Perspektywy i bariery rozwoju przedsiębiorczości w powiecie bialskim

Transkrypt

1 PROJEKT SYSTEMOWY KAPITAŁ INTELEKTUALNY LUBELSZCZYZNY Perspektywy i bariery rozwoju przedsiębiorczości w powiecie bialskim Ekspertyza naukowa dr Maciej Piotrowski Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie mpiotrowski@wsiz.rzeszow.pl Magdalena Marciniak-Piotrowska magda-marciniak@wp.pl Paweł Pikor ppikor@gmail.com Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Spis treści Wstęp... 3 Przedmiot, kontekst badania i cele badawcze... 3 Opis sposobu zbierania danych, wykorzystanych technik i narzędzi badawczych... 3 Atrakcyjność inwestycyjna powiatu bialskiego i powiatu m. Biała Podlaska... 4 Rola powiatu w tworzeniu warunków do rozwoju gospodarczego na poziomie lokalnym... 7 Potencjał gospodarczy i znaczenie powiatu bialskiego oraz m. Biała Podlaska w gospodarce województwa... 9 Struktura podmiotów gospodarczych w powiecie bialskim i powiecie m. Biała Podlaska Turystyka Bariery rozwoju przedsiębiorczości Analiza SWOT Analiza dobrych praktyk Podsumowanie badań Rekomendacje Lista dokumentów będących przedmiotem badania

3 Wstęp Niniejsza ekspertyza została sporządzona na zlecenie Województwa Lubelskiego w ramach realizowanego przez nie projektu systemowego: Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny " finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.2 Transfer wiedzy, Poddziałanie Regionalne Strategie Innowacji". Ekspertyza powstała w oparciu o informacje dostępne na dzień r. Przedmiot, kontekst badania i cele badawcze Przedmiot i kontekst badania Celem projektu systemowego Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny jest dokonanie próby pomiaru kapitału intelektualnego województwa lubelskiego, a przez to zapewnienie podstaw do podejmowania kluczowych decyzji dotyczących przyszłości regionu i jego mieszkańców. Działania realizowane w projekcie mają na celu, przy zastosowaniu pomiaru kapitału ludzkiego, strukturalnego i relacji, zaobserwowanie kluczowych obszarów dynamiki zmian społeczno-gospodarczych oraz uruchomienie procesów społecznej partycypacji w zakresie polityki innowacyjnej na obszarze województwa. Wpłyną one również na ostateczny kształt lokalnych strategii innowacji, skierowanych na podniesienie konkurencyjności obszarów docelowych, a także będą pomocne w pracach nad rozwojem Regionalnego Systemu Innowacji. Cele badawcze Celem badań naukowych jest analiza sytuacji społeczno-gospodarczej w powiecie bialskim i powiecie m. Biała Podlaska w kontekście występujących perspektyw i barier rozwoju przedsiębiorczości. Uwzględniają one perspektywy rozwoju w odniesieniu do funkcjonujących gałęzi gospodarki na danym terenie (z uwzględnieniem turystyki) oraz możliwości zainicjowania i rozwoju nowych gałęzi gospodarki i technologii (zwłaszcza tych najbardziej innowacyjnych). Opis sposobu zbierania danych, wykorzystanych technik i narzędzi badawczych Celem uzyskania możliwie pełnego obrazu sytuacji w zakresie istniejących perspektyw i barier rozwoju przedsiębiorczości w powiecie bialskim i mieście Biała Podlaska w badaniu przeprowadzono analizę desk research i web research danych zastanych. Analiza desk research to badanie bazujące na materiałach ogólnodostępnych, dokumentach, raportach, literaturze przedmiotu. Jest to kluczowy element badań, gdyż tworzy dla badacza podstawy wiedzy na temat badanego obszaru, pozwala weryfikować rzeczywiste działania w kontekście ich założeń oraz, jak w przypadku web research, daje obraz aktualnych efektów lub pozostałości zrealizowanych działań. Wiedza zgromadzona w trakcie tej analizy została wykorzystana przy formułowaniu rekomendacji, wniosków, oraz do realizacji podstawowych celów badania przy odpowiedzi na pytania badawcze. Analiza danych wtórnych obejmowała m.in.: dane ze statystyki publicznej dotyczące powiatu i województwa oraz dla celów porównawczych kraju, pozwalające pośrednio scharakteryzować sytuację społeczno gospodarczą powiatu bialskiego. Przede wszystkim korzystano z: o danych GUS, w tym Banku Danych Lokalnych, 3

4 o danych Państwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych. inne dokumenty, takie jak raporty z badań dotyczące podobnej problematyki, dokumenty strategiczne i literaturę przedmiotu. 1 Atrakcyjność inwestycyjna powiatu bialskiego i powiatu m. Biała Podlaska Atrakcyjność inwestycyjna rozumiana jest jako zdolność skłonienia do inwestycji, poprzez oferowanie kombinacji korzyści lokalizacji możliwych do osiągnięcia w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Wynikają one ze specyficznych cech obszaru, w którym rozwijana jest działalność gospodarcza. Korzyści te określane są mianem czynników lokalizacji. O atrakcyjności inwestycyjnej danego obszaru decyduje zatem zestaw czynników lokalizacji. Obszary oferujące optymalną kombinację czynników lokalizacji są atrakcyjne inwestycyjnie, gdyż pozwalają na zmniejszenie ryzyka niepowodzenia inwestycji i osiągnięcie wyższej stopy zwrotu kapitału poprzez redukcję nakładów inwestycyjnych, bieżących kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa, a także na zwiększenie przychodów. 2 Jednocześnie inwestycje są jednym z podstawowych czynników wzrostu gospodarczego. Zwiększają one zasoby kapitałowe przedsiębiorstw, przyczyniając się do wzrostu produktywności pracy, a ponadto za ich pomocą wdrażane są nowe technologie produkcji, zwiększające innowacyjność i konkurencyjność gospodarki. Dlatego promowanie inwestycji, zarówno polegających na rozbudowie istniejącej infrastruktury, jak i tworzeniu nowej stanowi jeden z podstawowych celów polityki gospodarczej. Lubelszczyzna, podobnie jak inne województwa Polski wschodniej, należy do regionów o bardzo niskim poziomie nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw. 3 1 Wykaz uwzględnionych w analizie pozycji zamieszczono w bibliografii. 2 M.Nowicki i inni: Atrakcyjności inwestycyjnej województw i podregionów Polski 2012, IBnGR. 3 K.Kieroń, K.Pogorzelski: Kierunki rozwoju przedsiębiorstw w województwie lubelskim, IBS

