Cukrzyca. 14 listopada dzień cukrzycy

Transkrypt

1 Cukrzyca

2 Cukrzyca Cukrzyca (Diabetes mellitus) jest schorzeniem metabolicznym o róŝnej etiologii, zaburzającym funkcjonowanie wielu narządów wewnętrznych, charakteryzującym się przewlekłą hiperglikemią (podwyŝszonym poziomem cukru we krwi) wynikającą z niedoboru lub upośledzenia funkcji hormonu insuliny (produkowanej przez komórki β wysp trzustkowych). Przewlekła hiperglikemia wiąŝe się z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów, skutkując postępującym uszkodzeniem wielu narządów, szczególnie oczu, nerek, serca i naczyń krwionośnych. 14 listopada dzień cukrzycy

3 WyróŜnia się dwie główne postacie cukrzycy: Cukrzyca typu I (insulinozaleŝna) wynika z uszkodzenia komórek trzustki (autoimmunoagresja) i zaprzestania wydzielania insuliny. Cukrzyca typu II (insulinoniezaleŝna) spowodowana jest upośledzeniem działania insuliny, jak i jej niedoborem (w stosunku do zapotrzebowania), wynikającym ze zmniejszonej wraŝliwości tkanek na ten hormon. Cukrzyca równieŝ moŝe ujawnić się u kobiet podczas ciąŝy, co jest dodatkowym obciąŝeniem dla organizmu matki oraz czynnikiem modyfikującym rozwój płodu (makrosomia płodu). UwaŜa się, Ŝe za rozwój cukrzycy u cięŝarnych odpowiadają m.in. hormony łoŝyskowe regulujące gospodarkę energetyczną organizmu

4 Trzustka jest to gruczoł połoŝony w górnej części jamy brzusznej, składający się z części wewnątrzwydzielniczej (hormonalnej) oraz zewnątrzwydzielniczej (trawiennej) produkującej sok trzustkowy. Część wewnątrzwydzielniczą tworzą wyspy trzustkowe, zbudowane z komórek Langerhansa: Komórek α produkujących glukagon Komórek β produkujących insulinę Komórek δ produkujących somatostatynę Insulina reguluje poziom glukozy w organizmie wpływając na jej transport do komórek organizmu, przez co jej poziom we krwi obniŝa się.

5 Prawidłowe stęŝenie glukozy w organizmie wynosi mg/100 ml krwi.

6 Zaburzenia metaboliczne wynikające z niedoboru insuliny Wysoki poziom glukozy we krwi (hiperglikemia) brak pobudzenia receptorów przez insulinę Niedobór glukozy wewnątrz komórek mobilizacja organizmu Uwalnianie glukozy z wątroby (rozpad glikogenu) rozkład innych substancji energetycznych (produkcja ciał ketonowych) wzrost poziomu glukozy CUKRZYCA

7 Cukrzyca typu I Cukrzyca typu I nazywana takŝe cukrzycą młodzieńczą naleŝy do grupy chorób autoimmunologicznych, w przebiegu której dochodzi do stopniowego (aczkolwiek ciągłego) niszczenia komórek β trzustki i utratą zdolności wydzielania insuliny. Przyczyną objawów jest całkowity brak insuliny w organizmie. Choroba najczęściej dotyczy dzieci i osób młodych. Pełnoobjawowa cukrzyca typu I jeśli nie jest leczona jest chorobą śmiertelną! Główne objawy: Glikozuria (cukromocz) Senność i zmęczenie Uczucie pragnienia Częste oddawanie moczu (częstomocz) Utrata wagi RównieŜ typowym objawem cukrzycy typu I jest kwasica ketonowa mogąca doprowadzić do śpiączki i jest stanem bezpośredniego zagroŝenia Ŝycia.

8 Cukrzyca typu II Najczęstszą postacią cukrzycy jest cukrzyca typu II, której przyczyną jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb organizmu produkcja hormonu insuliny lub jej uszkodzenie. Cukrzyca typu II występuje najczęściej w starszym wieku i jest związana przewaŝnie z otyłością (80%), hiperlipidemią i nadciśnieniem tętniczym. Zwraca się równieŝ uwagę na predyspozycje rodzinne. Choroba rozwija się latami nie dając charakterystycznych objawów chorobowych, rozpoznawana jest często przypadkowo przy rutynowych badaniach krwi. Najczęściej obserwuje się osłabienie organizmu, mniejszą tolerancję wysiłku oraz zwiększone pragnienie.

