Przyczyny wyłonienia stomii... 4 Rodzaje stomii... 4 Układ pokarmowy... 5 Układ moczowy Rodzaje sprzętu stomijnego... 9

Transkrypt

1

2 mgr Lidia Michalak Spis treści Wstęp...3 Co to jest stomia...3 Przyczyny wyłonienia stomii... 4 Rodzaje stomii... 4 Układ pokarmowy... 5 Układ moczowy... 6 Sprzęt stomijny...7 Rodzaje sprzętu stomijnego... 9 Pielęgnacja stomii Sprzęt i środki potrzebne do pielęgnacji Wymiana sprzętu jednoczęściowego Wymiana sprzętu dwuczęściowego Dieta po zabiegu wyłonienia stomii Ubiór Aktywność fizyczna Podróżowanie Życie seksualne Kiedy zgłosić się do lekarza POL-ILKO Bibliografia... 19

3 Wstęp Zabieg operacyjny, któremu byłeś poddany spowodował u ciebie zupełnie nową, niespodziewaną sytuację życiową. Trudno jest na początku pogodzić się z myślą o prowadzeniu normalnego trybu życia. Z czasem powoli następuje przyzwyczajenie i akceptacja. Duża liczba pacjentów z wyłonioną stomią potwierdza to, iż po dobraniu odpowiedniego sprzętu stomijnego i przestrzeganiu zaleceń może żyć prawie tak samo, jak przed operacją. Aby funkcjonować normalnie musisz w miarę szybko przystosować się do nowych warunków, nauczyć się właściwie i sprawnie pielęgnować i zaopatrywać stomię oraz przełamać własne opory i problemy natury psychologicznej. Ty i twoja rodzina potrzebujecie pomocy, wiedzy i wsparcia, aby okres akceptacji do nowych warunków życia był jak najkrótszy i mógł skutkować zdolnością do samoopieki. Wiedza i umiejętności praktyczne, które zdobyłeś w szpitalu znajdują się w broszurce. Podziel się nią z rodziną, aby mogli zrozumieć twoją sytuację i pomóc ci w odnalezieniu się w niej. Co to jest stomia Stomia (z grec. otwór) - jest to celowo chirurgicznie wytworzone połączenie światła narządu wewnętrznego ze skórą na brzuchu. Może to dotyczyć przewodu pokarmowego (jelito cienkie lub grube) albo układu moczowego. Stomię wyłania się w sytuacji, kiedy wydalanie stolca lub moczu drogą naturalną zostało uniemożliwione lub utrudnione.

4 Przyczyny wyłonienia stomii Stomię wyłania się, gdy zaistnieją okoliczności: choroby nowotworowe; choroby nienowotworowe np.: stany zapalne jelit; urazy w obrębie miednicy; wady wrodzone. Inne używane nazwy: przetoka jelitowa; sztuczny odbyt; anus; brzuszny odbyt. Rodzaje stomii a) wydalnicze kolostomia przetoka na jelicie grubym. Jest wyłaniana najczęściej z lewej strony brzucha. ileostomia przetoka na jelicie cienkim. Wyłania się ją najczęściej po prawej stronie brzucha. urostomia przetoka moczowa. Może być umiejscowiona po prawej lub lewej stronie brzucha. Najczęściej wyłania się poniżej pępka po prawej stronie brzucha.

5 b) w zależności od czasu funkcjonowania stomia czasowa istnieje możliwość zamknięcia i odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego; stomia stała, czyli definitywna. c) w zależności od jej anatomii stomia dwulufowa jest najczęściej tymczasowa. Zwykle wyłania się ją w celu wygojenia jelita, którego część trzeba było usunąć np.: z powodu stanu zapalnego; stomia jednolufowa (końcowa) jest wyłaniana, gdy trzeba usunąć część jelita grubego i/lub odbytnicy. Stomia nie ma mięśni (zwieraczy) takich jakie są w odbycie, dlatego nie ma możliwości kontroli nad wydalaniem stolca i gazów. Zawartość jelita jest usuwana bezpośrednio do worka stomijnego. Stolec ma taki wygląd, jak w danym odcinku jelita: kolostomia jelito grube, stolec normalny, stały; ileostomia jelito cienkie, stolec półpłynny lub płynny; urostomia mocz wypływa kroplami do worka cały czas, około jednej kropli na minutę. Układ pokarmowy Żeby zrozumieć budowę i pochodzenie stomii zapoznaj się w skrócie z budową i funkcją przewodu pokarmowego: 1. Jama ustna 2. Przełyk 3. Jelito cienkie 4. Jelito grube 5. Odbytnica 6. Odbyt