5 Rysunek 1. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów dla działalności przemysłowej w 2012 r. Źródło: M.Nowicki i inni: Atrakcyjności inwestycyjnej województw i podregionów Polski 2012, IBnGR 5

6 Rysunek 2. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów dla działalności usługowej w 2012 r. Źródło: M.Nowicki i inni: Atrakcyjności inwestycyjnej województw i podregionów Polski 2012, IBnGR Z powyżej zamieszczonych rysunków wynika, że w skali kraju podregion bialski należy do terenów o niskiej atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności przemysłowe i najniższej atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności usługowej. Rozwój ekonomiczny i wzrost zatrudnienia stanowią centrum zainteresowania większości miast. Stąd też szereg instytucji i organizacji jak np. EUROCIES bada zagadnienia związane z funkcjonowaniem i rozwojem obszarów miejskich. Mają one na celu identyfikację kluczowych czynników rozwoju, a tym samym zrozumienie procesów dynamizujących wzrost, co powinno ułatwić prowadzenie polityki zrównoważonego rozwoju i opracowaniu stosownej strategii dla miast. Powszechnie uznaje się cztery podstawowe czynniki wzrostu: warunki rozwoju: jakość siły roboczej, kapitał, wiedza i jej dostępność; zapotrzebowanie: skala i jakość rynku regionalnego; przemysł dostawczy: dostawcy konkurencyjni w skali globalnej, specjalistyczne usługi; 6

7 strategia biznesu: rywalizacja pomiędzy lokalnymi firmami lecz również wola kooperacji w dziedzinie badań, sprzedaży i marketingu. 4 W przyjętej uchwałą Rady Powiatu nr XVIII/110/2008 z dnia 25 lutego 2008 r. Strategii Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata , zwłaszcza dwa z czterech celów strategicznych polityki rozwoju regionalnego odnoszą się bezpośrednio lub pośrednio do przedsiębiorców i obejmują: maksymalne wykorzystanie geograficznego położenia przy wschodniej granicy Unii Europejskiej wokół głównego korytarza transportowego rozwój przedsiębiorczości, w szczególności w obszarze rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz usług 5 Miasto Biała Podlaska posiada własną Strategię Rozwoju, przyjętą uchwałą Nr XXI /32/08 Rady Miasta Biała Podlaska z dnia 19 czerwca 2008r. Misja rozwoju została tam sformułowana w sposób następujący: Biała Podlaska miastem zapewniającym wysoki poziom życia swoim mieszkańcom poprzez zrównoważony rozwój oraz wzmacnianie pozycji konkurencyjnej miasta, jako ponadregionalnego ośrodka rozwoju Polski Wschodniej. Wśród czterech priorytetów mających na celu wypełnianie misji, praktycznie każdy z nich ma bezpośredni lub pośredni związek z przedsiębiorczością. A są to: zwiększenie efektywności lokalnej gospodarki poprawa warunków życia mieszkańców podniesienie jakości kapitału ludzkiego i społecznego w mieście wzmocnienie rangi miasta jako ponadregionalnego ośrodka rozwoju 6 Rola powiatu w tworzeniu warunków do rozwoju gospodarczego na poziomie lokalnym Nie podlega kwestionowaniu znaczenie organów samorządowych w kształtowaniu zjawisk i procesów zachodzących w gospodarce, w tym w handlu, produkcji i usługach. Na przebieg procesów rozwojowych wpływają uwarunkowania regionalne, popyt, współpraca i sieciowanie przedsiębiorstw oraz działania samorządów i administracji rządowej. Jednym z warunków harmonijnego rozwoju gospodarczego jest aktywna polityka samorządu terytorialnego, której działania nakierowane są na rozwój przedsiębiorczości, a także likwidowanie dotychczasowych barier w tym zakresie. O rozwoju gospodarczym świadczą m.in. takie zjawiska jak: wzrost produktu krajowego brutto; wyższy niż stopa inflacji wzrost dochodów ludności; wzrost wskaźnika zatrudnienia; wzrost wskaźnika aktywności gospodarczej; Innymi miarami rozwoju może być np.: przyrost ludności; 4 Analiza Porównawcza Czynników Dynamizujących Rozwój na Przykładzie Miast Europejskich, Dr inż. Bogdan Sedler, Fundacja Naukowo-Techniczna Gdańsk, Rzeszów, wrzesień 1999r. 5 Strategia Rozwoju Powiatu Bialskiego na lata , Biała Podlaska Strategia rozwoju miasta Biała Podlaska na lata , Biała Podlaska

