16 Wstęp osób oraz szybko rozprzestrzenił się w sektorze zajmującym się działalnością typu non-profit. Kim są przedsiębiorcy społeczni? Co jest takieg

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "16 Wstęp osób oraz szybko rozprzestrzenił się w sektorze zajmującym się działalnością typu non-profit. Kim są przedsiębiorcy społeczni? Co jest takieg"

Transkrypt

1 Wstęp Panuje ogólne przekonanie, że duże zmiany społeczne wymagają ogromnych środków i inwestycji. Zdarzają się jednak sytuacje, w których trwałe systemowe zmiany społeczne są wprowadzane na szeroką skalę przez osoby dysponujące początkowo wyłącznie swoją pasją, kreatywnością i przedsiębiorczością. W pewnym sensie można powiedzieć, że ludzie ci tworzą coś z niczego. Nazywa się ich przedsiębiorcami społecznymi, a niniejsza książka jest poświęcona ukazaniu i przeanalizowaniu specyficznej magii towarzyszącej ich postawie. Zjawisko przedsiębiorczości społecznej rzeczywiście ma w sobie coś intrygującego. Wyjątkowi przedsiębiorcy społeczni zazwyczaj stawiają czoła z pozoru nierozwiązywalnym problemom społecznym i odnoszą w tej dziedzinie znaczne sukcesy. Osobom tym nie tylko udaje się zmotywować kluczowych graczy i wpływać na nastawienie ludzi, ale także wywierają one olbrzymi wpływ na krajobraz społeczny. Często też zapoczątkowują oddolne procesy, pewien rodzaj łańcucha zmian, które angażują całe społeczeństwo i je wzmacniają. Peter Drucker (Gendron 1996, s. 37) opisał proces tworzenia wartości społecznych w następujący sposób: Przedsiębiorca społeczny zmienia potencjał społeczeństwa. Oznacza to, że wpływ przedsiębiorczości społecznej zdecydowanie wykracza poza konkretne obszary zainteresowań danego przedsiębiorcy (np. niepełnosprawność, edukacja, kwestie kobiece czy środowisko naturalne) i wzmacnia społeczeństwo, umożliwiając zwiększenie jego wydajności. Nie dziwi więc fakt, że przedsiębiorczość społeczna budzi coraz większe zainteresowanie wśród naukowców i działaczy społecznych (Leadbeater 1997, Gentile 2002, Steyaert i Hjorth 2006) oraz osób z sektora prywatnego (Brinckerhoff 2000, Martin 2007). Według Mair, Robinsona i Hockertsa (2006, s. 1) w minionej dekadzie «przedsiębiorczość społeczna» stała się popularna na świecie jako «nowe zjawisko» zmieniające nasz sposób myślenia o tworzeniu wartości społecznych. Również Kramer (2005) twierdzi, że w ciągu ostatnich lat termin przedsiębiorca społeczny zwrócił uwagę wielkich fundacji i prywatnych

2 16 Wstęp osób oraz szybko rozprzestrzenił się w sektorze zajmującym się działalnością typu non-profit. Kim są przedsiębiorcy społeczni? Co jest takiego niezwykłego w ich podejściu? Jak oni działają? Wydaje się, że różnią się od wszystkich innych grup tego rodzaju, tj. działaczy społecznych, menedżerów do spraw odpowiedzialności społecznej biznesu (CSR) i zawodowych innowatorów (Bornstein i Davis 2010). W jaki sposób można zdefiniować tę różnicę? Takie właśnie analityczne pytania i skłaniające do refleksji odpowiedzi legły u podstaw niniejszej książki. Najlepszym punktem wyjścia może tu być fascynująca opowieść o pewnym utalentowanym, pełnym pasji człowieku, który ponad 300 lat temu postanowił zmienić status quo, przez co wprowadził w społeczeństwie amerykańskim wyraźne i daleko idące zmiany. W czasach gdy Stany Zjednoczone składały się jeszcze z trzynastu kolonii, pewien młody mężczyzna nie mógł pogodzić się z faktem, że w Nowym Świecie bardzo trudno było dostać książki, a tylko nieliczni potrafili czytać. Wierzył, że powszechna umiejętność pisania i czytania może zjednoczyć ludzi, a tym samym stanowić znaczącą siłę napędową zmian społecznych. Gdy miał piętnaście lat i pracował w drukarni swojego brata, pisał listy do lokalnej gazety, ale nigdy ich nie publikowano ze względu na młody wiek autora. Nie zraziło go to jednak, a silna chęć komunikowania się z opinią publiczną skłoniła go do wcielenia się we wdowę w średnim wieku i do używania pseudonimu. Wtedy listy zaczęto publikować, a entuzjastyczne odpowiedzi czytelników przybrały formę ożywionych dyskusji prowadzących do wymiany idei i ich rozpowszechniania. Rozważania te wywarły rzeczywisty wpływ na społeczeństwo i potwierdziły wiarę autora listów w rolę, jaką odgrywały pisanie, czytanie, dyskutowanie i wymiana pomysłów. W końcu zdemaskowano autora listów i zmuszono do odejścia z pracy. Pozbawiony źródła utrzymania przeprowadził się do Filadelfii. Nie potrafił jednak wyzbyć się głębokiego przekonania, że komunikowanie się za pośrednictwem słowa pisanego stanowi najskuteczniejsze narzędzie wprowadzania zmian. Był zdeterminowany zrobić coś wielkiego i znaczącego, aby wcielić tę ideę w życie. Mimo zetknięcia się z rzeczywistością, w której wbrew jego nadziejom nie było zainteresowania wdrażaniem górnolotnych idei i panował intelektualny ferment, doszedł do wniosku, że najpierw musi znaleźć sposób na pokonanie analfabetyzmu, na zaszczepienie w ludziach miłości do książek i co najważniejsze na pobudzenie aktywności intelektualnej. W końcu w 1727 roku w wieku 21 lat założył klub Junto (słownik Merriam-Webster definiuje tę nazwę jako grupę osób połączonych wspólnym celem ), którego członkowie stawiali sobie za cel samodoskonalenie, służbę dobru publicznemu oraz poszukiwania intelektualne. Klubowicze kupili w Anglii książki i inne materiały do czytania stanowiące w tamtych czasach towar deficytowy. Założyciel Junto zainspirował

3 Wstęp 17 ich do utworzenia pierwszej w Ameryce bezpłatnej wypożyczalni bibliotecznej stworzona przez czytelników i na ich użytek działała ona na zasadach demokratycznych, a książki wybierano ze względu na ich ogólną użyteczność dla jej członków. Ta zupełnie nowa koncepcja zrewolucjonizowała czynność czytania i zapoczątkowała spotkania poświęcone dyskutowaniu o czytanych książkach. W ciągu kilku lat przyjęto statut wypożyczalni Library Company of Philadelphia, która do dziś jest znana jako światowej klasy biblioteka naukowa, specjalizująca się w historii i kulturze Ameryki od XVII do XIX wieku. Stojąc na czele Junto, młody człowiek (nazwijmy go przedsiębiorcą społecznym) zapoczątkował proces rozwoju intelektualnego, a w konsekwencji także jego rozkwit, co ostatecznie wywarło silny wpływ na wielu mieszkańców Filadelfii. W końcu poprzez założenie Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego, które działa prężnie do dziś, zaszczepił idee Junto na terenie pozostałych kolonii. Jak wszyscy wiemy, instytucja wypożyczalni książek również przetrwała do naszych czasów. Niezwykłym mężczyzną, o którym mowa, był ojciec założyciel, autor, wydawca, wynalazca, naukowiec, przywódca polityczny, sygnatariusz Deklaracji niepodległości, mąż stanu, filozof i być może pierwszy amerykański człowiek renesansu Benjamin Franklin. Jego zasługi dla społeczeństwa były tak znaczne i wszechstronne, że można go uznać za prawdziwy fenomen. Franklin był urodzonym innowatorem: stworzył piorunochron, nową wersję szklanej harmoniki, tak zwany piec Franklina i okulary dwuogniskowe. Przyczynił się także do ulepszenia oświetlenia na ulicach miast. Nie można zapominać, że fascynacja Franklina innowacjami silnie wiązała się z czynnikiem społecznym, sam bowiem napisał, że wyniki jego prac mają służyć poprawie życia innych. Benjamin Franklin jest też twórcą oraz inicjatorem koncepcji prawnej podaj dalej, która zakładała, że za dobry uczynek należy odpłacić, czyniąc dobro innym ludziom. Koncepcja ta pozwalała na przekazywanie pieniędzy osobom trzecim, które z kolei mogły je wykorzystać do zaspokajania pewnych potrzeb społecznych. Ponadto za pośrednictwem Junto Franklin przyczynił się do powstania ochotniczych drużyn straży pożarnej, pierwszego szpitala publicznego, komisariatów policji oraz do wybrukowania dróg. Założył także uniwersytet w Pensylwanii. Pasja społeczna i niezliczone innowacje Benjamina Franklina stanowiły istotny wkład w kapitał kulturowy ludzkości (termin ten został wprowadzony dopiero 300 lat później). Klub Junto i wypożyczalnia książek działały na kilku poziomach innowacji społecznych. Według Mumforda (2002) pierwszy poziom stanowią bezpośrednie i łączne efekty innowacji; patrząc zaś głębiej, początkowe gromadzenie książek przez klub służyło nieformalnemu ukazaniu sposobu na wzajemne wzmacnianie się przedsiębiorstw dzięki wykorzystywaniu kreatywne-

