OTORYNOLARYNGOLOGIA. Przewodnicząca Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska. Organizatorzy. Komitet Naukowy PATRONAT MEDIALNY

Transkrypt

1 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź, 8-9 marca 2012 OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa IV Konferencja Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego Łódź, 8-9 marca 2012 Teatr im. Stefana Jaracza ul. S. Jaracza 27, Łódź Przewodnicząca Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Organizatorzy Klinika Audiologii i Foniatrii, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Redakcja czasopisma: Otorynolaryngologia przegląd kliniczny Polskie Towarzystwo Audiologiczne i Foniatryczne Komitet Naukowy Prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska Prof. Henryk Kaźmierczak Prof. Krzysztof Kochanek Prof. Wiesław Konopka Prof. Bożena Kosztyła-Hojna Prof. Grażyna Lisowska Prof. Grażyna Mielnik-Niedzielska Prof. Maciej Misiołek Prof. Alina Morawiec-Sztandera Prof. Krzysztof Morawski Prof. Waldemar Narożny Prof. Ewa Niebudek-Bogusz Prof. Andrzej Obrębowski Prof. Jurek Olszewski Prof. Katarzyna Pawlak-Osińska Prof. Lucyna Pośpiech Prof. Marek Rogowski Prof. Jacek Składzień Prof. Henryk Skarżyński Prof. Bożena Wiskirska-Woźnica PATRONAT MEDIALNY Uczestnictwo w IX Konferencji Naukowo-Szkoleniowej OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź 2012 upoważnia do otrzymania 19 punktów edukacyjnych przyznawanych przez Okręgową Izbę Lekarską w Łodzi

2 OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa 2 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź, 8-9 marca 2012 Drogie Koleżanki i Koledzy Serdecznie witam na IX Konferencji Otorynolaryngologia Łódź 2012 jednocześnie IV Konferencji Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego. Zbiegają się one z 10-leciem kwartalnika Otorynolaryngologia przegląd kliniczny, z którego inicjatywy konferencje ORL są organizowane. Tak, wiem, trudno uwierzyć, że już tyle lat minęło od opublikowania pierwszych artykułów w naszym czasopiśmie. Mając na względzie jubileuszowy charakter konferencji, tym serdeczniej na niej witam w imieniu Rady Naukowej kwartalnika i swoim własnym. Program imprezy obejmować będzie obrady okrągłego stołu, poświęcone w tym roku otolaryngologii dziecięcej, dyskusje o charakterze pro i kontra, prezentacje ciekawych przypadków klinicznych. Serdecznie dziękuję członkom PTAF-u za przygotowanie sesji plenarnych dotyczących problematyki audiologicznej, neurootologicznej, foniatrycznej i logopedycznej. W tym roku przedstawionych zostanie 50 doniesień oryginalnych 26 w czterech sesjach referatowych i 24 w czterech sesjach plakatowych. Miło nam będzie, jak co roku, gościć uczestników z Ukrainy, dla których granty podróżne ufundowała Redakcja czasopisma Otorynolaryngologia przegląd kliniczny. Witam w Łodzi! Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska Przewodnicząca Komitetu Naukowego i Organizacyjnego Redaktor naczelna kwartalnika Otorynolaryngologia przegląd kliniczny Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego SIEDZIBA KOMITETU NAUKOWEGO I ORGANIZACYJNEGO Klinika Audiologii i Foniatrii, Instytut Medycyny Pracy ul. św. Teresy 8, Łódź tel , fax BIURO ORGANIZACYJNE MEDITON ul. Sienkiewicza 101/109 lok. 115, Łódź tel , fax

3 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 3 Łódź, 8-9 marca 2012 P R O G R A M Czwartek, 8 marca 2012 Warsztat 1: Interaktywny program ochrony słuchu przed hałasem 9:00-9:45 Sala B dr Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska (Łódź), dr Piotr Kotyło (Łódź), mgr Małgorzata Zamojska (Łódź), mgr Adam Dudarewicz (Łódź) Uroczyste Rozpoczęcie Konferencji 0:00 Sala A Sesja główna I. Obrady okrągłego stołu: Choroby zapalne i alergiczne górnych dróg oddechowych u dzieci i ich powikłania 0:15-12:00 Sala A Moderator: prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska (Białystok) Diagnostyka i badania obrazowe dr Jarosław Szydłowski (Poznań) Rozpoznanie choroby alergicznej u dzieci prof. Anna Zakrzewska (Łódź) Racjonalna antybiotykoterapia prof. Grażyna Mielnik-Niedzielska (Lublin) Wskazania do glikokortykosteroidoterapii donosowej u dzieci prof. Bożena Skotnicka (Białystok) Leczenie wysiękowego zapalenia ucha w świetle nowych wytycznych prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska (Białystok) Leczenie operacyjne przewlekłego zapalenia zatok u dzieci prof. Mieczysław Chmielik (Warszawa) Przerwa na kawę Sesja satelitarna grant naukowo-edukacyjny firmy Nycomed Prowadzący: prof. Paweł Górski (Łódź), prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) Diagnostyka alergicznego nieżytu nosa i jego wpływ na astmę (wg dokumentu ARIA) prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) Leczenie alergicznego nieżytu nosa rola leków przeciwhistaminowych prof. Barbara Rogala (Katowice) Postępowanie w przypadku podejrzenia astmy oskrzelowej podstawy leczenia prof. Paweł Górski (Łódź) Lunch Wykład na zaproszenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie Otorynolaryngologii Współczesne możliwości wykorzystania drogi słuchowej prof. Henryk Skarżyński (Warszawa) 2:00-12:30 12:30-14:00 Sala A 4:00-15:00 15:00-15:25 Sala A

4 OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa 4 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź, 8-9 marca 2012 Sesja główna II - Dyskusyjna: za i przeciw Moderator : prof. Wiesław Konopka (Łódź) 5:30-16:20 Sala A Objawy laryngologiczne refluksu żołądkowo-przełykowego mogą być w pełni kontrolowane leczeniem zachowawczym tak prof. Grażyna Mielnik-Niedzielska (Lublin) nie prof. Krystyna Wąsowska-Królikowska (Łódź) Moderator: prof. Waldemar Narożny (Gdańsk) Małe bezobjawowe guzy kąta mostowo-móżdżkowego powinny być leczone chirurgicznie prof. Krzysztof Morawski (Warszawa) powinny być leczone z zastosowaniem gamma-knife prof. Grażyna Lisowska (Katowice) Przerwa na kawę Sesja główna III: Choroby rozrostowe i zapalne głowy i szyi prezentacja przypadków klinicznych Moderatorzy: prof. Alina Morawiec-Sztandera (Łódź), prof. Jacek Składzień (Kraków) 6:20-16:45 6:45-18:00 Sala A Przypadki Ziarniniakowatości Wegenera dr Paweł Dobrzyński (Warszawa) Chłoniaki regionu głowy i szyi charakterystyka kliniczno-morfologiczna i opisy przypadków dr hab. Katarzyna Starska (Łódź) Szpiczak pozaszpikowy regionu głowy i szyi dr Dariusz Kaczmarczyk (Łódź) Naciek oczodołu w przebiegu schorzenia zęba prof. Jacek Składzień (Kraków) Rehabilitacja chorych po laryngektomii film prof. Jurek Olszewski (Łódź) Sesja doniesień oryginalnych 1 westibulologiczna Prowadzący: prof. Lucyna Pośpiech (Wrocław), prof. Magdalena Józefowicz-Korczyńska (Łódź) 16:45 Somatosensoryczne potencjały wywołane w diagnostyce zawrotu szyjnego W. Kaźmierczak, K. Pawlak-Osińska (Bydgoszcz) 6:45-18:10 Sala B 17:00 Zastosowanie testu VHIT (Videonystagmography Head Impulse Test) w diagnostyce uszkodzeń kanałów półkolistych J. Olszewski, P. Pietkiewicz, H. Zielińska-Bliźniewska, M. Bielińska (Łódź) 17:10 Ocena badań kwalifikacyjnych ENG wykonanych u kandydatów do lotnictwa w 2010 r. Z. Kaczorowski, R. Stablewski (Warszawa) 17:20 Zaburzenia przedsionkowe a kwalifikowanie do pracy na stanowiskach wymagających sprawnych narządów zmysłów E. Zamysłowska-Szmytke (Łódź) 17:30 Zastosowanie fizjoterapii u pacjentów z obwodowym uszkodzeniem układu równowagi M. Szczepanik, J. Walak, M. Józefowicz-Korczyńska (Łódź) 17:40 Ocena zabiegów fizjoterapeutycznych w leczeniu pacjentów z zaburzeniami ośrodkowej części układu równowagi J. Walak, M. Szczepanik, M. Józefowicz-Korczyńska (Łódź) 17:50 Rehabilitacja ruchowa chorych z zawrotami głowy film J. Olszewski, P. Pietkiewicz, M. Bielińska (Łódź)