8 wzrost poziomu wykształcenia mieszkańców; spadek bezrobocia; poprawa zaspokojenia określonych potrzeb albo wzrost standardów. Lokalna gospodarka musi być analizowana, rozumiana i wspierana w sposób uwzględniający specyficzne miejscowe warunki. Rozwój (jeśli tylko jest osiągany) jest niewątpliwie najlepszym sposobem rozwiązania większości problemów, przed jakimi staje władza lokalna. Rozwój gospodarczy na szczeblu lokalnym oznacza przyrost środków i możliwości, które pozwalają lokalnej władzy i mieszkańcom lepiej zaspokajać większą liczbę potrzeb na wyższym poziomie. Rozwój nie jest wolny od zagrożeń. Może spowodować wzrost zanieczyszczeń albo zmienić sposób życia, który dotychczas był ceniony przez mieszkańców. Może też wpłynąć ujemnie na dotychczasowe dziedziny gospodarowania. Warunki, których spełnienie jest konieczne, aby nastąpił rozwój, są następujące: wolny dostęp do rynku i konkurencja; dominacja sektora prywatnego; otwartość na świat zewnętrzny; prorozwojowy, elastyczny rynek pracy; niskie obciążenia zysku i płac; stabilność polityczna i makroekonomiczna 7 Zagadnienia związane ze wzrostem i rozwojem gospodarczym, zaspokajaniem potrzeb i inwestycjami są nieodłącznie związane z pojęciem przedsiębiorczości, szczególnie w wymiarze bezpośrednio związanym z tworzeniem przedsiębiorstw, zarządzaniem nimi i ich rozwojem. Pojęcie przedsiębiorczości nie zostało jednoznacznie zdefiniowane w literaturze przedmiotu. Wielowymiarowość przedsiębiorczości jako zjawiska społeczno-ekonomicznego wymaga analizy w różnych aspektach. W najbardziej rozpowszechnionym ujęciu przedsiębiorczość wiązana jest z określeniami przedsiębiorstwo i przedsiębiorca. W tradycyjnym ujęciu przedsiębiorczość jest postrzegana przede wszystkim z perspektywy zakładania nowych firm. Definiuje się ją jako proces obejmujący etapy od założenia firmy do zarządzania nią, od koncepcji do tworzenia wartości. Współcześnie przedsiębiorczość określa się na podstawie takich cech, jak: wyjątkowość idei, podejmowanie ryzyka, innowacje, tworzenie wartości. 8 Przedsiębiorczość to przede wszystkim stan umysłu, proces tworzenia i rozwijania aktywności gospodarczej poprzez podejmowanie ryzyka, bycie kreatywnym, innowacyjnym i zarządzanie w ramach nowej lub istniejącej organizacji. Cechy charakterystyczne dla postawy przedsiębiorczej obejmują: gotowość do podejmowania ryzyka, upodobanie do niezależności i samorealizacji. Badania wykazują, że oprócz motywacji materialnej ludzie zostają przedsiębiorcami również ze względu na to, że ich własne przedsiębiorstwo jest dla nich źródłem spełnienia, daje poczucie wolności i stanowi osobiste wyzwanie 9. Z przedsiębiorczością związane jest całe prawie całe otoczenie działalności gospodarczej m.in. prawo gospodarcze, prawo bankowe, prawo podatkowe, wykorzystanie funduszy unijnych na rozwój przedsiębiorstw, prawo celne, prawo cywilne, prawo administracyjne, prawo pracy, system ubezpieczeń społecznych, prawo autorskie i wynalazcze, przepisy w zakresie ochrony 7 Jak Władze Lokalne Mogą Wspierać Przedsiębiorczość, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Polska Fundacja Promocji Małych I Średnich Przedsiębiorstw, Warszawa K. Leszczewska, Zasoby kapitału ludzkiego a rozwój przedsiębiorczości w Polsce. 9 Przedsiębiorczość w Polsce 2004, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa,

9 środowiska itd. w tej części w jakiej sprzyjają lub hamują aktywność gospodarczą jednostek 10. Rozwój przedsiębiorczości ma fundamentalne znaczenie dla sukcesu gospodarczego regionu. Realizacja nowych przedsięwzięć, zarówno przez przedsiębiorstwa nowo powstałe, jak i te restrukturyzowane prowadzi do wzrostu produktywności i konkurencyjności na rynku, co zmusza również inne firmy do realizacji inicjatyw poprawiających ich efektywność lub reorientacji ich działalności. Poprawa konkurencyjności poszczególnych firm pozytywnie oddziałuje na całą gospodarkę lokalną. Jej skutki odczuwają również inni uczestnicy rynku. Rozwój przedsiębiorczości jest więc kluczowy dla osiągnięcia wysokiego tempa rozwoju gospodarczego w długim okresie, wzrostu międzynarodowej konkurencyjności całej gospodarki, a także osiągnięcia wysokiego poziomu zatrudnienia i niskiego poziomu bezrobocia 11. Potencjał gospodarczy i znaczenie powiatu bialskiego oraz m. Biała Podlaska w gospodarce województwa Powiat bialski położony jest w środkowo-wschodniej części kraju w województwie lubelskim. W jego skład wchodzi 17 gmina i 2 miasta powiatu (Międzyrzecu Podlaskim i Terespolu), jest to jeden z trzech największych powiatów w Polsce. Do największych gmin wiejskich powiatu należą gminy: Biała Podlaska, Międzyrzec Podlaski i Drelów natomiast najmniejszą powierzchnię posiadają gminy: Sławatycze, Rossosz oraz Konstantynów. Podstawowym działem gospodarki powiatu jest rolnictwo. W powierzchni ogólnej powiatu użytki rolne zajmują 65,7 %, lasy i grunty leśne 26,4 % a pozostałe grunty i nieużytki 7,9 %. Podstawę przemysłu powiatu bialskiego stanowi przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł drzewny i metalowy oraz produkcja materiałów budowlanych. 12 Tabela 1. Liczba ludności w powiecie bialskim Gminy Ogółem Miasto Wieś Powiat bialski M.Międzyrzec Podlaski M.Terespol G.Biała Podlaska G.Drelów G.Janów Podlaski G.Kodeń G.Konstantynów G.Leśna Podlaska G.Łomazy G.Międzyrzec Podlaski G.Piszczac G.Rokitno G.Rossosz G.Sławatycze G.Sosnówka Przedsiębiorczość w Polsce 2004, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa,