4 18 Wstęp go myślenia. Gdyby taki model działania był rozpowszechniany, mógłby generować w społeczeństwie amerykańskim innowacje społeczne i kapitał kulturowy. Choć życiorys Benjamina Franklina jest niezwykły, szczególnie ze względu na jego ogromny wkład w kulturę Stanów Zjednoczonych oraz silny wpływ, jaki wywierał na bieżącą sytuację polityczną, warto przytoczyć historie także innych przedsiębiorców społecznych. Przykładowo: laureat pokojowej Nagrody Nobla z 2006 roku Muhammad Yunus udowodnił, że w Bangladeszu, który jest jednym z najbiedniejszych krajów na świecie, innowacje społeczne mogą zmieniać życie ludzi, nawet gdy niewielu z nich (o ile ktokolwiek) marzy jeszcze o lepszej przyszłości. Muhammad Yunus i jego Bank Grameen, którego hasłem przewodnim jest bankowość dla ubogich, oferują biednym kobietom mikrokredyty w formie kredytów odnawialnych, co umożliwia zakładanie własnych małych firm. Pomysł na prowadzenie takiej działalności zrodził się w 1976 roku i uruchomił proces masowego powstawania podobnych przedsiębiorstw na terenach rolniczych całego świata, zmieniając tym samym życie milionów ludzi i upowszechniając system mikrofinansów, a w rezultacie pomagając najbiedniejszym. Można by wymieniać wiele takich przełomowych innowacji społecznych, przy czym za niemal każdą z nich stoi zazwyczaj jakiś wizjoner, którego pasja, zaangażowanie, nowatorskie myślenie i przedsiębiorczość pozwalają na opracowanie i rozpowszechnienie sposobów na rozwiązywanie problemów społecznych z pozoru niemożliwych do pokonania (Bornstein 2004). Działania takich wizjonerów często wywołują efekt domina, co odróżnia ich od innych doskonałych liderów oraz innowatorów, w tym działaczy społecznych, biznesmenów i zawodowych innowatorów. Podstawowym wyzwaniem niniejszej książki jest uchwycenie właśnie tej różnicy. Popularność przedsiębiorczości społecznej wynika między innymi z tego, że jest coś interesującego i przyciągającego w samych przedsiębiorcach, a także w opowieściach o kierujących nimi przesłankach i o działalności tych osób. Przecież ci niezwykli ludzie mają genialne pomysły i z powodzeniem, wbrew wszelkim przeciwnościom, kreują nowe rozwiązania podnoszące jakość życia innych (Martin i Osberg 2007). Fascynacja opowieściami o przedsiębiorcach społecznych znajdujących rozwiązania z pozoru niedających się usunąć problemów jest zupełnie naturalna. Prawdopodobnie nie ma lepszego sposobu na opisanie praktycznych aspektów tego zjawiska niż prześledzenie konkretnych etapów postępowania tych ludzi sposobu myślenia, podejmowanych prób, wyciągania wniosków z porażek, znajdowania nowych rozwiązań i rozpowszechniania tych, które się sprawdziły i które wymagają często pokonywania przeszkód, takich jak sztywność istniejących struktur społecznych. Nicholls i Cho (2008) wskazują, że w literaturze poświęconej przedsiębiorczości społecznej autorzy skupiają się głównie na

5 Wstęp 19 konkretnych przykładach innowacyjnych działań, często odnosząc się do życiorysów bohaterskich przedsiębiorców społecznych. Prawdopodobnie właśnie tego powinniśmy oczekiwać ze względu na bardzo dużą różnorodność takich opowieści. Można je pogrupować według: 1) zagadnienia (m.in. sprawy kobiet, odnawialne źródła energii, ochrona środowiska, działalność na rzecz pokoju, rozwój obszarów wiejskich, zwalczanie handlu ludźmi, edukacja), 2) lokalizacji (np. ochrona zagrożonej kultury ludności zamieszkującej wysokie partie Himalajów, rozwój obszarów wiejskich w krajach postkomunistycznych, stwarzanie możliwości kształcenia dla dziewcząt w plemionach koczowniczych Masajów w Tanzanii, udostępnianie nowoczesnych technologii dzieciom wychowującym się w brazylijskich dzielnicach nędzy (favelas), ochrona lasów deszczowych w Kolumbii Brytyjskiej, zwalczanie handlu dziećmi w Azji), 3) statusu przedsiębiorcy społecznego i jego korzeni kulturowych (wykształcenie lub jego brak, stabilność finansowa lub skrajna nędza, pełna sprawność lub niepełnosprawność fizyczna, wiek i płeć). Opowieści te różnią się także pod względem dostępności środków i metod wykorzystywanych w konkretnych okolicznościach. Wielość tych elementów zarówno zwiększa nasze szanse na powodzenie przedsięwzięcia, którego się podejmujemy, jak i je zmniejsza. Wśród zalet tej różnorodności należy wymienić to, że opisywane sytuacje są fascynujące i barwne oraz często ocierają się o magię, ujawniając, w jaki sposób wyjątkowe jednostki znajdują genialne rozwiązania, będąc w pozornie beznadziejnej sytuacji i zaczynając od zera. Najpierw osoby te tworzą coś z niczego, a następnie to coś stopniowo rewolucjonizuje całą daną dziedzinę. Wadą jednak jest to, że zdystansowanie się od tych niezwykłych sytuacji i przyjęcie neutralnej postawy podczas ich analizowania może się okazać bardzo trudne. Wyzwanie to stanowiło kolejny argument przemawiający za napisaniem niniejszej książki. Podjęliśmy w niej próbę opracowania solidnych podstaw teoretycznych, zidentyfikowania kluczowych czynników decydujących o trwałości i nieodwracalności zmian, określenia specyficznych cech osobowości ułatwiających tego typu działania, uchwycenia dynamiki zmian społecznych inicjowanych przez przedsiębiorców społecznych i wreszcie opracowania planu działania dla tych, którzy chcieliby się zająć przedsiębiorczością społeczną. Uznaliśmy, że najlepszym wyjściem będzie omówienie pojęć i zilustrowanie ich przykładami, czyli połączenie teorii z praktyką, co zadecydowało o wyborze tytułu książki. Pomysł jej powstania zrodził się, gdy doszliśmy do wniosku, że udało nam się ustalić pewne niezmienne zasady rządzące tą zróżnicowaną i złożoną dziedziną. Odkrycie takich zasad wspólnych dla wszystkich przedsiębiorców społecznych było w znacznym stopniu możliwe dzięki połączeniu naszych praktycznych doświadczeń i wiedzy teoretycznej.

6 20 Wstęp Warto wspomnieć, że wszystkie przykłady opisane w niniejszej książce opierają się na indywidualnych wywiadach pogłębionych, które mają na celu ocenę kandydatów na członków organizacji Ashoka. Wywiady te przeprowadzał jeden z autorów Ryszard Praszkier (ich opis znajduje się w rozdziale 3). Przykłady zamieszczone w książce wybieraliśmy głównie spośród wspomnianych wywiadów, dlatego mamy przyjemność zaprezentować przedsiębiorców społecznych z Afryki, Ameryki, Azji i Europy. Niestety nie pozwoliły one na uwzględnienie równie chwalebnych osiągnięć innych wybitnych przedsiębiorców społecznych. Dla kogo przeznaczona jest ta książka? Pierwszym celem, jaki nam przyświecał, było zapełnienie luki istniejącej na rynku poprzez stworzenie opracowania dla słuchaczy studiów magisterskich i doktoranckich oraz słuchaczy ostatniego roku studiów licencjackich szczególnie zainteresowanych przedsiębiorczością społeczną oraz teorią i praktyką zmian społecznych. Jako podręcznik akademicki pozycja ta jest przeznaczona również dla socjologów, osób prowadzących badania z zakresu psychologii, socjologii oraz nauk społecznych i politycznych, a także dla studentów i specjalistów w dziedzinie zarządzania, biznesu i administracji publicznej. Ponadto niniejsza książka może być wykorzystywana jako podstawowy materiał na zajęciach z przedsiębiorczości społecznej i zmian społecznych, które znajdują się w programie studiów MBA oraz w ofercie uniwersyteckich kierunków zarządzania. Liczne inspiracje z przytaczanych przykładów i analiz zmian społecznych można wykorzystywać zarówno w sektorze pomocy społecznej, jak i w biznesie, przy czym obie te dziedziny stanowią potencjalny grunt dla wprowadzania zmian. W drugim przypadku chodzi o biznes, który charakteryzuje się świadomością społeczną podręcznik ten można traktować jako podstawowy materiał szkoleniowy z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu. Z kolei sektor społeczny będzie korzystał z użytecznych informacji na temat metodologii wprowadzania zmian społecznych. W niniejszej książce autorzy omawiają klasyczne definicje przedsiębiorczości społecznej, pięć najważniejszych wymiarów składających się na syndromatyczną koncepcję tego zjawiska, a następnie streszczenie różnych akademickich i teoretycznych podejść do zmian społecznych, w tym socjologicznych, psychologicznych, mających źródła w filozofii greckiej, w teorii złożoności, teorii sieci społecznych i teorii kapitału społecznego. W dalszej części opisane są wyniki badań, które stanowią potwierdzenie faktu, że przedsiębiorcy społeczni ułatwiają wprowadzanie trwałych oddolnych zmian społecznych, co zachęca nas do zadawania pytań dotyczących tego, w jaki sposób działają, jakie cechy

7 Wstęp 21 osobowości są do tego niezbędne oraz z jakim modelem przywództwa mamy do czynienia. Następnie przedstawiamy nowy dynamiczny opis przedsiębiorczości społecznej uzupełniony rozważaniami na temat sposobu, w jaki zjawisko to wyglądało w przeszłości i jakie są przewidywania co do jego przyszłości. Na koniec w kilku załącznikach omówione zostają także aspekty praktyczne (jak zapowiada tytuł książki). W Części I czytelnicy zapoznają się ze zjawiskiem przedsiębiorczości społecznej opisanym na podstawie dwóch przypadków, które pozwalają się zorientować, jak wygląda rzeczywistość przedsiębiorcy społecznego. W rozdziale 1 znajdują się definicje przedsiębiorczości społecznej, w rozdziale 2 jej kluczowe wymiary, a w rozdziale 3 rozważania na temat praktycznych aspektów identyfikowania przedsiębiorców społecznych i odróżniania ich od innych działaczy społecznych. Część II zawiera opis dynamiki zmian społecznych. W rozdziale 4 znajduje się przegląd teorii dotyczących zmian społecznych, a w rozdziale 5 opis teorii złożoności i teorii układów dynamicznych w odniesieniu do takich zmian. Rozdział 6 jest poświęcony teorii wyłaniania społecznego (emergencji). Tematem Części III jest kapitał społeczny budowany przez przedsiębiorców społecznych. W rozdziale 7 i 8 znajduje się bardziej szczegółowy opis pojęć kapitału społecznego i sieci społecznych, a w rozdziale 9 analiza cech osobowości, które wspierają proces tworzenia przedmiotowego kapitału. W Części IV analizowany jest wyjątkowy model przywództwa wykorzystywany przez przedsiębiorców społecznych. W rozdziale 10 z prezentacji teorii układów dynamicznych wyłania się nowy opis przedsiębiorczości społecznej; w ten sposób wprowadzamy nowy model przywództwa, który zaczyna się właśnie kształtować (rozdział 11). Czytelnik będzie mógł zapoznać się z praktycznymi aspektami tego modelu w rozdziale 12 przedstawiającym innowacyjne metody stosowane przez przedsiębiorców społecznych przy rozwiązywaniu trudnych i uporczywych problemów społecznych oraz sytuacji konfliktowych. W Epilogu przedstawione zostaną przykłady przedsiębiorczości społecznej z przeszłości oraz pewne rozważania na temat trendów, które mogą się pojawić w tej dziedzinie w przyszłości. Książkę kończy podsumowanie zawartych w niej tez. Zalecenia wyjaśniające, jak zostać przedsiębiorcą społecznym, wymieniamy w załączniku 1, w załączniku 2 i 3 zaś przedstawiamy opis praktycznego zastosowania kryteriów przedsiębiorczości społecznej.