6 1) jama ustna w niej następuje rozdrabnianie spożytego pokarmu. 2) żołądek pod wpływem soków żołądkowych połknięty pokarm zmienia się w płynną postać. 3) jelito cienkie ma długość około 5 metrów. Postać płynna pokarmu trafia do żołądka. Następuje trawienie i wchłanianie substancji odżywczych węglowodanów, białek i tłuszczy. 4) jelito grube ma około 1,5 2 metrów długości. Kiedy proces trawienia jest zakończony wszystkie niestrawione resztki są usuwane z organizmu. Trafiają do jelita grubego, gdzie następuje wchłanianie resztek substancji płynnych (wody, witamin, elektrolitów). 5) odbytnica końcowa część jelita grubego, gdzie następuje formowanie stolca. 6) odbyt wydalanie stolca. Układ moczowy

7 Układ moczowy składa się z: nerki parzysty narząd wytwarzający mocz. Odpowiedzialny za wydalanie wody, soli mineralnych i innych szkodliwych dla organizmu substancji. drogi moczowe: miedniczki nerkowe; pęcherz moczowy zbiornik o objętości około ml opróżniany w miarę potrzeby i zależnie od naszej woli; cewka moczowa ujście pęcherza moczowego, gdzie mocz jest wydalany na zewnątrz. Sprzęt stomijny Sprzęt stomijny jest w 100% refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, czyli jest bezpłatny. Zlecenie na sprzęt stomijny może być wypisane maksymalnie na trzy miesiące i jest ważne przez 30 dni od daty wystawienia. Zlecenie na sprzęt stomijny, kserokopię dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie zdrowotne i dowodu ubezpieczenia należy przesłać do właściwego Oddziału NFZ celem zarejestrowania i otrzymania Karty Comiesięcznego Zaopatrzenia. Jest ona ważna przez rok. Czynności te można dokonać także osobiście w siedzibie NFZ. Po otrzymaniu Karty Comiesięcznego Zaopatrzenia i ze zleceniem na sprzęt stomijny należy udać się do sklepu medycznego celem odebrania sprzętu. Lekarze uprawnieni do wypisywania zleceń na sprzęt stomijny:

8 kolostomia lekarz POZ, chirurg, onkolog, felczer; ileostomia - lekarz POZ, chirurg, onkolog, felczer; urostomia - lekarz POZ, chirurg, urolog, felczer; Limit miesięczny na sprzęt stomijny: kolostomia 300 zł.; ileostomia 400 zł.; urostomia 480 zł.; Sprzęt stomijny musi spełniać następujące kryteria: szczelny dla treści jelitowej, jej zapachów i gazów; łatwy w obsłudze; elastyczny; niezauważalny dla otoczenia. Piramida potrzeb pacjenta dotycząca sprzętu stomijnego Akceptacja Dyskrecja Łagodność dla skóry Bezbolesność Pewność ` Wyboru sprzętu stomijnego dokonuje się w szpitalu podczas nauki samoobsługi stomii. Dobierany jest indywidualnie dla każdego pacjenta biorąc pod uwagę: rodzaj i wielkość stomii;

9 miejsce, w którym ją wytworzono (wyłoniono); wrażliwość skóry; tryb życia pacjenta. Rodzaje sprzętu stomijnego system jednoczęściowy płytka połączona razem z workiem worek zamknięty nie ma możliwości jego opróżnienia z treści jelitowej wymiana worka po każdorazowym zapełnieniu worek otwarty możliwość opróżnienia worka prawidłowo umocowany do skóry i nieprzepuszczajacy treści jelitowej może być utrzymany na stomii przez 3-4 dni system dwuczęściowy płytka + worek zamknięte bez możliwości ich opróżnienia z treści jelitowej otwarte możliwość opróżnienia z treści jelitowej c) sprzęt urostomijny worki odpuszczalne ze specjalną zatyczką pozwalającą na spuszczenie moczu i zamkniecie opróżnionego worka Wszystkie rodzaje worków są produkowane w dwóch kolorach: przeźroczyste powinny być stosowane w szpitalu i przez pierwsze trzy miesiące po wyjściu ze szpitala. Ich