10 G.Terespol G.Tuczna G.Wisznice G.Zalesie Źródło: GUS, stan w dniu 31 marca 2011 r. - wyniki spisu ludności i mieszkań 2011 r. Dużym atutem powiatu jest jego przygraniczne położenie oraz przebiegające ważne transkontynentalne szlaki komunikacyjne: droga E-30 i linia kolejowa E-20, tworzące główny korytarz komunikacyjny Europy. Ruch graniczny obsługują trzy przejścia drogowe w Kukurykach, Terespolu i Sławatyczach oraz przejście kolejowe w Terespolu. Na terenie powiatu znajduje się nowoczesny Terminal Samochodowy w Koroszczynie oraz największy w Polsce zespół lądowych urządzeń przeładunkowych w Małaszewiczach. Usytuowanie powiatu na obszarze nizinnym, wyróżniającym się czystymi wodami i powietrzem, stwarza warunki do rozwoju agroturystyki. Konieczne jest także przedstawienie krótkiej charakterystyki miasta na prawach powiatu Białej Podlaskiej. Jest to miasto położone w odległości 36 km od granicy z Białorusią. Powierzchnia powiatu wynosi 49,4 km2, a liczba ludności to 58 tys. 13 Uwzględniając zasoby i potencjał społeczno-gospodarczy miasta Biała Podlaska, za sektory wysokiej szansy można uznać: sektor transportowo-logistyczny, maszynowy i budowlany. Rola Białej Podlaskiej jako centrum handlowo-usługowego wzrasta. Dużą rolę pełnią prowadzące w otoczeniu miasta ciągi komunikacyjne, głównie na linii wschód zachód. Na terenie powiatu znajduje się Bialska Strefa Aktywności Gospodarczej, wydzielona przemysłowo-handlowa dzielnica miasta. Na jej terenie znajduje się m. in. Izba Celna oraz Urząd Celny. Tereny te przeznaczone są na działalność komercyjną, składowanie i magazynowanie oraz działalność produkcyjną o wysokiej intensywności zagospodarowania. (Źródło: W celu aktywizacji przedsiębiorczości w mieście Biała Podlaska wprowadza się zwolnienia od podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców realizujących nowe inwestycje lub tworzących nowe miejsca pracy. W Białej Podlasce siedzibę ma konsulat Białorusi. Struktura podmiotów gospodarczych w powiecie bialskim i powiecie m. Biała Podlaska Podejmując próbę oceny perspektyw rozwoju przedsiębiorczości trzeba poddać analizie potencjał rozwojowy badanego obszaru. W związku z powyższym na wstępie dokonana została analiza ilościowa podmiotów funkcjonujących w powiecie bialskim i mieście na prawach powiatu Białej Podlasce, zarejestrowanych w systemie REGON. Rejestr REGON to narzędzie rejestrujące podmioty gospodarki narodowej prowadzone przez Ośrodek Elektroniczny Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie. Rejestr REGON jest bieżąco aktualizowanym zbiorem informacji o podmiotach gospodarki narodowej prowadzonym w systemie informatycznym w postaci centralnej bazy danych oraz terenowych baz danych. Na koniec 2012 r. na obszarze powiatu bialskiego zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, a w Białej Podlasce Analiza ilościowa podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON dowodzi, że na przestrzeni lat miał miejsce stały

11 wzrost ich liczebności. W 2012 r. w powiecie bialskim podmiotów zarejestrowanych było o 3,79 % więcej niż w roku poprzednim, zaś w Białej Podlasce o 2,04 % więcej, przy czym w tym samym czasie w województwie lubelskim liczba wpisanych podmiotów do rejestru REGON zwiększyła się jedynie o 2,43 %, zaś w kraju o 2,73 %. Potwierdzają to także dane statystyczne zamieszczone w Tabela 3. Podmioty nowo zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). i Tabela 4. Podmioty nowo zarejestrowane (sektor prywatny).tabela 6. Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Należy zatem uznać, że w badanym okresie miał miejsce trwały rozwój przedsiębiorczości. Tabela 2. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON (ogółem). Jednostka terytorialna Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Bank Danych Lokalnych ( Tabela 3. Podmioty nowo zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Etykiety wierszy Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Tabela 4. Podmioty nowo zarejestrowane (sektor prywatny). Jednostka terytorialna Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Za wskaźnik kondycji gospodarki można także uznać zestawienie podmiotów nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON i podmiotów wykreślonych z przedmiotowego rejestru. Na przestrzeni ostatnich ośmiu lat liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w powiecie bialskim i Białej Podlasce oraz podmiotów wyrejestrowanych różniła się nieznacznie (nieco większe różnice są zauważalne dla Białej Podlaski), przy czym częściej liczba podmiotów nowo zarejestrowanych była wyższa niż liczba podmiotów wyrejestrowanych. Daje to asumpt do twierdzenia, że dalszy rozwój gospodarczy powiatu i miasta na prawach powiatu Białej Podlaski nie jest zagrożony. Niepokój budziłaby sytuacja, w której przez kilka kolejnych lat z rzędu liczba podmiotów wyrejestrowanych przewyższałaby liczbę podmiotów nowo zarejestrowanych. Tabela 5. Jednostki wykreślone z rejestru REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Jednostka

12 terytorialna Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Trzeba jednak zwrócić uwagę, że wskaźnik przedsiębiorczości w powiecie bialskim (mierzony liczbą podmiotów gospodarczych przypadających na 10 tys. mieszkańców) jest nieco niższy niż wynosi średnia w województwie lubelskim, ale jednocześnie jest aż o ok. 47% niższy w stosunku do wskaźnika przedsiębiorczości dla kraju. Wskaźnik ten wskazuje na aktywność i zaangażowanie lokalnego środowiska w realizację procesu przedsiębiorczości. W przypadku powiatu miejskiego wskaźnik przedsiębiorczości jest wyższy niż średnia dla województwa (o 19,85%) i niewiele niższy niż wynosi średnia dla kraju (7,3%). Na pewno pozytywnym aspektem jest fakt, że współczynnik przedsiębiorczości liczony zarówno dla powiatu bialskiego, jak i powiatu m. Biała Podlaska wykazuje tendencję rosnącą. Nie zmienia to faktu, że dane te obrazują, iż statystycznie dosyć niska jest aktywność gospodarcza mieszkańców powiatu bialskiego. Wynikiem tej sytuacji może być niska atrakcyjność inwestycyjna obszaru powiatu, o czym była mowa w jednym z powyższych rozdziałów. Tabela 6. Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON (w przeliczeniu na 10 tys. ludności). Etykiety wierszy Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Z porównania liczby podmiotów gospodarczych w poszczególnych powiatach województwa lubelskiego, wynika że powiat bialski plasuje wśród powiatów o najniższym wskaźniku ilości jednostek na 10 tys. mieszkańców. Natomiast powiat m. Biała Podlaska jest trzecim (po Lublinie i Zamościu) z największą liczbą podmiotów wpisanych do rejestru REGON. 12

13 Rysunek 3. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców. Powiat chełmski Powiat krasnostawski Powiat łęczyński Powiat zamojski Powiat bialski Powiat opolski Powiat kraśnicki Powiat hrubieszowski Powiat radzyński Powiat lubartowski Powiat parczewski Powiat rycki Powiat włodawski Powiat janowski Powiat biłgorajski Powiat lubelski Powiat łukowski Powiat świdnicki Powiat tomaszowski Powiat puławski Powiat m.chełm Powiat m.biała Podlaska Powiat m.zamość Powiat m.lublin Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( W powiecie bialskim i powiecie m. Biała Podlaska mikroprzedsiębiorstwa, tj. przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 pracowników i których roczny obrót lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów euro, zdecydowanie dominują wśród wszystkich podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON, a zatem są one najliczniejszą grupą podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie powiatu. Przy czym tendencja ta jest charakterystyczna także dla pozostały powiatów województwa lubelskiego. Jednocześnie świadczy to o istotności tej grupy podmiotów dla rozwoju gospodarki jako całości. Można założyć, iż trwały rozwój przedsiębiorczości w powiecie bialskim w znacznej mierze zależy od skuteczności inicjatyw rynkowych podejmowanych przez mikroprzedsiębiorców. 13

