2. Warunki suszenia biomasy w układzie fluidalnym

Transkrypt

1 * Streszczenie -

2 Wstęp Wytyczne Unii Europejskiej dotyczące odnawialnych źródeł energii zobowiązują do podjęcia działań w zakresie kompleksowego zagospodarowania biomasy. Biomasa drzewna (szczapy, zrębki, trociny, ścinki) znajduje się w dostatecznej ilości na terenie całej Polski i staje się bardzo pożądanym surowcem energetycznym, przeżywając swój swoisty renesans [1]. Zastosowanie biomasy do ogrzewania w małych systemach ciepłowniczych, w budynkach użyteczności publicznej oraz w domach jednorodzinnych na wsiach i w miastach może stanowić znaczny udział bilansu paliwowego Polski. Wykorzystanie biomasy w Polsce może być zwiększone. W skali lokalnej ważnym źródłem biomasy może być surowiec pozyskiwany z przycinek leśnych i cięć pielęgnacyjnych na terenach zielonych i w sadach. Duże znaczenie może mieć biomasa z upraw celowych (rośliny energetyczne). Szacuje się, że z 1 ha użytków rolnych zbiera się rocznie ton biomasy, czyli równowartość 5 10 ton węgla. Rolnictwo i leśnictwo zbierają w Polsce biomasę równoważną pod względem kalorycznym 150 mln ton węgla [2, 3]. Można zatem stwierdzić, że jednym z najważniejszych źródeł energii odnawialnej w Polsce są odpady drzewne. Zarówno biomasa z plantacji energetycznych jak i odpady pochodzenia roślinnego mogą być wykorzystane poprzez spalanie w kotłach. Aby jednak proces spalania był ekonomicznie i energetycznie atrakcyjny, należy zieloną biomasę przed spaleniem wysuszyć, aby podwyższyć jej wartość opałową. Wartość opałowa biopaliw stałych waha się od 6 8 MJ/kg dla biopaliw o wilgotności 50 60% (biomasa świeża), przez MJ/kg dla biopaliw podsuszonych do stanu powietrznie-suchego, których wilgotność wynosi 10 20%, aż do około 19 MJ/kg dla biopaliw wysuszonych [2]. Paliwo stałe z biomasy opartej na zrębkach pod względem właściwości ekologicznych jest korzystniejsze od węgla kamiennego (zamknięty obieg CO 2, niska zawartość siarki oraz relatywnie niewielka pozostałość popiołu) [3, 6, 7]. Natomiast pod względem niektórych właściwości fizykochemicznych jest mniej atrakcyjne niż kopaliny. Związane jest to między innymi ze zbyt małą gęstością biomasy, co wpływa na koszty transportu i magazynowania. Ponadto wysoka wilgotność surowej biomasy oraz niska koncentracja energii w jednostce objętości powodują utrudnienia w dystrybucji i jej użytkowaniu w postaci pierwotnej. Dlatego też biomasa jest najczęściej produktem wytwarzanym, przetwarzanym i konsumowanym lokalnie: np. na terenie gminy. Jednocześnie coraz więcej uwagi zwraca się na uszlachetnianie biomasy stałej przez proces granulacji (peletyzacji). Pelety to stałe paliwo z biomasy wygodne w użyciu zarówno w gospodarstwach domowych jak i zakładach przemysłowych i lokalnych ciepłowniach. Produkcja polega na suszeniu biomasy (do wilgotności ok. 12%), jej mieleniu i prasowaniu. Pelety są jednym z najtańszych rodzajów paliw występujących na rynku. W stosunku do oleju opałowego koszty jednostki ciepła są niższe o połowę. W stosunku do pozostałych paliw koszty są niższe o około 30% [4]. Komprymacja biomasy prowadzi do podwyższenia jej wartości energetycznej (z jednostki objętości). Granulat jest odporny na samozapłon i naturalne procesy gnilne. Łatwość załadowania granulatu do pieców lub kotłów oraz mała ilość popiołu po spaleniu sprawiają, że urządzenia takie są prawie bezobsługowe. Pelety zajmują od 10 do 30 razy mniej miejsca niż świeży surowiec, przez co maleją koszty składowania i transportu.

