Twardość wody. Tw og = Tw w + Tw n
|
|
- Juliusz Kwiatkowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Twardość wody Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr Urszula Lelek-Borkowska CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1. Twardość wody. Obecność w wodzie rozpuszczalnych soli wapniowych i magnezowych powoduje tzw. twardość wody. Twardość wody, jest to ogół właściwości wody, które są skutkiem obecności przede wszystkim jonów wapnia (Ca 2+ ) i magnezu (Mg 2+ ), a także innych metali. Sole wapnia i magnezu dostają się do wody w wyniku kontaktu zawartego w niej dwutlenku węgla z glebą i skałami zawierającymi wapienie i magnezyty. Wówczas trudno rozpuszczalne w wodzie wapienie i magnezyty przekształcają się w dobrze rozpuszczalne w wodzie wodorowęglany wapnia i magnezu. Reakcja ta zwana chemicznym wietrzeniem wapieni przebiega w następujący sposób (reakcja 1,2): CaCO 3 + CO 2 + H 2 O = Ca(HCO 3 ) 2 (1) MgCO 3 + CO 2 + H 2 O = Mg(HCO 3 ) 2 (2) Wodorowęglany wapnia i magnezu powodują tzw. twardość węglanową wody, zwaną również twardością przemijającą Tw w. Siarczany oraz chlorki wapnia i magnezu (CaSO 4, MgSO 4, CaCl 2, MgCl 2 ) powodują twardość trwałą (stałą) wody Tw n. Suma twardości przemijającej i trwałej stanowi ogólną twardość wody Tw og. Twardość ogólna Tw og Twardość węglanowa (przemijająca) Tw w (wodorowęglany wapnia i magnezu) Twardość niewęglanowa (trwała) Tw n (siarczany i chlorki wapnia i magnezu) Tw og = Tw w + Tw n 2. Sposoby wyrażania twardości Do określania ilości soli wapnia i magnezu (twardości wody) służy jednostka zwana stopniem twardości. W literaturze technicznej podaje się twardość wody w stopniach niemieckich, rzadziej francuskich. 1 o twardości (niemiecki) = 10mg CaO/dm 3 H 2 O 1 o twardości (francuski) = 10mg CaCO 3 /dm 3 H 2 O 1 o twardości (niemieckiej) = 0,357miliwali CaO/dm 3 H 2 O 1 miliwal CaO/dm 3 H 2 O = 2,8 o n. 3. Usuwanie twardości (zmiękczanie wody) Woda do celów przemysłowych, a w szczególności do zasilania kotłów grzewczych i instalacji chłodniczych musi być miękka, tj. pozbawiona składników powodujących tworzenie się kamienia kotłowego. Kamień kotłowy stwarza niebezpieczeństwo uszkodzenia, a nawet rozerwania kotła w chwili, gdy po odpryśnięciu kamienia kotłowego woda zetknie się z rozgrzaną ścianą kotła. Kamień kotłowy powoduje straty paliwa wskutek złego przewodnictwa cieplnego. Wodorowęglany wapnia i magnezu powodujące twardość przemijającą łatwo można usunąć z wody przez gotowanie. Zachodzi wówczas rozkład wodorowęglanów zgodnie z reakcjami 3-5: Ca(HCO 3 ) 2 = CaCO 3 + H 2 O + CO 2 (3) Mg(HCO 3 ) 2 = MgCO 3 + H 2 O + CO 2 (4) MgCO 3 + H 2 O = Mg(OH) 2 + CO 2 (5)
2 Taki sposób usuwania twardości przemijającej nie jest korzystny dla wody do celów przemysłowych, ze względu na wytrącanie się trudno rozpuszczalnego węglanu wapnia (CaCO 3 ), który jest przyczyną powstawania kamienia kotłowego. Kamień kotłowy jest mieszaniną różnych substancji, w której obok węglanu wapnia występuje węglan magnezu, wodorotlenek magnezu, siarczan(vi) wapnia, odwodniony kwas krzemowy czyli tzw. krzemionka oraz tlenki żelaza. W zależności od tego, który rodzaj związku występuje w przeważającej ilości wyróżnia się następujące jego odmiany: kamień węglanowy, kamień siarczanowy, kamień krzemianowy. Uogólniając można powiedzieć, że zmiękczanie wody polega na usuwaniu z niej jonów powodujących twardość tj. jonów Ca 2+, Mg 2+ oraz jonów innych metali jak: Fe 2+, Mn 2+, Al 3+. Zmiękczanie wody można przeprowadzić stosując: destylację, metody termiczne, metody chemiczne, metody fizyczno-chemiczne. Destylacja pozwala na otrzymanie idealnie zmiękczonej wody - pozbawiona jest ona wszelkich soli. Koszty zmiękczania tą metodą są jednak wysokie i w przemyśle nie ma ona większego zastosowania. Termiczne metody usuwania twardości wody polegają na ogrzewaniu wody do ok. 100 o C, bowiem w takiej temperaturze i przy ciśnieniu atmosferycznym (1013 hpa) następuje rozkład wodorowęglanów wapnia i magnezu, z wydzieleniem trudno rozpuszczalnego węglanu wapnia, węglanu magnezu i wodorotlenku magnezu. Chemiczne metody usuwania twardości wody polegają na strąceniu nierozpuszczalnych osadów, w skład których