8

9 Podziękowania Na początku chcielibyśmy wyrazić głęboką wdzięczność przedsiębiorcom społecznym, którzy stanowili główne źródło informacji zawartych w niniejszej książce. Nie bylibyśmy w stanie jej napisać, gdyby nie możliwość m.in. wysłuchania rozważań i pomysłów tych osób, odbycia wizyt w miejscach realizacji ich programów oraz przejęcia lub zapożyczenia ich stylu myślenia i eleganckiego sposobu rozwiązywania problemów. Duży wpływ na treść naszej książki miał założyciel organizacji Ashoka i jej dyrektor generalny William Drayton, który prawdopodobnie nie wie nawet, jak wielkie znaczenie miały jego komentarze wygłaszane podczas dyskusji oraz dla jak wielu naszych pomysłów był on inspiracją. Sformułowanie części tych pomysłów było możliwe dzięki rozmowom z wieloma innymi członkami Ashoki, z przedstawicielami jej zarządu i z jej przyjaciółmi. Chcielibyśmy podziękować bardzo wielu osobom, ale w szczególności: Williamowi Carterowi, Celii Cruz, Carol Grodzins, Rogerowi Harrisonowi, Paulowi Hermanowi, Ewie Konczal, Shawnowi MacDonaldowi, Lucy Perkins, Beverly Schwartz i Dianie Wells. Owocne dyskusje z członkami grupy naukowej z Ośrodka Badania Układów Złożonych pomogły nam w doprecyzowaniu niektórych koncepcji. Szczególny wkład wniosła tu Agata Zabłocka-Bursa, która jest współautorką części powoływanych w książce kwestionariuszy. Wyniki jej badań terenowych potwierdziły nasze hipotezy na temat sieci społecznych. Chcielibyśmy także podziękować naszym przyjaciołom, którzy udzielali nam cennych rad podczas powstawania książki. Niezastąpionym mentorem okazał się przede wszystkim fizyk i analityk biznesowy dr Zbigniew Bish Turlej, którego zdrowy sceptycyzm nie pozwalał nam stracić z oczu obranego celu oraz pomagał unikać pomyłek przy opisywaniu sposobu funkcjonowania sieci społecznych i systemów telekomunikacyjnych. Dziękujemy także Shawnowi

10 24 Podziękowania MacDonaldowi, Paulowi Hermanowi i Davidowi Bréemu za przemyślane uwagi oraz informacje zwrotne. Za zrealizowanie niniejszego przedsięwzięcia otrzymaliśmy wsparcie z projektu QLectives w ramach programu Komisji Europejskiej Przyszłe i powstające technologie (FP7-COSI-ICT, grant numer ). Wreszcie chcielibyśmy wyrazić głęboką wdzięczność naszej redaktorce Maxine Gold, której umiejętności, a także uwagi i sugestie przyczyniły się do nadania książce ostatecznego kształtu.

11 Część I. Przedsiębiorczość społeczna

12

13 Wprowadzenie Istnieje pewna grupa ludzi, którzy czerpią ogromną satysfakcję z podejmowania się rzeczy niemożliwych i realizowania tych misji z powodzeniem. Poprzez takie działania udaje im się zmieniać świat w zaskakujący niekiedy sposób. Ludzie ci należą do rzadkości, gdy więc dowiadujemy się o nich i ich zdumiewających osiągnięciach, odkrywamy, że nie poddają się łatwej klasyfikacji ani definicji: mogą oni pochodzić z obszarów wiejskich lub miejskich, z krajów rozwijających się lub z państw uprzemysłowionych, z dużych miast lub z odległych zakątków, z plemienia Gurkhów zamieszkującego Himalaje lub z plemienia Masajów z Afryki Wschodniej. Mogą to być znane postacie, takie jak laureat pokojowej Nagrody Nobla z 2006 roku Muhammad Yunus czy po prostu nieznani nauczyciele z małych wiosek. Rodzą się więc pytania: skoro ludzie ci tworzą tak zróżnicowaną grupę, na podstawie jakiej wspólnej cechy można ich zaklasyfikować do jednej kategorii? Co sprawia, że różnią się od innych działaczy społecznych? Takie właśnie kwestie omówiono w niniejszej książce. W tej części przedstawiono koncepcje przedsiębiorczości społecznej. Na początku zaprezentowane zostaną dwa przypadki ilustrujące sposób, w jaki pasja, zaangażowanie, kreatywność i zaradność jednego przedsiębiorcy społecznego mogą zmienić cały kraj lub jakąś dziedzinę. Munir Hasan (Bangladesz): zwiększanie znaczenia matematyki w Bangladeszu i zachęcanie młodzieży do udziału w międzynarodowych olimpiadach matematycznych Pochodzący z Bangladeszu Munir Hasan zawsze marzył o tym, aby jego rodacy (w większości niezbyt biegli w dziedzinie matematyki) stali się światowej klasy specjalistami z zakresu zaawansowanej matematyki, którzy z czasem reprezentowaliby swój kraj na międzynarodowych olimpiadach matematycz-

14 28 Część I. Przedsiębiorczość społeczna Ilustracja 1. Festiwal matematyczny, sesja otwartych pytań do nauczycieli nych 1. Munir Hasan wpadł na taki pomysł jako młody pracownik naukowy. Działania w tym zakresie rozpoczął od przeprowadzenia rozmów z osobami, które zidentyfikował jako kluczowych graczy, czyli z nauczycielami, rodzicami, uczniami i władzami szkolnymi. Napotkał duży opór, a żaden z rozmówców nie uznał idei ulepszania czy też doskonalenia nauczania matematyki za wartą rozważenia. Pomysłem tym nie zainteresowały się ani środowiska oświatowe, ani wydawnictwa, które odmawiały publikowania podręczników do matematyki, twierdząc, że nie jest to opłacalne. Próbując zmotywować ludzi w drodze bezpośredniego kontaktu oraz propagując odgórne programy rządowe, Munir Hasan poniósł więc porażkę na dwóch frontach. Mimo to nadal nie rezygnował z wyzwania, jakim było wzbudzenie zainteresowania rodaków matematyką przedmiotem, którego nikt nie chciał studiować. Munir Hasan radykalnie zmienił swoje pierwotne podejście polegające na forsowaniu swojej idei wśród niechętnych jej studentów i nauczycieli. Zamiast tego zastosował innowacyjne rozwiązanie i postanowił traktować tę kwestię w duchu współpracy. Zaczął organizować festiwale matematyczne znane jako olimpiady matematyczne Bangladeszu, w ramach których uczniowie rywalizo- 1 Zob.

15 Wprowadzenie 29 Ilustracja 2. Atrakcje festiwalu matematycznego wali z sobą w konkursach regionalnych i ogólnokrajowych. Dzień przed rozpoczęciem właściwego współzawodnictwa uczestnicy spotykali się oraz brali udział we wspólnych zabawach i śpiewach. Następnego dnia zaś mogli swobodnie dyskutować z nauczycielami na temat zagadnień matematycznych, co było zupełnie nowym zjawiskiem w postkolonialnym, autorytarnym systemie edukacyjnym. Swobodna atmosfera motywowała uczniów, nauczycieli i przedstawicieli władz lokalnych, którzy dostrzegli w tym wydarzeniu doskonałą okazję do pokazania się w mediach. Opinie o festiwalach przyciągnęły uwagę rodziców, dyrektorów szkół i potencjalnych darczyńców wspierających programy oświatowe. Inne szkoły wkrótce także chciały organizować swoje festiwale, pomysł więc przyjął się wkrótce w całym kraju. Wtedy Munir Hasan postanowił skupić się na całym społeczeństwie i przekonał wydawców kilku najważniejszych dzienników do publikowania na ich łamach ciekawych zagadek matematycznych. Idea ta spotkała się z dużym zainteresowaniem i w ciągu kilku miesięcy sekcja poświęcona zagadkom rozrosła się do takich rozmiarów, że przekształcono ją w odrębny dodatek do czasopism. W ciągu kilku lat matematyką zainteresował się cały Bangladesz. Coraz więcej szkół i środowisk zaczęło zachęcać do udziału w olimpiadach

16 30 Część I. Przedsiębiorczość społeczna Ilustracja 3. Munir Hasan na festiwalu matematycznym matematycznych na wszystkich poziomach edukacji. Ponadto nauczyciele innych przedmiotów (np. biologii) zaczęli organizować festiwale i olimpiady poświęcone ich dziedzinom. Dzięki rosnącemu popytowi kwitł rynek podręczników do matematyki, a zagadki matematyczne stały się elementem obowiązkowym na łamach prasy. Dodatkowo Munir Hasan założył także organizację zrzeszającą nauczycieli, której członkowie w ramach wzajemnej pomocy mogli doskonalić umiejętności pedagogiczne. Poza tym nowo powstałe stowarzyszenie studentów wolontariuszy pomagało przy organizacji festiwali i olimpiad. Te nowe przedsięwzięcia w rezultacie doprowadziły do zmian w całym bangladeskim systemie edukacji, a marzenie Munira Hasana w końcu się spełniło, gdyż przedstawiciele jego kraju zaczęli brać udział w Międzynarodowej Olimpiadzie Matematycznej 2. W 2009 roku dwóm studentom udało się nawet wrócić z brązowymi medalami z edycji olimpiady odbywającej się w Bremie w Niemczech. 2 Zob.