9 Powikłania cukrzycy Powikłania cukrzycy mogą mieć charakter ostry (zagraŝający Ŝyciu) lub przewlekły. Ostre powikłania cukrzycy: Kwasica ketonowa Śpiączka cukrzycowa Hipoglikemia Przewlekłe powikłania cukrzycy: Retinopatia cukrzycowa (uszkodzenie naczyń siatkówki) Nefropatia cukrzycowa (uszkodzenie nerek prowadzące do ich niewydolności) Angiopatie (impotencja, zaburzenia ciśnienia, zaburzenia czucia etc.) Choroba niedokrwienna serca (zawał serca) MiaŜdŜyca Zespół stopy cukrzycowej (zaburzenia ukrwienia i unerwienia) Udar mózgu (zmiany naczyniowe mózgu) Zmiany metaboliczne (hiperlipidemia) Zmiany skórne (owrzodzenia, problemy z gojeniem się ran)

10

11 Epidemiologia cukrzycy Obecnie na Świecie obserwuje się ciągły wzrost zachorowalności na cukrzycę. Do wzrostu zachorowalności na cukrzyce zaliczamy m.in.: Zła dieta Otyłość WydłuŜenie Ŝycia społeczeństwa Zanieczyszczenie środowiska (częściej choruje ludność miejska niŝ wiejska) Zdarzenie Występowanie cukrzycy Zachorowalność roczna Częstość diagnozowania na świecie Częstość zgonu z powodu powikłań liczba ludzi Ŝyjących dzięki insulinie Liczba chorych w Polsce Wskaźnik 5% populacji 7 mln 5 sekund 10 sekund 30 mln 1,5 mln

12

13 Cukrzyca a choroby jamy ustnej Cukrzyca jest chorobą ogólnoustrojową, która manifestuje się zwiększoną podatnością organizmu na infekcje, upośledza gojenie się ran. Jest ona teŝ czynnikiem predysponującym do wystąpienia cięŝkich stanów zapalnych przyzębia (szczególnie często zapalenie dziąseł). Inne problemy w obrębie jamy ustnej związane z cukrzycą to: grzybica jamy ustnej suchość w jamie ustnej (przyczyna zakaŝeń, owrzodzeń) nieświeŝy oddech (kwasica ketonowa) szybszy rozwój płytki nazębnej szybszy rozwój zmian próchniczych Leczenie chorób przyzębia wpływa pozytywnie na kontrolę poziomu glukozy we krwi i zmniejszenie powikłań

14 Leczenie cukrzycy Celem leczenia cukrzycy jest wyrównanie zaburzeń metabolicznych, przywrócenie pełnej sprawności fizycznej oraz zapobieganie powikłaniom choroby. Postępowanie terapeutyczne obejmuje: Leczenie niefarmakologiczne (zmiana stylu Ŝycia, odpowiednia dieta, wysiłek fizyczny) Leczenie farmakologiczne cukrzycy oraz chorób jej towarzyszących Doustne leki przeciwcukrzycowe moŝna podzielić na: Leki hipoglikemiczne: zwiększają wydzielanie insuliny (pochodne sulfonylomocznika) Leki antyhiperglikemiczne: hamują uwalnianie glukozy z wątroby (metformina) hamują wchłanianie glukozy w jelitach zmniejszają insulinooporność tkanek

15 Doustne leki przeciwcukrzycowe Pochodne sulfonylomocznika pobudzają wydzielanie insuliny przez trzustkę (u chorych z zachowaną sekrecją wysp trzustkowych). Nowa generacja tych leków pełni równieŝ rolę antyoksydacyjną wpływając na redukcję zmian angiopatycznych Preparaty: Tolbutamid (Diabetol 500mg tab. 2x dz.) Glimepiryd (Amaryl 3mg tab. 1x dz.) Glikazid (Diaprel 80mg tab. 2x dz. Lub Diaprel MR 30mg 1x dz.) Chlorpropamid (Chlorpropamid 250mg tab. 1x dz.) Repaglinid (Repaglinid 0,5mg 2 mg tab.) Repaglinid jest lekiem hipoglikemizującym, który działa w odpowiedzi na posiłek, nie pobudzając wydzielania endogennej insuliny w okresach między posiłkami czym róŝni się od reszty pochodnych sulfonylomocznika. Lek stosuje się przed spoŝyciem posiłku, tak aby nie przekroczyć 8mg leku.

16 Doustne leki antyhiperglikemiczne Metformina jest doustnym lekiem antyhiperglikemicznym Działanie: ObniŜa poziom glukozy zmniejszając wątrobową syntezę glukozy, zmniejszenie wchłaniania jelitowego glukozy, zwiększa wraŝliwość tkanek na insulinę obniŝa insulinooporność. ObniŜa ponadto stęŝenie trójglicerydów i cholesterolu w osoczu. Przeciwwskazania: Metformina jest przeciwwskazana u osób starszych, u kobiet cięŝarnych, ale takŝe u osób z niewydolnością krąŝeniowo-oddechowej. Metformina zwiększa produkcję mleczanów w organizmie prowadząc do kwasicy mleczanowej, co jest szczególnie często obserwowane u osób starszych Preparaty: Metformax (500mg tab. 2x dziennie) Metformin Gluformin

