Via Medica.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Via Medica. www.cukrzyca.info.pl"

Transkrypt

1

2 Redaktor Naukowy: Prof. dr hab. med. Jacek Sieradzki Redaktor Prowadzący: Dr hab. med. Maciej Małecki Małopolski Oddział Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Katedra Chorób Metabolicznych Kraków, ul. Kopernika 15 Grant edukacyjny firmy Sanofi-Aventis Copyright by sp. z o.o. sp.k Gdańsk, ul. Świętokrzyska 73 tel.: (0 58) , faks: (0 58) wap.viamedica.pl Gdańsk 2007 Wydanie drugie, poprawione ISBN

3 W Polsce na cukrzycę chorują prawie 2 miliony ludzi. Jej rozpoznanie zawsze rodzi niepokój, niepewność i poczucie zagrożenia. Chory próbuje znaleźć odpowiedź na wiele nurtujących go pytań. Pojawia się problem zrozumienia istoty cukrzycy, jej przyczyn oraz ryzyka pojawienia się u najbliższych. Spróbujmy odpowiedzieć na te i podobne ważne pytania. 1. Co to jest cukrzyca? Wbrew powszechnej opinii cukrzyca nie jest jednolitą chorobą. Jest to raczej grupa chorób, w których zaburzony jest metabolizm, czyli przemiana materii u człowieka. Wspólną cechą tych schorzeń jest podwyższone stężenie glukozy we krwi, określane w języku medycznym jako hiperglikemia. U podłoża cukrzycy leży zbyt małe wydzielanie insuliny lub też nieprawidłowe działanie tego hormonu. Często te dwa zjawiska współistnieją. Stale podwyższone stężenie glukozy, które jest typowe w nieleczonej cukrzycy, powoduje nieprawidłowe funkcjonowanie różnych organów. Niekiedy zmiany te mają charakter trwały i mogą powodować niewydolność narządów, takich jak: nerki, nerwy, serce, oczy oraz naczynia krwionośne. 2. Czym jest insulina? Insulina jest hormonem, czyli substancją chemiczną wytwarzaną przez gruczoły wydzielania dokrewnego. Gruczoły te uwalniają insulinę do krwi, która ją rozprowadza. Hormony mają różną budowę i strukturę. Część z nich składa się z aminokwasów. Zalicza się je do tak zwanych hormonów białkowych lub polipeptydowych. Jednym z nich jest 3

4 Insulina to hormon wydzielany przez trzustkê Trzustka Zmniejszenie produkcji glukozy w wątrobie Zwiększenie wychwytu glukozy przez mięśnie Wątroba Mięśnie insulina, którą wytwarza i wydziela trzustka organ zlokalizowany w jamie brzusznej. Trzustka zawiera kilka rodzajów komórek. Niektóre z nich są źródłem enzymów trawiennych, które po przedostaniu się do jelit trawią pokarmy spożywane przez człowieka. To one tworzą tak zwaną trzustkę zewnątrzwydzielniczą, czyli egzokrynną. Inne komórki, z których jest zbudowana część wewnątrzwydzielnicza, produkują hormony i uwalniają je do krwi. Najliczniejszymi spośród nich są komórki b, które syntetyzują insulinę i wydzielają ją do krwiobiegu. Są one skupione w obrębie niewielkich struktur zwanych wyspami trzustkowymi. Insulina nie jest jedynym hormonem, który jest produkowany w wyspach trzustkowych. Powstają tu jesz- 4

5 cze na przykład glukagon i somatostatyna. Ich działanie jest przeciwstawne w stosunku do insuliny. 3. Jak jest zbudowana insulina? Insulina jest polipeptydem, czyli rodzajem niewielkiego białka. Białka są zbudowane z małych cegiełek, tak zwanych aminokwasów. W przypadku insuliny tych cegiełek jest 51. Są one połączone wiązaniami chemicznymi. Te 51 aminokwasów insuliny tworzy 2 łańcuchy, połączone wiązaniami siarkowymi. 4. Jak jest wydzielana insulina? Wiemy już, czym jest insulina i gdzie jest wytwarzana oraz znamy w zarysie jej budowę. Pojawiają się więc nowe pytania: jak to się dzieje, że komórki b wysp trzustkowych wydzielają insulinę, czy to wydzielanie utrzymuje się na stałym poziomie, a może zmienia się ono w czasie? Otóż komórki b wysp trzustkowych u zdrowych osób uwalniają insulinę przez całą dobę, jednak nasilenie tego wy- Wydzielanie insuliny u zdrowego cz³owieka 5