5 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 5 Łódź, 8-9 marca 2012 Sesja doniesień oryginalnych 2 otolaryngologiczna Prowadzący: prof. Maciej Misiołek (Katowice), prof. Miroslaw Kruk (Ukraina) 18:10 Analiza wskazań do funkcjonalnej endoskopowej operacji zatok (FEOZ) J. Schmidt, M. Łapienis, D. Bienias (Łódź) 18:20 Operacje endoskopowe zatok w aspekcie leczenia implantologicznego M. Michalik, M. Broda (Warszawa) 8:10-19:00 Sala B 18:30 Zastosowanie nawigacji chirurgicznej w operacjach endoskopowych zatok przynosowych doświadczenia własne K. Łazęcka, I. Gwiadalska, R. Osmólski, M. Sosna, H. Skarżyński (Warszawa) 18:40 Laryngologiczny obraz refluksu przełykowo-gardłowego i żołądkowo-przełykowego doświadczenia własne w diagnozowaniu i leczeniu J. Schmidt, M. Łapienis, M. Stawicki (Łódź) 18:50 Zabiegowe leczenie zaburzeń oddychania podczas snu M. Broda, M. Michalik (Warszawa) Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego 18:15-19:00 Sala A Bankiet 9:00-21:00 Występ chóru The Gospel Time 20:30 Piątek, 9 marca 2012 Warsztat 2: Diagnostyka i manewry terapeutyczne w łagodnych napadowych położeniowych zawrotach głowy 7:00-7:45 Sala A prof. Magdalena Józefowicz-Korczyńska (Łódź), dr Ewa Zamysłowska-Szmytke (Łódź) Warsztat 3: Wybrane metody relaksacji w terapii głosu dr Sławomir Marszałek (Poznań), mgr Ewelina Woźnicka (Łódź) 7:00-7:45 Sala B Sesja doniesień oryginalnych 3 audiologiczno-foniatryczna 8:00-9:10 Sala A Prowadzący: prof. Ewa Niebudek-Bogusz (Łódź), dr Waldemar Wojnowski (Poznań) 8:00 Strategie radzenia sobie ze stresem osób dorosłych postlingwalnie ogłuchłych korzystających z implantu ślimakowego w porównaniu z populacją ogólną słyszących J. Kobosko, J. Rostkowska, A. Pankowska, A. Geremek, H. Skarżyński (Warszawa) 8:10 Samoocena głosu u palaczy w oparciu o Wskaźnik Niesprawności Głosu (VHI) W. Wojnowski, B. Wiskirska-Woźnica (Poznań) 8:20 Praktyczna wartość kimografii w diagnostyce foniatrycznej A. Sinkiewicz, A. Mackiewicz-Nartowicz, M. Just, M. Zacirka (Bydgoszcz) 8:30 Wideolaryngoskopowa ocena krtani u osób poddanych leczeniu chirurgicznemu gruczołu tarczowego J. Kwiecień, A. Kuzańska-Poremba, J. Kopczyński, L. Pomorski, E. Niebudek-Bogusz (Łódź) 8:40 Wczesne i odległe wyniki głosowe u pacjentów po implantacji kwasu hialuronowego do fałdów głosowych A. Szkiełkowska, B. Miaśkiewicz, M. Remacle, H. Skarżyński (Warszawa) 8:50 Zastosowanie nowoczesnych fizjoterapeutycznych metod rehabilitacji w leczeniu wybranych postaci dysfonii B. Kosztyła-Hojna, D. Moskal, J. Othman, D. Falkowski, J. Kasperuk (Białystok) 9:00 Rola akupunktury (refleksoterapia) w kompleksowym leczeniu funkcjonalnych dysfunkcji aparatu głosowego M. B. Kruk, O. Moskalyk (Lwów)

6 OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa 6 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź, 8-9 marca 2012 Sesja doniesień oryginalnych 4 audiologiczna Prowadzący: prof. Alicja Sekula (Poznań), dr Roman Stablewski (Warszawa) 8:00 Opracowanie polskiego testu zdaniowego dla dzieci P. Libiszewski, E. Ozimek, D. Kutzner (Poznań) 8:00-9:10 Sala B 8:10 Opracowanie testu słyszenia w szumie (HINT) dla dorosłych dla celów medyczno-orzeczniczych P. Kotyło, U. Owczarek, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 8:20 Ubytki słuchu wywołane hałasem wśród zawodowych muzyków orkiestrowych M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, A. Dudarewicz, M. Zamojska, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 8:30 Protezowanie niemowląt z niewydolnym przewodem słuchowym zewnętrznym doświadczenia własne P. Śpiewak, B. Śpiewak (Bielsko-Biała) 8:40 Wideotrening Komunikacji jako metoda wspierająca rozwój emocjonalno-społeczny dziecka głuchego oraz z trudnościami w komunikowaniu się werbalnym M. Piełuć, J. Rostkowska, A. Geremek, H. Skarżyński (Warszawa) 8:50 Trening słuchowy dla pacjentów z częściową głuchotą po operacji wszczepienia implantu ślimakowego przydatność i poziom trudności w ocenie pacjentów i terapeutów J. Solnica, A. Pankowska, M. Zgoda, A. Geremek, H. Skarżyński (Warszawa) 9:00 Strategie radzenia sobie ze stresem a efektywność treningu słuchowego i satysfakcja z CI u dorosłych postlingwalnie ogłuchłych pacjentów J. Rostkowska, J. Kobosko, H. Skarżyński (Warszawa) Sesja główna IV: foniatryczna Prowadząca: prof. Bożena Wiskirska-Woźnica (Poznań), prof. Bożena Kosztyła-Hojna (Białystok) Niektóre niestandardowe instrumentalne metody badania głosu i mowy prof. Andrzej Obrębowski (Poznań) Systemy komunikacji człowiek-komputer prof. Paweł Strumiłło (Łódź) Głos w zaburzeniach nerwowo-mięśniowych krtani prof. Bożena Wiskirska-Woźnica (Poznań) Rehabilitacja głosu w dysfoniach porażennych obwodowych dr Anna Domeracka-Kołodziej (Warszawa) Postępy w fonochirurgii prof. Maciej Misiołek (Katowice) 9:15-11:15 Sala A Przerwa na kawę :15-11:45 Sesja główna V: audiologiczna Prowadzący: prof. Andrzej Obrębowski (Poznań), prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) Postępowanie w przypadku podejrzenia głuchoty u małego dziecka prof. Alicja Sekula (Poznań) Ocena progu słuchu u małego dziecka rola badań elektrofizjologicznych (ABR, ASSR) prof. Krzysztof Kochanek (Warszawa) Głos i mowa u dzieci z zaburzeniami słuchu dr Agata Szkiełkowska (Warszawa) Autoimmunizacyjna choroba ucha wewnętrznego trudności diagnostyczne i lecznicze prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) Nowości z zakresu aparatowania słuchu prof. Edward Hojan (Poznań) :45-13:45 Sala A Lunch 3:45-14:45

7 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 7 Łódź, 8-9 marca 2012 Sesje plakatowe 3:45-14:15 Sala B Sesja 1. Prowadzący: prof. Anna Zakrzewska (Łódź) P01 Naczyniak jamy nosowej u dziecka opis przypadku R. Zieliński, A. Zakrzewska (Łódź) P02 Rola chirurgii endoskopowej chorych z kostniakami zatok przynosowych J. Leszczyńska, J. Składzień, K. Stręk, J. Tomik, K. Oleś, M. Wiatr, A. Morawska, A. Wróbel (Kraków) P03 Analiza zachorowalności na grypę w obwodzie lwowskim A. Yordan, O. Tarasyuk, H. Shyshka, A. Verbinets, L. Sydor (Lwów) P04 Charakterystyka flory bakteryjnej górnych dróg oddechowych u chorych na grypę H. Shyshka, O. Tarasyuk, A. Yordan, W. Smolnytska, W. Łomnycka (Lwów) P05 Poziom odporności przeciwbakteryjnej chorych na grypę zamieszkałych w ekologicznie niesprzyjających warunkach O. Tarasyuk, H. Shyshka, A. Yordan, M. Czernij, L. Sydor, B. Mota (Lwów) P06 Zastosowanie plazmy argonowej w tonsylektomii J. Schmidt, M. Łapienis, D. Bienias (Łódź) Sesja 2. Prowadzący: dr Paweł Dobrzyński (Warszawa) P07 Endoskopowe metody leczenia niedrożności dróg łzowych M. Michalik, M. Broda (Warszawa) P08 Funkcjonalny stan ucha środkowego i trąbki Eustachiusza w ostrym zapaleniu górnych dróg oddechowych M. M. Kruk, M. B. Kruk (Lwów) P09 Czy przerost migdałka gardłowego koreluje z tympanometrią (1000 Hz)? T. Rachel (Kraków) P10 Leczenie powikłań zapalenia ucha u dzieci zachowawcze czy chirurgiczne? L. P. Chmielik (Warszawa) P11 Wartość własna kosteczka chorego jako materiał w tympanoplastyce typu III M. Wiatr, J. Tomik, J. Składzień, K. Oleś, A. Morawska, J. Szaleniec (Kraków) P12 Zastosowanie fal o częstotliwości radiowej w laryngologii doświadczenia własne J. Schmidt, M. Łapienis (Łódź) Sesja 3. Prowadzący: dr Marcin Durko (Łódź) P13 Efekty terapii głosu w dysfonii porażennej z wykorzystaniem skali VTD studium przypadku E. Woźnicka, E. Niebudek-Bogusz, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) P14 Zastosowanie analizy kepstralnej w ocenie akustycznej głosu u pacjentów z guzkami głosowymi E. Niebudek-Bogusz, J. Grygiel, P. Strumiłło, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 3:45-14:15 Sala B 4:15-14:45 Sala B P15 Innowacyjna metoda leczenia obustronnej dysfonii porażennej z wykorzystaniem aparatury Vocastim-Master (PM Physiomed) B. Kosztyła-Hojna, D. Moskal, J. Biszewska, D. Falkowski, A. Kraszewska (Białystok) P16 Guzy oczodołów w materiale Kliniki Otolaryngologii w Krakowie w latach A. Wróbel, K. Oleś, J. Szaleniec, J. Składzień, P. Stręk, J. Tomik (Kraków) P17 Rodzicielstwo dziecka głuchego a style radzenia sobie ze stresem J. Kobosko (Warszawa) P18 Czynniki genetyczne predysponujące do wystąpienia szumów usznych i uszkodzeń słuchu po narażeniu na hałas czy są różne? M. Pawełczyk, E. Rajkowska, U. Owczarek, P. Kotyło, A. Gajda-Szadkowska, I. Korczak, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź)

