Łukasz Byra Warszawa, 13 marca 2013

Transkrypt

1 Wpływ migracji na kraj źródłowy i docelowy Łukasz Byra Warszawa, 13 marca 2013

2 Wpływ imigracji na kraj docelowy oraz na kraj źródłowy - podejście klasyczne Neoklasyczna funkcja produkcji ze stałymi przychodami skali Podaż pracy doskonale nieelastyczna (stała) Konkurencja doskonała Kapitał Stały w czasie Zmienny w czasie

3 Kraj docelowy: stała ilość kapitału w gospodarce

4 Kraj docelowy: stała ilość kapitału w gospodarce

5 Kraj docelowy: zmienna ilość kapitału w gospodarce

6 Kraj docelowy: podsumowanie Wnioski z modelu klasycznego zależą od przepływu kapitału Gdy kapitał stały: Spada wynagrodzenie pracy Istotne efekty redystrybucyjne (część dochodu otrzymywana przez właścicieli pracy przechodzi w ręce właścicieli kapitału) Małe w porównaniu z PKB i z efektami redystrybucyjnymi zyski z nadwyżki imigracyjnej Gdy kapitał zmienny Przepływy kapitału powodują natychmiastowy powrót do stanu wyjściowego (przy powiększonej sile roboczej i powiększonym zasobie kapitału)

7 Kraj docelowy: próba empirycznej weryfikacji Zyski netto USA z tytułu imigracji w latach 80. wynosiły między $1 a $10 mld. rocznie, czyli mały ułamek PKB USA (National Research Council) 10-procentowy wzrost imigracji spowoduje wzrost PKB USA o 0.2% (Freeman, 2006). Właściciele kapitału zyskają 4.2%, a tubylczy pracownicy stracą 4% Niektórzy badacze (Borjas, 1995; Borjas i in., 1997; Johnson, 1997) przeprowadzali złożone symulacje komputerowe, wrażliwe na założone wielkości parametrów. W każdym badaniu wpływ netto imigracji na kraj docelowy był bardzo mały

8 Kraj źródłowy: stała ilość kapitału w gospodarce

9 Kraj źródłowy: efekt dostosowania popytu na pracę

10 Kraj źródłowy: wpływ transferów z zagranicy

11 Rozmiary transferów z zagranicy Indie: 1.6% PKB w 1982 roku, 2% PKB w 2000 roku, wciąż wzrasta Egipt: 10% PKB w latach 90. ubiegłego wieku Filipiny: prawie 10% PKB w latach 90. ubiegłego wieku W niektórych krajach Karaibów ponad połowę PKB tworzą transfery z zagranicy

12 Transfery z zagranicy Na co przeznaczane są transfery? Bieżąca konsumpcja Inwestycje Problem z mierzeniem wpływu transferów na kraj Problem z mierzeniem wpływu transferów na kraj źródłowy Niedokładność danych Korelacja z cyklem koniunkturalnym Zmienne pominięte

13 Wpływ transferów z zagranicy na kraj źródłowy: próba empirycznej weryfikacji Yang i Martinez (2006) potwierdzają wpływ transferów na zmniejszenie ubóstwa na Filipinach Adams (2006) zaobserwował znaczący wpływ transferów na mniejszy poziom ubóstwa w Gwatemali Historia z NYT (2007): 39-letni Ramakrishnan, mąż Laly, wyemigrował z Indyjskiej prowincji Kerala do Kataru 15 lat temu, gdzie zarabia obecnie $375 miesięcznie 5-krotność średnich zarobków w Kerali. Widuje rodzinę raz w roku, podczas 3-tygodniowego urlopu. Wysyłane przez niego pieniądze umożliwiły jego rodzinie życie na poziomie klasy średniej: odnowiona kuchnia, skuter, szkoła dla dwóch córek w wieku 6 i 10 lat. Jednak mimo codziennych telefonów, dzieci tęsknią za ojcem. Chcą ojca, ale też chcą by w domu były pieniądze. Nie mogą mieć jednego i drugiego mówi Laly

14 Transfery z zagranicy i moralny hazard Chami i in. (2003) operując na danych dla grupy krajów w latach zauważyli problem moralnego hazardu jako skutek transferów z zagranicy Historia z NYT (2002): Żona (poprzez zaaranżowane małżeństwo) pewnego starszego inwalidy, byłego żołnierza, wyjechała z Bangladeszu do Malezji pracować przez pięć lat. Przez ten czas wysyłała do domu tak dużo pieniędzy jak to było możliwe. Kiedy wróciła, okazało się, że nie tylko wszystkie pieniądze zostały wydane, ale jeszcze zwiększył się dług rodziny Transfery jako źródło dochodu są substytutem dochodu z pracy i mogą wpływać na mniejszy wysiłek w pracy (i/lub przy poszukiwaniu pracy)