17 Wprowadzenie 31 Steve Bigari (Stany Zjednoczone): inspirowanie obywateli znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej do realizowania się w sferze zawodowej W amerykańskim mieście Colorado Springs w stanie Colorado firma McDonald s borykała się z poważnym problemem, jakim był wysoki wskaźnik nieobecności w pracy nowo zatrudnionych osób o niskich dochodach, absencje zaś wynikały z trudności pracowników w życiu osobistym. Zjawisko to jednocześnie było zazwyczaj źródłem stałej i kosztownej fluktuacji kadr, co dla pozbawionych pracy osób i ich rodzin oznaczało problemy finansowe związane z ciągłymi powrotami do stanu bezrobocia. Wynikający z tego brak stabilności często negatywnie wpływał na dzieci, ponieważ sprawiał, że porzucały one naukę i wybierały życie, w którym rządziły narkotyki i przestępczość. Zrozumiałe jest, że próby przekonywania pracodawców, aby nie zwalniali takich pracowników, kończyły się fiaskiem, gdyż twierdzili oni, że zbyt często nie mogli na te osoby liczyć: odebrali zbyt wiele telefonów z informacją o nieobecności z powodu awarii samochodu lub choroby dziecka. Firma tak często miała do czynienia z tego rodzaju sytuacjami, że jej negatywne reakcje stały się normą. Obserwując ten powtarzający się scenariusz, ceniony i obiecujący franczyzobiorca firmy McDonald s Steve Bigari 3 postanowił rozwiązać ten problem z korzyścią zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Bigari nie chciał się pogodzić z tym, że z powodu niewielkich dostępnych środków i braku zaradności zatrudnieni o niskich dochodach nie mieli innego wyjścia, jak tylko rezygnować z pracy, czego tragiczne konsekwencje były bezpośrednio widoczne. Jako menedżer jednocześnie doskonale zdawał sobie sprawę z tego, ile pieniędzy marnuje się na ciągłe pozyskiwanie nowego personelu i jego szkolenie. Początkowo działania Steve a Bigariego napotkały silny opór ze strony przyjaciół i współpracowników, którzy powtarzali, by dał sobie z tym spokój. Twierdzili, że tacy pracownicy będą zawsze tracili pracę i nic nie można na to poradzić. Nie zraziło to jednak Bigariego: samodzielnie podjął się zbadania problemu oraz rozwiązania go poprzez wprowadzenie radykalnych zmian w zakresie radzenia sobie z konfliktowymi sytuacjami. Całkowicie zmodyfikował więc sposób podejścia do pracowników dzwoniących z informacją o trudnościach osobistych. Gdy ktoś twierdził, że np. nie może przyjść do pracy z powodu awarii samochodu, rozmowę telefoniczną kierowano do głównego menedżera, który widząc świetną okazję do zmiany sytuacji na lepsze, informował pracownika, że niezwłocznie wyśle kogoś, aby mu pomógł. Dodatkową korzyścią płynącą z takiej postawy było to, że pracownik uczył się rozwiązywać takie problemy w przyszłości. Równie konstruktywnie Steve Bigari postępował, gdy ktoś go informował, że jest chory. Zainicjował stworzenie sieci lokalnych organizacji 3 Zob.

18 32 Część I. Przedsiębiorczość społeczna Ilustracja 4. Steve Bigari pozarządowych, tzw. społecznych systemów udzielania pomocy w nagłych wypadkach, których zadaniem było uczenie ludzi, jak radzić sobie w takich sytuacjach. Ponadto zawarł porozumienia z warsztatami samochodowymi, gdzie pracownikom nisko opłacanym udzielano zniżek. Największą jednak zmianą było radykalne zmodyfikowanie sposobu, w jaki menedżer reagował na telefony pracowników dzwoniących z informacją o zaistniałych problemach. Tego rodzaju zasadnicze przemiany przynosiły efekty na dwóch płaszczyznach: po pierwsze, pracownicy z łatwością uczyli się nowych technik pokonywania trudności, a wskaźnik nieobecności wyraźnie spadł; po drugie, dłuższa współpraca ze stałym personelem doprowadziła do wzrostu zysków firmy. Strategia, która przynosiła wszystkim korzyści, motywowała inne osoby działające w organizacji do stosowania tego podejścia. Dalekosiężnym skutkiem tych zmian było to, że wiele osób, które zgodnie z określeniem Steve a Bigariego były na krawędzi zwolnienia, zostało cenionymi menedżerami i szybko awansowało. Względnie niewielkie pozytywne wsparcie udzielone im niedługo po zatrudnieniu oraz szkolenie ograniczone do minimum wystarczyły, aby zmobilizować ich do nauki i rozwoju zawodowego. W rezultacie ludzie ci stali się najbardziej lojalnymi i oddanymi pracownikami firmy.

19 Wprowadzenie 33 Ilustracja 5. Szkolenie w siedzibie organizacji America s Family Jako menedżer Steve Bigari dzięki zastosowaniu opisanego podejścia mógł z czasem pochwalić się dobrymi wynikami finansowymi. W ten sposób zachęcił wiele innych amerykańskich firm do przyjęcia podobnego systemu. Gdy pracodawcy przejęli kontrolę nad rozwiązywaniem problemów przyczyniających się do niewydajności ich pracowników, zaklęty krąg ubóstwa został przerwany. Pracownicy otrzymali pomoc, która miała im zapewnić stabilizację w życiu prywatnym i umożliwić rozwijanie umiejętności niezbędnych do starania się o awans społeczny do klasy średniej. Steve Bigari zapoczątkował więc zupełnie nowe podejście polegające na traktowaniu porażek jako okazji do nauki i rozwoju, a nie jak wcześniej do zwalniania ludzi. Ten nieoceniony przedsiębiorca założył organizację typu non-profit America s Family 4 i opracował innowacyjny plan zapewniania ubezpieczenia zdrowotnego pracownikom o niskich dochodach. Bigariemu udało się przekonać przedstawicieli społecznych ośrodków zdrowia, świadczących drogie usługi z zakresu pomocy medycznej udzielanej w nagłych wypadkach, do stworzenia programu Zdrowa siła robocza (Healthy Workforce), w ramach którego 4 Zob.

20 34 Część I. Przedsiębiorczość społeczna kładziono szczególny nacisk na profilaktykę i edukację zdrowotną. Program ten opłacany jest ze stworzonego przez Bigariego systemu potrąceń z wynagrodzenia oraz wyrównań przez pracodawcę. W ten sposób pracownicy zyskali dostęp do opieki zdrowotnej w przystępnej cenie, a społeczne ośrodki zdrowia nowe źródło dochodów. Dodatkowa korzyść wiązała się z tym, że program realizowany przez te ośrodki promował profilaktykę i dbałość o zdrowie, co spowodowało, że częstotliwość korzystania przez pracowników ze świadczonych przez nie kosztownych usług znacznie spadła. Dzięki współpracy ze Steve em Bigarim i jego organizacją setki pracowników było stać na zakup komputera, na zapewnienie dzieciom opieki, a całej rodzinie miejsca zamieszkania, na bezpieczny transport i na kształcenie się za pośrednictwem internetu. Klienci organizacji America s Family mogą kupować tanie komputery w ramach programu potrąceń z wynagrodzenia, przez co płacą tylko połowę ceny sprzętu, przy czym otrzymują dodatkowo darmowy dostęp do internetu. Wspomniana organizacja współpracowała też niedawno z grupami obywatelskimi i rządowym podmiotem odpowiedzialnym za politykę mieszkaniową przy budowie hotelu składającego się ze 100 lokali, który miał zapewniać zainteresowanym tanie przejściowe zakwaterowanie. America s Family utrzymuje także kontakty ze sprzedawcami samochodów i bankami, starając się stworzyć swoim klientom warunki do zaciągania kredytów i pożyczek oraz udostępniając im kursy internetowe z rachunkowości osobistej, na których uczą się, jak spłacać należności. Do 2006 roku wszystkich 1200 klientów organizacji America s Family miało dostęp do mieszkań, opieki nad dziećmi, samochodów i poczty elektronicznej w przystępnej cenie. Wielu zrezygnowało z dotowanych ubezpieczeń zdrowotnych i wykupiło sobie prywatne polisy. Po roku korzystania z programu organizacji zyski czterech firm wzrosły o 300 tysięcy dolarów, a wskaźnik fluktuacji kadr spadł o 63%, przy czym o dodatkowe 29% w kolejnym roku. America s Family przekroczyła już granice miasta Colorado Springs i prowadzi działalność w Dallas w stanie Teksas i w Denver w stanie Colorado. Tego rodzaju inspirujące i fascynujące opowieści o przedsiębiorcach społecznych rodzą pytanie, w jaki sposób udaje im się osiągać tak niesamowite wyniki. Jakie metody i cechy odróżniają tych ludzi od innych wybitnych liderów? Jakie pojęcia najlepiej opisują to wyjątkowe podejście? W trzech kolejnych rozdziałach podjęto próbę odpowiedzi na te pytania. Rozdział 1 poświęcono omówieniu istniejących definicji przedsiębiorczości społecznej ze wskazaniem na to, jak można je zastosować do przypadków Munira Hasana i Steve a Bigariego. Bazując na tych definicjach, w rozdziale 2 wprowadzono pojęcia pięciu podstawowych wymiarów przedsiębiorczości społecznej, a w rozdziale 3 przeanalizowano praktyczne aspekty identyfikowania i wyróżniania cech charakteryzujących przedsiębiorcę społecznego.