6 dzielania znacznie się zmienia. W nocy i między posiłkami utrzymuje się ono na niskim, tak zwanym podstawowym poziomie. Sytuacja zmienia się, gdy człowiek spożywa posiłek, szczególnie bogaty w węglowodany, na przykład: pieczywo, ryż, ziemniaki, owoce, słodkie napoje. Komórki b dysponują całym skomplikowanym aparatem tak zwanych organelli komórkowych i różnego rodzaju białek, głównie enzymów, mających za zadanie wykrywanie wzrostu stężenia glukozy we krwi, który następuje po posiłkach. Po pierwsze, przy takim wzroście zwiększa się przenikanie glukozy do tych komórek, po drugie, glukoza jest tam spalana w zwiększonym tempie. Ten wzrost wewnętrznego spalania glukozy w komórkach b uruchamia wiele procesów, które powodują wzrost syntezy i uwalniania insuliny. 5. Jak działa insulina? Insulina uwolniona do krwi przenosi się z krwiobiegiem do wszystkich narządów i układów ludzkiego organizmu. Nie znaczy to jednak, że działa ona na każdy z nich. Aby insulina mogła działać, potrzebny jest swoisty pas transmisyjny, za pomocą którego mogłaby ona wpływać na czynność komórek ludzkiego organizmu. Takim punktem zaczepienia jest receptor insulinowy, do którego przyłącza się insulina. Nie każdy organ i nie każda tkanka są wyposażone w taki receptor. Występuje on w wątrobie, tkance tłuszczowej, mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym. To te narządy odgrywają kluczową rolę w spalaniu i przechowywaniu zapasów energetycznych u człowieka. Wpływ insuliny na przemianę materii jest wielokierunkowy i obejmuje zarówno węglowodany, czyli cukry, jak i białka, tłuszcze i inne. 6

7 Jak dzia³a insulina Jednak u niektórych osób ten precyzyjny mechanizm przestaje funkcjonować prawidłowo i rozwija się cukrzyca. 6. Jakie są typy cukrzycy? Wspomniano, że cukrzyca nie jest chorobą jednorodną. Należy więc odpowiedzieć sobie na pytanie, jakie są jej podstawowe typy. Otóż lekarze i naukowcy od wielu dziesiątków lat mieli świadomość różnorodności tej choroby. Próbowali opierać jej podział na różnych kryteriach. Na przykład brano pod uwagę wiek zachorowania i dzielono cukrzycę na młodzieńczą i wieku dorosłego. Później, w latach 70. XX wieku, posłużono się rodzajem stosowanego leczenia i wyróżniono cukrzycę insulinozależną oraz insulinoniezależną. Żaden ze wspomnianych podziałów nie spełnił jednak do 7

8 końca swej roli. Kilka lat temu po burzliwej dyskusji wprowadzono więc nowy podział. Oparto go na etiologii choroby, czyli na tym, jaki jest mechanizm jej powstawania. Na tej podstawie wyróżniono 2 podstawowe rodzaje choroby: typ 1 i typ 2 cukrzycy. Cukrzyca typu 1 występuje zdecydowanie rzadziej i dotyczy około 10% wszystkich chorych na cukrzycę. W stosowanym przed laty nazewnictwie typ 1 odpowiada cukrzycy młodzieńczej czy też insulinozależnej. Charakteryzuje się on całkowitym brakiem insuliny w organizmie z powodu zniszczenia komórek b, które ją wytwarzają, w wyniku ataku własnego układu odpornościowego chorego. Innymi słowy, w procesie powstawania tej choro- Czym charakteryzuje siê cukrzyca typu 1? q Całkowity brak insuliny w wyniku zniszczenia komórek b q Konieczność leczenia insuliną od początku choroby q Wczesny początek: dzieciństwo lub wiek młodzieńczy q Szczupła sylwetka ciała, rzadko otyłość q Gwałtowny początek q Nasilone objawy poprzedzające rozpoznanie: pragnienie, duża ilość oddawanego moczu, zmniejszenie masy ciała q Skłonność do wystąpienia kwasicy ketonowej q Obecność przeciwciał skierowanych przeciw komórkom wydzielającym insulinę 8