15 Czym jest drenaż mózgów? Sformułowanie użyte po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii (przez The British Royal Society) odnosząc się do wyjazdu naukowców do USA i Kanady w latach 1950-tych Kwok i Leland (1982) odnoszą drenaż mózgów do przedstawicieli profesji wykorzystujących kapitał ludzki, którzy opuszczają swój kraj w poszukiwaniu lepszych warunków Ogólnie ekonomiści używają określenia drenaż mózgów gdy mobilność wykwalifikowanej siły roboczej ma miejsce z a nie do kraju do którego się odnoszą (Salt 1997) Dlaczego odpływ wykwalifikowanej siły roboczej miałby być negatywny dla kraju wysyłającego Znaczenie kapitału ludzkiego dla wzrostu gospodarczego Rozdzielenie kraju ponoszącego koszt i czerpiącego zysk z edukacji

16 Znaczenie kapitału ludzkiego w gospodarce Przewidywane na podstawie modelu wzrostu Solowa-Swana tempo konwergencji było zbyt wysokie by odpowiadać rzeczywistości Obserwowane tempo konwergencji było zgodne z przewidywaniami modelu gdyby uznać, że udział kapitału fizycznego w produkcji jest na poziomie 3/4 a nie 1/3 Tak wysoki udział kapitału jest rozsądny gdyby uznać, że nie tylko kapitał fizyczny jest czynnikiem produkcji, ale szeroka miara kapitału, uwzględniająca kapitał ludzki

17 Znaczenie kapitału ludzkiego w gospodarce Model został przerobiony tak, by uwzględnić kapitał ludzki jako osobny czynnik produkcji; skutkiem jest zmieniony wzór na tempo konwergencji, które uwzględnia udział kapitału ludzkiego w produkcji Jorgenson, Gollop i Fraumeni (1987) oszacowali udział kapitału ludzkiego w produkcji na poziomie , co łącznie z udziałem kapitału fizycznego na poziomie 1/3 dawało tempo konwergencji na poziomie 2.1% rocznie po podstawieniu do wzoru Mankiw, Romer i Weil (1992) nieco zmodyfikowali model uwzględniający kapitał ludzki; skutkiem jest wzór na tempo konwergencji, który jest jednak identyczny ze zmienionym wzorem Kapitał ludzki został uznany za pełnoprawny czynnik produkcji i / lub wzrostu gospodarczego przez takich ekonomistów jak Romer (1986, 1990) czy Lucas (1988)

18 Znaczenie kapitału ludzkiego w gospodarce Innym typem modelu, który uwzględnia znaczenie kapitału ludzkiego dla ekonomicznego rozwoju, jest model pułapek rozwoju Model stworzony przez Azariadis i Drazden (1990) zakłada, że istnieją progi zakumulowanego kapitału ludzkiego po przekroczeniu których rozwój gospodarczy nabiera rozmachu Istnienie progów powoduje istnienie kilku stanów równowagi Gospodarki z niskim poziomem inwestycji w kapitał ludzki tkwią w stanie równowagi z niskim dochodem

19 Rozdzielenie kraju ponoszącego koszt i czerpiącego zysk z edukacji W krajach rozwijających się, edukacja jest zazwyczaj finansowana z podatków przez państwo, a nie bezpośrednio przez obywateli Poniesiony przez ogół obywateli koszt (podatki) ma więc w perspektywie być zwrócony w przyszłości przez wykwalifikowanego pracownika (w formie przyszłych podatków) Gdy wykształcona osoba migruje, koszt wykształcenia pracownika poniesiony przez społeczeństwo nie zostaje zwrócony w formie podatków; zyski czerpie kraj docelowy

20 Rozmiary migracji wykwalifikowanej siły roboczej Migracja jest selektywna ze względu na wykształcenie Zgodnie z bazą danych Docquiera i Marfouka (2006), w roku % zasobu migrantów to osoby z wykształceniem wyższym, podczas gdy udział osób z wykształceniem wyższym na świecie to jedynie 11.3 % Co więcej, udział wykształconych migrantów wzrósł o 4.8 p. p. między 1990 a 2000, podczas gdy wzrost udział osób z wykształceniem wyższym wzrósł jedynie o 1.8 p. p. Światowy Raport o Migracji (2008) potwierdza skalę zjawiska, zwracając dodatkowo uwagę na ogromny wzrost mobilności zagranicznych studentów

21 Wykres 1. Procent nowych imigrantów w wieku z wykształceniem wyższym

22 Drenaż mózgów w debacie ekonomicznej z punktu widzenia kraju wysyłającego: Grubel i Scott (1966) Należy się spodziewać krótkookresowych strat, lecz długookresowe straty z powodu efektów zewnętrznych i zmienionej redystrybucji dochodu powinny być małe Zyski w postaci transferów z zagranicy, zmieniającej się polityki kraju docelowego w stosunku do kraju przyjmującego, a także wzrostu uwagi publicznej poświęconej przyczynom migracji, co ma doprowadzić do modernizacji instytucji kraju wysyłającego, powinny być znaczne Największy zysk wiedza jako dobro publiczne

