanych metodami ekologicznymi, a w szczególności tych odchowywanych na wybiegu. Produkcja metodami ekologicznymi 1 kg żywca drobiowego wyniosła 6,45 PLN, a 1kg mięsa drobiowego 9,09 PLN. Uzyskane wyniki jakości mięsa i efektywności jego pozyskiwania metodami ekologicznymi w odniesieniu do wyników standardowego chowu kurcząt brojlerów wskazują, że powinny być zróżnicowane ceny tych produktów. Uwzględniając szczególnie wysoką wartość prozdrowotną mięsa drobiowego pozyskiwanego metodami ekologicznymi, wyrażająca się niższą zawartością tłuszczu.