wchodzą nierozpuszczalne związki wapnia i magnezu. Jednym ze sposobów jest zastosowanie metody sodowo-wapiennej. Wodę zadaje się wapnem gaszonym i sodą. Wapno usuwa twardość przemijającą (reakcje 6-8): Ca(HCO 3 ) 2 + Ca(OH) 2 = 2CaCO 3 + 2H 2 O (6) Mg(HCO 3 ) 2 + Ca(OH) 2 = MgCO 3 + CaCO 3 + 2H 2 O (7) MgCO 3 + Ca(OH) 2 = Mg(OH) 2 + CaCO 3 (8) Soda natomiast usuwa twardość trwałą. Przypuśćmy, że reaguje z nią siarczan(vi) wapnia i chlorek magnezu (reakcje 9, 10): CaSO 4 + Na 2 CO 3 =CaCO 3 + Na 2 SO 4 (9) MgCl 2 + Na 2 CO 3 = MgCO 3 + 2NaCl (10) W każdym ze sposobów zmiękczania powstają nierozpuszczalne węglany wapnia i magnezu w postaci szlamistego osadu, który zostaje odfiltrowany lub osiada na dnie zbiorników (nie tworząc kamienia kotłowego). Metoda ta jest szeroko stosowana, gdyż jest tania i prosta. Innym chemicznym sposobem usuwania twardości wody jest tzw. szczepienie kwasami, polegające na dodawaniu mocnych kwasów. W wyniku tego zachodzi rozkład wodorowęglanów wapnia i magnezu wg reakcji 11 i 12: Ca(HCO 3 ) 2 + 2HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2 (11) Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2 (12) Metoda ta usuwania twardości przeciwdziała utworzeniu się kamienia kotłowego, ale niestety zwiększa własności korozyjne wody. Zmiękczanie fosforanami polega na usuwaniu soli wapnia i magnezu w postaci nierozpuszczalnych osadów fosforanowych (reakcje 13-16). Koszt zmiękczania fosforanami jest wyższy niż innymi chemikaliami i dlatego tę metodę stosuje się do zmiękczania wody o niewielkiej twardości lub jako uzupełnienie innych metod. 3Ca(HCO 3 ) 2 + 2Na 3 PO 4 = Ca 3 (PO 4 ) 2 + 6NaHCO 3 (13) 3Mg(HCO 3 ) 2 + 2Na 3 PO 4 = Mg 3 (PO 4 ) 2 + 6NaHCO 3 (14) 3CaSO 4 + 2Na 3 PO 4 = Ca 3 (PO 4 ) 2 + 3Na 2 SO 4 (15) 3MgCl 2 + 2Na 3 PO 4 = Mg 3 (PO 4 ) 2 + 6NaCl (16)
3 Fosforany nie powodują korozji żelaza, zapobiegają tworzeniu się kamienia kotłowego rozkładając kamień już istniejący. Metody fizyczno-chemiczne usuwania twardości wody to między innymi stosowanie jonitów, tj. wymieniaczy jonowych. Wymieniacze jonowe są to substancji mające zdolność do wymiany kationów (kationity) lub anionów (anionity). Jonity nie rozpuszczają się w wodzie, lecz reagują na swojej powierzchni ze związkami zawartymi w wodzie. Dawniej zmiękczanie wody przeprowadzano za pomocą zeolitów (naturalne kationity nieorganiczne). Ostatnimi czasy zeolity zastępowane są przez syntetyczne żywice jonowymienne o dużej masie molowej. Oczyszczana woda przepuszczana jest najpierw przez kationit, który wymienia zawarte w wodzie kationy na jony wodorowe (reakcje 17a i 18a): 2HKt + Ca CO 3 = CaKt 2 + 2H CO 3 (17a) 2HKt + Ca 2+ + SO 4 2- = CaKt 2 + 2H + + SO 4 2- a następnie przez anionit (reakcje 17b, 18b) który wymienia aniony na jony wodorotlenkowe łączące się z jonami wodorowymi na obojętne cząsteczki wody. 2AnOH + 2H + + CO 3 2- = An 2 CO 3 + 2H + + 2OH - 2AnOH + 2H + + SO 4 2- (18a) (17b) = An 2 SO 4 + 2H + + 2OH - (18b) Prawidłowe prowadzenie demineralizacji wody na jonitach pozwala otrzymać wodę czystą. Woda dejonizowana używana jest obecnie do zasilania często używanych jeszcze w przemyśle kotłów parowych, w których dzięki temu procesowi nie powstaje kamień kotłowy. Klasyfikację wód według stopni twardości podano w tabeli 1. Tabela 1. Klasyfikacja wody pod względem twardości. twardość wody [ o n] rodzaj wody 0 4 bardzo miękka 4 8 miękka 8 20 twarda ponad 20 bardzo twarda Literatura: 1. Praca zbiorowa pod red. K. Moskwy: Ćwiczenia laboratoryjne z chemii z elementami teorii i obliczeń dla mechaników, skrypt AGH, str , Kraków 2000 PYTANIA KONTROLNE 1. Wyjaśnij na przykładzie pojęcia: jon, kation, anion, gramorównoważnik, wal, stężenie normalne. 2. Omów fizyczne i chemiczne własności wody 3. Jakie sole powodują twardość wody: a) przemijającą, b) nieprzemijającą (trwałą). 4. Jakie znasz sposoby wyrażania twardości wody. 5. Jakie znasz metody usuwania twardości wody. 6. Na czym polega metoda jonitowa usuwania twardości wody. Zapisz reakcje zachodzące na kationicie i anionicie. 7. Na czym polega metoda sodowo-wapienna usuwania twardości wody. Zapisz reakcje. 8. Na czym polega szczepienie kwasami 9. Jaki rodzaj twardości usuwa metoda termiczna?