23 Drenaż mózgów w debacie ekonomicznej z punktu widzenia kraju wysyłającego: Aitken (1968) Jest to odpowiedź na publikację Grubela i Scotta Straty spowodowane drenażem mózgów są znaczne, gdyż: Migranci zabierają więcej niż tylko krańcowy produkt pracy Efekt redystrybucyjny uderzający w niewykwalifikowaną siłę roboczą Niższe oszczędności spowodowane wyjazdem ludzi zarabiających więcej niż średnia, a więc niższy wzrost gospodarczy

24 Drenaż mózgów w debacie ekonomicznej z punktu widzenia kraju wysyłającego: Bhagwati i Hamada (1974) Jeżeli edukacja jest finansowana przez państwo z perspektywą odzyskania poniesionych wydatków przez opodatkowanie wykwalifikowanej siły roboczej, te wydatki nie są odzyskane w przypadku migrantów Grubel i Scott (nieco wcześniej) osłabili siłę tego argumentu

25 Drenaż mózgów w debacie ekonomicznej z punktu widzenia kraju wysyłającego: Bhagwati i Dellafer (1973) Społeczna stopa zwrotu z kapitału ludzkiego jest wyższa niż prywatna stopa zwrotu Międzynarodowa integracja wykwalifikowanej siły roboczej wywiera presję na wzrost jej płac Negatywne skutki presji to: Bezrobocie Nadmiar sektora edukacyjnego Konkurencja o stanowiska dla wykwalifikowanej siły roboczej Propozycja podatku od migracji

26 Drenaż mózgów w debacie ekonomicznej z punktu widzenia kraju wysyłającego: Stark i Byra (2012) Wydawać by się mogło, że migracja niewykwalifikowanej siły roboczej nie stanowi zagrożenia dla kraju wysyłającego w kontekście drenażu mózgów Przykład: miliony pracowników z krajów południowej Azji pracuje na budowach w krajach Zatoki Perskiej. Szacuje się, że w 2004 roku przebywało tam 3.3 mln pracowników z Indii, 1.7 mln z Pakistanu, 0.7 z Bangladeszu, Filipin i Sri Lanki (Kapiszewski, 2006) Okazuje się, że perspektywa pracy za granicą w sektorze dla niewykwalifikowanych pracowników negatywnie wpływa na atrakcyjność inwestowania w kapitał ludzki Analiza jest pochodną analizy pozytywnego drenażu mózgów i można ją określić mianem drenażu mózgów tylnymi drzwiami

27 Pozytywny drenaż móżgów Migracje wykwalifikowanej siły roboczej mają nie tylko jednoznacznie negatywny wpływ na gospodarkę kraju wysyłającego Do pozytywnych efektów należą: Migracje powrotne Transfery z zagranicy Wpływ na decyzje osób odnośnie akumulacji kapitału ludzkiego Kluczowe założenie: probabilistyczna migracja

28 Pozytywny drenaż mózgów: wpływ migracji na decyzje osób odnośnie akumulacji kapitału ludzkiego Gdy nie ma perspektyw migracyjnych, osoby w kraju rozwijającym się biorą pod uwagę jedynie szanse na lokalnym rynku pracy przy wyborze ścieżki edukacyjnej Gdy pojawiają się perspektywy migracyjne do kraju rozwiniętego, osoby w kraju rozwijającym się biorą pod uwagę także szanse zatrudnienia za granicą przy wyborze ścieżki edukacyjnej Jeśli stopa zwrotu z edukacji jest wyższa za granicą, a p-stwo migracji do kraju rozwiniętego jest dodatnie, optymalnym jest zwiększyć inwestycje w kapitał ludzki w porównaniu do tych, które byłyby optymalne przy braku perspektyw migracyjnych Jedynie część osób, które zwiększą inwestycje wyjedzie pracować za granicą reszta zwiększy dobrobyt kraju źródłowego

29 Migracje powrotne Historia z IOM (2008): W latach 90. struktura migracji z Indii zmieniła się; znaczącą część migrantów zaczęli stanowić wykształceni pracownicy, szczególnie w dziedzinie IT. Ta emigracja miała duży wpływ na rozwój w dziedzinie IT, który miał miejsce w USA. Z czasem coraz więcej firm lokowało swoje placówki w Indiach, nasycenie pracownikami IT w USA, które dodatkowo wprowadziły bardziej restrykcyjną politykę migracyjną, a także postępujący rozwój branży IT w Indiach sprawiły, że około tys. Hindusów powróciło do Bangalore (największego w Indiach ośrodka technologii) z zagranicy z własnej woli w ciągu ostatnich 10. lat. Razem z nimi do Indii przywędrowały inwestycje kapitałowe, transfer wiedzy, a także odmienna kultura pracy

30 Podsumowanie Klasyczny model migracji przewiduje małe zyski dla kraju przyjmującego (w postaci nadwyżki imigracyjnej), ale znaczące efekty redystrybucyjne Transfery z zagranicy z jednej strony pomagają w redukcji ubóstwa w krajach rozwijających się, ale stwarzają też ryzyko moralnego hazardu Migracje wykwalifikowanej siły roboczej z jednej strony pozbawiają kraje rozwijające się cennych zasobów w postaci kapitału ludzkiego, z drugiej strony mogą tworzyć zachętę do inwestycji w kapitał ludzki