10 przejrzystość pozwala na kontrolowanie stomii, jej wyglądu, wielkości. cieliste w późniejszym okresie warto zaopatrzyć się w worki cieliste. Ostateczny wybór zawsze należy do pacjenta. Pielęgnacja stomii Sprzęt i środki potrzebne do pielęgnacji 1. Sprzęt i środki do pielęgnacji: dostęp do ciepłej, najlepiej bieżącej wody, jeżeli nie ma takiej możliwości, proszę przygotować małą plastikową miskę; łagodne mydło, najlepiej dziecięce; miękki papier toaletowy lub ręcznik papierowy; nożyki do wycinania otworu w płytce; papierowa miarka do mierzenia obwodu stomii (występuje w zestawie worków); woreczek na zużyty worek stomijny nowy worek stomijny; lustro (będziesz miał możliwość obejrzenia stomii) Przedmioty te powinny znajdować się w łazience, gdzie jest dostęp do sedesu. 2. Pielęgnacja skóry wokół stomii Skóra narażona jest na stykanie się z treścią jelitową, drażniona odklejaniem płytki (przylepca). Czysta, zdrowa skóra, bez żadnych zmian gwarantuje bezpieczną przyczepność worka. Wszystkie

11 czynności związane z wymiana worka lub płytki powinny być wykonywane delikatnie i dokładnie. Błona śluzowa jelita jest bardzo delikatna i zbyt intensywne oczyszczanie stomii może spowodować, że na jej powierzchni pojawia się krople krwi. Nie musisz obawiać się bólu przy oczyszczaniu stomii, jelito nie jest unerwione, więc nie będziesz czuł żadnych dolegliwości bólowych. Nie wolno używać do czyszczenia skóry żadnych środków odtłuszczających i zawierających w swym składzie alkohol. Będą one działały drażniąco na skórę. PAMIĘTAJ! TWOJA SKÓRA WOKÓŁ STOMII MUSI BYĆ ZAWSZE CZYSTA I SUCHA! Wymiana sprzętu jednoczęściowego Wymiana sprzętu jednoczęściowego delikatnie odklej płytkę zaczynając od góry (zawartość worka nie wydostanie się na zewnątrz); zużyty worek wrzucić do foliowej torebki (nigdy nie wyrzucaj do muszli klozetowej); miękkim papierem toaletowym lub ręcznikiem papierowym usuń resztki stolca ze stomii; obmyj delikatnie stomię; obmyj i osusz skórę wokół stomii; zmierz średnicę przetoki papierową miarką; zaznacz na płytce jej wielkość i kształt otworu, jaki masz wyciąć; ogrzej płytkę w dłoniach (będzie miękka, łatwiejsza do przyklejenia);

12 zdejmuj folię ochronną z płytki i przyłóż ją do skóry, zaczynając od dołu stomii uciskaj ją delikatnie palcami w celu dokładnego przyklejenia; sprawdź, czy nie powstały fałdy i nierówności przez które może wydostawać się treść jelitowa w przypadku nierówności wokół stomii lub blizn przed przyklejeniem płytki, wypełnij nierówności specjalną pastą stomijną i dopiero przyklej płytkę Wymiana sprzętu dwuczęściowego Wymiana sprzętu dwuczęściowego a) zakładanie worka na płytkę: każdy worek ma obręcz z zamkiem. Sprawdź, czy jest otwarty, nałóż worek na płytkę dociskając go do brzucha. Sprawdź, czy dopasował się do płytki, zamknij zamek, usłyszysz charakterystyczne kliknięcie. b) wymiana worka odchyl górną część worka, otwórz zamek poprzez naciśnięcie w jego środkową część; przytrzymaj jedną ręką płytkę, a drugą pociągnij za uszko znajdujące się na worku; przed założeniem nowego worka oczyść dokładnie płytkę; jeżeli zakładasz worek otwarty zapięcie zawsze ma być skierowane ku dołowi. c) wymiana płytki chwyć za uszko, które znajduje się nad stomią i delikatnie ją odklej;