4 RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. K. Moskwa 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie (lub innych rozpuszczalnikach) rozpadają się na jony nazywamy elektrolitami, natomiast proces rozpadu substancji na jony (pod wpływem rozpuszczalnika) nosi nazwę dysocjacji elektrolitycznej. Substancje te mają zdolność przewodzenia prądu elektrycznego. Elektrolity, to substancje o budowie jonowej (np. sole), a także liczne substancje o wiązaniach kowalencyjnych, które tworzą jony dopiero wskutek oddziaływania ich cząstek z rozpuszczalnikiem (np. HCl, H 2 S, HCN). Proces dysocjacji będzie zależał od rodzaju wiązań w cząsteczce rozpuszczonej jak i od rodzaju rozpuszczalnika. Woda, ze względu na dipolowy charakter cząsteczki jest dobrym rozpuszczalnikiem dla substancji posiadających wiązanie jonowe lub atomowe spolaryzowane. Wodne roztwory kwasów, zasad i soli nieorganicznych są elektrolitami. W rozpuszczalnikach organicznych niewodnych nie zachodzi proces rozpadu na jony, a związki nieorganiczne w nich rozpuszczone występują w formie cząsteczkowej Stopień dysocjacji Dysocjacja substancji A n B m w roztworze zachodzi według schematu (reakcja 1): na przykład: A n B m A m+ + mb n (1) HNO 3 H NO 3 (2) Ca(OH) 2 Ca OH - (3) Al 2 (SO 4 ) 3 2Al SO 4 (4) Stosunek liczby cząsteczek (moli) rozpadających się na jony do ogólnej liczby cząsteczek (moli) rozpuszczonych nosi nazwę stopnia dysocjacji elektrolitycznej. nzd α = (I) no Gdzie: - stopień dysocjacji n zd - liczba cząsteczek (moli) rozpadających się na jony n o - ogólna liczba cząsteczek (moli) rozpuszczonych. Stopień dysocjacji może przyjmować wartości 0 < < 1. W zależności od stopnia dysocjacji elektrolity dzielimy na mocne, średniej mocy i słabe. Im więcej cząsteczek ulega rozpadowi na jony, tym mocniejszy jest elektrolit. Stopień dysocjacji elektrolitów wzrasta wraz z rozcieńczeniem roztworu. Do mocnych elektrolitów zaliczamy: - prawie wszystkie sole nieorganiczne - część kwasów nieorganicznych (np. HCl, HNO 3, H 2 SO 4, HBr, HI) - wodorotlenki litowców i berylowców z wyjątkiem Be(OH) 2 i Mg(OH) 2 Słabe elektrolity to: - część kwasów nieorganicznych (H 2 S, HCN, H 2 CO 3 ) - część wodorotlenków nieorganicznych (NH 4 OH, większość wodorotlenków metali dwu- i trójwartościowych) - kwasy i zasady organiczne Natomiast elektrolity średniej mocy to np. H 3 PO 4, H 2 SO 3, H 3 AsO Stała dysocjacji W słabych elektrolitach cząsteczki niezdysocjowane znajdują się w stanie równowagi z produktami dysocjacji (jonami). Reakcję dysocjacji dla słabego elektrolitu można zapisać jako reakcję odwracalną: CH 3 COOH CH 3 COO - + H + (5) Mg(OH) 2 Mg OH - (6)
5 W stanie równowagi, tzn. gdy szybkości reakcji w obu kierunkach są jednakowe, możemy określić stałą równowagi reakcji zgodnie z równaniem (II): Na przykład: K A n B m K m n n- [A ] [B ] = [A B ] CH COOH 3 n m m - [CH 3COO ][H = [CH COOH] 3 + ] (II) (IIa) K Mg(OH) [Mg ][OH ] = [M g(oh) ] 2 2 (IIb) Nawiasy kwadratowe oznaczają stężenie wyrażone w mol/dm 3. Stałą K równowagi reakcji dysocjacji nazywamy stałą dysocjacji. Jest to stosunek iloczynu stężeń jonów do stężenia cząsteczek niezdysocjowanych. Stałą dysocjacji wyznacza się tylko dla słabych lub średniej mocy elektrolitów. Dla elektrolitów mocnych stężenie [AB] lub [A n B m ] jest bliskie zeru. Stałych dysocjacji dla mocnych elektrolitów na ogół nie definiuje się, gdyż wartości ich są bardzo duże i zwykle wyraźnie zmieniają się ze stężeniem. Kwasy wieloprotonowe, zawierające w swojej cząsteczce kilka atomów wodoru, dysocjują stopniowo. Dla każdego etapu dysocjacji możemy wyznaczyć stałą równowagi reakcji. Wartość stałej dysocjacji pierwszego stadium jest zawsze większa od kolejnych stadiów stałych dysocjacji, np: H 3 PO 4 H H 2 PO 4 H 2 PO - 4 H HPO 4 HPO 2-4 H PO 4 K 1 = 7, (7) K 2 = 6, (8) K 3 = 2, (9) Również wodorotlenki posiadające kilka grup wodorotlenkowych dysocjują stopniowo. Dla każdego etapu dysocjacji ustala się odpowiednia równowaga reakcji, którą można określić za pomocą stałej dysocjacji. Stała dysocjacji, w odróżnieniu od stopnia dysocjacji, nie zależy od stężenia elektrolitu, lecz wyłącznie od temperatury - ze wzrostem temperatury wartość stałej dysocjacji wzrasta Prawo rozcieńczeń Ostwalda Zależność pomiędzy stopniem dysocjacji a stałą dysocjacji dla słabych elektrolitów określa prawo rozcieńczeń Ostwalda (wzór III): 2 C K= m 1 gdzie: - stopień dysocjacji K - stała dysocjacji C m - stężenie molowe elektrolitu (III) Dla bardzo słabych elektrolitów stopień dysocjacji jest tak mały, że 1-1. Wówczas prawo rozcieńczeń Ostwalda można przedstawić wzorem przybliżonym (IVa i IVb): K = 2 C (IVa) lub po przekształceniu: K = C (IVb) Ze wzoru tego wynika, że stopień dysocjacji słabego elektrolitu jest odwrotnie proporcjonalny do pierwiastka kwadratowego z jego stężenia. W miarę rozcieńczania dowolnego słabego elektrolitu wzrasta jego stopień dysocjacji. 2. Iloczyn jonowy wody, ph roztworów wodnych Czysta woda jest bardzo słabym elektrolitem, którego część cząsteczek ulega rozpadowi na jony (równanie 10a): 2H 2 O H 3 O+ + OH - (10a) Lub w sposób uproszczony (równanie 10b): H 2 O H + + OH - (10b)
6 W stanie równowagi, zgodnie ze wzorem II, stała dysocjacji wody określona jest wzorem: + - [H ] [OH ] KH 2 O = [H2O] Stężenie cząsteczek nie zdysocjowanych jest stałe i wynosi [ H 2 O ] = 55,55 mol/dm 3. Stała dysocjacji wody w temperaturze 25 o C wynosi 1, , a więc: K [H 2 O] = [H + ] [OH - ] = 1, ,55 = Iloczyn K [H 2 O] oznaczamy jako L i nazywamy iloczynem jonowym wody (równanie V). L = [H + ] [OH - ] = (V) W czystej wodzie stężenia jonów wodorowych i wodorotlenkowych są sobie równe (równanie VI): [H + ] = [OH - ] = 10-7 (VI) Jeśli w roztworze : [H+] = roztwór jest obojętny [H+] roztwór jest kwaśny [H+] roztwór jest zasadowy. W celu wyrażenia kwasowości lub zasadowości roztworu (czyli tzw. odczynu roztworu) używa się pojęcia ph (tzw. współczynnik Sorensena), który został zdefiniowany jako ujemny logarytm ze stężenia molowego jonów wodorowych. ph = -log [H + ] (VII) Zatem, kiedy ph = 7 roztwór jest obojętny ph < 7 roztwór jest kwaśny ph > 7 roztwór jest zasadowy Znając kwasowość lub zasadowość roztworu określoną stężeniem jonów wodorowych bądź wodorotlenkowych łatwo obliczyć ph roztworu. Niewielkie zmiany ph wpływają na przebieg wielu procesów chemicznych, zarówno biologicznych jak i przemysłowych. Pomiary ph można wykonać przy pomocy wskaźników lub papierków uniwersalnych. Dokładną wartość ph otrzymamy korzystając z urządzenia zwanego ph- metrem. Wskaźniki są to słabo zdysocjowane kwasy lub zasady organiczne, które zmieniają swoją barwę w zależności od ph roztworu. Zmiana zabarwienia jest wynikiem zmiany stopnia dysocjacji własnej wskaźnika. Każdy wskaźnik ma charakterystyczny dla siebie zakres ph, w którym następuje stopniowa zmiana barwy. Zakres ten często nazywamy zakresem czułości danego wskaźnika Przykłady obliczeń ph Przykład 1. Obliczyć ph 0,001 m roztworu HCl, przyjmując, że jest on całkowicie zdysocjowany na jony ( = 1). Rozwiązanie: Rzeczywiste stężenie jakiegokolwiek z jonów elektrolitu wynosi: C = C n (VIII) gdzie: C - stężenia molowe elektrolitu - stopień dysocjacji n - liczba jonów danego rodzaju, która powstaje z 1 cząsteczki elektrolitu HCl H + + Cl - (11) zatem (korzystając ze wzoru VIII): [H + ] = 0, = 10-3 mol/dm 3 czyli: ph = -log 10-3 = 3 Odpowiedź: ph roztworu wynosi 3.