8 OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa 8 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź, 8-9 marca 2012 Sesja 4. Prowadzący: prof. Katarzyna Pawlak-Osińska (Bydgoszcz) 3:45-14:15 Sala B P19 Czy ekspozycja na dźwięki podczas prób indywidualnych zwiększa ryzyko uszkodzenia słuchu wśród muzyków orkiestrowych? A. Dudarewicz, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, M. Zamojska, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) P20 Czasowe zmiany słuchu muzyków po ekspozycji na hałas orkiestrowy w trakcie prób A. Dudarewicz, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, M. Zamojska, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) P21 Subiektywny odbiór uciążliwości hałasu turbin wiatrowych wyniki badań pilotażowych M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, K. Zaborowski, A. Dudarewicz, M. Zamojska, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) P22 Ochronne działanie D-metioniny na narząd słuchu w urazie akustycznym A. Rewerska, E. Rajkowska, P. Politański, M. Śliwinska-Kowalska (Łódź) P23 Nastawienie muzyków orkiestrowych do stosowania ochronników słuchu M. Zamojska, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, A. Dudarewicz, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) P24 Oprogramowanie wspomagające program ochrony słuchu M. Zamojska, A. Dudarewicz, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, E. Zamysłowska-Szmytke, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) Sesja główna VI: neurotologiczna VERTIGO FORUM Prowadzący: prof. Henryk Kaźmierczak (Bydgoszcz), prof. Waldemar Narożny (Gdańsk) Diagnostyka zawrotów głowy w warunkach ambulatoryjnych prof. Ireneusz Kantor (Warszawa) Zawrót szyjny fakty i mity prof. Katarzyna Pawlak-Osińska (Bydgoszcz) Chirurgia zawrotów głowy prof. Waldemar Narożny (Gdańsk) Fizjoterapia w leczeniu szumów usznych prof. Wiesław Konopka (Łódź) Sesja główna VII: foniatryczno-logopedyczna Prowadzący: dr Agata Szkiełkowska (Warszawa), dr Anna Domeracka-Kołodziej (Warszawa) 4:45-16:30 Sala A 4:45-16:30 Sala B Współpraca foniatry z terapeutą głosu i mowy a podejście holistyczne w zaburzeniach procesu komunikatywnego prof. Ewa Niebudek-Bogusz (Łódź) Zastosowanie manualnych technik osteopatycznych w terapii dysfonii i dysfagii dr Anna Żebryk-Stopa, dr Sławomir Marszałek (Poznań) Seplenienie międzyzębowe a funkcje połykania mgr Krystyna Rachwał-Łyżwa (Łask) Rola foniatry w multidyscyplinarnej opiece nad wokalistami dr Ewelina Sielska-Badurek (Warszawa) Zakończenie Konferencji 6:30 Sala A

9 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 9 Łódź, 8-9 marca 2012 Wystawa medyczna 1. Mediton 2. MSD 3. Bionorica 4. Abbott 5. Nycomed Takeda 6. Medicus 7. Labo Clinic 8. Videomed 9. Pro Vita 10. Audio Service 11. Siemens 12. Axfarm 13. Medag 14. Fonikon 15. Ronest 16. Solinea 17. Diag Nova 18. Miralex 19. Medim 20. Mary Kay 21. Czasopismo Służba Zdrowia Recepcja 2 1 PARTER PIĘTRO GRANTY CZASOPISMA OTORYNOLARYNGOLOGIA PRZEGLĄD KLINICZNY Jordan Andrzej (Lwów, Ukraina) Kutsenko Sofija (Lwów, Ukraina) Moskalyk Oksana (Lwów, Ukraina) Mygovich Vira (Ivano-Frankovsk, Ukraina) Puszkarjowa Wolodymira (Lwów, Ukraina) Smolnytska Walentyna (Lwów, Ukraina) Szyszka Halina (Lwów, Ukraina) Tarasyuk Oleksandra (Lwów, Ukraina) Verbinets Alla (Lwów, Ukraina) Sokolovska Marta (Lwów, Ukraina)

10 10 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Sesje główne Diagnostyka i badania obrazowe Diagnostics and imaging techniques Jarosław Szydłowski Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Katedry Otolaryngologii U.M. w Poznaniu Diagnostyka radiologiczna znajduje obecnie szerokie zastosowanie w rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia chorób jam nosa i zatok przynosowych. Trudno przecenić wartość diagnostyczną tomografii komputerowej w ocenie patologii głowy i szyi oraz urazów tej okolicy u dzieci. W ostatnich latach obserwuje się stały wzrost częstości wykonywania tych badań w populacji wieku dziecięcego. Metody badań radiologicznych stają się coraz mniej szkodliwe dla chorych za sprawą zastosowania nowoczesnej aparatury diagnostycznej oraz ograniczenia dawki promieniowania. Jakkolwiek w indywidualnych sytuacjach korzyści z wykonanego badania tomografii komputerowej pozostają niepodważalne, to jednak kumulowanie badań naraża dziecko na znaczną sumaryczną ekspozycję na promieniowanie rentgenowskie. Żywe komórki organizmu dziecka są znacząco bardziej podatne na promieniowanie rentgenowskie w porównaniu do osób dorosłych, co wykazano w badaniach populacji eksponowanych. Oczekiwana długość życia dziecka jest znacząco dłuższa niż osób dorosłych, co długofalowo umożliwia ekspresję uszkodzeń na poziomie molekularnym i komórkowym. Dawka promieniowania rentgenowskiego wykorzystywana w diagnostyce chorób nosa i zatok przynosowych u dzieci jest też relatywnie większa niż w przypadku osób dorosłych. Chirurgia czynnościowa zatok przynosowych (Functional Endoscopic Sinus Surgery, FESS) pozostaje metodą rekomendowaną w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych jam nosa i zatok, powikłań stanów ostrych oraz w starannie wyselekcjonowanych przypadkach chorób rozrostowych. Chirurg poruszający się w tym niezwykle złożonym rejonie anatomicznym musi przed rozpoczęciem zabiegu, poza rozległością i charakterem procesu chorobowego, poznać wszelkie odmienności budowy anatomicznej. Metodą diagnostyczną z wyboru pozostaje tomografia komputerowa wykonywana w trybie okna kostnego oraz tkanek miękkich. Badanie spiralne umożliwia jednocześnie rekonstrukcje wielopłaszczyznowe. Często dobrym uzupełnieniem badania KT pozostaje badanie rezonansu magnetycznego czy pozytronowa tomografia emisyjna. Dotychczas brak jednoznacznych rekomendacji dla zastosowania technik ultrasonograficznych. Świadomość konieczności przeprowadzenia badań obrazowych i jednocześnie wiedza na temat możliwego niekorzystnego wpływu promieniowania rentgenowskiego nakazuje niezwykle wyważoną kwalifikację dzieci do badań obrazowych. Ma to znaczenie szczególne w populacjach chorych narażonych na konieczność powtarzania zabiegów operacyjnych zwłaszcza w przebiegu pierwotnych i wtórnych zaburzeń ruchomości rzęsek. Rozpoznanie choroby alergicznej u dzieci Diagnosis of allergic diseases in children Anna Zakrzewska Klinika Otolaryngologii, Audiologii i Foniatrii Dzieci, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Alergia jest reakcją nadwrażliwości inicjowaną przez swoiste mechanizmy immunologiczne, które mogą obejmować reakcje IgE-zależne lub IgE-niezależne. Nadwrażliwość leżąca u podstaw choroby definiowana jest jako powtarzalne dolegliwości i objawy występujące po zadziałaniu jakiegoś czynnika, który u osób zdrowych nie powoduje ich powstania. Zasadniczym zadaniem dotyczącym rozpoznania choroby alergicznej jest ustalenie związku przyczynowego ekspozycji z objawami, które tworzą chorobę, np. alergiczny nieżyt nosa, alergia pokarmowa, wyprysk alergiczny, astma alergiczna, alergia na leki, itp. U podstaw diagnostyki chorób alergicznych leży badanie przedmiotowe i podmiotowe. Wywiad obejmuje obecne dolegliwości, historię choroby pacjenta oraz ocenę warunków środowiska i chorób w rodzinie. Choroby alergiczne, szczególnie u dzieci, mają wyraźnie zaznaczoną dynamikę objawów klinicznych, wynikającą z kolejnych ekspozycji na specyficzny antygen. Diagnostyka obejmuje badanie swoistych IgE in vivo lub in vitro. Badania in vivo obejmują testy przezskórne (najczęściej prick-testy), śródskórne, testy prowokacyjne (natywne, próby pokarmowe, donosowe lub odoskrzelowe). In vitro badania swoistych IgE metodami RAST wykonywane są w przypadkach nasilonych zmian skórnych, dermografizmu, niemożności odstawienia leków przeciwhistaminowych czy niepewności diagnostycznej. Pod względem czułości i swoistości oba badania są porównywalne. Próby prowokacyjne w przypadku diagnostyki alergii pokarmowej dotyczą obserwacji dolegliwości po spożyciu pokarmu, standardem jest podwójnie ślepa próba. Prowokacje donosowe lub odoskrzelowe wymagają obiektywniej oceny, którą jest rynometria lub spirometria. Podobnie diagnostyka alergii na leki oceniana jest próbą prowokacyjną. Wszystkie badania prowokacyjne wymagają stosowania ustalonych standardów. Specyfiką chorób alergicznych wieku dziecięcego jest duża zmienność obrazu klinicznego, często wikłana nawracającymi infekcjami oraz możliwością powstawania uczulenia na inne (nowe) alergeny.