17 Leki zmniejszające insulinooporność tkanek tiazolidynediony (glitazony) są to nowoczesne leki, których mechanizm działania polega na podniesieniu wraŝliwości receptorów insulinowych na ten hormon. Nie wywołują one hipolikemii, gdyŝ nie zwiększają wydzielania endogennej insuliny. Działają jednak tylko w obecności tego hormonu są przeciwwskazane u osób chorych na cukrzyce typu I. Preparaty: Rosiglitazon (Avandia 4mg tab. 1-2 x dziennie) Leki hamujące wchłanianie glukozy w przewodzie pokarmowym inhibitory α-glukozydazy blokują enzymy rozkładające węglowodany złoŝone w proste, a tym samym powodują spadek poziomu glukozy po jedzeniu, a ponadto zmniejszają insulinooporność, zmniejszają poziom insuliny. Przeciwwskazania: Wiek poniŝej 16 roku Ŝycia CiąŜa Choroby jelit (owrzodzenia, uchyłki) Preparaty: Glucobay 100mg tab. 3x dziennie)

18 Insulinoterapia Insulinoterapia jest metodą leczniczą polegającą na podawaniu pacjentom preparatów insuliny Wskazania: cukrzyca typu I cukrzyca typu II przy nieskuteczności doustnych leków hipoglikemizujących cięŝka cukrzyca (glukoza ok. 300mg%) brak skuteczności leczenia dietetycznego powikłania cukrzycowe (zapobieganie dalszemu rozwojowi) cukrzyca cięŝarnych Z uwagi na czas działania insuliny dzieli się je na: krótko działające (Actrapid 8h) średnio długo działające (Semi Lente MC 12h, Monotard HM 24h) długo działające (Ultratard HM 28h, Ultralente 30h) Preparaty długo działające pozwalają ograniczyć ilość wstrzyknięć, jednak początek ich działania obserwuje się dopiero po ok. 4 godzinach, natomiast leki szybko działające wykazują efekt terapeutyczny juŝ po ok. 30 minutach.

19 Najczęściej stosuje się insulinoterapię konwencjonalną polegającą na podawaniu insulin o pośrednim czasie działania (Monotard) lub insulin o krótkim i pośrednim czasie działania (Mixtard) we dwóch wstrzyknięciach (30 min. przed śniadaniem i przed kolacją przy czym dawka poranna jest zazwyczaj 2x większa) Głównym powikłaniem insulinoterapii jest hipoglikemia! Hipoglikemia (niedocukrzenie) moŝe być spowodowana źle dobraną dawką leku, późnym przyjęciem posiłku lub jego braku, niezaplanowanym wysiłkiem fizycznym. Objawy: tachykardia zaburzenia widzenia osłabienie niepokój i zlewne poty drŝenie i wzrost napięcia mięśniowego (czasami drgawki) senność W przypadku hipoglikemii naleŝy podać/przyjąć słodki napój (np. sok z cukrem) lub glukozę, a następnie spoŝyć cukier złoŝony (banan, jogurt, kanapka, obiad (ziemniaki)).

20 Równie waŝnym elementem terapii cukrzycy jest fitoterapia, spełniająca rolę kuracji wspomagającej (uzupełniającej). Prawdopodobnych mechanizmów działania roślinnych związków biologicznie czynnych w leczeniu cukrzycy moŝe być kilka: wpływ na zwiększenie wydzielania insuliny z komórek β wysp Langerhansa zwiększenie syntezy glikogenu (w wątrobie) spowolnienie wchłaniania cukrów w przewodzie pokarmowym Hamowanie wydzielania glukagonu (rozkładającego glikogen) Do najwaŝniejszych surowców roślinnych o działaniu hipoglikemicznym naleŝą: Liść borówki czernicy Ziele rutwicy lekarskiej Owocnia fasoli zwyczajnej Kłącze perzu właściwego Liść i korzeń pokrzywy zwyczajnej Korzeń cykorii podróŝnika

21 Borówka czernica Surowcem leczniczym borówki czernicy (Vaccinium myrtillus) są owoce i liście zawierające do 20% garbników katechinowych, flawonoidy (pochodne kwercetyny i kemferolu), związki triterpenowe, fenolokwasy (m.in. chlorogenowy, salicylowy), związki mineralne (K, Mg, Na, Mn, Cr) oraz glukokininę (neomyrtylina) odpowiadającą za właściwości hipoglikemiczne surowca. Wyciągi z liści czernicy obniŝają poziom trójglicerydów i cholesterolu, zmniejszają stęŝenie glukozy we krwi, wykazuje takŝe działanie grzybobójcze. Wskazania: pomocniczo w cukrzycy typu II zwłaszcza u osób starszych, a takŝe innych chorobach (biegunki, nieŝyt przewodu pokarmowego i dróg moczowych, artretyzm).

22 Owoce czernicy (Fructus myrtilli) zawierają kompleks antocyjanozydów, a takŝe garbniki katechinowe stosowane są we wspomagającym leczeniu cukrzycy oraz jej powikłań, szczególnie naczyniowych (retinopatia cukrzycowa). Bilberin kaps. 200mg wyciągu suchego z owoców borówki czernicy. Antocyjanozydy zawarte w preparacie stabilizują kapilary, zwiększają napięcie Ŝył, polepszają mikrokrąŝenie w naczyniówce oka przeciwpłytkowe), posiadają właściwości antyoksydacyjne. β-karoten warunkuje prawidłowy proces widzenia i wykazuje takŝe działanie antyoksydacyjne Inne preparaty zawierające wyciąg z owoców czernicy: Klarin Difrarel 100 Strix