7 Przykład 2. Obliczyć ph 0,001 m roztworu Mg(OH) 2, przyjmując, że jest on zdysocjowany w 50% ( = 0,5). Rozwiązanie: Mg(OH) 2 Mg OH - (12) Stężenie jonów wodorotlenowych (obliczone na podstawie wzoru VIII) wynosi: [OH - ] = 0,001 0,5 2 = 10-3 Korzystając ze wzoru na iloczyn jonowy wody (wzór V) obliczamy stężenie jonów wodorowych [H + ] [H ] = = = [OH ] 10 stąd ph = -log = 11 Odpowiedź: ph roztworu roztworu wodorotlenku magnezu wynosi Reakcje jonowe Elektrolity, jak już wcześniej wspomniano, w roztworach wodnych występują w postaci jonów. Jony w roztworze wodnym bardzo łatwo ze sobą reagują, przy czym szybkość reakcji, w porównaniu z szybkością reakcji między nieelektrolitami jest duża. Reakcje jonowe przebiegają niemal natychmiast. Jeżeli kwasy, zasady i sole reagują ze sobą, to reakcja zachodzi pomiędzy jonami a nie cząsteczkami. Reakcje między jonami zachodzą wówczas, gdy w wyniku reakcji powstanie: - substancja trudno rozpuszczalna, - substancja słabo zdysocjowana. Rozpatrzmy pierwszy przypadek, tj. powstawania trudno rozpuszczalnej substancji, na przykład AgCl. Charakterystyczne jest, że bez względu na rodzaj soli, kation daje z właściwym anionem ten sam produkt reakcji: AgNO 3 + NaCl = AgCl + NaNO 3 (13a) Ag 2 SO 4 + 2KCl = 2AgCl + K 2 SO 4 (14a) lub jonowo: Ag + + NO Na + + Cl - = AgCl + Na NO 3 (13b) 2Ag SO 4 + 2K + + 2Cl - = 2AgCl + 2K SO 4 (14b) Skreślając po obu stronach równania jony, które nie biorą udziału w reakcji, powyższe reakcje można zapisać w formie skondensowanej: Ag + + Cl - = AgCl (15) Przykładem drugiego typu reakcji jest powstawanie słabo zdysocjowanej substancji, na przykład: CH 3 COONa + HCl = CH 3 COOH + NaCl (16a) lub jonowo: CH 3 COO - + Na + + H + + Cl - = CH 3 COOH + Na + + Cl - (16b) Na podstawie reakcji 16a oraz 16b można zaobserwować, że jony Na + i Cl - nie biorą udziału w reakcji, a więc równanie tej reakcji można zapisać w skróconej formie: CH 3 COO - + H + = CH 3 COOH (16c) Pisząc reakcje jonowe, wzory mocnych elektrolitów przedstawiamy w formie jonowej, natomiast wzory substancji trudno rozpuszczalnych i słabo zdysocjowanych w postaci cząsteczkowej. Jony, które nie wchodzą w reakcję pomijamy. 4. Hydroliza soli Hydroliza jest to reakcja jonów soli z wodą. Po dodaniu niewielkiej ilości soli do wody otrzymamy roztwór, który zależnie od rodzaju rozpuszczonej soli może mieć odczyn obojętny, kwaśny lub zasadowy. Przyczyną tego zjawiska są reakcje jonów soli z wodą, czyli hydroliza.