3 301 Pozyskiwane odpady zrębkowe, zarówno z lasów jak i z zakładów pielęgnacji zieleni miejskiej mogą charakteryzować się wysoką wilgotnością do 60%. W przypadku biomasy zawartość wilgoci jest kluczowa dla oceny jej potencjału energetycznego. Dlatego też ważnym etapem przy produkcji i przetwarzaniu biomasy dla celów energetycznych jest suszenie pozyskanego produktu przy minimalizacji kosztów tego procesu. Biorąc pod uwagę koszty produkcji należy poszukiwać metody stosunkowo taniej. Takie oczekiwania może spełnić suszenie w układzie fluidalnym. 2. Warunki suszenia biomasy w układzie fluidalnym Suszenie w układach fluidalnych zajmuje ważną pozycję wśród nowoczesnych metod suszarniczych. Jest to metoda łatwa w realizacji, cechująca się korzystnymi wskaźnikami techniczno-ekonomicznymi [5 7]. Konkurencyjność tej metody w stosunku do klasycznych związana jest głównie z niskimi kosztami inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi. Zachowanie się złoża fluidalnego jest różne w zależności od charakterystyki, cząstek ciała stałego i strumienia fluidyzującego gazu. Istotnym problemem związanym z projektowaniem aparatów fluidyzacyjnych oraz modelowaniem matematycznym procesu jest określenie rodzaju i jakości fluidyzacji. Klasyfikację materiałów pod tym kątem, powiązaną z rozmiarem ziarna i jego gęstością opracował Geldart [8]. W praktyce mamy najczęściej do czynienia z biomasą o dużym stopniu polidyspersyjności i różnorodnym kształcie uziarnienia. Dotychczas większość badań dotyczących fluidyzacji w układzie gaz ciało stałe koncentrowała się na systemach małych cząstek [7]. Ostatnio w związku z zainteresowaniem przetwórstwem biomasy rozszerza się te badania na fluidyzację cząstek większych. Definicja dużych cząstek nie jest zbyt ścisła. Ogólnie, gdy cząstki mają średnicę od 1 mm, uważa się je za duże, a cząstki o średnicy mniejszej od 0,2 mm za drobne. Przyjmuje się, że cząstki duże odpowiadają typowi D według klasyfikacji Geldarta. Materiały należące do grup A i B znajdowały dotychczas największe zastosowanie w przemyśle i w związku z tym teorie fluidyzacji oparte są głównie na badaniach przeprowadzonych z użyciem tych materiałów [7]. Niewiele jest natomiast wyników badań eksperymentalnych dla materiałów na pograniczu grupy B i D, mających obecnie coraz szersze zastosowanie. Struktura ładunku fluidalnego i charakter jej zmian są szczególnie ważne dla prawidłowej organizacji suszenia rozdrobnionej biomasy, szczególnie zrębków drzewnych. Fluidyzacja tych materiałów w klasycznych aparatach jest praktycznie niemożliwa. Skuteczna fluidyzacja powinna zapewnić uzyskanie łatwej do kontrolowania warstwy fluidalnej, wysoki współczynnik sprawności energetycznej przez efektywne wykorzystanie gazu oraz minimalizację pylenia i wszelkich zakłóceń procesu. Jednym z celów kompleksowych badań suszenia ciał stałych realizowanych w Instytucie Inżynierii Chemicznej i Procesowej Politechniki Krakowskiej [18, 20, 21] było opracowanie konstrukcji suszarki fluidyzacyjnej, pozwalającej na efektywne suszenia biomasy o różnorodnych właściwościach fizykochemicznych, strukturalno-mechanicznych, czy sorpcyjnych. Badania możliwości fluidyzacji wybranych rodzajów rozdrobnionej biomasy prowadzi się na instalacji doświadczalnej, której schemat przedstawiono na rysunku 1. Powietrze będące czynnikiem fluidyzującym, tłoczone przez wentylator (8) przepływa przez nagrzewnicę elektryczną (4), komorę dystrybutora gazu (3-3) do kolumny (1) o średnicy podstawy 150 mm, wysokości 1300 mm i kącie rozwarcia 13, a następnie po przejściu przez złoże