11 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 11 Racjonalna antybiotykoterapia Rational antibiotherapy Grażyna Mielnik-Niedzielska Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii, Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Antoniego Gębali w Lublinie Termin racjonalny według Słownika Języka Polskiego PWN oznacza oparty na współczesnych, naukowych zasadach, rozsądny, przemyślany, wyrozumowany, oparty na rozumie. Leczenie zakażeń powinno opierać się na znajomości właściwości leku i jego skuteczności w oparciu o randomizowane badania. Racjonalna antybiotykoterapia powinna spełniać co najmniej pięć kryteriów, którymi są: skuteczność, bezpieczeństwo, niski koszt leczenia, wygodne stosowanie, niewielki wpływ na szerzenie się oporności. Ze względu na narastającą oporność i mnogość czynników infekcyjnych wybór leku powinien uwzględniać współczesną wiedzę kliniczna, farmakologiczną, epidemiologiczną, mikrobiologiczna, a także aktualny stan odporności pacjenta. Terapia empiryczna jest metodą, której kryterium wyboru leku jest udokumentowane doświadczenie kliniczne, nie zaś osobiste poglądy czy preferencje lekarza. Dodatkowo przy wyborze leku należy uwzględnić wskazania aprobowane przez organ rejestracyjny. Kolejnym elementem, który powinien być brany pod uwagę jest stan oporności drobnoustrojów na danym terenie. Ważnym elementem w podejmowaniu decyzji o wyborze leku jest ocena ciężkości choroby i jej lokalizacji. Od tych parametrów zależy dawka dobowa leku, czas i sposób jego podawania. W otorynolaryngologii dziecięcej antybiotykoterapia najczęściej jest stosowana w zapaleniach uszu, zatok przynosowych, gardła i migdałków oraz w stanach zapalnych w obrębie szyi. Znajomość najczęściej występujących patogenów pozwala na rozpoczęcie empirycznej antybiotykoterapii a przy jej niepowodzeniu pozwala zastosować terapię celowaną. W zapaleniach gardła bakterie są odpowiedzialne za zakażenie tylko w 15-30% przypadków. Zatem antybiotyki nie są pomocne w leczeniu zakażeń o etiologii wirusowej. Potwierdzenie zakażenia paciorkowcem beta-hemolizującym wymaga antybiotykoterapii zapobiegającej gorączce reumatycznej i innym powikłaniom miejscowym i ogólnym. Antybiotykoterapia w zapaleniu uszu i zatok powinna się rozpocząć od antybiotyku o najwęższym spectrum, który jest aktywny wobec przewidywanym organizmom infekującym. Dzieci z czynnikami ryzyka, do których należy antybiotykoterapia, w ciągu 4-6 poprzedzających tygodni, uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, wiek poniżej 2 lat wymagają wyższych dawek leku. Niepowodzenia w leczeniu mogą wynikać z obecności szczepów opornych lub nieprawidłowego zbyt zachowawczego leczenia wstępnego. Wskazania do glikokortykosteroidoterapii donosowej u dzieci Indications for intranasal corticosteroids in children Bożena Skotnicka Klinika Otolaryngologii Dziecięcego UM w Białymstoku Wskazaniem do stosowania glikokortykosteroidów (GKS) donosowych u dzieci (w monoterapii lub w połączeniu z lekami antyhistaminowymi/antagonistami receptorów leukotrienowych), które nie budzi zastrzeżeń, jest alergiczny nieżyt nosa (typowe objawy stwierdzane w wywiadzie i badaniu przedmiotowym potwierdzone badaniami dodatkowymi). GKS donosowe zalecane są w leczeniu przewlekłego rhinosinusitis z częstymi zaostrzeniami u dzieci z alergią. Nie są rekomendowane w terapii ostrego rhinosinusitis w tej grupie wiekowej. W leczeniu przewlekłego wysiękowego zapalenia ucha środkowego nie potwierdzono skuteczności stosowania steroidów nosowych samodzielnie, ani w połączeniu z antybiotykoterapią. Poprawa drożności nosa współistniejąca z redukcją wymiarów migdałka gardłowego była obserwowana u dzieci z jego średniego lub dużego stopnia przerostem w części badań w krótkim czasie obserwacji. Do chwili obecnej nie potwierdzono długotrwałego efektu terapeutycznego. Przerost migdałka gardłowego i podniebiennych jest jednym z najczęstszych czynników ryzyka zespołu bezdechów sennych (OSAS), występującego u 1-3% populacji dziecięcej, wymagającego interwencji chirurgicznej. W pojedynczych badaniach oceniających skuteczność leczenia OSAS 4-6 tygodniowym podawaniem GKS donosowych obserwowano poprawę w zakresie AHI. Jednakże brak jest danych co do optymalnej dawki i czasu stosowania leków oraz nie określono, która grupa dzieci z OSAS odniosłaby największą korzyść z tej formy terapii.

12 12 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Leczenie wysiękowego zapalenia ucha w świetle nowych wytycznych Management of otitis media with effusion new guidelines Elżbieta Hassmann-Poznańska Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Wysiękowe zapalenie ucha środkowego (WZUŚ) jest powszechnym schorzeniem, którego przebieg w większości przypadków jest łagodny i które zwykle ustępuje samoistnie. Jednakże w niektórych przypadkach przybiera ono charakter przewlekły, co może wiązać się z trudnymi do przewidzenia skutkami dla stanu ucha środkowego i rozwoju dziecka. Od lat pięćdziesiątych, kiedy wprowadzono drenaż wentylacyjny jako metodę leczenia wysiękowego zapalenia ucha, zabieg ten stał się najczęściej wykonywanym u dzieci. Skuteczność drenów wentylacyjnych w redukowaniu niedosłuchu związanego z wysiękiem jest dobrze udokumentowana, ale ich wpływ na rozwój dziecka, zahamowanie procesów zapalnych ucha, czy poprawę jakości życia jest mniej oczywisty. Z powyższych względów podjęcie decyzji o leczeniu operacyjnym nie jest łatwe, tym bardziej, że nie jest ono pozbawione ujemnych następstw. Wiele rekomendacji zwraca uwagę na konieczność monitorowania przebiegu WZUŚ przez co najmniej 3 miesiące, łącznie z badaniami słuchu, przed podjęciem decyzji o leczeniu chirurgicznym. Decyzja powinna być uzależniona od stopnia upośledzenia słuchu, obecności trwałych zmian strukturalnych błony bębenkowej i ewentualnych problemów z rozwojem mowy, nauką czy zachowaniem. Dzieci ze zmianami błony bębenkowej w postaci kieszeni retrakcyjnych czy z upośledzeniem słuchu powyżej 40 db wymagają szybszej interwencji. Obecnie obowiązujące rekomendacje zalecają szybszą decyzję o leczeniu chirurgicznym u dzieci, które mają podwyższone ryzyko opóźnień w rozwoju mowy i języka lub problemy z nauką wynikające z niedosłuchu, związanego z obecnością wysięku. Do grupy tej należą dzieci z: 1) trwałym upośledzeniem słuchu niezależnym od obecności wysięku, 2) podejrzewanym lub zdiagnozowanym upośledzeniem mowy, 3) chorobami autystycznymi, zespołami (np. Downa) lub zaburzeniami rozwoju twarzoczaszki, które wiążą się z opóźnieniami poznawczymi i mowy, 4) ślepotą lub niedającymi się skorygować wadami wzroku, 5) rozszczepem podniebienia i 6) opóźnieniami rozwoju umysłowego. Jeżeli nie występuje żadna z powyższych sytuacji, upośledzenie słuchu nie przekracza 20 db zaleca się obserwację dziecka aż do chwili ustąpienia zmian bądź nasilenia się niedosłuchu. Nie wykazano istotnego wpływu leczenia farmakologicznego na przebieg WZUŚ. Leczenie operacyjne przewlekłego zapalenia zatok u dzieci Chronic rhinosinusitis in children surgical therapy Mieczysław Chmielik Klinika Otolaryngologii Dziecięcej WUM Przewlekłe zapalenie górnych dróg oddechowych w wieku rozwojowym spowodowane być może wieloma czynnikami, takimi jak: zaburzenia drożności górnych dróg oddechowych bądź ujść zatok przynosowych, zaburzenia składu śluzu, np. przy mukowiscydozie, gorsza funkcja rzęsek błony śluzowej, zaburzenia odpornościowe wywołane przez przewlekłe choroby serca, nerek, niektóre choroby zakaźne, alergie czy spowodowane czynniki wrodzone. Największą grupę stanowią te dzieci z przewlekłym zapaleniem górnych dróg oddechowych, u których czynnikiem wywołującym schorzenie są zaburzenia drożności nosa, nosogardła czy ujść zatok przynosowych. Przeanalizowano mechanizmy wywołujące tam utrudnienia w oddychaniu, określono częstość występowania poszczególnych czynników, zestawiono i oceniono używane obecnie metody leczenia operacyjnego schorzeń, takich jak: operacyjna rekonstrukcja nozdrzy przednich, operacja plastyczna przegrody nosa, różne metody udrażniania ujść zatok przynosowych czy adenotomia. Zaproponowano algorytm postępowania w przewlekłym zapaleniu górnych dróg oddechowych u dzieci wywołanym zaburzeniem drożności tej okolicy. Podsumowano rezultaty leczenia poszczególnych metod operacyjnych i podjęto próbę doprecyzowania wskazań i przeciwwskazań do poszczególnych typów zabiegów.