8 Hydroliza jest reakcją odwrotną do reakcji zobojętniania: zobojętnienie kwas + zasada sól + woda (17) hydroliza Hydrolizie ulegają tylko sole, których jony mają zdolność przyjmowania lub oddawania protonów w środowisku wodnym. Do soli tego typu należą z reguły: - sole słabych kwasów i mocnych zasad, - sole mocnych kwasów i słabych zasad - sole słabych kwasów i słabych zasad. Sole mocnych kwasów i mocnych zasad nie hydrolizują, ich jony w środowisku wodnym nie przyjmują i nie oddają protonów Hydroliza soli słabych kwasów i mocnych zasad Tego rodzaju sole hydrolizują w roztworach wodnych powodując odczyn zasadowy. Cyjanek potasu (KCN) jest solą pochodzącą od bardzo słabego kwasu cyjanowodorowego (HCN) i mocnej zasady potasowej KOH. Po rozpuszczeniu tej soli w wodzie zachodzi reakcja : K + + CN - + H 2 O HCN + K + + OH - CN - + H 2 O HCN + OH - (18a) (18b) W wyniku łączenia się jonów soli z wodą tworzy się słaby kwas HCN (w małym stopniu zdysocjowany) i mocna zasada KOH (całkowicie zdysocjowana na jony). Znajdujące się w roztworze jony OH - nadają roztworowi odczyn zasadowy. (ph > 7) Hydroliza soli słabych zasad i mocnych kwasów W wyniku hydrolizy tego typu soli odczyn roztworu staje się kwaśny (ph < 7). Jako przykład podano się hydrolizę chlorku amonu (NH 4 Cl). NH Cl - + H 2 O NH 4 OH + H + + Cl - NH H 2 O NH 4 OH + H + (19a) (19b) Tworzący się w wyniku hydrolizy wodorotlenek amonu jest słabą zasadą, a więc słabo zdysocjowaną na jony. Natomiast HCl jest silnie zdysocjowanym na jony kwasem i znajdujące się w roztworze jony H + nadają mu odczyn kwaśny Hydroliza soli słabych kwasów i słabych zasad Sole słabych kwasów i słabych zasad w roztworze wodnym ulegają hydrolizie, a odczyn wodnych roztworów tych soli będzie słabo kwaśny lub słabo zasadowy zależnie od tego, który z utworzonych elektrolitów, kwas czy zasada, jest mocniejszy (w większym stopniu zdysocjowany). Jako przykład omówiona zastanie reakcja hydrolizy węglanu amonu. 2NH CO H 2 O 2NH 4 OH + H 2 CO 3 (20) Małe wartości stałych dysocjacji tworzącego się wodorotlenku amonu i kwasu węglowego powodują powstanie znacznej ilości obu tych związków w roztworze (są one w małym stopniu zdysocjowane na jony). - [NH4 ] [OH ] -5 KNH 4 OH =1,7910 (IX) [NH4OH] + [H ] [HCO 3 ] -7 KH CO = 4,4710 (X) 2 3 [H2CO3 ] Wartość stałej dysocjacji wodorotlenku amonu jest większa od stałej dysocjacji kwasu węglowego, a więc reakcja hydrolizy węglanu amonu ma charakter słabo alkaliczny Sole mocnych kwasów i mocnych zasad Sole tej grupy nie ulegają hydrolizie, a ich roztwory wykazują odczyn obojętny (ph = 7). Spróbujmy wg poprzednich reguł podać równanie reakcji chlorku sodu z wodą: Na + + Cl - + H 2 O Na + + Cl - + H 2 O (21) Po prawej i po lewej stronie równania mamy takie same reagenty, stąd wniosek, że sole mocnych kwasów i mocnych zasad nie hydrolizują.
9 PYTANIA KONTROLNE 1. Zdefiniować pojęcia: dysocjacja elektrolityczna, stała dysocjacji, stopień dysocjacji. 2. Jaką zależność określa prawo rozcieńczeń Ostwalda? 3. Co to jest hydroliza soli? 4. Które sole ulegają hydrolizie? 5. Co to jest iloczyn jonowy wody? 6. Podać definicję ph. 7. Obliczyć ph następujących roztworów: a) 0,1 m HCN (zakładając, że = 0,01%) b) 0,1 m NH 4 OH (zakładając, że = 1%) 9. Obliczyć stężenie H+ i OH- w roztworach wodnych o ph równych: a) ph = 7, b) ph = 4, c) ph = 9
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELETROLITÓW Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. rystyna Moskwa, mgr Magdalena Bisztyga 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie (lub innych
Bardziej szczegółowoOpracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. Krystyna Moskwa
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. Krystyna Moskwa CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie (lub innych
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW WODNYCH I NIEWODNYCH
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW WODNYCH I NIEWODNYCH Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. K. Moskwa CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie
Bardziej szczegółowoTemat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph
Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph Dysocjacja elektrolitów W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik S.A. Arrhenius doświadczalnie udowodnił, że substancje
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowo- w nawiasach kwadratowych stężenia molowe.
Cz. VII Dysocjacja jonowa, moc elektrolitów, prawo rozcieńczeń Ostwalda i ph roztworów. 1. Pojęcia i definicja. Dysocjacja elektroniczna (jonowa) to samorzutny rozpad substancji na jony w wodzie lub innych
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoKwas HA i odpowiadająca mu zasada A stanowią sprzężoną parę (podobnie zasada B i kwas BH + ):
Spis treści 1 Kwasy i zasady 2 Rola rozpuszczalnika 3 Dysocjacja wody 4 Słabe kwasy i zasady 5 Skala ph 6 Oblicznie ph słabego kwasu 7 Obliczanie ph słabej zasady 8 Przykłady obliczeń 81 Zadanie 1 811
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoChemia - B udownictwo WS TiP
Chemia - B udownictwo WS TiP dysocjacja elektrolityczna, reakcje w roztworach wodnych, ph wykład nr 2b Teoria dys ocjacji jonowej Elektrolity i nieelektrolity Wpływ polarnej budowy cząsteczki wody na proces
Bardziej szczegółowodla której jest spełniony warunek równowagi: [H + ] [X ] / [HX] = K
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH Szwedzki chemik Svante Arrhenius w 1887 roku jako pierwszy wykazał, że procesowi rozpuszczania wielu substancji towarzyszy dysocjacja, czyli rozpad cząsteczek na jony naładowane
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA
OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA WSTĘP RODZAJE TWARDOŚCI WODY Twardość wody jest jej właściwością wynikającą z obecności rozpuszczonych w niej związków, głównie wapnia i magnezu. Pierwotnie
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoW rozdziale tym omówione będą reakcje związków nieorganicznych w których pierwiastki nie zmieniają stopni utlenienia. Do reakcji tego typu należą:
221 Reakcje w roztworach Wiele reakcji chemicznych przebiega w roztworach. Jeżeli są to wodne roztwory elektrolitów wtedy faktycznie reagują między sobą jony. Wśród wielu reakcji chemicznych zachodzących
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 2013/14 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 12-617-5229 Katedra
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2
PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach wodnych
Równowagi w roztworach wodnych Stan i stała równowagi reakcji chemicznej ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji Stopień dysocjacji Prawo rozcieńczeń
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji w technikum zakres podstawowy 2 godziny
Scenariusz lekcji w technikum zakres podstawowy 2 godziny Temat : Hydroliza soli. Cele dydaktyczno wychowawcze: Wyjaśnienie przyczyn różnych odczynów soli Uświadomienie różnej roli wody w procesach dysocjacji
Bardziej szczegółowoX Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10
Bardziej szczegółowoZwiązki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Bardziej szczegółowoRoztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)
Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą
Bardziej szczegółowoRównowagi jonowe - ph roztworu
Równowagi jonowe - ph roztworu Kwasy, zasady i sole nazywa się elektrolitami, ponieważ przewodzą prąd elektryczny, zarówno w wodnych roztworach, jak i w stanie stopionym (sole). Nie wszystkie wodne roztwory
Bardziej szczegółowoWARSZTATY olimpijskie. Co już było: Atomy i elektrony Cząsteczki i wiązania Stechiometria Gazy, termochemia Równowaga chemiczna Kinetyka
WARSZTATY olimpijskie Co już było: Atomy i elektrony Cząsteczki i wiązania Stechiometria Gazy, termochemia Równowaga chemiczna inetyka WARSZTATY olimpijskie Co będzie: Data Co robimy 1 XII 2016 wasy i
Bardziej szczegółowoFragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH
Fragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH Podstawy dysocjacji elektrolitycznej. Zadanie 485 (1 pkt.) V/2006/A2 Dysocjacja kwasu ortofosforowego(v) przebiega w roztworach wodnych trójstopniowo:
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach wodnych
Równowagi w roztworach wodnych V 1 A + B = C + D V 2 Szybkości reakcji: v 1 = k 1 c A c B v 2 = k 2 c C c D ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji
Bardziej szczegółowoChemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II
Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Szczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy II: III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących
Bardziej szczegółowoLEPKOŚĆ. d gęstość cieczy, η (czyt. eta ) lepkość dynamiczna.