4 302 Rys. 1. Schemat stanowiska badawczego: 1 suszarka, 2 cyklon, 3-3 dystrybutor gazu (przekrój), 4 nagrzewnica, 5 zawór, 6 zwężka, 7 bocznik, 8 wentylator, 9, 10 manometry, 11 zasyp Fig. 1. Schematic diagram of experimental equipment: 1 dryer, 2 cyclone, 3-3 gas distributor (section), 4 electric heater, 5 control valve, 6 pressure gauge, 7 by-pass, 8 air blower, 9, 10 manometers, 11 feed pipe i cyklon (2) wydostaje się na zewnątrz. W trakcie badań dotyczących określenia warunków fluidyzacji badanych substancji wymieniano korpus suszarki na element wykonany ze szkła organicznego dla umożliwienia prowadzenia obserwacji wizualnych. Oprzyrządowanie stanowiska badawczego zapewnia otrzymanie danych niezbędnych do sporządzenia charakterystyk warunków procesowych. W trakcie badań istniała możliwość określenia intensywności pylenia przez pomiar wysokości warstwy materiału zebranego w odbieralniku cyklonu (2). Jak się okazało w trakcie badań wstępnych, najistotniejszym zagadnieniem technicznym było opracowanie odpowiedniej geometrii dystrybutora gazu. W celu zapewnienia efektywnej fluidyzacji analizowanych materiałów zastosowano oryginalny dystrybutor gazu (rys. 1, przekrój 3-3) umożliwiający uzyskanie warstwy o właściwościach pośrednich pomiędzy klasycznym złożem fluidalnym, złożem fontannowym i wirowym [21]. Na styku komory suszenia i komory dystrybutora (rys. 1) umieszczony jest specjalny ruszt (3-3) ze stożkiem. Pole powierzchni bocznej stożka rusztu równe jest połowie dolnej powierzchni przekroju poprzecznego komory suszenia. Stożek, podobnie jak powierzchnia pozioma rusztu, wykonany jest z blachy perforowanej. Przewód doprowadzający czynnik fluidyzujący umieszczony jest

5 303 w komorze dystrybutora (3-3), w osi aparatu, w ten sposób, że otwór wylotowy zwrócony jest w kierunku podstawy suszarki ukształtowanej w formie stożka. Badano warstwy polidyspersyjne, zrębków olchy, jabłoni i wierzby pozyskanych z przycinek pielęgnacyjnych w sadach i na terenach zielonych miast, a także mieszanych (drzewa iglaste i liściaste) odpadów otrzymywanych w tartaku. Zrębki biomasy w praktyce stanowią mieszaninę różnych rodzajów odpadów drzewnych o zmiennym składzie jakościowym i ilościowym. Właściwości fizykochemiczne testowanych substancji Tabela 1 Rodzaj biomasy ρ p [kg/m 3 ] gęstość ε 0 [ ] porowatość d z [mm] średnica zastępcza X [%] zawartość wilgoci Wierzba zrębki ,626 5,890 12,0 Odpad z tartaku 845 0,487 6,980 38,0 Olcha zrębki 790 0,588 9,190 11,0 Jabłoń zrębki 695 0,600 6,950 15,0 W tabeli 1 przedstawiono podstawowe właściwości fizykochemiczne badanych materiałów: gęstość ρ p, porowatość warstwy w stanie stacjonarnym ε 0, średnicę zastępczą d z oraz zawartość wilgoci X. Porowatość złoża w stanie stacjonarnym ε 0 określano z gęstości ciała stałego i gęstości usypowej. Średnice zastępcze d z cząstek poszczególnych frakcji badanych materiałów wyznaczano w oparciu o definicję średnicy objętościowej jako średnicę kuli o objętości badanej cząstki. Średnią średnicę cząstek warstw polidyspersyjnych (zrębki drzewne) obliczano jako sumę iloczynów udziałów masowych i średnic zastępczych cząstek poszczególnych frakcji [7]. Zawartość wilgoci X w danym materiale wyznaczano