14 Tabela 7. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON (0 9 zatrudnionych). Jednostka terytorialna Lubelskie Polska Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Bank Danych Lokalnych ( Rysunek 4. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON wg klas wielkości (powiat bialski) Źródło: Bank Danych Lokalnych ( Uwaga: Ze względu na znaczne dysproporcje pomiędzy liczbą małych, średnich i dużych podmiotów użyto skali logarytmicznej o podstawie 10 dla osi pionowej. Rysunek 5. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON wg klas wielkości (Biała Podlaska) Źródło: Bank Danych Lokalnych ( Uwaga: Ze względu na znaczne dysproporcje pomiędzy liczbą małych, średnich i dużych podmiotów użyto skali logarytmicznej o podstawie 10 dla osi pionowej. 14

15 Zarówno w powiecie bialskim, jak i w powiecie m. Biała Podlaska wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w podziale na sekcje największą liczebność wykazuje Sekcja G, tj. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, a także F, tj. Budownictwo. Rezultaty badań pozwalają na stwierdzenie, że wśród podmiotów gospodarczych dominują firmy usługowe. Na tle województwa widoczne jest także skoncentrowanie w powiecie podmiotów gospodarczych, które prowadzą działalność związaną z transportem i gospodarką magazynową, czyli Sekcja H. Tabela 8. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg sekcji PKD (2012 rok). Sekcja PKD Polska Lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Sekcja A 2,57% 2,81% 7,29% 1,40% Sekcja B 0,07% 0,13% 0,27% 0,17% Sekcja C 9,35% 8,42% 7,67% 5,75% Sekcja D 0,06% 0,09% 0,29% 0,02% Sekcja E 0,25% 0,24% 0,36% 0,17% Sekcja F 13,80% 13,97% 17,48% 11,36% Sekcja G 28,81% 32,35% 30,58% 31,64% Sekcja H 7,84% 8,23% 10,29% 10,85% Sekcja I 3,31% 2,73% 2,35% 2,03% Sekcja J 2,71% 2,05% 1,60% 2,45% Sekcja K 3,86% 3,87% 2,88% 4,95% Sekcja L 1,15% 0,77% 0,44% 1,10% Sekcja M 9,79% 8,32% 5,73% 9,43% Sekcja N 2,82% 2,29% 2,50% 2,23% Sekcja O 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Sekcja P 2,23% 1,99% 0,88% 2,33% Sekcja Q 6,20% 6,70% 4,52% 9,21% Sekcja R 1,05% 0,92% 0,86% 0,81% Sekcje S, T, U 4,12% 4,11% 4,01% 4,11% Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( 14 Warto zwrócić także uwagę na procentowy udział nowo zarejestrowanych podmiotów według sekcji PKD, bowiem wyższy procent można interpretować, że dużo podmiotów z danego sektora jest tworzonych. Zatem należy poddać pod rozwagę czy władze powiatu nie powinny wspierać przedsiębiorczość w tychże obszarach, zwłaszcza w kontekście polityki inteligentnej specjalizacji regionu. W przypadku powiatu bialskiego uwagę zwracają: Sekcja C, Sekcja F, Sekcja G, Sekcja H, Sekcja Q oraz Sekcja SiT. W powiecie m. Biała Podlaska są to: Sekcja C, Sekcja F, Sekcja G, Sekcja H, Sekcja M, Sekcja Q oraz Sekcja SiT. 14 A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, B Górnictwo i wydobywanie, C Przetwórstwo przemysłowe, D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, F Budownictwo, G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, H Transport i gospodarka magazynowa, I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, J Informacja i komunikacja, K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, O Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, P Edukacja, Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, S Pozostała działalność usługowa, T Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby, U Organizacje i zespoły eksterytorialne. 15

16 Jest to tym bardziej istotne, że Komisja Europejska oczekuje od władz krajowych i regionalnych w całej Europie przygotowania strategii badawczych i innowacyjnych na rzecz inteligentnej specjalizacji w celu umożliwienia wykorzystania unijnych funduszy strukturalnych w sposób bardziej efektywny i zwiększenia synergii między różnymi politykami unijnymi, krajowymi i regionalnymi, a także inwestycjami publicznymi i prywatnymi. Inteligentna specjalizacja oznacza identyfikowanie wyjątkowych cech i aktywów każdego kraju i regionu, podkreślanie przewagi konkurencyjnej każdego regionu oraz skupianie regionalnych partnerów i zasobów wokół wizji ich przyszłości ukierunkowanej na osiągnięcia. Oznacza także wzmacnianie regionalnych systemów innowacji, maksymalizowanie przepływów wiedzy oraz rozpowszechnianie korzyści wynikających z innowacji w obrębie całej gospodarki regionalnej. 15 Z drugiej strony znaczna liczba nowotworzonych podmiotów w danej sekcji może oznaczać większe nasycenie lokalnego rynku. Zatem nowe przedsiębiorstwa w danym sektorze będą musiały liczyć się z dużą konkurencją. Tabela 9. Podmioty nowo zarejestrowane wg sekcji PKD (sektor prywatny, łącznie dla lat ). Sekcja PKD Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Sekcja A 1,24% 1,41% 3,04% 1,04% Sekcja B 0,10% 0,10% 0,26% 0,19% Sekcja C 8,02% 7,37% 4,91% 5,77% Sekcja D 0,25% 0,27% 0,78% 0,19% Sekcja E 0,30% 0,24% 0,30% 0,19% Sekcja F 14,48% 15,44% 20,85% 13,10% Sekcja G 27,27% 29,62% 29,67% 31,22% Sekcja H 5,10% 5,46% 8,30% 8,61% Sekcja I 4,25% 3,59% 2,09% 1,61% Sekcja J 3,78% 3,03% 2,65% 3,12% Sekcja K 3,90% 3,70% 2,52% 3,31% Sekcja L 2,43% 1,48% 0,91% 1,28% Sekcja M 9,09% 7,43% 4,95% 8,89% Sekcja N 3,74% 3,36% 4,26% 3,41% Sekcja O 0,03% 0,05% 0,00% 0,00% Sekcja P 3,71% 3,77% 2,56% 4,82% Sekcja Q 4,56% 5,12% 3,48% 5,91% Sekcja R 1,55% 1,61% 1,69% 1,70% Sekcja U 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Sekcje S i T 6,22% 6,95% 6,78% 5,63% Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Żadna z firm z terenu powiatu bialskiego nie znalazła się na liście 500 największych polskich firm z sektora przemysłu, usług i handlu. 16 Powszechnie stosowanym miernikiem tempa wzrostu gospodarczego jest dynamika produkcji sprzedanej przemysłu. W powiecie bialskim w 2011 r. stanowiła ona zaledwie 1,61% 15 Polityka spójności na lata , KE. 16 Lista największych polskich firm sektora przemysłu, handlu i usług przygotowanego przez redakcję Polityki, a tworzonego na podstawie przychodów ze sprzedaży. materiały źródłowe czasopisma Polityka: 16