LEPKOŚĆ Płyn substancja ciekła, gazowa lub proszek, który ma zdolność płynięcia, czyli dowolnej zmiany kształtu oraz swobodnego przemieszczania, np. przepompowywania. Rozróżniamy dwa główne rodzaje przepływu
Bardziej szczegółowoWodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń:
Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018 III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie wymienia
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoMechanizm działania buforów *
Mechanizm działania buforów * UNIWERSYTET PRZYRODNICZY Z doświadczenia nabytego w laboratorium wiemy, że dodanie kropli stężonego kwasu do 10 ml wody powoduje gwałtowny spadek ph o kilka jednostek. Tymczasem
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]
Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.2. I. Kwasy
Wymagania programowe na poszczególne oceny Chemia Kl.2 I. Kwasy Ocena dopuszczająca zna zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje elektrolit, nieelektrolit wyjaśnia pojęcie wskaźnika i wymienia
Bardziej szczegółowoKWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:
KWASY I WODOROTLENKI 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: 1. kwas siarkowy (IV), kwas siarkowy (VI), kwas azotowy, 2. kwas siarkowy (VI), kwas siarkowy (IV), kwas azotowy (V), 3. kwas siarkowodorowy,
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW.
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. Zagadnienia: Zjawisko dysocjacji: stała i stopień dysocjacji Elektrolity słabe i mocne Efekt wspólnego jonu Reakcje strącania osadów Iloczyn rozpuszczalności Odczynnik
Bardziej szczegółowoCHEMIA - wymagania edukacyjne
CHEMIA - wymagania edukacyjne III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoCHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE
CHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady odróżnia kwasy od
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE II gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE II gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy
Bardziej szczegółowo1 Hydroliza soli. Hydroliza soli 1
Hydroliza soli 1 1 Hydroliza soli Niektóre sole, rozpuszczone w wodzie, reagują z cząsteczkami rozpuszczalnika. Reakcja ta nosi miano hydrolizy. Reakcję hydrolizy soli o wzorze BA, można schematycznie
Bardziej szczegółowoZadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła?
Zadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła? Zadanie: 2 (1 pkt) Woda twarda powoduje tworzenie się kamienia kotłowego. Uzasadnij, pisząc odpowiednie równania
Bardziej szczegółowoa) Sole kwasu chlorowodorowego (solnego) to... b) Sole kwasu siarkowego (VI) to... c) Sole kwasu azotowego (V) to... d) Sole kwasu węglowego to...
Karta pracy nr 73 Budowa i nazwy soli. 1. Porównaj wzory sumaryczne soli. FeCl 2 Al(NO 3 ) 3 K 2 CO 3 Cu 3 (PO 4 ) 2 K 2 SO 4 Ca(NO 3 ) 2 CaCO 3 KNO 3 PbSO 4 AlCl 3 Fe 2 (CO 3 ) 3 Fe 2 (SO 4 ) 3 AlPO 4
Bardziej szczegółowoReakcje chemiczne. Typ reakcji Schemat Przykłady Reakcja syntezy
Reakcje chemiczne Literatura: L. Jones, P. Atkins Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje. Lesław Huppenthal, Alicja Kościelecka, Zbigniew Wojtczak Chemia ogólna i analityczna dla studentów biologii.
Bardziej szczegółowoWymagania z chemii na poszczególne oceny Klasa 2 gimnazjum. Kwasy.