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA TEORIA I PRAKTYKA RYSZARD PRASZKIER ANDRZEJ NOWAK Warszawa 2012 Spis treści Przedmowa (prof. Janusz Czapiński)...................... 7 Słowo wstępne do wydania polskiego.....................

Bardziej szczegółowo

ROZWIĄZANIA NAJWIĘKSZYCH ŚWIATOWYCH WYZWAŃ SPOŁECZNYCH, ŚRODOWISKOWYCH I EKONOMICZNYCH. MOŻLWOŚĆ BYCIA LIDEREM OD WCZESNEGO WIEKU

ROZWIĄZANIA NAJWIĘKSZYCH ŚWIATOWYCH WYZWAŃ SPOŁECZNYCH, ŚRODOWISKOWYCH I EKONOMICZNYCH. MOŻLWOŚĆ BYCIA LIDEREM OD WCZESNEGO WIEKU Szkoły z mocą zmieniania świata, nowy program mający na celu identyfikowanie, łączenie oraz wspieranie zespołów szkół, szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich w Polsce, które pomagają dzieciom stawać

Bardziej szczegółowo

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZNA TEORIA I PRAKTYKA RYSZARD PRASZKIER ANDRZEJ NOWAK Zamów książkę w księgarni internetowej wydanie II Warszawa 2015 Tytuł oryginału Social Entrepreneurship: Theory and Practice

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces!

Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces! Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces! Obecnym i przyszłym przedsiębiorcom, którzy codziennie walczą o lepszy byt dla siebie i rodziny, i o lepszy świat. W książce

Bardziej szczegółowo

Przewodnik po przedsiębiorczości społecznej dla nastolatków Skrypt dla nauczyciela

Przewodnik po przedsiębiorczości społecznej dla nastolatków Skrypt dla nauczyciela Zrób coś dobrego! Przewodnik po przedsiębiorczości społecznej dla nastolatków Skrypt dla nauczyciela Publikacja przygotowana przez Stowarzyszenie W stronę dziewcząt przy wsparciu finansowym Biura Edukacji

Bardziej szczegółowo

Raport z badań ankietowych uczestników zajęć w ramach projektu Tydzień próby - mój sposób na rozwój zrównoważony

Raport z badań ankietowych uczestników zajęć w ramach projektu Tydzień próby - mój sposób na rozwój zrównoważony Raport z badań ankietowych uczestników zajęć w ramach projektu Tydzień próby - mój sposób na rozwój zrównoważony Opracowanie: Agata Rudnicka Łódź 2014 1 Badania ankietowe przeprowadzone zostały we wrześniu

Bardziej szczegółowo

MODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA

MODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA MODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA JAKO NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE ZARZĄDZANIE PLACÓWKĄ ZARZĄDZANIE PO WROCŁAWSKU prof. UWr Kinga Lachowicz-Tabaczek Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, HR Projekt Wrocław

Bardziej szczegółowo

Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski

Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Dr inż. MBA Janusz Marszalec Centrum Edisona, Warszawa 8 kwietnia 2014

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy MSPEI

Koncepcja pracy MSPEI Międzynarodowa Szkoła Podstawowa Edukacji Innowacyjnej w Łodzi to Szkoła Kompetencji Kluczowych posiadająca i rozwijająca nowatorskie spojrzenie na kształtowanie postaw i umiejętności zgodnie z Europejskimi

Bardziej szczegółowo

Kwestionariusz dla :

Kwestionariusz dla : Wsparcie Przedsiębiorczości Społecznej w Europie Kwestionariusz dla : osób prowadzących przedsiębiorstwa społeczne ekspertów/trenerów z obszaru ekonomii społecznej, przedsiębiorczości i zarządzania osób

Bardziej szczegółowo

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Zapraszam na szkolenie on line prezentujące dwie nowoczesne metody pracy: coaching i mentoring. Idea i definicja coachingu Coaching,

Bardziej szczegółowo

Wsparcie procesu zarządzania zmianą- praca na postawach oraz wartościach na przykładzie programu ABS w Veolii Energii Warszawa

Wsparcie procesu zarządzania zmianą- praca na postawach oraz wartościach na przykładzie programu ABS w Veolii Energii Warszawa Wsparcie procesu zarządzania zmianą- praca na postawach oraz wartościach na przykładzie programu ABS w Veolii Energii Warszawa Dariusz Zawisza, Dyrektor HR, Członek Zarządu Kontekst i wyzwanie Veolia Energia

Bardziej szczegółowo

Konkurs Dobrych Praktyk Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy. Bezpieczni na starcie, zdrowi na mecie. Zaproszenie do składania wniosków

Konkurs Dobrych Praktyk Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy. Bezpieczni na starcie, zdrowi na mecie. Zaproszenie do składania wniosków Bezpieczeństwo i zdrowie w pracy dotyczy każdego. Jest dobre dla ciebie. Dobre dla firmy. Bezpieczni na starcie, zdrowi na mecie Promowanie zrównoważonego życia zawodowego #EUhealthyworkplaces www.healthy-workplaces.eu

Bardziej szczegółowo

Ezine 4. Zapraszamy do współpracy. Małe przypomnienie, czym jest CEO? CEO Kurs szkoleniowy CEO Multiplayer event w Szczecinie...

Ezine 4. Zapraszamy do współpracy. Małe przypomnienie, czym jest CEO? CEO Kurs szkoleniowy CEO Multiplayer event w Szczecinie... Ezine 4 Zapraszamy do współpracy Zachęcemy do odwiedzenia naszej strony internetowej: www.ceo-project.eu Naszego Facebooka oraz LinkedIn Kto jest zaangażowany? Małe przypomnienie, czym jest CEO?... 2 CEO

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie kompetencjami

Zarządzanie kompetencjami Zarządzanie kompetencjami Zarządzanie kompetencjami reprezentuje jeden z najnowszych nurtów zarządzania zasobami ludzkimi. Jako datę początku zainteresowania zarządzaniem kompetencjami w literaturze wskazuje

Bardziej szczegółowo

KWESTIONARIUSZ ANKIETY

KWESTIONARIUSZ ANKIETY KWESTIONARIUSZ ANKIETY Płeć: Kobieta Mężczyzna Wiek: 18-25 lat 26-30 lat 31-35 lat 36-40 lat 41-50 lat powyżej 50 lat Okres prowadzenia przedsiębiorstwa: do 1 roku 1-3 lata 3-10 lat 10-20 lat powyżej 20

Bardziej szczegółowo

British American Tobacco Polska. Biznes, Nauka i CSR

British American Tobacco Polska. Biznes, Nauka i CSR British American Tobacco Polska Biznes, Nauka i CSR Akademia Augustowska British American Tobacco Polska Firma obecna w Polsce od 1991 roku a od 1997 pod nazwą British American Tobacco Polska W 2008 roku

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKIE ASPEKTY EDUKACJI SZKOLNEJ

EUROPEJSKIE ASPEKTY EDUKACJI SZKOLNEJ EUROPEJSKIE ASPEKTY EDUKACJI SZKOLNEJ Elżbieta Leszczyńska Wielkopolski Kurator Oświaty Poznań, 4 października 2018 r. AKSJOLOGICZNE UJĘCIE PROCESÓW NAUCZANIA I WYCHOWANIA PARADYGMAT ROZWOJOWY PARADYGMAT

Bardziej szczegółowo

Milena Rokiczan Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

Milena Rokiczan Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Współpraca Biznes NGO: stan wiedzy, dotychczasowe doświadczenia, postawy i oczekiwania Milena Rokiczan Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Plan prezentacji Plan prezentacji O czym będzie mowa? 1. Informacje

Bardziej szczegółowo

WYBÓR ZAWODOWY GIMNAZJALISTY. wyboru szkoły i zawodu?

WYBÓR ZAWODOWY GIMNAZJALISTY. wyboru szkoły i zawodu? WYBÓR ZAWODOWY GIMNAZJALISTY Jak przygotować dziecko do właściwego Jak przygotować dziecko do właściwego wyboru szkoły i zawodu? RYNEK PRACY XXI WIEKU Wymagania rynku pracy: Kształtowanie u uczniów umiejętności

Bardziej szczegółowo

Rekomendacje. dotyczące zakresu kompleksowego kursu szkoleniowego dla potencjalnych wolontariuszy powyżej 50 roku życia

Rekomendacje. dotyczące zakresu kompleksowego kursu szkoleniowego dla potencjalnych wolontariuszy powyżej 50 roku życia Rekomendacje dotyczące zakresu kompleksowego kursu szkoleniowego dla potencjalnych wolontariuszy powyżej 50 roku życia Ways to enhance active aging through volunteering WEActiveVol Erasmus+ Strategic Partnership

Bardziej szczegółowo

Rozwijanie twórczego myślenia uczniów

Rozwijanie twórczego myślenia uczniów Rozwijanie twórczego myślenia uczniów Przygotowanie do konkursów przedmiotowych i tematycznych Oprac. Anna Szczepkowska-Kirszner Szkoła Podstawowa nr 3 we Włodawie Rok szkolny 2011/2012 tytuł laureata

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA PRZYSZŁOŚCI w skrócie!