9 by komórki wytwarzające insulinę są rozpoznawane jako obce i niszczone. Choroba pojawia się najczęściej u dzieci oraz nastolatków i nie towarzyszy jej otyłość, choć nie zawsze jest to regułą. Z punktu widzenia lekarza i pacjenta bardzo ważną cechą tej choroby jest konieczność stosowania insuliny od samego początku zachorowania. Bez zastrzyków chory nie mógłby żyć. W przebiegu cukrzycy typu 1 pojawia się skłonność do kwasicy ketonowej, czyli nadmiernego wzrostu stężenia acetonu i pokrewnych substancji we krwi i moczu. Stan ten zagraża życiu chorego i wymaga pilnej pomocy lekarskiej. Cukrzycę typu 2 łączy z typem 1 fakt, że podstawowym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi. Różni je jednak wiele innych cech. Typ 2 jest częstszy i odpowiada za niemal 90% przypadków cukrzycy. W stosowanym przed laty nazewnictwie odpowiada on cukrzycy wieku dorosłego lub też insulinoniezależnej. U chorych na cukrzycę typu 2 trzustka wydziela insulinę, niekiedy nawet całkiem sporo. Jednak najczęściej tkanki osoby chorej na cukrzycę typu 2 są słabo wrażliwe na jej działanie, zatem insuliny jest zbyt mało w stosunku do potrzeb chorego organizmu. Na cukrzycę typu 2 najczęściej chorują osoby dorosłe, w średnim i starszym wieku. Wśród chorych najwięcej jest osób otyłych. Większości chorych na cukrzycę typu 2 nie trzeba leczyć insuliną. U części z nich wprowadza się insulinoterapię wówczas, gdy dieta i leki doustne nie pozwalają na utrzymanie stężenia glukozy w zadowalających granicach. W przebiegu cukrzycy typu 2 kwasica ketonowa pojawia się rzadko. Oprócz tych dwóch podstawowych form cukrzycy są jeszcze inne rodzaje tej choroby. Przy- 9

10 Czym charakteryzuje siê cukrzyca typu 2? q Insulina jest wydzielana, ale w zbyt małych ilościach q Zmniejszone działanie insuliny na mięśnie, wątrobę, tkankę tłuszczową q W większości przypadków nie ma potrzeby leczenia insuliną q Początek w wieku średnim lub starszym q Bardzo często towarzysząca otyłość q Początek choroby często bez uchwytnych objawów q Kwasica ketonowa zdarza się bardzo rzadko q Nieobecność przeciwciał skierowanych przeciw komórkom wydzielającym insulinę kładem jest cukrzyca noworodkowa czy cukrzyca ciężarnych. Rozpoznaje się je jednak rzadko. Bywa też i tak, że cukrzyca jest efektem uszkodzenia trzustki w przebiegu innych chorób, choćby przewlekłego zapalenia trzustki, jednak i te przypadki nie są częste. 7. Ilu ludzi na świecie choruje na cukrzycę? Niestety, coraz więcej. Ocenia się, że obecnie jest to około 200 milionów osób, z czego prawie 90% to chorzy na cukrzycę typu Dlaczego ludzie chorują na cukrzycę? Najkrócej rzecz ujmując w wyniku współistnienia niekorzystnych czynników genetycznych i śro- 10

11 dowiskowych. Geny, które predysponują do cukrzycy, odziedziczone po naszych przodkach, oraz pewne elementy obecne w naszym otoczeniu wspólnie przyczyniają się do powstania choroby. Nauka wie już wiele na temat czynników genetycznych w cukrzycy typu 1 i typu 2; na przykład to, że są one odmienne dla obu typów choroby. Podatności genetycznej nie należy rozumieć jako nieuniknionego przeznaczenia, choć bywają i takie bardzo rzadkie przypadki, gdzie prawdopodobieństwo zachorowania jest wysokie. Najczęściej mamy do czynienia z umiarkowanym ryzykiem, a sam fakt posiadania genetycznych skłonności nabiera znaczenia dopiero po narażeniu na czynniki środowiskowe. Czy czynniki środowiskowe predysponujące do cukrzycy typu 1 i typu 2 różnią się tak samo, jak czynniki genetyczne? Zdecydowanie tak! W przypadku cukrzycy typu 1 takimi Wzrost czêstoœci cukrzycy na œwiecie 11