Wymagania z chemii na poszczególne oceny Klasa 2 gimnazjum Stopień celujący mogą otrzymać uczniowie, którzy spełniają kryteria na stopień bardzo dobry oraz: Omawiają przemysłową metodę otrzymywania kwasu
Bardziej szczegółowoRównowaga kwasowo-zasadowa
Równowaga kwasowo-zasadowa Elektrolity - substancje, które rozpuszczając się w wodzie lub innych rozpuszczalnikach rozpadają się na jony dodatnie i ujemne, czyli ulegają dysocjacji elektrolitycznej Stopień
Bardziej szczegółowoSpis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce
Berylowce Spis treści 1 Właściwości fizyczne 2 Wodorki berylowców 3 Tlenki berylowców 4 Nadtlenki 5 Wodorotlenki 6 Iloczyn rozpuszczalności 7 Chlorki, fluorki, węglany 8 Siarczany 9 Twardość wody 10 Analiza
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. IV. Kwasy. Ocena bardzo dobra. Ocena dostateczna. Ocena dopuszczająca. Ocena dobra [1] [ ]
Wymagania programowe na poszczególne oceny IV. Kwasy Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra [1] [1 + 2] [1 + 2 + 3] [1 + 2 + 3 + 4] wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia
Bardziej szczegółowoZadanie: 2 Zbadano odczyn wodnych roztworów następujących soli: I chlorku baru II octanu amonu III siarczku sodu
Zadanie: 1 Sporządzono dwa wodne roztwory soli: siarczanu (VI) sodu i azotanu (III) sodu Który z wyżej wymienionych roztworów soli nie będzie miał odczynu obojętnego? Uzasadnij odpowiedź i napisz równanie
Bardziej szczegółowo6. ph i ELEKTROLITY. 6. ph i elektrolity
6. ph i ELEKTROLITY 31 6. ph i elektrolity 6.1. Oblicz ph roztworu zawierającego 0,365 g HCl w 1,0 dm 3 roztworu. Odp 2,00 6.2. Oblicz ph 0,0050 molowego roztworu wodorotlenku baru (α = 1,00). Odp. 12,00
Bardziej szczegółowoChemia. Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas II gimnazjum
Chemia Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas II gimnazjum 1 określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka o dużym stopniu trudności wykonuje obliczenia stechiometryczne [1+2]
Bardziej szczegółowoWymagania programowe z chemii w kl.2 na poszczególne oceny ; prowadzący mgr Elżbieta Wnęk. II. Wewnętrzna budowa materii
Wymagania programowe z chemii w kl.2 na poszczególne oceny ; prowadzący mgr Elżbieta Wnęk II. Wewnętrzna budowa materii definiuje pojęcie wartościowość podaje wartościowość pierwiastków w stanie wolnym
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii
Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii Dopuszczający (K) Dostateczny(P) Dobry(R) Bardzo dobry (D) Celujący (W) Uczeń : - wie,
Bardziej szczegółowoZagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej
Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro
Bardziej szczegółowoChemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II
Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II Łączenie się atomów. Równania reakcji Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra
Bardziej szczegółowoInżynieria Środowiska
ROZTWORY BUFOROWE Roztworami buforowymi nazywamy takie roztwory, w których stężenie jonów wodorowych nie ulega większym zmianom ani pod wpływem rozcieńczania wodą, ani pod wpływem dodatku nieznacznych
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu chemia dla klasy II gimnazjum, rok szkolny 2015/2016
Szczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu chemia dla klasy II gimnazjum, rok szkolny 2015/2016 II. Wewnętrzna budowa materii posługuje się symbolami pierwiastków odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie II
WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie II Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Treści nauczania (pismem pogrubionym zostały zaznaczone treści Podstawy Programowej ) Wymagania i kryteria
Bardziej szczegółoworoztwory elektrolitów KWASY i ZASADY
roztwory elektrolitów KWASY i ZASADY nieelektrolit słaby elektrolit mocny elektrolit Przewodnictwo właściwe elektrolitów < 10-2 Ω -1 m -1 dla metali 10 6-10 8 Ω -1 m -1 Pomiar przewodnictwa elektrycznego
Bardziej szczegółowoZasady oceniania z chemii w klasie II w roku szkolnym 2015/2016. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra
Zasady oceniania z chemii w klasie II w roku szkolnym 2015/2016 I. Kwasy wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Bardziej szczegółowoSole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4
Sole 1. Podkreśl poprawne uzupełnienia zdań: Sole to związki, które dysocjują w wodzie na kationy/aniony metali oraz kationy/ aniony reszt kwasowych. W temperaturze pokojowej mają stały/ ciekły stan skupienia
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny w klasie II
I półrocze Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny w klasie II I. Wewnętrzna budowa materii posługuje się symbolami pierwiastków odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego zapisuje wzory sumaryczne
Bardziej szczegółowoZakres problemów związanych z reakcjami jonowymi.
Wiadomości dotyczące reakcji i równań jonowych strona 1 z 6 Zakres problemów związanych z reakcjami jonowymi. 1. Zjawisko dysocjacji jonowej co to jest dysocjacja i na czym polega rozpad substancji na
Bardziej szczegółowoWapń i jego związki. -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia
Wapń i jego związki -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia Wapń występowanie Występowanie: występuje wyłącznie w postaci związanej CaCO 3 w minerałachkalcyt,
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania chemii klasa 2.
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2. Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Umiejętności wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiązujące
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z CHEMII DLA KLASY II. mgr Marta Warecka Lenart
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z CHEMII DLA KLASY II mgr Marta Warecka Lenart (program nauczania chemii Chemia Nowej Ery autorstwa T.Kulawik i M.Litwin) Ocenę dopuszczający otrzymuje uczeń, który w 75%
Bardziej szczegółowoVIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania chemii klasa 2 gimnazjum.
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2 gimnazjum. Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Umiejętności wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiązujące
Bardziej szczegółowoWodorotlenki O O O O. I n. I. Wiadomości ogólne o wodorotlenkach.
Wodorotlenki I. Wiadomości ogólne o wodorotlenkach. Wodorotlenki są to związki chemiczne zbudowane z atomu metalu i grupy wodorotlenowej. Wzór ogólny wodorotlenków: wartościowość metalu M n ( ) grupa wodorotlenowa
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach wodnych
Równowagi w roztworach wodnych Stan i stała równowagi reakcji chemicznej ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji Stopień dysocjacji Prawo rozcieńczeń
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ
UZDATNIANIE WODY DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH WSTĘP Woda w czystej postaci (jako H 2 O) nie występuje w przyrodzie. Jest ona zawsze roztworem soli, kwasów i zasad oraz gazów. W pewnych przypadkach ilość substancji
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 01/1 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 Katedra Fizykochemii
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa II. I. Wewnętrzna budowa materii. Ocena bardzo dobra [ ]
Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa II I. Wewnętrzna budowa materii wymienia typy wiązań zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne podaje definicje wiązania kowalencyjnego wymaganych
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoKONDUKTOMETRIA. Konduktometria. Przewodnictwo elektrolityczne. Przewodnictwo elektrolityczne zaleŝy od:
KONDUKTOMETRIA Konduktometria Metoda elektroanalityczna oparta na pomiarze przewodnictwa elektrolitycznego, którego wartość ulega zmianie wraz ze zmianą stęŝenia jonów zawartych w roztworze. Przewodnictwo
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020
Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.