13 delikatnie i dokładnie umyj i osusz skórę przed założeniem nowej płytki; oczyść stomię z resztek stolca; zmierz średnicę przetoki za pomocą papierowej miarki; zaznacz i wytnij w płytce jej wielkość i kształt; umieść płytkę na dokładnie osuszonej skórze zaczynając od dołu stomii i przyciskaj delikatnie palcami, aby dokładnie ją przykleić. Obsługa worków otwartych (odpuszczalnych) Worki tego typu zamykane są na rzepy lub przylepną zapinkę a) instrukcja zamykania i opróżniania worka na samoprzylepną zapinkę unieś koniec worka ku górze odepnij zapinkę i odwiń końce worka opuść koniec worka nad sedes i opróżnij go umyj, oczyść końcówkę worka i zawiń dokładnie zapinkę b) instrukcja opróżniania i zamykania worka na rzepy unieś koniec worka ku górze odklej rzepy, ugnij piankę wypuszczając zawartość worka do muszli oczyść obie pianki ruchami od siebie na zewnątrz podwiń pianki pod spód zamknij worek rzepami schowaj ujście pod wyściółkę flizelinową worka

14 Irygacja Irygacja jest zabiegiem oczyszczającym jelito grube ze stolca za pomocą wlewu. Wykonuje się go tylko u pacjentów z kolostomią. Regularne wykonywanie irygacji wytwarza odruch oddawania stolca tylko po tym zabiegu. Wytworzenie odruchu wypróżniania trwa około 3-4 tygodnie. Istnieje kilka przeciwwskazań do irygacji, dlatego decyzję o jej wykonaniu podejmuje się po konsultacji lekarskiej. Pierwsza irygacja powinna być wykonana w obecności pielęgniarki. Do irygacji dostępne są gotowe zestawy, w skład których wchodzą: rękaw do irygacji stożek do irygacji płytka mocująca pasek mocujący pojemnik na wodę nowy worek, który założysz po irygacji sprzęt potrzebny, gdy używasz zestawu jednoczęściowego W przypadku używania sprzętu jednoczęściowego płytkę mocujemy na brzuchu paskiem. Jeżeli używasz sprzęt dwuczęściowy rękaw do irygacji mocujesz bezpośrednio do płytki stomijnej. Następnie końcówkę rękawa umieszcza się w sedesie. Przez górny otwór rękawa wprowadza się do stomii natłuszczony stożek. Pojemnik napełniony wodą o temperaturze ciała 36-38ºC i pojemności 1-1,25 litra umieszcza się na wysokości ramion pacjenta. Puszczamy wolno wodę regulując szybkość jej przepływu za pomocą regulatora. Zabieg powinien trwać minut. Jeżeli w trakcie wlewu pojawi się uczucie rozpierania, zabieg przerywamy, czekamy, aż miną dolegliwości i kontynuujemy.

15 po wykonaniu irygacji odczekać s., usunąć stożek ze stomii, zamknąć górny otwór rękawa za pomocą zapinki. Nastąpi opróżnienie jelita przez okres około minut. po irygacji załóż na stomię czysty worek. Dieta po zabiegu wyłonienia stomii Po wyjściu ze szpitala zaleca się stosowanie diety lekkostrawnej, nie powodującej zaparć, ani biegunek. W jej skład powinny wchodzić potrawy gotowane, duszone na wodzie i parze lub grillowane. Należy unikać potraw pieczonych i smażonych. Stosowanie kilku zasad pozwoli na normalne funkcjonowanie: spożywaj tylko potrawy przygotowane ze świeżych produktów; spożywaj od 3 5 posiłków o tej samej porze; jedz powoli, dokładnie żując pokarm; wypijaj codziennie około 2 litrów płynów, najlepiej niegazowanej wody, soków owocowych, słabej kawy i herbaty. Jest to niezbędne do prawidłowej pracy jelit; włącz do diety produkty o zwiększonej zawartości błonnika (ciemne pieczywo, brązowy ryż, otręby, płatki owsiane, pełnoziarnisty makaron, suszone owoce) zapobiegniesz zaparciom; spożywaj produkty mleczne naturalne jogurty, maślankę, twaróg, kefir, unikaj tłustego mleka i śmietany; wyklucz z diety produkty wysokotłuszczowe (żółty ser, czekolada, majonez, ciasto z kremem);

