Słownik terminów administracyjnych i pojęć używanych w administracji samorządowej.

Transkrypt

1 Słownik terminów administracyjnych i pojęć używanych w administracji samorządowej. Mamy przyjemność przedłożyć Państwu słownik, który mam nadzieję ułatwi zrozumienie zasad funkcjonowania samorządu i przekaże wiedzę o instytucjach ustrojowych i finansowych naszego miasta. Absolutorium jest formą kontroli i oceny przez radę gminy burmistrza za wykonanie budżetu oraz wykonania powierzonych mu w jego ramach zadań. Rada udziela lub nie udziela absolutorium w formie uchwały. Uchwała w sprawie absolutorium musi ściśle odnosić się do wykonania przez burmistrza budżetu i nie może być efektem oceny przez radę całokształtu działalności burmistrza. Uchwała udzielająca burmistrzowi absolutorium nie zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych gminy od odpowiedzialności, jeżeli działania realizowane przez te osoby były niezgodne z zasadami prawidłowej gospodarki budżetowej i spowodowały szkodę dla gminy. Z wnioskiem o udzielenie lub nie udzielenie absolutorium występuje do rady gminy komisja rewizyjna. Wniosek jest wynikiem oceny wykonania budżetu sformułowanym w oparciu o przeprowadzane w trakcie roku kontrole oraz analizę sprawozdania z wykonania budżetu. Wniosek komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium podlega następnie zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową. Rada rozpatrując sprawę absolutorium bierze pod uwagę: - sprawozdanie burmistrza z wykonania budżetu, - opinię komisji rewizyjnej w sprawie wykonania budżetu, - opinię regionalnej izby obrachunkowej dotycząca wniosku komisji rewizyjnej - opinię regionalnej izby obrachunkowej o sprawozdaniu z wykonania budżetu (zwłaszcza w przypadku negatywnej opinii). Uchwałę w sprawie absolutorium rada podejmuje bezwzględną większością ustawowego składu rady w głosowaniu jawnym. Rada powinna podjąć decyzję w sprawie absolutorium w terminie do 30 kwietnia następującego po roku sprawozdawczym. Administracja samorządowa - jest to część administracji publicznej. Działa ona na zasadzie pełnego zespolenia na wszystkich stopniach zasadniczego podziału terytorialnego kraju - w gminie, powiecie, województwie i wykonuje przypisaną ustawą część zadań publicznych Akty prawa miejscowego - gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego, które obowiązują na jej terenie. Podejmowane są one w formie uchwał lub zarządzeń. Budżet gminy - jest rocznym planem finansowym uchwalanym w formie uchwały budżetowej. Obejmuje po jednej stronie dochody z wyszczególnieniem źródeł pochodzenia, a po drugiej wydatki z podziałem na zadania. Konstrukcja treści budżetu jest wyznaczona przez uregulowania ustawowe. Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego budżetu, który jest podstawą realizacji zadań przez tę jednostkę w ciągu roku. Gospodarka finansowa gminy jest jawna; Burmistrz ma obowiązek informowania mieszkańców o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz źródłach gromadzenia zasobów pieniężnych i sposobie ich wydatkowania. Budżet gminy powinien zostać uchwalony do końca roku poprzedzającego rok budżetowy, jednak nie jest to wymóg bezwzględnie obowiązujący, bo z art. 122 ustawy o finansach publicznych mówi równocześnie, że uchwałę budżetową Rada uchwala przed rozpoczęciem 1

2 roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach nie później niż do 31 marca roku budżetowego Na Burmistrzu spoczywa obowiązek zachowania równowagi budżetowej. Wydatkami gminy są środki przekazywane z tego budżetu na realizację zadań związanych z zaspakajaniem potrzeb zbiorowości gminnej takich jak szkolnictwo, opieka przedszkolna, oświetlenie, komunikacja, oczyszczanie miasta, utrzymanie zieleni, remonty dróg mostów, chodników, utrzymanie gminnych zasobów mieszkaniowych i komunalnych, gospodarkę nieruchomościami, działalność kulturalna i sportowa, pomoc społeczna, utrzymanie administracji itp. Gmina ponadto