AKADEMIA PRZYSZŁOŚCI w skrócie! AKADEMIA PRZYSZŁOŚCI w skrócie! Witaj w AKADEMII PRZYSZŁOŚCI Cieszę się, że aplikujesz, by zostać wolontariuszem AKADEMII PRZYSZŁOŚCI. Misją AKADEMII jest inspirowanie do wzrastania, by każdy wygrywał

Bardziej szczegółowo

W otwartej Europie wszystkie języki są ważne

W otwartej Europie wszystkie języki są ważne W otwartej Europie wszystkie języki są ważne www.valuemultilingualism.org Tytuł: Dziennik Czas realizacji: 1 godzina lekcyjna na wprowadzenie do zadania Czas na wykonanie zadania określony przez nauczyciela

Bardziej szczegółowo

Talenty XXI w. Idea projektu a rozwój miasta Białegostoku i województwa podlaskiego. Adam Walicki

Talenty XXI w. Idea projektu a rozwój miasta Białegostoku i województwa podlaskiego. Adam Walicki Talenty XXI w. Idea projektu a rozwój miasta Białegostoku i województwa podlaskiego Adam Walicki Chris Johnson Firmy będą coraz bardziej inwestowały w kapitał ludzki, który już teraz staje się głównym

Bardziej szczegółowo

Na drabinę wchodzi się szczebel po szczebelku. Powolutku aż do skutku... Przysłowie szkockie

Na drabinę wchodzi się szczebel po szczebelku. Powolutku aż do skutku... Przysłowie szkockie Na drabinę wchodzi się szczebel po szczebelku. Powolutku aż do skutku... Przysłowie szkockie Wiele osób marzy o własnym biznesie... Ale często brak im odwagi na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.

Bardziej szczegółowo

rola kół naukowych w badaniach i procesie dydaktycznym

rola kół naukowych w badaniach i procesie dydaktycznym Drugiego dnia Ogólnopolskiej Konferencji Kół Naukowych tj. 22 października 2004 roku, przeprowadzono panel dyskusyjny, którego tematem była rola kół naukowych w badaniach i procesie dydaktycznym. Prowadzącym

Bardziej szczegółowo

1. ŹRÓDŁA WIEDZY O ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIU ORAZ JEJ DOTYCHCZASOWY ROZWÓJ

1. ŹRÓDŁA WIEDZY O ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIU ORAZ JEJ DOTYCHCZASOWY ROZWÓJ Władysław Kobyliński Podstawy współczesnego zarządzania Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi Łódź - Warszawa 2004 SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE... 7 1. ŹRÓDŁA WIEDZY O ORGANIZACJI

Bardziej szczegółowo

Wystąpienie na temat przedsiębiorczości. Temat: Hossa w szkole, czyli o kształtowaniu postaw przedsiębiorczości u uczniów.

Wystąpienie na temat przedsiębiorczości. Temat: Hossa w szkole, czyli o kształtowaniu postaw przedsiębiorczości u uczniów. Wystąpienie na temat przedsiębiorczości. Temat: Hossa w szkole, czyli o kształtowaniu postaw przedsiębiorczości u uczniów. Elżbieta Wiśniowska Szybki start daje przewagę Projekt współfinansowany ze środków

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie kierunku. Krzysztof Markowski

Wyznaczanie kierunku. Krzysztof Markowski Wyznaczanie kierunku Krzysztof Markowski Umiejętność kierowania sobą 1. Zdolność wyznaczania kierunku działań Wyznaczanie kierunku działań (1) a) Świadomość własnej misji b) Wyznaczenie sobie celów Wyznaczanie

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08 Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.

Bardziej szczegółowo

YOUTH BUSINESS POLAND

YOUTH BUSINESS POLAND YOUTH BUSINESS POLAND OPIS IV EDYCJI PROGRAMU MENTORINGOWO- SZKOLENIOWEGO Organizatorzy i Współorganizatorzy: Patroni honorowi: PROGRAM YOUTH BUSINESS POLAND Youth Business Poland jest częścią The Prince

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie usługami. Projektowanie i wdrażanie Bill Hollins, Sadie Shinkins

Zarządzanie usługami. Projektowanie i wdrażanie Bill Hollins, Sadie Shinkins Zarządzanie usługami. Projektowanie i wdrażanie Bill Hollins, Sadie Shinkins Usługi odgrywają istotną rolę w gospodarce krajów rozwiniętych. W Europie i USA już 80% pracowników jest zatrudnionych w tym

Bardziej szczegółowo

Model planowania marketingowego

Model planowania marketingowego Wprowadzenie Model planowania marketingowego 1. Gromadzenie informacji 6. Pomiar wyników Budowanie świadomości 7. Reklama i promocja 8. Tradycyjne środki przekazu 9. Public relations 10. Marketing interaktywny

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialna Przedsiębiorczość

Odpowiedzialna Przedsiębiorczość Odpowiedzialna Przedsiębiorczość Czym są warsztaty: Odpowiedzialna Przedsiębiorczość To cykl spotkań, które skupione wokół zagadnień związanych z przedsiębiorstwem, pokazują młodym osobom, w jaki sposób

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość i przedsiębiorczość społeczna.

Przedsiębiorczość i przedsiębiorczość społeczna. Przedsiębiorczość i przedsiębiorczość społeczna. ekspert: Szymon Medalion prowadząca: Marzena Szewczyk-Nelson Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc

Bardziej szczegółowo

Kobiety dla kobiet. Zrównoważony rozwój.

Kobiety dla kobiet. Zrównoważony rozwój. Kobiety dla kobiet. Zrównoważony rozwój. Aleksandra Rzepecka Ambasador Fundacji Instytut Rozwoju Przedsiębiorczości Kobiet Zrównoważony rozwój Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony,

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej

Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. Króla Władysława Jagiełły w Zespole Szkół w Błażowej Nasza szkoła realizuje potrzeby i oczekiwania całej społeczności szkolnej i środowiska lokalnego. Kształci i

Bardziej szczegółowo

PRINCE2 Foundation & Practitioner - szkolenie z egzaminem certyfikacyjnym

PRINCE2 Foundation & Practitioner - szkolenie z egzaminem certyfikacyjnym Kod szkolenia: Tytuł szkolenia: H6C26S PRINCE2 Foundation & Practitioner - szkolenie z egzaminem certyfikacyjnym Dni: 5 Opis: Metodyka PRINCE2 jest akceptowana na poziomie międzynarodowym i uznana za wiodące

Bardziej szczegółowo

LOG Global Edition jak wykorzystać potencjał firmy.

LOG Global Edition jak wykorzystać potencjał firmy. LOG Global Edition jak wykorzystać potencjał firmy. 27 kwietnia br. w Warszawie odbyła się premiera LOG Global Edition, produktu polskiej firmy LOG Systems. Zaprezentowane oprogramowanie znacznie ułatwi

Bardziej szczegółowo

Wykorzystajmy potencjał lokalnych bibliotek

Wykorzystajmy potencjał lokalnych bibliotek Wykorzystajmy potencjał lokalnych bibliotek Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności jest partnerem Fundacji Billa i Melindy Gates w przedsięwzięciu, które ma ułatwić polskim bibliotekom publicznym dostęp

Bardziej szczegółowo

ROLA NAUCZYCIELA W KSZTAŁTOWANIU POSTAW UCZNIÓW. Kamila Ordowska

ROLA NAUCZYCIELA W KSZTAŁTOWANIU POSTAW UCZNIÓW. Kamila Ordowska ROLA NAUCZYCIELA W KSZTAŁTOWANIU POSTAW UCZNIÓW Kamila Ordowska Dlaczego powinniśmy kształcić postawy społeczne i obywatelskie? Dynamicznie zmieniające się realia współczesnego świata rozwój cywilizacyjno

Bardziej szczegółowo

Wykaz kryteriów do wyboru

Wykaz kryteriów do wyboru Załącznik nr 3 Wykaz kryteriów do wyboru Kryterium 1. Wiedza specjalistyczna Wiedza z konkretnej dziedziny, która warunkuje odpowiedni poziom merytoryczny realizowanych zadań. 2. Umiejętność obsługi urządzeń

Bardziej szczegółowo

Pakiet Promocyjny dedykowanych kursów e-learningowych dla polskich piłkarzy

Pakiet Promocyjny dedykowanych kursów e-learningowych dla polskich piłkarzy Pakiet Promocyjny dedykowanych kursów e-learningowych dla polskich piłkarzy PARTNER O WSZiC WSZiC to uczelnia, której przewodnią ideą jest hasło Profesjonalizm w sporcie. Poprzez nasze działania staramy

Bardziej szczegółowo

D3.3 Agendy na Rzecz Odpowiedzialnych Innowacji Poziom krajowy

D3.3 Agendy na Rzecz Odpowiedzialnych Innowacji Poziom krajowy D3.3 Agendy na Rzecz Odpowiedzialnych Innowacji Poziom krajowy 1 6. Polska 2 6.1 Ogólne informacje o warsztatach dialogu z interesariuszami w Polsce Dane na temat warsztatów dialogu Location of the dialogue

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do tematyki społecznej odpowiedzialności biznesu dla małych i średnich przedsiębiorstw

Wprowadzenie do tematyki społecznej odpowiedzialności biznesu dla małych i średnich przedsiębiorstw Wprowadzenie do tematyki społecznej odpowiedzialności biznesu dla małych i średnich przedsiębiorstw Niniejszy przewodnik został stworzony jako część paneuropejskiej kampanii informacyjnej na temat CSR

Bardziej szczegółowo

WYKAZ KRYTERIÓW OCENY DO WYBORU

WYKAZ KRYTERIÓW OCENY DO WYBORU Załącznik nr 2 do Regulaminu przeprowadzania oceny okresowej pracowników samorządowych WYKAZ KRYTERIÓW OCENY DO WYBORU Kryterium 1. Wiedza specjalistyczna 2. Umiejętność obsługi urządzeń technicznych 3.

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI I AMBITNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI 1

ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI I AMBITNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI 1 ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI I AMBITNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Anna Macko Centrum Psychologii Ekonomicznej i Badań Decyzji WSPiZ im. L. Koźmińskiego ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI I AMBITNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI 1 Ambitna przedsiębiorczość

Bardziej szczegółowo

OPIS DOBREJ PRAKTYKI. ambas@ambas.pl. w radach i komitetach utworzonych przez władze publiczne

OPIS DOBREJ PRAKTYKI. ambas@ambas.pl. w radach i komitetach utworzonych przez władze publiczne OPIS DOBREJ PRAKTYKI 1. Dane dotyczące podmiotu ubiegającego się o wpis nazwa inicjatywy nazwa podmiotu Polska Sieć Ambasadorów Przedsiębiorczości Kobiet Urszula Ciołeszynska - Fundatorka i Prezes Fundacji

Bardziej szczegółowo

Strategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR)

Strategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR) Strategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR) To koncepcja, według, której firmy dobrowolnie prowadzą działalność uwzględniającą interesy społeczne i ochronę środowiska,

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: Iwona Remik, Małgorzata Budaj, Elżbieta Idziak, Katarzyna Łysiak, Elżbieta Łukomska

Opracowanie: Iwona Remik, Małgorzata Budaj, Elżbieta Idziak, Katarzyna Łysiak, Elżbieta Łukomska Opracowanie: Iwona Remik, Małgorzata Budaj, Elżbieta Idziak, Katarzyna Łysiak, Elżbieta Łukomska I. WSTĘP Spis treści II. KONTRAKT Z UCZNIAMI III. OBSZARY AKTYWNOŚCI UCZNIÓW IV. ANALIZA PODSTAW PROGRAMOWYCH

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Załącznik do Uchwały Senatu Politechniki Krakowskiej z dnia 28 czerwca 2017 r. nr 58/d/06/2017 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału Wydział Inżynierii Środowiska Dziedzina

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.

Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność i nauka to nie to samo czyli jakiej polityki innowacyjności potrzeba w Polsce?

Innowacyjność i nauka to nie to samo czyli jakiej polityki innowacyjności potrzeba w Polsce? Innowacyjność i nauka to nie to samo czyli jakiej polityki innowacyjności potrzeba w Polsce? Wojciech Cellary Katedra Technologii Informacyjnych Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Mansfelda 4, 60-854 Poznań

Bardziej szczegółowo

Opiekun klubu: mgr Anna Krawulska

Opiekun klubu: mgr Anna Krawulska Opiekun klubu: mgr Anna Krawulska Szkolny Klub Doradztwa Zawodowego DROGOWSKAZ powstał w roku szkolnym 2015/2016 Klub istnieje po to, aby młodzież naszej szkoły mogła realizować swoje zainteresowania w

Bardziej szczegółowo

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+ ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+ Akcja 1 Mobilność edukacyjna uczniów i kadry VET Akcja 2 Partnerstwa strategiczne VET AKCJA 1. MOBILNOŚĆ EDUKACYJNA Staże zawodowe za granicą

Bardziej szczegółowo

Anioły Biznesu Finanse na start. V Pomorskie Forum Przedsiębiorczości 13-14 maja 2010 roku Gdynia

Anioły Biznesu Finanse na start. V Pomorskie Forum Przedsiębiorczości 13-14 maja 2010 roku Gdynia Anioły Biznesu Finanse na start V Pomorskie Forum Przedsiębiorczości 13-14 maja 2010 roku Gdynia Anioł biznesu kto to jest? AniołBiznesu to osoba prywatna wspierająca firmy będące na wczesnych etapach

Bardziej szczegółowo

Indeks Przedsiębiorczości

Indeks Przedsiębiorczości Indeks Przedsiębiorczości Badanie Indeks Przedsiębiorczości zrealizowane zostało przez Tax Care w maju 2018 r. Badanie przeprowadzono metodą CAWI na próbie N=308 pracujących. W składzie próby uwzględniono

Bardziej szczegółowo

Jak budować markę? Zestaw praktycznych porad

Jak budować markę? Zestaw praktycznych porad Budowa marki 2018 Jak budować markę? Zestaw praktycznych porad Kto jest kim w markowym zespole? Wybrany członek zarządu: pełni rolę sponsora projektu, ułatwia promocję projektu w organizacji i nadaje mu

Bardziej szczegółowo

INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI

INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI Autor: Stanisław Kasiewicz, Waldemar Rogowski, Wstęp Po ukazaniu się książek Płaski świat Thomasa L. Friedmana i Wędrujący świat Grzegorza Kołodki

Bardziej szczegółowo

PROJEKT ZALECENIA DLA RADY

PROJEKT ZALECENIA DLA RADY Parlament Europejski 2014-2019 Dokument z posiedzenia B8-1365/2016 9.12.2016 PROJEKT ZALECENIA DLA RADY zgodnie z art. 134 ust. 1 Regulaminu w sprawie priorytetów UE na 61. sesję Komisji ONZ ds. Statusu

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość. dr Julita Majczyk

Przedsiębiorczość. dr Julita Majczyk Przedsiębiorczość dr Julita Majczyk Zakład Procesów i Struktur Zarządzania Katedra Przedsiębiorczości i Systemów Zarządzania Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego Kontakt Dyżur: B508 środy 10:30-12:00

Bardziej szczegółowo

PLAN PRACY TEMATYKI ZAWODOZNAWCZEJ ROK SZKOLNY 2015/2016

PLAN PRACY TEMATYKI ZAWODOZNAWCZEJ ROK SZKOLNY 2015/2016 PLAN PRACY TEMATYKI ZAWODOZNAWCZEJ ROK SZKOLNY 2015/2016 KLASA I JAKI JESTEM, UCZEŃ POZNAJE SIEBIE. Materiał nauczania Cele edukacyjne zajęć Osiągnięcia uczniów Temat: Poznanie siebie warunkiem własnego

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKA PRZYWÓDZTWA EDUKACYJNEGO I KOMPETENCJE POLSKICH DYREKTORÓW

SPECYFIKA PRZYWÓDZTWA EDUKACYJNEGO I KOMPETENCJE POLSKICH DYREKTORÓW Prezentacja przedstawiona podczas VIII Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, Warszawa 25-27.09.2013 www.oskko.edu.pl/kongres/ SPECYFIKA PRZYWÓDZTWA EDUKACYJNEGO I KOMPETENCJE POLSKICH DYREKTORÓW DR ROMAN

Bardziej szczegółowo

Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych

Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Scenariusz wywiadu pogłębionego z Nauczycielem Filozofii Scenariusz wywiadu pogłębionego z nauczycielem filozofii Dzień Dobry, Nazywam

Bardziej szczegółowo

Program i efekty kształcenia studiów podyplomowych MBA-SGH. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Cel studiów i adresaci

Program i efekty kształcenia studiów podyplomowych MBA-SGH. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Cel studiów i adresaci Załącznik do uchwały nr 457 Senatu SGH z dnia 25 maja 2016 r. Program i efekty kształcenia studiów podyplomowych MBA-SGH Organizator Stopień studiów Prowadzący Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Studia

Bardziej szczegółowo

Program doradztwa edukacyjnego i orientacji zawodowej

Program doradztwa edukacyjnego i orientacji zawodowej 1 Program doradztwa edukacyjnego i orientacji zawodowej dla uczniów Gimnazjum nr 44 im. gen. Mariusza Zaruskiego w Poznaniu w roku szkolnym: 2015/2016. 1. Program obejmuje ogół działań podejmowanych przez

Bardziej szczegółowo

Formularz dobrych praktyk. http://loxv.wroclaw.pl. Bogumiła Mandat. Joanna Brosiło. Dobre praktyki

Formularz dobrych praktyk. http://loxv.wroclaw.pl. Bogumiła Mandat. Joanna Brosiło. Dobre praktyki Formularz dobrych praktyk Metryczka szkoły: Nazwa szkoły Adres (ulica, nr lokalu, kod pocztowy, miejscowość) Adres poczty elektronicznej Liceum Ogólnokształcące Nr XV im. mjr. Piotra Wysockiego ul. Wojrowicka

Bardziej szczegółowo

Spółdzielnia socjalna szansą na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością intelektualną. Poznań, 29 września 2014 r.

Spółdzielnia socjalna szansą na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością intelektualną. Poznań, 29 września 2014 r. Spółdzielnia socjalna szansą na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością intelektualną Poznań, 29 września 2014 r. Projekt: Innowacyjny model aktywizacji zawodowe uczestników WTZ Czas trwania: VI

Bardziej szczegółowo

Program Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany przez PSPiA KLANZA

Program Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany przez PSPiA KLANZA Program Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany przez PSPiA KLANZA Idea programu W programie Wolontariat studencki grupy liczące od dwóch do pięciu studentów wolontariuszy prowadzą zajęcia edukacyjne

Bardziej szczegółowo

Certyfikowanie Mentorów w Miejscu Pracy.

Certyfikowanie Mentorów w Miejscu Pracy. Certyfikowanie Mentorów w Miejscu Pracy www.bmw-eu.net Numer Projektu: 2013-1-PT1-LEO05-15778 CERTYFIKOWANIE MENTORÓW W MIEJSCU PRACY Kredyty Tytuł Certyfikowanie Mentorów w Miejscu Pracy Koordynacja OBELISK

Bardziej szczegółowo

ZACHOWANIA ORGANIZACYJNE

ZACHOWANIA ORGANIZACYJNE ZACHOWANIA ORGANIZACYJNE S T E P H E N P. R O B B I N S W W W. P R E N H A L L. C O M / R O B B I N S T E N T H E D I T I O N TŁUMACZONE PRZEZ WIESŁAWA MARIĘ GRUDZEWSKIEGO CZĘŚĆ DRUGA OSOBOWE MOTYWACJA:

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01 Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

Nazwa instytucji Nazwa projektu Typ działań/cel Grupa docelowa Dodatkowe informacje Fundacja Tesco Dzieciom

Nazwa instytucji Nazwa projektu Typ działań/cel Grupa docelowa Dodatkowe informacje Fundacja Tesco Dzieciom Nazwa instytucji Nazwa projektu Typ działań/cel Grupa docelowa Dodatkowe informacje Fundacja Tesco Dzieciom Fundacja Grupy Górażdże Konkurs grantowy Pracownia Talentów Konkurs grantowy Aktywni w Regionie

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr

Bardziej szczegółowo

ELLA Nowi Liderzy. Podręcznik komunikacji. Wstęp do projektu

ELLA Nowi Liderzy. Podręcznik komunikacji. Wstęp do projektu 1 ELLA Nowi Liderzy Podręcznik komunikacji Wstęp do projektu Ogólnym celem projektu "ELLA Nowi Liderzy" było opracowanie metodologii, która mogłaby być stosowana w innych krajach w kształceniu osób niepełnosprawnych

Bardziej szczegółowo

Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze. budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy

Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze. budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy Cyberpolicy http://cyberpolicy.nask.pl/cp/dokumenty-strategiczne/komunikaty-komis ji-euro/66,europejska-inicjatywa-dotyczaca-przetwarzania-w-chmurze-b udowanie-w-europie-konk.html 2019-01-15, 14:37 Europejska

Bardziej szczegółowo

Oferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018. Studia I stopnia stacjonarne

Oferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018. Studia I stopnia stacjonarne Oferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018 Studia I stopnia stacjonarne Kierunek: Zarządzanie Czy w przyszłości chcesz założyć własną firmę lub kierować jednostką organizacyjną

Bardziej szczegółowo

PRZEŁOMOWA TECHNOLOGIA W TWOJEJ FIRMIE

PRZEŁOMOWA TECHNOLOGIA W TWOJEJ FIRMIE PRZEŁOMOWA TECHNOLOGIA W TWOJEJ FIRMIE Europejski biznes a wykorzystanie nowoczesnych technologii Nowoczesne technologie rewolucjonizują sposób prowadzenia działalności gospodarczej na świecie. Z jednej

Bardziej szczegółowo

Gimnazjum nr 44 im gen. Mariusza Zaruskiego nr 44 w Poznaniu Program doradztwa edukacyjnego i orientacji zawodowej dla uczniów. Rok szkolny 2016/2017.