17 produkcji sprzedanej przemysłu liczonej w mln zł w województwie lubelskim, zaś w powiecie m. Biała Podlaska: 1,56%. Optymistycznym za to zjawiskiem jest fakt, iż w przeliczeniu na jednego mieszkańca nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach oraz wartość brutto środków trwałych wzrosły w 2011r. w stosunku do 2000r. odpowiednio o ok. 78,35 % i ok. 131,54%. W powiecie m. Biała Podlaska było to odpowiednio 0,95% i 51,10%. Tabela 10 Wybrane dane o powiecie bialskim i województwie lubelskim Powiat/ Miasto na prawach powiatu Produkcja sprzedana przemysłu (ceny bieżące) w 2011r.* w mln zł na 1 mieszkańca w zł Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach** (ceny bieżące) w mln zł na 1 mieszkańca w zł Wartość brutto środków trwałych cd (bieżące ceny ewidencyjne) w mln zł na 1 mieszkańca w zł województwo 26145, ,3 4399, , , bialski 421, ,8 83, ,2 1027, Biała Podlaska 407, ,7 55, ,4 1274, Źródło: Wybrane dane o podregionach i regionach, GUS. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego sprawia, że rola zasobów ludzkich w kreowaniu procesów rozwojowych we współczesnej gospodarce wzrasta. Na podstawie badań zrealizowanych w 2012 roku w ramach III edycji projektu Bilans Kapitału Ludzkiego można określić częstość, z jaką w grupie osób w wieku produkcyjnym występują różne formy zatrudnienia, co przedstawiono w poniższej tabeli, uwzględniając przy tym różnice związane z płcią i wiekiem. Można stwierdzić, że największy odsetek przedsiębiorców jest w wieku lata. Źródło: Czarnik Sz., Turek K., Wykształcenie, praca, przedsiębiorczość Polaków. Analizując strukturę wieku ludności w powiecie bialskim i powiecie m. Biała Podlaska można prognozować, że w najbliższych 25 latach liczba osób w wieku spadnie odpowiednio o ok. 16,17% i 25,22%, co jest bardzo niepokojącym zjawiskiem. 17

18 Tabela 11. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku lat. Powiat bialski. Rok kobiety mężczyźni ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS ( Tabela 12. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku lat. Biała Podlaska. Rok kobiety mężczyźni ogółem

19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS ( Rysunek 6. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku lat. Powiat bialski kobiety mężczyźni ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS ( 19

20 Rysunek 7. Prognozy dotyczące liczby osób w wieku lat. Powiat m.biała Podlaska kobiety mężczyźni ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz GUS ( Obecnie liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym) w powiecie bialskim jest o 41,66 % niższa niż w kraju i o 22,22% niższa niż w województwie lubelskim. Natomiast w powiecie m. Biała Podlaska liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym) jest wyższa o 22,22% niż średnia w województwie i jedynie o 8,3% niższa niż w kraju. Tabela 13. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym). Etykiety wierszy Polska Woj. lubelskie Powiat bialski Powiat m. Biała Podlaska Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Kolejna tabela zawiera analizę poziomu wynagrodzeń. Niskie wynagrodzenia można pośrednio interpretować, jako sprzyjające odpływowi ludzi z danego regionu i mogące przez to (pośrednio) niekorzystnie wpływać na rozwój przedsiębiorczości (np. odpływają osoby młode, kreatywne, kompetentne), które nie widzą szans na przyzwoite źródło dochodów w miejscu zamieszkania (wśród których część mogłaby by być zainteresowana założeniem przedsiębiorstwa). Z kolei zarobki znacznie powyżej średniej mogą stanowić bodziec do napływu osób z innych terenów oraz zakładania własnych przedsiębiorstw. W powiecie bialskim poziom wynagrodzeń kształtuje się poniżej średniej dla województwa lubelskiego i jest on jednocześnie o ok. 24% niższy niż wynosi średnia dla kraju. W powiecie m. Biała Podlaska różnica ta wynosi jedynie ok. 8%. 20