metodą bezpośrednią, susząc próbki do stałej masy w suszarce laboratoryjnej. Wszystkie analizowane materiały można zaliczyć praktycznie do grupy D klasyfikacji Geldarta [8]. Testowana biomasa drzewna charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w zakresie granulacji cząstek. Na rysunku 2 zaprezentowano przykładowo wyniki analizy sitowej (zależność % udziału masowego od średnicy zastępczej) dla zrębków olchy. Na rysunku 3 zaprezentowano zmiany struktury ładunku zrębków jabłoni uzyskane w trakcie badań dla warunków początku fluidyzacji i przy zwiększeniu prędkości przepływu powietrza do wartości odpowiadającej liczbie fluidyzacji 2,5. Stwierdzono możliwość uzyskania złoża Rys. 2.Wyniki analizy sitowej zrębków olchy fluidalnego dla wszystkich badanych materia Fig. 2. Results of screen analysis of alder chunks

6 304 Analiza egzergetyczna jest niezastąpionym narzędziem wspomagającym udoskonalanie procesu suszenia, będącego jedną z najbardziej energochłonnych operacji prowadzonych w przemyśle [5 7]. Energia używana do suszenia materiałów jest istotną składową kosztów procesowych. W oparciu o analizę egzergetyczną można uzyskać informacje o możliwościach zwiększenia efektywności procesu suszenia i w rezultacie zmniejszenia kosztów eksploatacyjnych. Analiza egzergii [9 17, 22 28] pozwala wskazać te etapy, gdzie energia jest degradowana podczas przebiegu procesu, co umożliwia jego usprawnienia. Ponadto umożliwia określenie stopnia użyteczności ciepła w stosunku do temperatury odniesienia. Głównym celem analizy egzergetycznej jest identyfikacja przyczyn oraz obliczenia strat energii. Zastosowanie tej metody pozwala na stosunkowo dokładne określenie tych węzłów instalacji suszarniczej, w których istnieje możliwość poprawy wskaźników techniczno-ekonomicznych [25, 26]. Problematyka dotycząca zastosowanie analizy egzegetycznej w procesie suszenia była przedmiotem szeregu publikacji. Syahrul, Hamdullahpur i Dincer [16] przeprowadzili anaa) b) Rys. 3. Zmiana struktury układu fluidalnego zrębków jabłoni: a) liczba fluidyzacji równa 1,2, b) liczba fluidyzacji 2,5 Fig. 3. Structural change of fluidized system of apple-tree chunks: a) fluidization number = 1,2, b) fluidization number = 2,5 łów. Jakość fluidyzacji jest zadowalająca, a pylenie ograniczone do minimum (maksymalnie 4% masy złoża w przeliczeniu na materiał suchy). Dla analizowanych zrębków drzewnych uzyskuje się zadowalającą jakość procesu przy liczbach fluidyzacji (stosunek aktualnej prędkości czynnika fluidyzującego do prędkości minimum fluidyzacji) rzędu Podstawy analizy egzergetycznej suszenia biomasy

7 lizę egzegetyczną dotyczącą suszenia zboża w złożu fluidalnym. Dincer i Sahin [17] zaprezentowali nowy model analizy egzergi w procesach suszenia. Colak i Hepbasli [28] przedstawili wyniki analizy egzegetycznej w oparciu o suszenie zielonych oliwek. Corzo, Bracho, Vasquez i Pereira [24] zajmowali się suszeniem owoców palmy coroba pod kątem bilansowania egzergii, a Liu, Zhaoi Feng [23] analizowali zmiany egzergii w procesie liofilizacji. Ogólna zasada liczenia sprawności egzergetycznej i sprawności termicznej (energetycznej) jest jednakowa. Tworzy się ułamek, którego licznik stanowią składniki bilansu określające użyteczny efekt procesu, natomiast mianownik tworzą składniki bilansu określające nakłady wykorzystane do podtrzymania przebiegu procesu [8, 9]. Tworząc bilans