16 ogranicz spożywanie tłuszczów; unikaj produktów wzmacniających wydzielanie gazów (czosnek, szparagi, cebula, kapusta, groch, fasola, bób), aby zmniejszyć woń gazów wypijaj sok żurawinowy i pomidorowy, jedz żurawinę i natkę pietruszki; wyklucz z diety produkty z konserwantami i sztucznymi barwnikami; zadbaj, aby w diecie znalazło się chude mięso (drób, wołowina, cielęcina, dziczyzna) i ryby morskie; unikaj alkoholu; nie stosuj ostrych, pikantnych przypraw; próbuj nowych produktów oddzielnie w niewielkiej ilości. W przypadku zaparć zwiększ ilość wypijanych płynów, wypijaj na czczo szklankę przegotowanej lub mineralnej wody. Możesz też wypić napar z nasion lnu. Jeżeli pojawi się biegunka skontaktuj się z lekarzem. Po pewnym czasie sam potrafisz ustalić, które pokarmy tolerujesz, a które powodują przykre dolegliwości. Ubiór Staraj się po operacji wybierać ubrania luźniejsze, nie krepujące ruchów, a zarazem pozwalające na ukrycie worka stomijnego. Jeżeli nosisz pasek umieść go poniżej lub powyżej worka stomijnego. Ubiór powinien być przewiewny, uszyty z materiałów naturalnych. Unikaj noszenia sztucznych materiałów, które są nieprzepuszczalne i powodują nadmierne pocenie skóry, również na brzuchu.

17 Aktywność fizyczna Stomia nie jest przeciwwskazaniem, aby aktywnie wypoczywać. Po okresie rekonwalescencji (około 3 miesiące po zabiegu) możesz uprawiać sporty, które sprawiały ci przyjemność przed operacją, o ile tylko czujesz się na siłach. Można uprawiać turystykę, jeździć na nartach, na rowerze, a także pływać w basenie, morzu, jeziorze (do pływania są specjalne zatyczki stomijne) ). Aktywność fizyczna jest jak najbardziej wskazana poprawia prace jelit. Podróżowanie Mając wyłonioną przetokę jelitową możesz podróżować tak samo, jak przed operacją. Musisz tylko pamiętać o kilku zasadach: zabierz ze sobą odpowiedni jakościowo i ilościowo sprzęt stomijny; przestrzegać zasad dietetycznych; w przypadku wyjazdu za granicę zabrać ze sobą zaświadczenie o posiadaniu stomii może być przydatne podczas kontroli celnej; wykupić ubezpieczenie; podróżują samochodem w upalne dni nie zostawiaj sprzętu stomijnego w samochodzie (może stracić swoje właściwości klejące). Życie seksualne Twoja aktywność seksualna i zdolność do współżycia jest taka sama, jak przed operacją. Pojawiające się opory natury psychicznej

18 pomoże ci przełamać szczera rozmowa z partnerem o swych obawach i wątpliwościach. Taktowny i czuły partner pozwoli na odnalezienie się w nowej sytuacji. Przed stosunkiem możesz zmienić worek stomijny na mniejszy lub wykorzystać miękkie przykrycie worka. Kiedy zgłosić się do lekarza Należy zgłosić się do lekarza chirurga w każdym przypadku gdy wystąpi: krwawienie ze środka stomii; silna biegunka lub uporczywe zaparcia; zmiany kształtu, wielkości i koloru stomii zmiany na skórze wokół stomii (silne zaczerwienienie, uwypuklenia ) POL-ILKO Polskie Towarzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomią POL-ILKO powstało w 1987 roku. Do zadań Towarzystwa należą wszelkie działania mające na celu jak najszybszy i najpełniejszy powrót pacjenta ze stomią do pelnej aktywności życiowej po operacji chirurgicznej. Członkami Towarzystwa są ludzie ze stomią i ich rodziny, lekarze, pielęgniarki, psycholodzy, seksuolodzy i pracownicy socjalni. Odwiedź stronę internetową towarzystwa POL-ILKO:

19 Bibliografia W. Kapała, Pielęgniarstwo w chirurgii Magazyn Pielęgniarki i Położnej nr 6/