12 czynnikami są niektóre infekcje wirusowe. Znaczenie może mieć także wczesne wprowadzenie niektórych produktów pokarmowych w dzieciństwie oraz zetknięcie się z pewnymi, nie do końca jeszcze zidentyfikowanymi środkami chemicznymi. Czy więc grypa lub przeziębienie mogą powodować cukrzycę typu 1? Nie, takie rozumowanie jest zbyt uproszczone. Po pierwsze, infekcje te mają często bezobjawowy lub prawie bezobjawowy przebieg. Po drugie, do pojawienia się cukrzycy dochodzi wiele lat po przebyciu infekcji, która zapoczątkowuje reakcję niszczenia komórek b. Jeśli chodzi o czynniki pokarmowe, wydaje się, że wczesne wprowadzenie w okresie niemowlęctwa mleka krowiego lub pokarmów mącznych sprzyja zachorowaniu na cukrzycę typu 1. Do rozwoju cukrzycy typu 2 predysponują zupełnie inne czynniki niż do rozwoju cukrzycy typu 1. Przede wszystkim należy tu wymienić otyłość. Ludzie otyli zachorowują na cukrzycę typu 2 zdecydowanie częściej niż osoby szczupłe. Z problemem otyłości wiąże się także kwestia diety i wysiłku fizycznego. Otóż dieta wysokokaloryczna, pełna cukrów prostych i tłuszczów zwierzęcych, sprzyja powstaniu cukrzycy typu 2. Także brak ruchu powoduje, że łatwiej tyjemy, a nasze tkanki stają się coraz mniej wrażliwe na insulinę. Wzrasta więc ryzyko zachorowania na cukrzycę typu Czy rozróżnienie cukrzycy typu 1 i typu 2 jest łatwe dla lekarza? W większości przypadków nie ma problemu z postawieniem właściwej diagnozy. Bywa jednak, że mimo młodego wieku zachorowania możemy mieć do czynienia z cukrzycą typu 2. Wpływa na to kilka czynników. Po pierwsze, jest coraz więcej otyłych dzieci. Jeżeli otyłość połączy się z predyspo- 12

13 zycją genetyczną, zachorowanie może wystąpić wcześnie, nawet w dzieciństwie. Po drugie, istnieją takie rzadkie przypadki cukrzycy typu 2, które występują w rodzinie w wielu pokoleniach i pojawiają się w dzieciństwie lub u młodych dorosłych. Z drugiej strony na cukrzycę typu 1 mogą zachorować ludzie dorośli, a nawet starsi. Czy więc w takich przypadkach diabetolog potrafi rozróżnić typy choroby? Najczęściej tak, choć może to wymagać pogłębionej analizy i większej liczby badań laboratoryjnych. Pod uwagę trzeba wówczas wziąć wywiad rodzinny, otyłość, stężenie insuliny oraz obecność tak zwanych autoprzeciwciał, czyli znaczników niszczenia komórek b przez własny system odpornościowy chorego. 10. Czy jeżeli choruję na cukrzycę, to moje dziecko, rodzeństwo lub inni krewni także muszą zachorować? Nie, ryzyko zachorowania na cukrzycę najczęściej nie jest wysokie, ale zależy to od typu choroby. Na przykład w przypadku cukrzycy typu 1, o ile w rodzinie nie mamy nikogo z tym schorzeniem, ryzyko naszego zachorowania przez okres całego życia wynosi mniej niż 1%. Jeżeli jednak na cukrzycę typu 1 choruje nasz brat, siostra, matka lub ojciec, ryzyko wzrasta kilkukrotnie i wynosi 4 6%. Warto jednak zauważyć, że wciąż mamy ponad 90% szans na uniknięcie choroby. Na cukrzycę typu 2 zachorowuje kilka procent całej populacji. Jeżeli jednak mamy bliskiego krewnego z tą chorobą, ryzyko w naszym wypadku może wynieść 20 30%. Należy zauważyć, że są rzadkie formy cukrzycy typu 2, w których to ryzyko może sięgnąć nawet 50%. Jest to tak zwana cukrzyca typu MODY (charakteryzująca się początkiem w młodym wie- 13