energetyczny nie uwzględnia się niejednakowej jakości różnych postaci energii i różnych sposobów przekazywania energii. Dlatego oparta na tym bilansie sprawność termiczna pozwala jedynie na porównywanie procesów tego samego typu, nie może być natomiast uważana za miarę stopnia doskonałości danego procesu [8, 22]. Inaczej jest w przypadku sprawności egzergetycznej. Przy jej obliczaniu bierze się pod uwagę fakt, że różne postaci i sposoby przekazywania energii mają niejednakową jakość. Sprawność egzergetyczna określa stopień oddalenia procesu rzeczywistego od procesu idealnego przebiegającego odwracalnie [9 11]. Bilans egzergetyczny pozwala wykryć i przeanalizować wszystkie straty energetyczne występujące w całej instalacji, w tym również straty wynikające z nieodwracalności procesów, czego nie można zrealizować, stosując klasyczny bilans energetyczny. Bazując na bilansie egzergetycznym można obliczyć sprawność rozpatrywanego procesu nazywaną sprawnością egzergetyczną. W literaturze najczęściej definiuje się sprawność egzergetyczną jako stosunek egzergii wyprowadzonej, stanowiącej użyteczny efekt procesu B, do egzergii napędowej B N [9, 10]. Egzergia wyprowadzona B to pożądany rezultat wygenerowany przez rozważany układ. Może ona obejmować egzergię produktów użytecznych, pracę wykonaną przez dane urządzenie, przyrost egzergii ciał, które poddaje się przeróbce cieplnej. Egzergia napędowa B N to zasoby zużywane w celu uzyskania egzergii wyprowadzonej. Termin napędowa egzergia nie ogranicza się do paliw pochodzenia mineralnego, ale reprezentuje ogólnie zasoby egzergetyczne wykorzystywane do prowadzenia rozważanego procesu. Zasoby takie stanowić może egzergia substancji napędowych, praca napędowa rozpatrywanego procesu lub spadek egzergii ciał służących do podtrzymania biegu procesu. Z punktu widzenia definicji [9] sprawności egzegetycznej, suszenie jest procesem zbędnym. Wynika to stąd, że z każdego materiału można usunąć wilgoć w wystarczającym stopniu pozostawiając go przez odpowiednio długi czas w otoczeniu. Z tego względu określenie sprawności egzegetycznej suszenia byłoby pozbawione praktycznego znaczenia. W procesie suszenia egzergia materiału wilgotnego z jednej strony maleje wskutek ubytku wilgoci (wody), z drugiej zaś wzrasta w wyniku wzrostu temperatury suszonego materiału. Podobnie dwa przeciwne wpływy decydują o zmianie egzergii powietrza suszącego. Wynika stąd, że egzegetyczną ocenę doskonałości procesu suszenia należy przeprowadzić nie przez obliczenie sprawności, lecz za pomocą odpowiednio ustalonego wskaźnika zużycia egzergii. Zaproponowano obliczenie wskaźnika jednostkowego zużycia egzergii wyrażającego stosunek egzergii B czynnika suszącego do ilości wody G usuniętej podczas suszenia. W efekcie otrzymuje się wyrażenie, gdzie w liczniku jest termiczna egzergia właściwa powietrza suszącego, a w mianowniku różnica wilgotności bezwzględnej powietrza na wlocie i wylocie do suszarki [9]. 305