realizuje inwestycje wg. ustalonego w budżecie planu. W trakcie roku mogą być wprowadzane zmiany budżetu i zmiany w budżecie. Zmiany te mogą dotyczyć zarówno dochodów, jak i wydatków. Burmistrz - jest organem wykonawczym gminy. Wybierany jest w wyborach powszechnych na okres czteroletniej kadencji. Nie może to być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Funkcji burmistrza i jego zastępcy nie można łączyć z funkcją burmistrza lub zastępcy w innej gminie, członkostwem w organach samorządu terytorialnego, zatrudnieniem w administracji rządowej, mandatem radnego, posła, senatora. Decyzja - decyzja jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę. Powinna mieć formę pisemną, gdyż stanowi podstawę do uzyskania przez stronę trwałych uprawnień lub nałożenia obowiązków. Decyzją w tym pojęciu są akty nie tylko oznaczone w nagłówku nazwą decyzja, lecz są także zezwolenie, koncesja, zarządzenie, orzeczenie, pozwolenie, zgoda, nakaz płatniczy gdyż merytorycznie za każdym razem mamy do czynienia z kwalifikowanym aktem administracyjnym. Decyzje rozstrzygają sprawy, co do jej istoty w całości lub części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. Dieta radnego rada samodzielnie uchwala wysokość diet radnych w formie uchwały. Ustawodawca ustala jedynie jej górny pułap, który jest zróżnicowany w zależności od wielkości gmin. Dieta radnego ma być częściowym ekwiwalentem rekompensujący ewentualnie utracone zarobki w miejscu pracy oraz wydatki związane z pełnieniem funkcji radnego i wykonywaniem przez niego mandatu (np. podróże do siedziby organów gminy, udział w spotkaniach z wyborcami). Rada powinna ustalając wysokość diet, brać pod uwagę funkcje pełnione przez radnego. Rada sama decyduje o wyborze formy diet - ryczałt lub dieta. określona kwotowo. Powinna też określić zasady obniżania diet lub ich nie wypłacania np. w przypadku niewykonywania mandatu, nieobecności na posiedzeniach organów samorządu. Dochody gminy- pochodzą z: bieżących dochodów, na które składają się wpływy z podatków i opłat lokalnych, udziały w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, sprzedaży mienia, dzierżawy, najmu i darowizn, subwencji (oświatowa, rekompensująca i ogólna), nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych, pożyczek i kredytów bankowych długoterminowych, dotacji celowych otrzymywanych z budżetu państwa, środków otrzymanych ze źródeł pozabudżetowych, środków od innych podmiotów, np. fundacji. 2

3 Dotacja - jest szczególną prawną formą finansowania określonych zadań. W zależności od rodzaju wykonywanych zadań gmina może otrzymywać z budżetu państwa dot. celowe na: - zadania zlecone z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami, finansowanie lub dofinansowanie zadań określonych w odrębnych przepisach Gmina sama też może z swego budżetu udzielać dotacji ( podmiotowe, przedmiotowe i celowe). Dla jednostek organizacyjnych działających w formie zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej mogą być udzielane dotacje przedmiotowe. Zakłady budżetowe mogą otrzymywać dotację podmiotową lub celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Kwotę i zakres tych dotacji określa uchwała budżetowa. Podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu gminy dotacje podmiotowe na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki zgodnie z uchwałą określająca tryb postępowania o udzielenie dotacji oraz sposób jej rozliczenia i kontroli wykonywania zleconego zadania, zapewniając jawność postępowania. Podmioty te są wyłaniane w drodze przetargu- konkursu. Ponadto dotacje podmiotowe otrzymują instytucje kultury, zgodnie z zasadami określonymi radę. Finanse publiczne - pod pojęciem tym należy rozumieć działania związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem. Fundusz celowy - jest wyodrębnioną formą organizacji gospodarki finansowej gminy w budżecie którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację ściśle określonych zadań. Fundusz celowy zapewnia środki finansowe na realizację ważnych priorytetowych zadań publicznych. Dają one również większą samodzielność gospodarowania środkami, gdyż z reguły ich wykorzystanie nie jest ograniczane rokiem budżetowym. Funkcjonariusz publiczny - jest to osoba wykonująca funkcje publiczne (np. urzędnik, radny) i z tego tytułu podlegająca szczególnej ochronie prawnej. Szczególna ochrona wyraża się między innymi jako zaostrzona odpowiedzialność karna za czynną napaść na funkcjonariusza w związku z wykonywaniem przez niego zadań, za użycie przemocy lub groźby w celu zmuszenia go do zaniechania wykonania czynności, zadań, za znieważenie podczas lub w związku z wykonywaniem jego funkcji. Równocześnie szczególna ochrona wyraża się w odpowiedzialnością gminy wobec osób trzecich za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza przy wykonywaniu czynności służbowych. Szczególna ochrona jest ściśle związana z wykonywaniem przez funkcjonariusza publicznego (urzędnika, radnego) obowiązków służbowych lub mandatu i nie przysługuje wówczas, gdy nie wypełnia on obowiązków służbowych lub mandatu. Głosowanie - jest formą wyrażania swojego stanowiska, opinii w określonych sprawach. Na gruncie życia społecznego spotykamy się z różnymi formami glosowania. Mieszkańcy biorą udział w głosowaniach przy rozstrzyganiu lokalnych problemów w referendum lokalnym, wybierają w drodze głosowania: radnych, burmistrza, wybierają radnych powiatowych, radnych sejmiku wojewódzkiego, wybierają posłów, senatorów i Prezydenta RP. Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje dwa rodzaje głosowania jawne i tajne. Uchwały organów gminy zapadają w głosowaniu jawnym, chyba, ze ustawa stanowi inaczej. Gmina - jest to podstawowa najmniejsza jednostka samorządu terytorialnego. W swoich granicach administracyjnych tworzy wspólnotę mieszkańców. Posiada osobowość prawną 3

4 i wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. O ustroju gminy stanowi jej statut. Organem wykonawczym w gminie zależności od jej charakteru jest: wójt, burmistrz, prezydent. Wójt, burmistrz, prezydent wybierany jest w wyborach bezpośrednich. Organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy. Gospodarka finansowa gminy - to ogół czynności związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków finansowych, podejmowanych przez radę. Kadencja- Rady gminy trwa 4 lata, licząc od dnia wyboru. Z kadencją rady związany jest okres funkcjonowania jej organów - komisji. Komisje rozpoczynają swe funkcjonowanie z dniem ich wyboru, a kończą z dniem upływu kadencji rady. Burmistrza - rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady lub wyboru, a upływa z dniem kadencji rady. Kluby radnych - radni mogą tworzyć kluby radnych, działające na zasadach określonych w statucie. Ustawodawca pozostawił samym zainteresowanym dużą swobodę w określaniu zasad działania i przynależności do klubu. Jedną z kompetencji klubu radnych jest zgłoszenie swojego kandydata do komisji rewizyjnej (w skład, której muszą wchodzić przedstawiciele wszystkich klubów radnych). Komisja rewizyjna - jest to jedyna obligatoryjna komisja rady, która musi zostać powołana zgodnie z wymogami ustawy. Ustawodawca nadał jej szczególny charakter jednak nie posiada ona własnych kompetencji, lecz działa w granicach przyzwolenia rady. Zakres działania komisji rewizyjnej jest pochodną kompetencji organu stanowiącego rady. Komisja rewizyjna pełni funkcję kontrolną i opiniodawczą jednak opinie wydawane przez komisje rewizyjną nie mają charakteru wiążącego dla rady. Kontrasygnata - kontrasygnaty dokonuje skarbnik (główny księgowy budżetu) lub osoba przez niego upoważniona i dotyczy czynności prawnych podejmowanych przez burmistrza, jeżeli czynność prawna może spowodować zobowiązania pieniężne. Podpis skarbnika na dokumencie oznacza w tym przypadku dokonanie wstępnej kontroli legalności dokumentu. Mienie komunalne - ogół praw