21 Tabela 14. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) Polska 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Lubelskie 87,0 86,9 86,7 87,8 87,2 90,2 89,8 Powiat bialski 72,7 72,1 71,3 72,1 73,6 76,0 75,4 Powiat m. Biała Podlaska 84,2 84,6 82,7 83,9 86,1 90,6 91,2 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Sytuacja na rynku pracy jest kluczowym czynnikiem rozwoju gospodarczego zarówno z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorstw, jak i jakości życia mieszkańców. Zatem wskaźnikiem rozwoju przedsiębiorczości jest także poziom bezrobocia rejestrowanego na danym obszarze. Rozwój przedsiębiorczości bezpośrednio wpływa na spadek bezrobocia. Istnieje wprost proporcjonalna zależność pomiędzy tymi dwoma wartościami. Im niższe bezrobocie, tym dynamiczniejszy rozwój przedsiębiorczości i odwrotnie. W sytuacji, kiedy powstaje więcej podmiotów gospodarczych, zaangażowany jest w ten proces automatycznie kapitał ludzki w postaci przedsiębiorców bądź pracowników najemnych. 17 Tabela 15. Stopa bezrobocia rejestrowanego (jako udział liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej ludności aktywnej zawodowo wyrażony w %). Jednostka terytorialna Polska 17,6 14,8 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 Lubelskie 17,0 15,5 13,0 11,2 12,9 13,1 13,2 14,1 Powiat bialski 17,5 15,7 14,8 12,4 14,3 14,0 15,1 15,9 Powiat m. Biała Podlaska 20,2 18,3 16,2 13,1 15,5 13,9 15,4 16,4 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Banku Danych Lokalnych ( Analizując bezrobocie w powiecie bialskim na przestrzeni ostatnich ośmiu lat, można założyć, że jego wielkość stanowi wyznacznik rozwoju przedsiębiorczości w danym czasie. W badanym okresie, stwierdzono, że na przestrzeni ostatnich dwóch lat zarówno w powiecie bialskim, jak i powiecie m. Biała Podlaska odnotowano wzrost stopy bezrobocia, co zapewne jest wynikiem spowolnienia gospodarczego, jakie ma miejsce w Polsce. System wspierania przedsiębiorczości i przedsiębiorstw Rozwój instytucji otoczenia biznesu w regionie stanowi ważny czynnik jego atrakcyjności inwestycyjnej. Natomiast barierą negatywnie wpływającą na rozwój przedsiębiorczości jest brak dostępu do informacji gospodarczych. System wspierania przedsiębiorczości i przedsiębiorstw w Polsce obejmuje podmioty działające na trzech poziomach: krajowym (m.in. Ministerstwo Gospodarki, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), wojewódzkim (m.in. Urzędy Marszałkowskie, Regionalne Instytucje Finansujące) i lokalnych usługodawców. Ostatni poziom obejmuje organizacje zarejestrowane w Krajowym Systemie Usług dla MSP. Podmioty te są odpowiedzialne za formułowanie strategii, programów i wdrażanie działań na rzecz wsparcia przedsiębiorczości. Jak była o tym mowa powyżej na poziomie regionalnym istotne ogniwo wsparcia stanowią także instytucje samorządowe. Działania wdrożeniowe są realizowane przez Urzędy Marszałkowskie lub podległe im instytucje. Ich głównym celem, oprócz promocji 17 P. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, Wydawnictwo PWE, Warszawa 1992r. 21

22 przedsiębiorczości w regionach, jest zapewnienie przedsiębiorcom oraz osobom planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej rzetelnych informacji w zakresie: programów wsparcia wdrażanych na szczeblu centralnym i regionalnym; podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej; możliwości korzystania z pomocy o charakterze doradczym, szkoleniowym i finansowym. Na szczeblu wykonawczym funkcjonują bezpośredni usługodawcy, czyli instytucje i organizacje wyspecjalizowane we wdrażaniu instrumentów wsparcia przedsiębiorczości. Szczególną rolę w tym systemie odgrywa Krajowy System Usług (KSU). Jest to koordynowana przez PARP sieć ok. 150 współpracujących ze sobą organizacji świadczących usługi dla przedsiębiorców i osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej. Misją KSU jest rozwój przedsiębiorczości poprzez zapewnienie wysokiej jakości usług w kluczowych obszarach wymagających wsparcia państwa. Zadaniem KSU jest udzielanie kompleksowych usług dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej oraz możliwości korzystania z zewnętrznych źródeł na jej finansowanie. W skład sieci KSU wchodzą Punkty Konsultacyjne, Krajowa Sieć Innowacji oraz fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. Punkty Konsultacyjne KSU świadczą bezpłatne usługi informacyjne oraz dofinansowane usługi doradcze dla przedsiębiorców oraz osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą z zakresu szeroko rozumianego rozwoju przedsiębiorczości oraz instrumentów wsparcia dla przedsiębiorców. W sieci PK KSU funkcjonuje aktualnie 51 Punktów Konsultacyjnych KSU. 18 Na terenie powiatu bialskiego i miasta Biała Podlaska nie ma siedziby żaden ośrodek KSU. Najbliższe ośrodki KSU to: Tabela 16 Ośrodki KSU w województwie lubelskim. Lp. Nazwa Miejscowość Ulica 1 Biłgorajska Agencja Rozwoju Regionalnego S. A. 2 Fundacja Puławskie Centrum Przedsiębiorczości Biłgoraj Kościuszki 65 Puławy Mościckiego 1 3 Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny Lublin Lubartowska 74 A, I p 4 Lubelska Fundacja Rozwoju Lublin Rynek 7 5 Netrix Group Sp. z o.o. Lublin Al. Wicentego Witosa 3 6 Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego "OIC Poland" 7 Stowarzyszenie Rozwoju Aktywności Społecznej 8 Wschodni Klub Techniki i Racjonalizacji Lublin Mełgiewska 7 Chełm Wojsławicka 7 Zamość Piłsudskiego 33 Źródło: 18 Polska 2012, Raport o stanie gospodarki, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa

23 Instytucje wsparcia to ta grupa instytucji, które prowadzą aktywną działalność na rzecz rozwoju lokalnego i gospodarki regionu, szczególnie poprzez świadczenie usług dla małych i średnich przedsiębiorstw. Główne obszary usług oferowanych przez instytucje wsparcia obejmują: doradztwo; szkolenia; usługi informacyjne; certyfikację; usługi finansowe. Jednostki, których przedmiotem działania jest wspieranie innowacyjności oraz przedsiębiorczości określane są również Ośrodkami Innowacji i Przedsiębiorczości (OIP). Kompleksowa analiza istniejącej w regionie infrastruktury wspierania przedsiębiorczości i innowacji była przedmiotem specjalistycznej ekspertyzy. 19 W powiecie bialskim i w mieście Biała Podlaska, korzystając z wyszukiwarki OIP zamieszczonej na stronie PARP, można zidentyfikować jedynie trzy podmioty świadczące tego typu usługi, tj. Agencję Rozwoju Lokalnego, Bialskopodlaską Izbę Gospodarczą oraz Regionalny Ośrodek Europejskiego Funduszu Społecznego. 20 Ponadto obsługę biznesu zapewniają m.in. takie podmioty jak: Lubelska Fundacja Rozwoju, Bialskopodlaskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego, Lubelska Izba Rolnicza czy Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców. Działalność produkcyjna i usługowa skoncentrowana jest wokół miasta Biała Podlaska, zapewne z tego powodu to tam zostały zlokalizowane w głównej mierze instytucje istotne dla biznesu. Większość dużych banków komercyjnych ma w Białej Podlasce zlokalizowane swoje oddziały, co jest istotne w przypadku chociażby pozyskiwania kapitału na przedsięwzięcia rozwojowe. Przedsiębiorcy bardzo często zwracają uwagę, że właściwie nie znają oferty badawczorozwojowej placówek naukowych, a także napotykają trudności w uzyskaniu wyczerpującej informacji na temat potencjału badawczego uczelni. Barierą jest także niewysoka świadomość przedsiębiorców na temat korzyści, jakie mogą osiągnąć poprzez współpracę ze środowiskiem naukowym. 21 Warto zatem w dalszym ciągu rozwijać sieć instytucji otoczenia biznesu, a przede wszystkim konieczne jest promowanie współpracy przedsiębiorców z tego typu podmiotami. 19 Świdzińska A. - Analiza istniejącej infrastruktury wspierania przedsiębiorczości i innowacji. Ekspertyza na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w ramach projektu Kapitał intelektualny Lubelszczyzny Bednarz P., Szcześniak A. Oczekiwania przedsiębiorców wobec świata nauki w zakresie prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej., 2009; Poszewiecki A. 2009, Współpraca nauki i przedsiębiorstw w świetle badań oczekiwań przedsiębiorców i pracowników naukowych. Synteza wyników 23