8 306 Równolegle z badaniami laboratoryjnymi dotyczącymi suszenia biomasy w układzie fluidalnym prowadzi się analizę egzergetyczną w odniesieniu do stosowanej instalacji suszarniczej. Należy podkreślić, że przy rozpatrywaniu przemian powietrza połączonych ze zmianami wilgoci i przebiegających w zakresie parametrów zbliżonych do parametrów otoczenia należy uwzględnić wpływ wilgoci na egzergię. Przypadek taki zachodzi w trakcie suszenia biomasy. Obliczanie egzergii termicznej powietrza wilgotnego jest utrudnione przez to, że wartość tej funkcji zależy nie tylko od wilgoci rozpatrywanego powietrza, lecz także od wilgotności powietrza w otoczeniu. W związku z tym egzergia powietrza wilgotnego jest funkcją 6 zmiennych niezależnych: temperatury, wilgotności i ciśnienia powietrza rozpatrywanego oraz: temperatury, wilgotności i ciśnienia powietrza w otoczeniu. Propozycja wykreślnego wyznaczenia egzergii powietrza wilgotnego została zaproponowana przez Besa [19], który sporządził nomogram pozwalający uwzględnić zmienność temperatury i wilgoci powietrza w otoczeniu. Prowadząc wstępną analizę egzegetyczną suszenia fluidalnego biomasy, korzystano z nomogramów Besa [19]. Na rysunku 4 przedstawiono zależność egzergii czynnika fluidyzująco-suszącego od czasu suszenia dla różnych wysokości statycznych złoża odpadu z tartaku. Z analizy zależności (rys. 4) wynika, że najskuteczniejsze wykorzystanie czynnika suszącego występuje przy wysokości statycznej złoża materiału równej 250 mm. Jest to potwierdzenie wyników analizy hydrodynamiki układu [21] i obserwacji wizualnych dotyczących analizowanych warstw biomasy. Rys. 4. Zależność egzergii czynnika fluidyzująco-suszącego od czasu suszenia dla różnych wysokości statycznych złoża odpadu z tartaku Fig. 4. Air exergy relationship air with drying time for various static heights (H st ) of sawmill waste bed Straty egzergii w procesie suszenia wynikają głównie z nieodwracalnego przepływu ciepła w grzejniku i komorze suszenia oraz z dodatniej wartości egzergii czynnika odpływającego z komory suszenia do otoczenia. Zużycie egzergii czynnika grzejnego można wyraźnie zmniejszyć przez zastosowanie procesu z recyrkulacją, co oczywiście związane jest z niższymi kosztami eksploatacyjnymi.

9 Kompleksowa analiza egzegetyczna instalacji suszenia biomasy jest kontynuowana z uwzględnieniem propozycji zawartych w najnowszych publikacjach [10 17, 22 29] Podsumowanie Stwierdzono możliwość suszenia w układzie fluidalnym analizowanych rodzajów biomasy przy zastosowaniu oryginalnego rozwiązania dystrybucji gazu. Zastosowany dystrybutor gazu generuje intensywne warunki hydrodynamiczne w badanych warstwach zapobiegając klasycznym zakłóceniom występującym przy fluidyzacji złóż polidyspersyjnych tzn. tłokowaniu i kanałowaniu przez wymuszenie wirowania. Intensywnego pęcherzykowania nie zauważono. Celem współczesnego suszarnictwa jest zminimalizowanie zużycia energii przy maksymalnym usunięciu wilgoci do oczekiwanej wartości. Egzergia może być skutecznym narzędziem obrazującym zużycie energii przy praktycznej realizacji procesu fluidalnego suszenia biomasy. Wielkość ta będąca miarą użyteczności energii w sposób efektywny pozwala określić źródła strat energii i po ich eliminacji zredukować cenę wyrobu. Dlatego też kontynuowane są badania dotyczące bilansowania egzergetycznago instalacji do suszenia rozdrobnionej biomasy. Literatura [1] K u d r a T., S t r u m i ł ł o C., Thermal Processing of Biomaterials, Gordon and Breach Science Publishers, New York [2] M a j t k o w s k i W., Powrót do przeszłości, Aeroenergetyka 2006, 16 (2), [3] Ś c i ą ż k o M., Kubica K., Zastosowanie biomasy w energetyce, Karbo 2002, 47 (11), [4] S t r u m i ł ł o C., J o n e s P.L., Z y l l a R., Energy aspects in drying, In Handbook of Industrial Drying, 2 nd Ed, Mujumdar, A.S., ed., Marcel