13 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 13 Diagnostyka alergicznego nieżytu nosa i jego wpływ na astmę (wg dokumentu ARIA) Allergic rhinitis diagnostics and its impact on asthma (according to ARIA document) Mariola Śliwińska-Kowalska Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Alergiczny nieżyt nosa definiowany jest jako zespół objawów klinicznych wywołanych Ig-E zależną reakcją zapalną błony śluzowej nosa po ekspozycji na alergen. Często współistnieje on z zapaleniem spojówek i astmą oskrzelową. Dokument ARIA (Allergic Rhinitis and Its Impact on Asthma), opublikowany w 2008 roku, a następnie aktualizowany w 2010 roku jest konsensusem opracowanym przez międzynarodowy zespół ekspertów we współpracy kilku światowych organizacji i konsorcjów naukowych, w tym Światowej Organizacji Zdrowia. Obejmuje on jednoznaczne, przejrzyste i praktyczne zalecenia dotyczące definicji, klasyfikacji, diagnostyki, profilaktyki i leczenia alergicznego nieżytu nosa i jego wpływu na rozwój astmy. Zgodnie z dokumentem ARIA alergiczny nieżyt nosa, w zależności od okresu trwania objawów, dzielony jest na chorobę okresową i przewlekłą, a w zależności od ciężkości objawów na łagodną i umiarkowaną/ciężką. Jest on chorobą wieloczynnikową, u podłoża której leżą interakcje genotypśrodowisko. Do głównych alergenów środowiska zewnętrznego należą pyłki roślin i pleśnie, a środowiska wewnętrznego roztocze, alergeny zwierząt domowych, roślin, owadów i pleśni. Najczęstszymi czynnikami zawodowymi alergicznego nieżytu nosa i astmy są izocyjaniany, mąka i ziarno zbóż, pył drzewny, aldehyd glutarowy i bezwodniki kwasowe, stop lutowniczy/kalafonia, alergeny zwierząt laboratoryjnych, owadów, żywice i kleje, lateks, sole metali i peroksodisiarczany. Rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa powinno opierać się na wykazaniu zgodności między podawanymi w wywiadzie charakterystycznymi objawami alergii a wynikami testów diagnostycznych (wykrycie swoistych przeciwciał IgE w skórze lub krwi adekwatnych do obrazu klinicznego choroby). W przypadku narażeń zawodowych konieczne jest dodatkowo przeprowadzenie prób prowokacyjnych. Nieżyt nosa (alergiczny i niealergiczny) stanowi czynnik ryzyka rozwoju astmy oskrzelowej. Patomechanizm interakcji może być bezpośredni i pośredni. Wykazano, że większość chorych na astmę ma również objawy nieżytu nosa, a u wielu chorych z nieżytem nosa występuje astma. Istnieją ponadto ścisłe zależności między skutecznym leczeniem zapalenia błony śluzowej nosa i zatok a poprawą kontroli choroby dolnych dróg oddechowych. Stąd w zaleceniach ARIA podnoszona jest konieczność oceny pacjentów z przewlekłym nieżytem nosa pod kątem występowania objawów astmy oraz dostosowania łącznego leczenia górnych i dolnych dróg oddechowych pod względem wymogów skuteczności i bezpieczeństwa. Leczenie alergicznego nieżytu nosa rola leków przeciwhistaminowych Allergic rhinitis management the role of antihistaminics Barbara Rogala Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Alergie należą do najczęściej występujących chorób przewlekłych współczesnej cywilizacji. Pomimo postępu wiedzy choroby te nadal są niedostatecznie leczone. Lekami pierwszego wyboru w leczeniu chorób alergicznych układu oddechowego i/lub skóry są leki przeciwhistaminowe. Leki te należą do najczęściej stosowanych leków na świecie. Główną cechą tej grupy leków jest konkurencyjna i odwracalna blokada receptorów histaminowych H1. Jednym z najnowszych leków przeciwhistaminowych jest rupatadyna silny, selektywny antagonista receptora histaminowego i receptora dla PAF (platelet activating factor czynnik aktywujący płytki). Ta ostatnia cecha wyróżnia lek spośród innych preparatów należących do tej grupy i tłumaczy mechanizm jego przeciwzapalnego działania. Wynika to z funkcji biologicznych PAF-u, który w istotny sposób odpowiedzialny jest za rozwój zapalenia alergicznego, a więc przewlekłą fazę reakcji. Postępowanie w przypadku podejrzenia astmy oskrzelowej podstawy leczenia Management in suspected asthma the principles of treatment Paweł Górski Rektor Uniwersytetu Łódzkiego Astma jest najczęstszym schorzeniem układu oddechowego, towarzyszącym przewlekłemu nieżytowi nosa. Charakteryzuje się napadami duszności odwracalnej obturacji oskrzeli, choć nie u wszystkich chorych, i nadreaktywnością dróg oddechowych. Cechy te widoczne są w starannie zebranym wywiadzie, badanie przedmiotowe natomiast w większości przypadków wnosi niewiele. Ocena kliniczna jest dwutorowa i w chwili pierwszego rozpoznania operuje stopniem ciężkości, natomiast u osób leczonych stopniem kontroli astmy postępowanie obejmuje sześciostopniową skalę farmakoterapii. Posługując się pojęciem terapii progresywnej (step up) i degresywnej (step down).

14 14 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Współczesne możliwości wykorzystania drogi słuchowej Modern possibilities of use of the auditory pathway Henryk Skarżyński Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa Droga słuchowa jest pierwszym i najlepszym kanałem dotarcia do człowieka, już w okresie życia płodowego. Pozwala w niezwykle efektywny sposób stymulować rozwój sieci neuronalnej centralnego układu nerwowego, ma decydujący wpływ nie tylko na rozwój mowy i języka lecz naszej inteligencji i zdolności zapamiętywania, tworzenia i kojarzenia. Rozwój współczesnego społeczeństwa informacyjnego jest w bardzo dużym stopniu uzależniony od możliwości swobodnego komunikowania się człowieka z otoczeniem. Uwzględniając, że ok. 1 mld osób na świecie ma różnego rodzaju problemy ze słyszeniem, to współczesne możliwości diagnozowania i terapii różnych zaburzeń słuchu stają się wielkim wyzwaniem naukowym, klinicznym i ekonomicznym. Możliwości diagnostycznoterapeutyczne związane z leczeniem uszkodzeń wrodzonych i nabytych słuchu, o typie niedosłuchu przewodzeniowego, odbiorczego, całkowitej i częściowej głuchoty stwarzają szanse pomocy prawie dla każdego pacjenta. O aktualnym niezwykłym postępie decydują powszechne programy badań przesiewowych pod kątem wczesnego wykrywania wad słuchu w różnym wieku oraz możliwości zastosowania wielu materiałów do rekonstrukcji aparatu przewodzącego ucha środkowego. Wielkie znaczenie mają nowoczesne układy elektroniczne, wykorzystywane w nowoczesnych aparatach słuchowych oraz implantach ucha środkowego, ślimakowych i wszczepianych do pnia mózgu. Celem pracy jest przedstawienie praktycznych osiągnięć klinicznych wykorzystujących najnowsze możliwości do poznania i stymulacji drogi słuchowej człowieka. Objawy laryngologiczne refluksu żołądkowo-przełykowego mogą być w pełni kontrolowane leczeniem zachowawczym (tak) Laryngological symptoms of gastroesphageal reflux may be fully controlled by conservative treatment (pro) Grażyna Mielnik-Niedzielska Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii, Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Antoniego Gębali w Lublinie Stale odnotowywany wzrost nowej liczby przypadków choroby refluksowej przełyku w krajach wysoko rozwiniętych spowodował, że choroba ta zyskała nazwę choroby społecznej XXI wieku. Podstawą rozpoznania jest wywiad chorobowy i badanie endoskopowe. Ponad 60% pacjentów nie wykazuje zmian endoskopowych przełyku. Typowe objawy przełykowe GERD to zgaga i regurgitacje. W sytuacji występowania typowych objawów przełykowych wspomagające dla diagnozy jest leczenie empiryczne z zastosowaniem inhibitorów pompy protonowej. Uznaje się, że klasyczna choroba refluksowa jest związana z refluksem kwaśnym, który również prowadzi do powikłań pozaprzełykowych. GERD jest związany z przewlekłym nieefektywnym kaszlem. Wysiękowe zapalenie ucha może być powiązane z GERD. Badania wykazały obecność pepsynogenu w płynie ucha środkowego, zaś zastosowanie w leczeniu inhibitorów pompy protonowej (PPI)spowodowało zmniejszenie się jego stężenia w wysięku. Podobną zależność stwierdzono w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych. Z GERD związane są również takie objawy laryngologiczne, jak chrypka chrząkanie, zapalenie gardła, kropla zanosowa, rzadziej laryngospasmus, podgłośniowe zwężenia krtani i ziarniniaki. Dodatkowo stwierdzono, że 50% pacjentów z zaburzeniami głosu ma krtaniowo-gardłowy refluks. Większość objawów laryngologicznych można kontrolować leczeniem zachowawczym; jedynie około 20% nie reaguje pozytywnie na stosowane leczenie. Prawdopodobnie ma to związek z niedawno odkrytą chorobą, refluksem niekwaśnym, który prawdopodobnie jest odpowiedzialny za niepowodzenia w leczeniu IPP. Objawy przełykowe i pozaprzełykowe wywołane kwaśnym refluksem w większości przypadków można kontrolować leczeniem zachowawczym. Długoterminowe badania wskazują, że inhibitory pompy protonowej są efektywne, dobrze tolerowane przez pacjentów i są bezpiecznymi lekami, które nie wykazują objawów ubocznych nawet po długotrwałym leczeniu.