Bardziej szczegółowo1 Kinetyka reakcji chemicznych
Podstawy obliczeń chemicznych 1 1 Kinetyka reakcji chemicznych Szybkość reakcji chemicznej definiuje się jako ubytek stężenia substratu lub wzrost stężenia produktu w jednostce czasu. ν = c [ ] 2 c 1 mol
Bardziej szczegółowoH2S, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3,
Wymagania programowe z chemii dla klasy drugiej (na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla klasy drugiej gimnazjum Chemia Nowej Ery). Wyróżnione wymagania
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z chemii dla klasy drugiej DLA UCZNIÓW Z OBOWIĄZKIEM DOSTOSOWANIA WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH
Kryteria oceniania z chemii dla klasy drugiej DLA UCZNIÓW Z OBOWIĄZKIEM DOSTOSOWANIA WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH (na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla
Bardziej szczegółowoELEKTROLITY, KWASY, ZASADY I SOLE. HCl H + + Cl - (1).
Autorzy: Andrzej Jabłoński, Tomasz Palewski Korekta: Alicja Bakalarz WPROWADZENIE ELEKTROLITY, KWASY, ZASADY I SOLE Elektrolitami nazywamy substancje, które w roztworze wodnym ulegają dysocjacji elektrolitycznej,
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyi i Ochrony Środowisa Studia stacjonarne, Ro I, Semestr zimowy 01/14 Dr hab. inż. Tomasz Brylewsi e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 atedra Fizyochemii
Bardziej szczegółowoWykład 11 Równowaga kwasowo-zasadowa
Wykład 11 Równowaga kwasowo-zasadowa JS Skala ph Skala ph ilościowa skala kwasowości i zasadowości roztworów wodnych związków chemicznych. Skala ta jest oparta na aktywności jonów hydroniowych [H3O+] w
Bardziej szczegółowoCHEMIA - BADANIE WYNIKÓW KLASA II 2010/2011
CHEMIA - BADANIE WYNIKÓW KLASA II 2010/2011 1. Który zbiór wskazuje wyłącznie wzory wodorotlenków A. H2S, H2CO3, H2SO4 B. Ca(OH)2, KOH, Fe2O3 C. H2SO4, K2O, HCl D. Ca(OH)2, KOH, Fe(OH)3 2. Który zbiór
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH
WŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH PODZIAŁ ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH Tlenki (kwasowe, zasadowe, amfoteryczne, obojętne) Związki niemetali Kwasy (tlenowe, beztlenowe) Wodorotlenki
Bardziej szczegółowoStechiometria w roztworach. Woda jako rozpuszczalnik
Stechiometria w roztworach Woda jako rozpuszczalnik Właściwości wody - budowa cząsteczki kątowa - wiązania O-H O H kowalencyjne - cząsteczka polarna δ + H 2δ O 105 H δ + Rozpuszczanie + oddziaływanie polarnych
Bardziej szczegółowoChemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy
Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym
Bardziej szczegółowoXV Wojewódzki Konkurs z Chemii
XV Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego II Etap powiatowy 16 styczeń 2018
Bardziej szczegółowoRoztwory elekreolitów
Imię i nazwisko:... Roztwory elekreolitów Zadanie 1. (2pkt) W teorii Brönsteda sprzężoną parą kwas-zasada nazywa się układ złożony z kwasu oraz zasady, która powstaje z tego kwasu przez odłączenie protonu.
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. CHEMIA klasa II.
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa II Oceny śródroczne: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -wymienia zasady bhp
Bardziej szczegółowoODCZYN WODY BADANIE ph METODĄ POTENCJOMETRYCZNĄ
ODCZYN WODY BADANIE ph METODĄ POTENCJOMETRYCZNĄ Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1. Wprowadzenie 1.1. Odczyn wody Odczyn roztworu określa stężenie,
Bardziej szczegółowoCHEMIA BUDOWLANA ĆWICZENIE NR 3
CHEMIA BUDOWLANA ĆWICZENIE NR 3 HYDROLIZA SOLI I WYZNACZANIE ph ROZTWORÓW WSTĘP TEORETYCZNY Kwasy są to substancje zdolne do oddawania protonów. Zasady są zdolne do wiązania protonów. Definicję kwasów
Bardziej szczegółowoTEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM
TEST NA EGZAMIN PPRAWKWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM I. Część pisemna: 1. Które z poniższych stwierdzeń jest fałszywe? a.) Kwasy są to związki chemiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej.
Bardziej szczegółowoSTAłA I STOPIEŃ DYSOCJACJI; ph MIX ZADAŃ Czytaj uważnie polecenia. Powodzenia!
STAłA I STOPIEŃ DYSOCJACJI; ph MIX ZADAŃ Czytaj uważnie polecenia. Powodzenia! 001 Obliczyć stężenie molowe jonów Ca 2+ w roztworze zawierającym 2,22g CaCl2 w 100 ml roztworu, przyjmując a = 100%. 002
Bardziej szczegółowoPRACA KONTROLNA Z CHEMII NR 1 - Semestr I 1. (6 pkt) - Krótko napisz, jak rozumiesz następujące pojęcia: a/ liczba atomowa, b/ nuklid, c/ pierwiastek d/ dualizm korpuskularno- falowy e/promieniotwórczość
Bardziej szczegółowoPropozycja planu wynikowego Chemia Nowej Ery - klasa 2 gimnazjum
1 Propozycja planu wynikowego Chemia Nowej Ery - klasa 2 gimnazjum Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Dział III. Woda i roztwory wodne Treści nauczania 7. Poznajemy związek chemiczny wodoru i tlenu
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny KLASA II. II. Wewnętrzna budowa materii
Wymagania programowe na poszczególne oceny KLASA II II. Wewnętrzna budowa materii definiuje pojęcie materia opisuje ziarnistą budowę materii(1.3) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki (2.7) definiuje
Bardziej szczegółowoLitowce i berylowce- lekcja powtórzeniowa, doświadczalna.
Doświadczenie 1 Tytuł: Badanie właściwości sodu Odczynnik: Sód metaliczny Szkiełko zegarkowe Metal lekki o srebrzystej barwie Ma metaliczny połysk Jest bardzo miękki, można kroić go nożem Inne właściwości
Bardziej szczegółowo