Dekker, Inc., New York 1995, [5] S t r u m i ł ł o C., Perspectives on developments in drying, 2006, Drying Technology 2006, 24 (9), [6] M u j u m d a r A.S., Innovation and globalization in drying R&D, In CD-ROM Proceedings 15 th International Drying Symposium IDS 2006, Budapest, Hungary, August [7] M u j u m d a r A.S., Handbook of industrial drying, Marcel Dekker, New York [8] G e l d a r t D., Types of gas fluidization, Powder Technology 1973, 7 (5), [9] S z a r g u t J., P e t e l a R., Egzergia, WNT, Warszawa [10] T s a t s a r o n i s G., Definitions and nomenclature in exergy analysis and exergoeconomics, Energy 2007, 32 (4), [11] C h u a K.J., M u j u m d a r A.S., C h o u S.K., Intermittent drying of bioproducts an overview, Bioresource Technology 2003, 90 (3), [12] Praca zbiorowa, Współczesne kierunki w termodynamice ekspertyza, Wydawnictwo Instytutu Maszyn Przepływowych, Gdańsk [13] R o s e n W.A., D i n c e r I., Exergy as the confluence of energy, environment and sustainable development, Exergy International Journal 2001, 1 (1), 3-13.

10 308 [14] Wa l l G., G o n g M., On exergy and sustainable development Part 1: Conditions and concepts, Exergy International Journal 2001, 1 (3), [15] G o n g M., Wa l l G., On exergy and sustainable development Part 2: Indicators and methods, Exergy International Journal 2001, 1 (4), [16] S y a h r u l S., H a m d u l l a h p u r F., D i n c e r I., Thermal analysis in fluidized bed drying of moist particles, Applied Thermal Engineering 2002, 22 (15), [17] D i n c e r I., S a h i n A.Z., A new model for thermodynamic analysis of a drying process, International Journal of Heat and Mass Transfer 2004, 47 (4), [18] C i e s i e l c z y k W., Batch drying kinetics in a two zone bubbling fluidized bed, Drying Technology 2005, 23 (8), [19] B e s T., Egzergia w procesach ogrzewania, klimatyzacji i suszenia, Energetyka Przemysłowa, 1962, 10 (10), [20] C i e s i e l c z y k W., Novel gas distributor for fluidized bed drying of biomass, Drying Technology 2009, 27 (12), [21] S k o n e c z n a J., C i e s i e l c z y k W., Wpływ konstrukcji dystrybutora gazu na jakość suszenia fluidalnego biomasy, Materiały Konferencyjne, s , IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa,,Nauka i przemysł, Kraków, [22] S c o t t D., Exergy, International Journal of Hydrogen Energy 2003, 28 (4), [23] L i u Y., Z h a o Y., F e n g X., Exergy analysis for a freeze-drying process, Applied Thermal Engineering 2008, 28 (7), [24] C o r z o O., B r a c h o N., Va s q u e z A., P e r e i r a A., Energy and exergy analyses of thin layer drying of coroba slices, Journal of Food Engineering 2008, 86 (2), [25] M a r t i n C., Villamanan M.A., Chamorro J. O., C a b a n i l l a s A., Segovia J. J., Low-grade coal and biomass co-combustion on fluidized bed: exergy analysis, Energy 2006, 31 (2-3), [26] R o s e n M.A., D i n c e r I., Exergy-cost-energy-mass analysis of thermal systems and processes, Energy Conversion and Management 2003, 44 (10), [27] H e r m a n n W.A., Quantifying global exergy resources, Energy 2006, 31 (12), [28] C o l a k N., Hepbasli A., Performance analysis of drying of green olive in a tray dryer, Journal of Food Engineering, 2007, 80 (4), [29] Gwadera M., Ciesielczyk W., Aspekty energetyczne suszenia wybranych rodzajów biomasy, Czasopismo Techniczne, seria Chemia, 2010 (w recenzji).