majątkowych należących do gmin i ich związków oraz innych komunalnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Służy wykonywaniu zadań nałożonych na gminę, a także stanowi gwarancję jej majątkowej odpowiedzialności, jako że za swoje zobowiązania gmina odpowiada mieniem do niej należącym. Obligacje komunalne - gmina może emitować obligacje komunalne. Emisja obligacji przez gminę musi być dokonana zgodnie z wymogami ustawy o obligacjach. Opłata prolongacyjna - rada ustala w formie uchwały opłatę pobieraną z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności podatków stanowiących dochód budżetu gminy. Opłaty administracyjne - pobierane są za określone czynności urzędowe; ustalanie ich wysokości oraz zasady pobierania regulują przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o samorządzie gminnym.. 4

5 Prawo do informacji - jest to prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów gminy oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów gminy pochodzących z powszechnych wyborów, Ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie ze względu na określoną w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. W statucie gminy są określone zasady udostępniania informacji w urzędzie.. Przewodniczący rady gminy - wybierany jest z grona radnych, jego zadaniem jest organizowanie pracy rady, przewodniczenia jej obradom, zwoływanie sesji rady. Przewodniczący nie posiada własnych kompetencji samoistnych. Ponadto rada wybiera ze swego grona od 1 do 3 wiceprzewodniczących. Funkcji przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady nie można łączyć z funkcją członka komisji rewizyjnej Rada gminy - jest kolegialnym organem stanowiącym i kontrolnym powoływanym w drodze wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich tajnych, przez mieszkańców gminy na okres czteroletniej kadencji. W skład rady wchodzą radni zależnie od liczby mieszkańców gminy. W Porębie Rada Miasta liczy 15 radnych. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeb jednak nie rzadziej niż raz na kwartał i podejmuje decyzje w formie uchwał w drodze głosowania. Jest organem kontrolnym w stosunku do burmistrza oraz jednostek organizacyjnych gminy. Rada powołuje komisje stałe i doraźne z wskazaniem ich zakresu kompetencji w tym jako obligatoryjną komisję rewizyjną. Radny - jest reprezentantem wspólnoty samorządowej wybranym w głosowaniu bezpośrednim przez mieszkańców gminy. W swoich działaniach jest obowiązany kierować się ich dobrem oraz utrzymywać stałą więź z wyborcami. Jednak w wykonywaniu swojego mandatu nie jest związany instrukcjami swoich wyborców i nie ma obowiązku składania im sprawozdań ze swej działalności. Wyborcy nie mają możliwości jego odwołania w trakcie kadencji, a jedyną sankcją, jaką mogą zastosować jest nie wybranie w kolejnych wyborach. Osoba wybrana na radnego nie może być zatrudniona w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, ani sprawować funkcji kierownika lub zastępcy gminnej jednostki organizacyjnej w tej gminie. Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać, być pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Radny zobowiązany jest składać oświadczenie zawierające w szczególności informacje o zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach prawa handlowego oraz o nabyciu mienia od skarbu państwa, innej państwowej osoby prawnej, gminy, lub ich związków, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach prawa handlowego. Oświadczenie powinno zawierać informacje dotyczące majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską. Radnemu z tytułu wykonywania funkcji radnego przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych. Ochronie podlega również stosunek pracy radnego. Referendum gminne - jest to najdalej idąca forma demokracji bezpośredniej odwołująca się do głosowania powszechnego wszystkich uprawnionych mieszkańców gminy,. W drodze referendum mieszkańcy wyrażają swoją wolę, co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej ich wspólnoty, a mieszczącej się w zakresie kompetencji gminy. Ponadto 5