15 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 15 Objawy laryngologiczne refluksu żołądkowo-przełykowego mogą być w pełni kontrolowane leczeniem zachowawczym (przeciw) Laryngological symptoms of gastroesphageal reflux may be fully controlled by conservative treatment (contra) Krystyna Wąsowska-Królikowska Kierownik Katedry i Kliniki Alergologii, Gastroenterologii i Żywienia Dzieci UM w Łodzi Objawy laryngologiczne ze strony krtani, zatok przynosowych i uszu, wśród różnych uwarunkowań, mogą być spowodowane refluksem żołądkowo-przełykowym (GER), jak również refluksem krtaniowo-gardłowym (LPR), który oznacza cofanie się treści pokarmowej powyżej górnego zwieracza przełyku (UES). Ustalenie pewnego rozpoznania w oparciu o aktualną diagnostykę specjalistyczną uzasadnia leczenie farmakologiczne GERD z uwzględnieniem trzech grup leków: inhibitorów pompy protonowej (IPP), H2 blokerów i leków prokinetycznych. Niemożność uzyskania pełnej kontroli objawów, a więc satysfakcjonującego efektu terapii zachowawczej, może wynikać z różnych przyczyn: 1) GER/GERD u niemowląt ma inny charakter niż u osób dorosłych (niskie wydzielanie żołądkowe kwasu solnego, dominujący udział zaburzeń TLESR); najczęściej zjawisko samoogranicząjące się; 2) nieuwzględnianie odrębności w terapii LPR w porównaniu z GERD w zależności od kategoryzacji pacjentów pod kątem stopnia ciężkości refluksu. Standardowe leczenie farmakologiczne LPR jest nieskuteczne i obarczone wysokim ryzykiem nawrotów. Wskazane jest stosowanie dużych dawek IPP, ewentualnie w połączeniu z H2 blokerami i dłuższy czas leczenia. W każdej postaci refluksu obowiązuje wdrożenie właściwego stylu życia i sposobu żywienia. W grupach pacjentów wysokiego ryzyka rozwoju nadżerkowej postaci GERD oraz w uporczywych postaciach refluksu niekwaśnego ustala się wskazania do postępowania interwencyjnego.. Chirurgiczna strategia postępowania w przypadkach guza okolicy kąta mostowo-móżdżkowego Surgical strategy of treatment of cerebellopontine angle tumor Krzysztof Morawski Katedra i Klinika Otolaryngologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Strategie leczenia guzów okolicy kąta mostowo-móżdżkowego (CPAT) wciąż pozostają tematem otwartym. Wiedza medyczna i świadomość pacjenta doprowadziły do skrócenia okresu diagnostycznego i w konsekwencji wykrywania małych guzów, z zachowaną funkcją nerwu VII oraz z zachowaniem słuchu na poziomie użytecznym społecznie. W związku z tym wysokie są oczekiwania pacjenta odnośnie zachowania funkcji nerwu VII oraz słuchu, jak też jakości życia. Generalnie na świecie oreferowane są trzy strategie postępowania leczniczego u pacjentów z CPAT: (i) leczenie chirurgiczne; (ii) radioterapia, (iii) obserwacja. Autor prezentacji reprezentujący Klinikę Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego omawia startegię postępowania leczniczego, szczególnie koncentrując się na leczeniu chirurgicznym i omawiając trzy drogi dojścia: przez dół środkowy, translabiryntalnie, retrosigmoidalnie. Z racji dużej presji radioterapeutów na niechirurgiczne leczenie CPAT szczególną uwagę zwrócono na postępowanie w przypadku guzów <2 cm w zależności od użyteczności socjalnej narządu słuchu. Omwiane są wyniki leczenia chirurgicznego pod kątem zachowania funkcji nerwu VII, VIII i jakości życia w świetle doświadczeń własnych oraz wyników dostępnych w literaturze. W przypadku małych guzów usuwanych z dojścia przez dół środkowy lub tylny w zasadzie obserwuje się porównywalne wyniki odnośnie słuchu i zachowania funkcji nerwu VII. Dla małych i średnich guzów z głuchotą lub słuchem nieużytecznym społecznie technika translabiryntalna wydaje się najcenniejsza. Należy mieć świadomość i zawsze przedstawić pacjentowi informację, iż radioterapia nie usuwa guza, a jedynie powinna zatrzymać jego przyrost, przy czym w pierwszym okresie po radioterapii masa guza może ze względu na odczyny popromienne się zwiększyć. W przypadku odrostu guza po radioterapii operacja usunięcia guza zawsze łączy się z dużą destrukcją w zakresie nerwów VII i VIII, a ze względu na zrosty usunięcie bywa czasami niemożliwe i występuje potencjalna możliwość uszkodzeń w zakresie pnia mózgu. Wciąż dyskusyjny jest problem odległych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym okolicy CPAT u młodych pacjentów. Należy podkreslić, iż opinia otologów i neurochirurgów przeprowadzających operacje CPAT, zwłaszcza tych, którzy mają do czynienia z operacjami guzów kąta po radioterapii, znacząco różni się od opinii radioterapeutów. Chirurgiczne leczenie CPAT jest pełnowartościową opcją leczenia małych guzów.

16 16 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Gamma Knife w leczeniu nerwików nerwu słuchowego Grażyna Lisowska Katedra i Oddział Kliniczny Laryngologii w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach In this presentation benefits and defects of gamma knife application were presented. The special attention was pointed out into the advantages and disadvantages compared to neurosurgery treatment. Some own experiences with patients after gamma knife treatment were presented especially in the hearing and tumor size evaluation. Also technical aspects of gamma knife technique and difficulties in the evaluation of effectiveness of treatment were presented. In conclusion pro and contra aspects of gamma knife were specified. Przypadki Ziarniniakowatości Wegenera The cases of Wegener s Granulomatosis Paweł Dobrzyński Klinika Otolaryngologii CSK MSWiA w Warszawie Chłoniaki regionu głowy i szyi charakterystyka kliniczno-morfologiczna i opisy przypadków Lymphomas of head and neck region clinicomorphological characteristics and case reports Katarzyna Starska Klinika Otolaryngologii i Laryngologii Onkologicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Chłoniaki z komórek T i B, w tym chłoniaki gardła stanowią stosunkowo rzadko występujące nowotwory pochodzenia nienabłonkowego regionu głowy i szyi. W pracy przedstawiono charakterystykę kliniczno-morfologiczną różnych rodzajów chłoniaków głowy i szyi oraz omówiono 2 przypadki chłoniaków z komórek T i B, ze szczególnym uwzględnieniem postępowania diagnostycznego i zastosowanego leczenia oraz dokonano krótkiego przeglądu dostępnego piśmiennictwa dotyczącego tematu. Choroby powodowane zapaleniem naczyń w obrębie górnych dróg oddechowych występują rzadko i zwykle stwarzają znaczne problemy diagnostyczne. Trudności te wynikają nie tylko z rzadkości występowania tego typu przypadków, ale także z olbrzymiej różnorodności objawów (obserwuje się zespoły nakładania) i lokalizacji zmian chorobowych. Ziarniniakowatość Wegenera (ZW) jest schorzeniem układowym. Charakteryzuje się zespołem ziarniniaków w obrębie górnych i dolnych dróg oddechowych oraz ogniskowymi zmianami zapalnymi nerek. Należy jednak pamiętać, że w chorobie tej zajęte mogą być praktycznie wszystkie narządy. Choroby powodowane zapaleniem naczyń w obrębie górnych dróg oddechowych występują rzadko i zwykle stwarzają znaczne problemy diagnostyczne. Trudności te wynikają nie tylko z rzadkości występowania tego typu przypadków, ale także z olbrzymiej różnorodności objawów (obserwuje się zespoły nakładania) i lokalizacji zmian chorobowych. Przedstawiono przypadki Ziarniniakowatości Wegnera, w których pierwsze objawy dotyczyły zmian patologicznych w obrębie górnych dróg oddechowych i uszu. Podczas kilkuletniej obserwacji tych chorych, mimo prowadzonego systematycznie leczenia, stwierdzano progresję zmian patologicznych w obrębie zatok, nosa, uszu i krtani.