24 Rysunek 8 Przestrzenne rozmieszczenie OIP na Lubelszczyźnie Źródło: Świdzińska A. - Analiza istniejącej infrastruktury wspierania przedsiębiorczości i innowacji. Ekspertyza na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w ramach projektu Kapitał intelektualny Lubelszczyzny W skali lokalnej ważną rolę w kształtowaniu atrakcyjności inwestycyjnej, szczególnie rzeczywistej, odgrywają specjalne strefy ekonomiczne, zwłaszcza jeśli towarzyszą im inne formy wspierania przedsiębiorczości (parki przemysłowe, parki naukowo - technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości). Na obszarze województwa lubelskiego działa 6 Podstref Specjalnych Stref Ekonomicznych: Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC - Podstrefa Lublin Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK WISŁOSAN Podstrefa Janów Lubelski STARACHOWICE S.A. - Podstrefa Puławy Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC - Podstrefa Zamość Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK WISŁOSAN Podstrefa Łuków Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK WISŁOSAN Podstrefa Tomaszów Lubelski Przedsiębiorcy, inwestujący w SSE mogą liczyć na pomoc publiczną w formie zwolnień podatkowych oraz pro-przedsiębiorczą politykę władz lokalnych, które z kolei liczą na to, że nowi inwestorzy przyczynią się do wzrostu zatrudnienia w regionie oraz umożliwią zwiększenie konkurencyjności Lubelszczyzny w skali kraju. 24

25 W skali kraju w 2011 r. do specjalnych stref ekonomicznych napłynęło blisko 7,4 mld zł. Pod względem przyciągania kapitału inwestycyjnego, wyrażonego wartością deklarowanych nakładów, w rankingu obejmującym wszystkie 14 SSE, strefy funkcjonujące na Lubelszczyźnie zajęły pozycje: 6-Tarnobrzeska, 7-Starachowiska, 9-Mielecka 22. Żadna ze specjalnych stref ekonomicznych położonych na terenie województwa lubelskiego nie obejmuje swoim zasięgiem powiatu bialskiego i miasta Biała Podlaska. Natomiast zlokalizowane są tam równie ważne Obszary Aktywności Gospodarczej: Wolny Obszar Celny w Małaszewiczach, którego głównym zadaniem jest ułatwienie międzynarodowej wymiany towarowej i obsługi ładunków w tranzycie. Na terenie WOC dozwolona jest każda działalność przemysłowa, usługowa lub handlowa. Jedyne wyłączenie dotyczy handlu detalicznego. Suchy Port Przeładunkowy PKP w Gminie Terespol Bialska Strefa Aktywności Gospodarczej oraz Teren po byłym lotnisku wojskowym w Białej Podlaskiej - wydzielona przemysłowo-handlowa dzielnica miasta. Na jej terenie znajduje się m. in. Izba Celna oraz Urząd Celny. Tereny, doskonale skomunikowane, przeznaczone są na działalność komercyjną, składowanie i magazynowanie oraz działalność produkcyjną o wysokiej intensywności zagospodarowania. Klastry, inicjatywy klastrowe, grupy producenckie Rozwój klastrów, jako sposobu kreowania konkurencyjności przedsiębiorstw i wzrostu gospodarczego, coraz bardziej zyskuje na znaczeniu stając się elementem strategii i programów realizowanych nie tylko na poziomie krajowym, ale też na forum międzynarodowym UE (Strategia Europa 2020) i OECD (tzw. koncepcja polityki rozwoju opartej o klastry). Klastry to silne i wysoce konkurencyjne skupiska przedsiębiorstw o określonym profilu działalności wraz z otaczającymi instytucjami (naukowymi, usługowymi, administracyjnymi). Nadal największym problemem jest przełamanie braku wiary w sens zrzeszania się, braku zaufania i niechęci do współpracy pomiędzy aktorami sektora przedsiębiorstw. Firmy działające na terenie powiatu bialskiego są członkami takich klastrów jak Klaster restauratorów i hotelarzy (Bialcon Club, Fast Way, Paweł Skerczyński Handel i Usługi), Lubelskiego Klastra Ekoenergetycznego (Bialskie Wodociągi i Kanalizacja WOD-KAN Sp. z o.o.) czy Wschodniego Klastra Ekologicznego Dom Energooszczędny (Europejskie Centrum Finansowe Leszek Gawryczuk). 23 Jednym ze sposobów na zwiększanie konkurencyjności gospodarstw rolnych jest także zakładanie grup producenckich. Zrzeszanie się producentów w grupy umożliwia koncentrację podaży i zmniejszenie liczby pośredników, co znajduje przełożenie na zmniejszenie kosztów produkcji w gospodarstwie, m.in. przez wspólne zakupy, przygotowanie produktów do handlu czy transport. Jest to o tyle ważne w przypadku gospodarstw rolnych, że działają one w sektorze rozproszonym, a ich oddziaływanie na rynek jest niewielkie. Do rejestru grup producentów rolnych prowadzonego przez marszałka województwa lubelskiego nie jest wpisany żaden podmiot w powiatu bialskiego. Natomiast w rejestrze wstępnie uznanych grup producentów, uznanych organizacji producentów i ich zrzeszeń oraz 22 Por. Do stref trafiły inwestycje warte prawie 7,4 mld zł, Rzeczpospolita, :Ekonomia & Rynek, Nr 296 (9112), 23 Klastry w województwie lubelskim, PARP