Gimnazjum nr 44 im gen. Mariusza Zaruskiego nr 44 w Poznaniu Program doradztwa edukacyjnego i orientacji zawodowej dla uczniów. Rok szkolny 2016/2017. 1 Gimnazjum nr 44 im gen. Mariusza Zaruskiego nr 44 w Poznaniu Program doradztwa edukacyjnego i orientacji zawodowej dla uczniów. Rok szkolny 2016/2017. 1. Program obejmuje ogół działań podejmowanych przez

Bardziej szczegółowo

Firmy rodzinne chcą zwiększać zyski i zatrudniać nowych pracowników [RAPORT]

Firmy rodzinne chcą zwiększać zyski i zatrudniać nowych pracowników [RAPORT] Firmy rodzinne chcą zwiększać zyski i zatrudniać nowych pracowników [RAPORT] data aktualizacji: 2019.01.09 Wzrost zysków i przyciąganie nowych pracowników SĄ priorytetami polskich firm rodzinnych. To wyniki

Bardziej szczegółowo

Kwestionariusz stylu komunikacji

Kwestionariusz stylu komunikacji Kwestionariusz stylu komunikacji Z każdego stwierdzenia wybierz jedno, które uważasz, że lepiej pasuje do twojej osobowości i zaznacz jego numer. Stwierdzenia w parach nie są przeciwstawne, przy wyborze

Bardziej szczegółowo

SZKOLENIE 1: Kształcenie osób dorosłych

SZKOLENIE 1: Kształcenie osób dorosłych Strona1 SZKOLENIE 1: Kształcenie osób dorosłych WPROWADZENIE: W jednostce szkoleniowej Kształcenie osób dorosłych wprowadzono podstawowe pojęcia dotyczące uczenia się w późniejszym wieku odwołujące się

Bardziej szczegółowo

Teoria organizacji. Ćwiczenia II. Wyższa Szkoła Logistyki Mgr Weronika Węgielnik

Teoria organizacji. Ćwiczenia II. Wyższa Szkoła Logistyki Mgr Weronika Węgielnik Teoria organizacji Ćwiczenia II Cele organizacji Wg L. Krzyżanowskiego Cel to określony przedmiotowo i podmiotowo przyszły, pożądany stan lub rezultat działania organizacji, możliwy i przewidziany do osiągnięcia

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr /2016 RADY MIASTA MŁAWA. z dnia r. w sprawie przyjęcia Programu Wspierania Edukacji Uzdolnionych. Dzieci i Młodzieży Miasta Mława

Uchwała Nr /2016 RADY MIASTA MŁAWA. z dnia r. w sprawie przyjęcia Programu Wspierania Edukacji Uzdolnionych. Dzieci i Młodzieży Miasta Mława Uchwała Nr /2016 RADY MIASTA MŁAWA z dnia... 2016r. w sprawie przyjęcia Programu Wspierania Edukacji Uzdolnionych Dzieci i Młodzieży Miasta Mława Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca

Bardziej szczegółowo

Cel i zawartość prezentacji

Cel i zawartość prezentacji Cel i zawartość prezentacji Głównym celem prezentacji jest przedstawienie mało popularnej i nieznanej jeszcze w Polsce metody nauczania WebQuest, wykorzystującej Internet jako źródło informacji oraz jako

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY OŚRODEK KARIER PRZY I LO IM. 14 PUŁKU POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH W WODZISŁAWIU ŚLĄSKIM.

SZKOLNY OŚRODEK KARIER PRZY I LO IM. 14 PUŁKU POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH W WODZISŁAWIU ŚLĄSKIM. SZKOLNY OŚRODEK KARIER PRZY I LO IM. 14 PUŁKU POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH W WODZISŁAWIU ŚLĄSKIM. Oferta warsztatów grupowego poradnictwa zawodowego dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych powiatu wodzisławskiego.

Bardziej szczegółowo

Zdrowie dla wszystkich

Zdrowie dla wszystkich Zdrowie dla wszystkich Jak co roku Światowa Organizacja Zdrowia ogłasza hasło na rok 2019 Zdrowie dla wszystkich Celem Światowego Dnia Zdrowia jest skupienie uwagi na konieczności zapewnienia powszechnej

Bardziej szczegółowo

Lp. Kompetencja Poziom operacyjny Opis kompetencji

Lp. Kompetencja Poziom operacyjny Opis kompetencji Lp. Kompetencja Poziom operacyjny Opis kompetencji 1 Najwyższa jakość działania [kultura osobista, lojalność, prawość i uczciwość, dbałość o ład i porządek, terminowość] Wyznacza oczekiwania dbając o ład

Bardziej szczegółowo

I. Postanowienia ogólne

I. Postanowienia ogólne PROGRAM PRAKTYKI ZAWODOWEJ Studia I stopnia Kierunek: politologia Profil praktyczny I. Postanowienia ogólne 1 1. Praktyki zawodowe stanowią integralną część procesu kształcenia studentów na kierunku politologia.

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy szkoły

Koncepcja pracy szkoły szkoły Gimnazjum w Koźmicach Wielkich opracowana i zatwierdzona przez Radę Pedagogiczną dnia 17 maja 2010 roku. U nas znajdziesz dobre wychowanie, nowe umiejętności, przyjazną atmosferę 2 Dążymy, aby nasze

Bardziej szczegółowo

PRACOWNIA DOBRA WSPÓLNEGO. czyli co dalej z dobrem wspólnym w mojej społeczności?

PRACOWNIA DOBRA WSPÓLNEGO. czyli co dalej z dobrem wspólnym w mojej społeczności? PRACOWNIA DOBRA WSPÓLNEGO czyli co dalej z dobrem wspólnym w mojej społeczności? CO TO TAKIEGO PRACOWNIA DOBRA WSPÓLNEGO? Najprościej rzecz ujmując, to przestrzeń współpracy uczestników programu Lokalne

Bardziej szczegółowo

Organizacja i Zarządzanie

Organizacja i Zarządzanie Kazimierz Piotrkowski Organizacja i Zarządzanie Wydanie II rozszerzone Warszawa 2011 Recenzenci prof. dr hab. Waldemar Bańka prof. dr hab. Henryk Pałaszewski skład i Łamanie mgr. inż Ignacy Nyka PROJEKT

Bardziej szczegółowo

LUBUSKIE STOWARZYSZENIE PROFILAKTYKI SPOŁECZNEJ W III SEKTORZE

LUBUSKIE STOWARZYSZENIE PROFILAKTYKI SPOŁECZNEJ W III SEKTORZE LUBUSKIE STOWARZYSZENIE PROFILAKTYKI SPOŁECZNEJ W III SEKTORZE O NAS Działalność naszego stowarzyszenia skierowana jest do wszystkich osób zainteresowanych profilaktyką oraz promocją zdrowego i aktywnego

Bardziej szczegółowo

Harmonogram działań z doradztwa zawodowego na rok szkolny 2017/2018

Harmonogram działań z doradztwa zawodowego na rok szkolny 2017/2018 Harmonogram działań z doradztwa na rok szkolny 2017/2018 CEL TREŚĆ OSOBY ODPOWIEDZIA LNE TERMIN ODBIORCA Wsparcie rodziców w zidentyfikowaniu własnych kompetencji doradczych Prelekcja Rodzic jako pierwszy

Bardziej szczegółowo

Młody obywatel. 18 sierpnia 2010 r. Opis

Młody obywatel. 18 sierpnia 2010 r. Opis 18 sierpnia 2010 r. Młody obywatel Opis Młodzie ludzie przy wsparciu nauczycieli i władz samorządowych badają kapitał społeczny w swojej miejscowości. Przedstawiają wnioski władzom lokalnym. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Oczekiwane przez pracodawców cechy absolwentów szkół wyższych

Oczekiwane przez pracodawców cechy absolwentów szkół wyższych Elektrotim S.A. Oczekiwane przez pracodawców cechy absolwentów szkół wyższych z punktu widzenia ELEKTROTIM S.A. Andrzej Diakun Kraków,15 marca 2012 r. Elektrotim S.A. Porządek prezentacji: I. Pożądane

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNY RZEMIEŚLNIK

SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNY RZEMIEŚLNIK Strona1 Patronat honorowy FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY DO UDZIAŁU W KONKURSIE SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNY RZEMIEŚLNIK Szanowni Państwo, zapraszamy Państwa do udziału w Konkursie Społecznie Odpowiedzialny Rzemieślnik.

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU PRACY SIECI WSPÓŁPRACY I SAMOKSZTAŁCENIA

SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU PRACY SIECI WSPÓŁPRACY I SAMOKSZTAŁCENIA Bezpośrednie wsparcie rozwoju szkół poprzez zmodernizowany system doskonalenia nauczycieli w powiecie gryfińskim UDA-POKL.03.05.00-00-219/12-00 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PLANU PRACY SIECI WSPÓŁPRACY I

Bardziej szczegółowo