17 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 17 Szpiczak pozaszpikowy regionu głowy i szyi Extramedullary plasmocytoma of the head and neck region D. Kaczmarczyk, M. Kubiak, A. Morawiec-Sztandera Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Pozaszpikowa postać szpiczaka plazmocytowego (extramedullary plasmocytoma) to jedna z rzadkich postaci nowotworowych chorób immunoproliferacyjnych zaliczana do gammapatii monoklonalnych. Jej istotą jest niekontrolowany rozrost monoklonalny plazmocytów, najczęściej wydzielających jednorodną immunoglobulinę, zwłaszcza klasy IgG lub IgA. Choroba ta dotyczy często górnego odcinka dróg oddechowych (część nosowa gardła, zatoki przynosowe), natomiast krtań jest narządem, w którym ten typ nowotworu występuje bardzo rzadko. Diagnostyka szpiczaka plasmocytowego powinna obejmować, oprócz badania histopatologicznego, także morfologię krwi, badanie biopsyjne szpiku, ogólne moczu, rozkład elektroforetyczny białek surowicy krwi, badania biochemiczne surowicy (stężenie wapnia, fosforu, LDH, beta2-mikroglubuliny, kreatyniny), a także scyntygrafię kości oraz badania obrazowe (CT, MRI). Obraz histopatologiczny materiału tkankowego pobranego z podejrzanej zmiany może przypominać niskozróżnicowanego raka, chłoniaka, czerniaka czy nawet łagodne guzy zapalne. Badaniem różnicującym jest ocena immunohistochemiczna materiału. Terapia izolowanej pozaszpikowej postaci szpiczaka plazmocytowego obejmuje w głównej mierze radioterapię oraz leczenie chirurgiczne lub w skojarzeniu z radioterapią. W uogólnionej postaci szpiczaka plazmocytowego chemioterapia jest leczeniem z wyboru. OPIS PRZYPADKU Do Poradni Laryngologii Onkologicznej Regionalnego Ośrodka Onkologicznego w Łodzi zgłosił się 53-letni mężczyzna w celu diagnostyki i dalszego leczenia z powodu guza krtani. Pacjent był leczony poza ośrodkiem operacyjnie oraz napromienianiem (dawka 30 Gy/g w dawce frakcyjnej 3,0 Gy/fr) z powodu guza masywu kręgu szyjnego C1 po stronie lewej. Po kilku miesiącach od zabiegu u chorego wystąpiła chrypka a w badaniu laryngologicznym wykryto guz kieszonki krtaniowej lewej. W tomografii komputerowej z r. uwidoczniono guz krtani po stronie lewej, powodujący destrukcję chrząstki tarczowatej oraz zniekształcający przestrzeń gardła. Chorego zakwalifikowano do laryngoskopii bezpośredniej. Wynik badania histopatologicznego (Zakład Patomorfologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Nr 2 w Łodzi) nr 4/09 kieszonka krtaniowa lewa laryngitis chronica minimalis. Poza tym wykonano BACC guza kieszonki krtaniowej lewej (wynik badania nr 25308/2009/CYT) cellulae neoplasmatis malignis probabiliter lymphoma malignum. Ze względu na wątpliwości diagnostyczne zlecono konsultację histopatologiczną w Regionalnym Ośrodku Onkologicznym w Łodzi (badanie nr 16572). W dostarczonych preparatach nie określono jednoznacznie typu nowotworu. Na podstawie badań immunohistochemicznych sugerowano chłoniaka lub plasmocytoma. W wideo-laryngo-stroboskopii potwierdzono guz krtani obejmujący kieszonkę krtaniową lewą oraz fałd rzekomy lewy. U pacjenta, w wykonanych badaniach laboratoryjnych, stwierdzono prawidłowe stężenie białka całkowitego, podwyższone stężenie gammaglobulin przy obniżonym stężeniu albumin. Obraz elektroforetyczny, potwierdzony metodą immunofiksacji, wykazał obecność białka monoklonalnego IgA-kappa w surowicy krwi. Ponadto badania ujawniły zwiększone stężenie immunoglobuliny IgA do 19 g/l oraz obniżone IgG i IgM. Stężenie beta-2-mikroglobuliny, LDH, mocznika, kreatyniny, fosforu oraz IgE w surowicy krwi znajdowały się w granicach prawidłowych. Badanie ogólne moczu nie wykazywało odchyleń od normy. Scyntygrafia kości całego ciała nie uwidoczniła zmian ogniskowych w obrębie układu kostnego, natomiast w badaniu cytomorfologicznym i trepanobiopsji szpiku (wyniki badań nr 6090 oraz ) potwierdzono rozpoznanie rozrostu plasmocytowego. Pacjenta skierowano do dalszego leczenia hematologicznego. Naciek zapalny oczodołu jako powikłanie zębopochodne Orbital infiltration as a complication of dental root treatment Jacek Składzień Klinika Otorynolaryngologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie Przedstawiono chorą leczoną w Klinice ORL UJ CM w Krakowie, u której, w przebiegu leczenia dokanałowego zęba, doszło do wystąpienia nacieku zapalnego zlokalizowanego za kątem żuchwy, przedusznej okolicy twarzy, ograniczenia ruchomości w stawie skroniowo-żuchwowym i wewnątrz oczodołu z wytrzeszczem gałki ocznej i ograniczeniem jej ruchomości. Przedyskutowano postępowanie diagnostyczne i lecznicze. Rehabilitacja chorych po laryngektomii film Rehabilitation of the patients after laryngectomy video presentation Jurek Olszewski, Piotr Pietkiewicz Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej II Katedry Otolaryngologii UM w Łodzi Autorzy przedstawiają film dotyczący rehabilitacji głosu u chorego po usunięciu krtani z powodu raka bez wszczepionej protezy głosowej typu Provox. U chorego K.P., lat 46 (nr hist. chor. 2778/2008), u którego w dn r. wykonano całkowitą laryngektomię metodą Rethie z usunięciem lewego płata tarczycy z powodu raka krtani i tarczycy i po 10 dniach od zabiegu rozpoczęto naukę mowy zastępczej przełykowej. Choremu udzielono instruktażu dotyczącego pielęgnacji tracheostomy oraz systematycznego wykonywania następujących ćwiczeń: oddychanie torem przeponowo-żebrowym, rozluźniające układ żwaczowy oraz zwieracz przełyku, wykorzystanie głośnego odbicia do formowania głosu, metody uzyskania dźwięcznego odbicia, wydłużające czas fonacji, eliminujące szmery oddechowe. Po trzech miesiącach od zabiegu i przeprowadzonej rehabilitacji dokonano oceny mowy zastępczej przełykowej. Na podstawie przedstawionej rozmowy z pacjentami stwierdzono, że chory dość szybko opanowuje mowę zastępczą i nie ma większych problemów z komunikowaniem się z otoczeniem. Z pewnością lepszą jakość głosu zastępczego oraz lepsze możliwości komunikowania uzyskuje się u chorych z wszczepioną śródoperacyjnie protezką głosową typu Provox II.

18 18 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Niektóre niestandardowe instrumentalne metody badania głosu i mowy Some non-standard instrumental methods of voice and speech examination Andrzej Obrębowski Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu W postępowaniu standardowym kompleksowa ocena narządu głosu obejmuje: subiektywną, percepcyjną ocenę głosu, videolaryngostroboskopię, obiektywną ocenę akustyczną, badania aerodynamiczne i samoocenę głosu przez badanego (Voice Handicap Index, VHI). Przedstawiono cele i zasady przeprowadzania niektórych badań niestandardowych: laryngokymografię, elektromiografię krtaniową, echolaryngografię, dynamiczną sonografię dopplerowską naczyń szyjnych i rejestrację pola głosowego. Instrumentalne badania narządu mowy obejmują ultrasonografię oraz tomografię rezonansu magnetycznego techniką ujęć obwodowego narządu mowy. Część ośrodkową narządu mowy można oceniać metodami obrazowania (PET, SFECT, fcrf) w czasie realizowania zadań lingwistycznych. Systemy komunikacji człowiek-komputer Human-computer communication systems Paweł Strumiłło Instytut Elektroniki Politechniki Łódzkiej Światowe statystyki demograficzne wskazują na powiększającą się liczbę osób z niepełnosprawnościami. W Polsce liczba osób niepełnosprawnych stanowi ok. 15% populacji. Osoby te, zależnie od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, napotykają wiele barier fizycznych i komunikacyjnych z otoczeniem. Wykład jest poświęcony technologiom elektronicznym wspomagającym osoby niepełnosprawne (ang. assistive technologies) w komunikacji z otoczeniem. Zostaną omówione najnowsze rozwiązania w tym zakresie, obejmujące technologie: 1) interakcji człowiek-komputer, 2) układów wbudowanych w infrastrukturę budynku i miasta, 3) elektroniki personalnej oraz tzw. elektroniki noszonej. Zostaną pokazane rozwiązania opracowane w Zakładzie Elektroniki Medycznej Politechniki Łódzkiej. Są to m.in.: interfejs człowiek-komputer sterowany mruganiem i ruchami głowy, interfejs działający na zasadzie analizy fal mózgowych oraz system dźwiękowego obrazowania otoczenia i nawigacji dla niewidomych. W wykładzie pokazane zostaną również metody analizy głosu stosowane w rozpoznawaniu osób oraz rozpoznawaniu emocji mówcy. W końcowej części wykładu zostaną wskazane przewidywane kierunki rozwoju systemów komunikacji człowiek-komputer oraz określone nowe rozwiązania, adresowane nie tylko do osób niepełnosprawnych. Głos w zaburzeniach nerwowo-mięśniowych krtani Voice in neuromuscular disorders of larynx Bożena Wiskirska-Woźnica Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Zrozumienie zaburzeń nerwowo-mięśniowych wymaga znajomości specyficznych procesów neurologicznych, które mogą wpływać na czynność fonacyjną, połykanie i przepływ powietrza przez krtań. Biorąc pod uwagę przyczyny tego typu zaburzeń głosu, można mówić o dysfonii porażennej, dysfonii po udarze mózgu, dysfonii spastycznej i dyzartrofonii. W dysfonii porażennej mogą występować zaburzenia wszystkich trzech funkcji krtani, a więc nie tylko fonacyjnej, ale i oddechowej, obronnej, stąd postępowanie lecznicze dotyczyć powinno przede wszystkim zachowania odpowiednich warunków pasażu powietrza przez głośnię, zapobiegania zachłystywaniu się i aspiracji w przypadku zaburzeń unerwienia czuciowego krtani i jako ostatniej wydolności głosowej. Stwierdzane wówczas zaburzenia głosu zależą od typu uszkodzenia nerwowego. Zaburzenia głosu po udarze wynikają zazwyczaj z porażenia nerwów czaszkowych, a więc należą do grupy dysfonii porażennych ośrodkowych. Dolegliwości głosowe po udarze mogą mieć również postać dyzartrofonii, jeżeli towarzyszą zaburzeniom mowy o charakterze dyzartrii poudarowej, nie stwierdza się wówczas zmian strukturalnych w obrębie krtani. Powrót czynności motorycznej fałdów głosowych jest porównywalny do cofania się innych ogólnych deficytów motorycznych u tych chorych. Dysfonia spastyczna jest zaburzeniem głosu zaliczanym często do zaburzeń czynnościowych. Jakkolwiek uważa się też, że jest to zaburzenie wynikające ze zmian organicznych w układzie pozapiramidowym i jako dystonia krtaniowa należące do grupy tzw. dystonii mięśniowych. W dysfonii spastycznej (w następstwie skurczów mięśniowych w narządzie głosowym i oddechowym) występująca dysfonia ma postać skrajnie partej i przerywanej fonacji, z drżeniem w głosie i załamywaniem się głosu. Dyzartrofonia jest to zaburzenie głosu, które towarzyszy zaburzeniom mowy o charakterze dyzartrii a wynika z uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narząd głosu i mowy. W zależności od typu zaburzeń dyzartrycznych dolegliwości głosowe nieco różnią się, głos zwykle jest monotonny, szorstki, z nieprawidłową wysokością głosu (zbyt wysoką lub zbyt niską), ma charakter chuchający głównie w zaburzeniach wiotkich i hipokinetycznych, a napięty w dysfoniach spastycznych i hiperkinetycznych.