6 odwołanie burmistrza lub rady gminy przed upływem kadencji możliwe jest tylko w drodze referendum.. Tryb przeprowadzenia referendum z wyszczególnieniem, kto i na jakich zasadach uprawniony jest do jego zainicjowania określa ustawa o referendum lokalnym. Skarbnik - jest głównym księgowym budżetu gminy i sprawuje wewnętrzną kontrolę w zakresie gospodarowania środkami finansowymi. Przygotowuje decyzje w sprawach finansowych, dokonuje analizy budżetu ustala optymalne metody pozyskiwania dochodów i wydatkowania pieniędzy przez daną jednostkę organizacyjną samorządu terytorialnego. Zakres kompetencji skarbnika określa ustawa o finansach publicznych i ustawa o samorządzie gminnym. Quorum - jest to niezbędna do prawomocności uchwał liczba członków rady obecnych na sesji lub liczba członków innego organu gminy. Ustawa o samorządzie gminnym przyjmuje jako zasadę ogólną, że quorum jest to połowa składu rady liczonego od ilości mandatów obsadzonych w radzie lub przypadku głosowań o charakterze personalnym quorum to połowa ustawowego składu rady, np. przewodniczącego przypadku wyboru przewodniczącego wiceprzewodniczącego rady. Regionalna izba obrachunkowa jest organem kontroli i nadzoru nad gminami oraz innymi podmiotami komunalnymi finansów zakresie finansów publicznych. Regionalne izby obrachunkowe powołane zostały na mocy ustawy z 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych, a ich celem jest zapewnienie prawidłowej realizacji zasad dysponowania publicznymi środkami finansowymi przez gminę. Kontrole są prowadzone bądź z własnej inicjatywy, bądź na wniosek Rozróżniamy kontrolę kompleksową obejmującą całokształt działalności finansowej gminy, kontrolę problemową oraz kontrolę doraźną. Ponadto Rio jako organu nadzoru w zakresie spraw budżetowych bada uchwały budżetowe oraz ich projekty, a także sprawozdania z ich wykonania ii opiniuje sprawy o istotnym dla gminy znaczeniu finansowym. Rozstrzygnięcie nadzorcze - jest to prawnie przewidziany środek weryfikujący akty samorządu gminnego poddane nadzorowi. Są konsekwencją nadzoru bieżącego, sprowadzającego się do weryfikacji uchwał gminy sprawowanego przez wojewodę i regionalne izby obrachunkowe (a w pewnych sytuacjach także przez prezesa rady ministrów). Rio sprawuje nadzór w sprawach budżetowych i finansowych, prezes rady ministrów i wojewoda w pozostałych sprawach. Uchwały rady gminy - uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów, w obecności, co najmniej połowy składu rady chyba, że ustawa stanowi inaczej. Ten tryb głosowania należy również odnosić do wewnętrznych organów kolegialnych rady gminy, tj. komisji stałych i doraźnych. Uchwały rady podpisuje przewodniczący rady. Oryginały uchwał rady ewidencjonuje się w rejestrze uchwał i przechowuje wraz z protokołami z sesji. Burmistrz zobowiązany jest do przedłożenia organom nadzoru uchwał rady w ciągu 7 dni od daty ich podjęcia. Urząd gminy jest aparatem pomocniczym burmistrza przy pomocy, którego wykonuje on swoje zadania i kompetencje. Zatrudnieni w nim pracownicy działają w imieniu i z upoważnienia burmistrza, który jest kierownikiem urzędu. Organizację urzędu i zasady 6

7 jego funkcjonowania określa regulamin organizacyjny. Jako jednostka budżetowa urząd prowadzi swą gospodarkę budżetową na podstawie planu finansowego Wydatki gminy- są środki przekazywane z tego budżetu na realizację zadań związanych z zaspakajaniem potrzeb zbiorowości gminnej takich jak szkolnictwo, opieka przedszkolna, oświetlenie, komunikacja, oczyszczanie miasta, utrzymanie zieleni, remonty dróg mostów, chodników, utrzymanie gminnych zasobów mieszkaniowych i komunalnych, gospodarkę nieruchomościami, działalność kulturalna i sportowa, pomoc społeczna, utrzymanie administracji itp. Gmina ponadto realizuje inwestycje wg. ustalonego w budżecie planu. 7