19 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 19 Rehabilitacja głosu w dysfoniach porażennych obwodowych Rehabilitation in peripheral neurological voice disorders Anna Domeracka-Kołodziej Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Przyczyną zaburzeń neurogennych głosu są uszkodzenia odpowiednich struktur układu nerwowego zlokalizowanych centralnie lub obwodowo. Obwodowe porażenia fałdów głosowych występują częściej (w 90% wszystkich porażeń krtani). Mogą wystąpić w przebiegu schorzeń zapalnych, toksycznych, procesów zwyrodnieniowych, uciskowych, zmian urazowych. W uszkodzeniach obwodowego neuronu ruchowego występują porażenia z unieruchomieniem jednego lub obu fałdów głosowych, niedowłady, zniesienie odruchów, obniżenie napięcia mięśni, zaniki mięśni. Rehabilitacja jest integralną częścią procesu terapeutycznego. Jej zakres, metodologia i techniki a także wyniki rehabilitacji zależą od lokalizacji uszkodzenia, istoty choroby i stanu zaawansowania. Rehabilitacja prowadzona przez lekarza foniatrę łączy usprawnianie głosu z jednoczesną oceną diagnostyczną ćwiczonej krtani i głosu jako zjawiska akustycznego. Ustalanie czasu trwania całej rehabilitacji czy czasu stosowania poszczególnych metod i technik ćwiczeń jest niemożliwe do ujednolicenia dla wszystkich pacjentów nawet w sposób przybliżony i wymaga indywidualizacji. W rehabilitacji dysponujemy różnymi metodami i technikami. Przy rehabilitacji neurogennych zaburzeń głosu obowiązują ogólnie znane zasady polegające na: wczesnym rozpoczynaniu rehabilitacji, kompleksowym oddziaływaniu z równoczesnym leczeniem farmakologicznym, fizykalnym i operacyjnym, systematyczności, indywidualizacji programu ze stopniowaniem trudności, świadomym i aktywnym udziale pacjenta z wykorzystaniem wszystkich jego możliwości oraz współpracy z otoczeniem. Generalnie rehabilitacja głosu musi spełniać założenia, że każde ćwiczenie rozwija i utrzymuje funkcję narządu. Zarówno rehabilitacja lecznicza, jak i szkolenie głosu wymagają od prowadzących stosowania: uwag teoretycznych, ćwiczeń praktycznych z pouczeniami i wyjaśnieniami, praktycznego pokazywania elementów rehabilitacji i szkolenia. Cały program leczniczego usprawniania prowadzi do uzupełnienia ubytków informacyjnych, opóźniania powstawania zmian wstecznych w mięśniach oraz zachowania ruchomości w stawach krtani z utrzymaniem dawnych stereotypów ruchowych Nawet przy braku uruchomienia się fałdów głosowych, dzięki uaktywnieniu się mięśni pierścienno-tarczowych oraz mięśni mostkowo-tarczowych i ich antagonistów a także mięśni pierścienno-gardłowych uzyskuje się poprawę zwarcia fonacyjnego głośni i wyższe ciśnienie podgłośniowe. W obwodowych neurogennych zaburzeniach głosu przywracanie i utrzymanie czynności głosowej krtani należy prowadzić na wszystkich etapach leczenia zachowawczego oraz chirurgicznego oraz po ich zakończeniu. W przypadku utrzymywania się jednostronnego porażenia krtani z zaburzeniami funkcji głosowej i obronnej, nie wcześniej niż po 6-12 miesiącach od wystąpienia porażenia i po przeprowadzeniu rehabilitacji głosu, po wykonaniu EMG mięśni wewnętrznych krtani, dokumentującego trwałe odnerwienie, wykonuje się zabiegi fonochirurgiczne: wstrzykiwanie materiałów alloplastycznych do fałdu głosowego /np. tłuszcz / lub tyreoplastykę I typu wg Isshiki lub jej modyfikacje. Postępy w fonochirurgii Advances in phonosurgery Maciej Misiołek Katedra i Oddział Kliniczny Laryngologii w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Fonochirurgia to dyscyplina istniejąca od dawna, ale zdefiniowana w latach sześćdziesiątych XX stulecia. Stanowi pojęcie szerokie, zawierające w sobie intencje poprawy lub zachowania głosu na drodze operacyjnej. Jest składową złożonego procesu leczniczego, w którym nieodłączną rolę spełnia rehabilitacja głosowa. Należy ją odczytywać jako dyscyplinę zajmującą się chirurgią bardziej samego fałdu głosowego niż górnych dróg oddechowych, mimo że one w całości biorą udział w tworzeniu głosu. Naczelnym celem fonochirurgii jest utrzymanie warstwowej, czynnościowej budowy fałdu głosowego zgodnie z teorią body-cover wg Hirano. Dzięki Europejskiemu Towarzystwu Laryngologicznemu (ELS) stworzona została klasyfikacja obejmująca jednostki chorobowe i stosowne do rozpoznania propozycje technik chirurgicznych. Główny podział obejmuje dwie grupy schorzeń: zmiany na fałdach głosowych, które ograniczają ich zdolność ruchową i wibracyjną (przerost, dysplazja, rak, polipy, obrzęk Reinkego, rowek, torbiele, etc.) oraz schorzenia ograniczające ruchomość fałdów głosowych (porażenie, niedowład, usztywnienie w stawie pierścienno-nalewkowym, grupa dysfonii). W obrębie pierwszej grupy przeanalizowano propozycje najbardziej współczesnych metod leczenia, np. obrzęku Renkego, wskazując na niemal całkowite zastąpienie dekortykacji metodą podnabłonkowego mikropłata. Zwrócono uwagę na coraz powszechniej spotykane rozpoznanie sulcus vocalis i omówiono zasady postępowania w takich przypadkach. W drugiej grupie schorzeń najwięcej uwagi poświęcono porażeniom fałdów głosowych, zarówno jedno, jak i obustronnych. Przedstawiono aktualnie obowiązujące zasady leczenia operacyjnego tych schorzeń-objawów. W oparciu o własny materiał kliniczny przedstawiono wyniki leczenia chorych z obustronnym porażeniem fałdów głosowych metodą laterofiksacji wg Lichtenbergera i arytenoidektomii z chordektomią tylną metodą Ossoffa.

20 20 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA Postępowanie w przypadku podejrzenia głuchoty u małego dziecka Proceedings in the case of suspicion of hearing impairment in a small child Alicja Sekula Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu K. Marcinkowskiego w Poznaniu Głuchota u małego dziecka jest stanem wymagającym wnikliwej diagnostyki, protezowania i rehabilitacji według reguł, które gwarantują wczesną i profesjonalną interwencję specjalistyczną. Cele diagnostyczne: stwierdzenie niedosłuchu, wykluczenie głuchoty czynnościowej, rozpoznanie typu niedosłuchu, ustalenie głębokości ubytku słuchu. W efekcie przeprowadzonego badania audiologicznego należy ustalić diagnozę co do rodzaju i głębokości ubytku słuchu. U dzieci z niedosłuchem przewodzeniowym bezwzględnie konieczne jest podjęcie właściwego leczenia i monitorowanie jego efektów. Jeżeli niedosłuch ma charakter trwały lub planowane leczenie prognozuje poprawę słuchu w odległym czasie, właściwe jest jak najwcześniejsze zaprotezowanie słuchu zgodnie z zasadami akustyki słuchu oraz monitorowanie zysku osiąganego z zastosowanych aparatów słuchowych. Metody oceny psychofizycznej korzyści z aparatów muszą być dostosowane do wieku i poziomu współpracy z dzieckiem (BOA, VRA, audiometria zabawowa). Kontrola elementów otoplastycznych oraz postępu zachowań słuchowych dziecka powinna być systematycznie odnotowywana w dokumentacji lekarskiej. Monitorowanie postępu rehabilitacji słuchu, głosu i mowy obejmuje wieloletnią kontrolę progu słuchowego, poziomu zysku z aparatów słuchowych, ustalanie wskazań do zmiany wyposażenia dziecka w urządzenia wspomagające słyszenie (wkładki, aparaty, systemy otwarte, systemy FM, CROS, implanty słuchowe). Niesatysfakcjonujący postęp rehabilitacji procesu komunikatywnego wymaga pogłębienia diagnostyki ukierunkowanej na dodatkowe dysfunkcje. Badania wykonuje się w zespole specjalistycznym audiologa i foniatry, laryngologa, neurologa, surdopedagoga, psychologa i logopedy. W razie rozważania wskazań do implantacji słuchu konieczne jest wczesne uświadamianie rodziców oraz kierowanie do ośrodków prowadzących programy implantacji słuchu. Czas rozwoju procesu komunikatywnego dziecka dzielimy na umowne etapy. Pamiętać należy, że wystąpienie głuchoty możliwe jest w każdym z tych etapów. Ocena progu słuchu u małego dziecka rola badań elektrofizjologicznych (ABR, ASSR) Evaluation of hearing threshold in children using ABR and ASSR methods Krzysztof Kochanek Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa Ocena progu słyszenia u małego dziecka stanowi jedno z największych wyzwań dla audiologa, ale jednocześnie jest źródłem ogromnej satysfakcji dla osób, które te badania wykonują. W przypadku małych dzieci badanie elektrofizjologiczne słuchu jest badaniem z wyboru zarówno w odniesieniu do oceny progu słyszenia, jak również w ocenie rodzaju zaburzeń słuchu. Wynik tego badania stanowi dla lekarza podstawę do podjęcia decyzji o dalszym postępowaniu terapeutycznym. W praktyce klinicznej stosowane są obecnie dwie metody elektrofizjologiczne do obiektywnej oceny czułości słuchu metoda słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (ABR) oraz metoda słuchowych potencjałów wywołanych stanu ustalonego (ASSR). Każda z tych metod ma swoje zalety i wady, ale niewątpliwie można stwierdzić, że metody te wzajemnie się uzupełniają. Jak pokazuje praktyka kliniczna, w większości przypadków do oceny progu słyszenia małego dziecka wystarcza w zupełności metoda ABR. Poprawnie wykonane badanie progowe ABR dostarcza informacji nie tylko o progu słyszenia, ale również o rodzaju zaburzeń słuchu. Jest to jedna z głównych przyczyn tego, że w dalszym ciągu badania ABR są znacznie częściej stosowane w badaniach progu słyszenia u małych dzieci niż metoda ASSR. W pracy zostaną przedstawione zalety i wady obu metod oraz najważniejsze problemy obu rodzajów badań.