14 ku). Jednak niewątpliwe dokonanie takiego rozpoznania wymaga konsultacji diabetologa, najlepiej mającego także pewne doświadczenie w zakresie genetyki klinicznej. 11. Czy możemy coś zrobić, aby zapobiec cukrzycy? To także zależy od jej typu. Dobrą wiadomością jest fakt, że są duże możliwości profilaktyki w cukrzycy typu 2. Utrzymanie szczupłej sylwetki, niskokaloryczna dieta i ćwiczenia fizyczne znacznie zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby. Odnosi się to także, a może nawet przede wszystkim, do tych, którzy mają wśród członków swojej najbliższej rodziny chorych na cukrzycę typu 2. To u nich działania zapobiegawcze mogą przynieść największą korzyść. Od niedawna wiadomo także, że cukrzycę typu 2 może opóźnić lub jej zapobiec stosowanie określonych leków. Upłynie jednak jeszcze trochę czasu, zanim naukowcy i lekarze ustalą wspólne stanowisko, u których osób korzyści z wprowadzenia leków będą największe, i przeważą niedogodności, koszty oraz ryzyko związane z koniecznością codziennego, wieloletniego przyjmowania tabletek. W odniesieniu do cukrzycy typu 1 możliwości zapobiegania chorobie wydają się dużo mniejsze. Jednak leki dotychczas sprawdzane w dużych międzynarodowych badaniach nie spełniły oczekiwań. Pozostaje więc zalecenie długiego, na ile to możliwe, żywienia mlekiem matki w niemowlęctwie, szczególnie w rodzinach, w których są chorzy na cukrzycę typu 1. Nie jesteśmy wprawdzie pewni, czy można zmniejszyć w ten sposób ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1, jednak nie ma wątpliwości, że jest to zalecenie, które przynosi różne korzyści zdrowotne. 14

15 15

16

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie

Bardziej szczegółowo

Co to jest cukrzyca?

Co to jest cukrzyca? Co to jest cukrzyca? Schemat postępowania w cukrzycy Wstęp Cukrzyca to stan, w którym organizm nie może utrzymać na odpowiednim poziomie stężenia glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii

Bardziej szczegółowo

Ostre infekcje u osób z cukrzycą

Ostre infekcje u osób z cukrzycą Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni

Bardziej szczegółowo

POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH

POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika

Bardziej szczegółowo

Via Medica. www.cukrzyca.info.pl

Via Medica. www.cukrzyca.info.pl Redaktor Naukowy: Prof. dr hab. med. Jacek Sieradzki Redaktor Prowadzący: Dr hab. med. Maciej Małecki Małopolski Oddział Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Katedra Chorób Metabolicznych 31 501 Kraków,

Bardziej szczegółowo

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą 14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces

Bardziej szczegółowo

Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym

Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym Badanie POInT (Primary Oral Insulin Trial) Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym Drodzy Rodzice/Opiekunowie Chcemy objąć Państwa dziecko troskliwą, specjalistyczną

Bardziej szczegółowo

Co to jest cukrzyca?

Co to jest cukrzyca? CEL/75/11/09 Co to jest cukrzyca? Schemat postępowania w cukrzycy Wstęp Cukrzyca to stan, w którym organizm nie może utrzymać na odpowiednim poziomie stężenia glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest głównym

Bardziej szczegółowo

10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY

10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY 10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości

Bardziej szczegółowo

Co to jest cukrzyca?

Co to jest cukrzyca? Co to jest cukrzyca? Praktyczny przewodnik WSTĘP Cukrzyca to stan, w którym organizm nie może utrzymać na odpowiednim poziomie stężenia glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii dla

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu

Bardziej szczegółowo

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o. Hipoglikemia Hipoglikemia Hipoglikemia, zwana inaczej niedocukrzeniem, oznacza obniżanie stężenia glukozy we krwi do wartości poniżej 55 mg/dl (3,1 mmol/l) Niekiedy objawy hipoglikemii mogą wystąpić przy

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.

Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ CUKRZYCY 14 LISTOPADA

ŚWIATOWY DZIEŃ CUKRZYCY 14 LISTOPADA ŚWIATOWY DZIEŃ CUKRZYCY 14 LISTOPADA 14 listopada, jak co roku, obchodzony jest Światowy Dzieo Cukrzycy. Decyzją Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF), motywem przewodnim w tym roku będzie cukrzyca

Bardziej szczegółowo

inwalidztwo rodzaj pracy

inwalidztwo rodzaj pracy Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę

Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2016 Kilka słów o historii Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wybiera temat przewodni Światowego Dnia Zdrowia.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 7

Spis treści. Wstęp... 7 Spis treści Wstęp.... 7 Co powinniśmy wiedzieć na temat cukrzycy?.... 9 Czym jest cukrzyca?... 9 Jakie są rodzaje cukrzycy?... 10 W jaki sposób można zapobiegać cukrzycy?... 12 Jakie są objawy cukrzycy?...

Bardziej szczegółowo

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy Hiperglikemia Schemat postępowania w cukrzycy Postępowanie w przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii Codzienne monitorowanie poziomu cukru (glukozy) we krwi stanowi

Bardziej szczegółowo

Cukrzyca Epidemia XXI wieku Debata w Wieliczce www.seniorizdrowie.pl

Cukrzyca Epidemia XXI wieku Debata w Wieliczce www.seniorizdrowie.pl Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Cukrzyca Epidemia XXI wieku Debata w Wieliczce

Bardziej szczegółowo

Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW

Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,

Bardziej szczegółowo

JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby

JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Zdrowia 2016 - Pokonaj cukrzycę!

Światowy Dzień Zdrowia 2016 - Pokonaj cukrzycę! Światowy Dzień Zdrowia 2016 - Pokonaj cukrzycę! Cukrzyca logo -międzynarodowy symbol walki z cukrzycą Tło slajdów: http://www.scitecnutrition.com/pl/catalog/guide_to_vitamins/images/guide_to_vitamins-07.jpg?v=2

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych

Bardziej szczegółowo

jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz

jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz Światowy Dzień Nerek Światowy Dzień Nerek jest ogólnoświatową kampanią, której celem jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz informowanie o powszechności

Bardziej szczegółowo

DOUSTNA INSULINA w zapobieganiu cukrzycy typu 1 u dziecka 1 NA 250 DZIECI ZACHORUJE CZY TWOJE DZIECKO JEST W GRUPIE RYZYKA? NA CUKRZYCĘ TYPU 1

DOUSTNA INSULINA w zapobieganiu cukrzycy typu 1 u dziecka 1 NA 250 DZIECI ZACHORUJE CZY TWOJE DZIECKO JEST W GRUPIE RYZYKA? NA CUKRZYCĘ TYPU 1 1 NA 250 DZIECI ZACHORUJE NA CUKRZYCĘ TYPU 1 CZY TWOJE DZIECKO JEST W GRUPIE RYZYKA? POInT (Primary Oral Insulin Trial) DOUSTNA INSULINA w zapobieganiu cukrzycy typu 1 u dziecka Samodzielny Publiczny Dziecięcy

Bardziej szczegółowo

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi

Bardziej szczegółowo

CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca

CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał

Bardziej szczegółowo

OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena

OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena Blossom genetycznych: 13 predyspozycie do otyłości, genetyczne uwarunkowania efektu jo-jo, wykluczenia produktów,

Bardziej szczegółowo

Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na cukrzycę

Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na cukrzycę Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na cukrzycę Cukrzyca grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą

Bardziej szczegółowo

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy

Hiperglikemia. Schemat postępowania w cukrzycy Hiperglikemia Schemat postępowania w cukrzycy Postępowanie w przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii Codzienne monitorowanie poziomu cukru (glukozy) we krwi stanowi

Bardziej szczegółowo

WIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.

WIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,

Bardziej szczegółowo

Hiperglikemia. Jak postępować przy wysokich poziomach cukru?

Hiperglikemia. Jak postępować przy wysokich poziomach cukru? Hiperglikemia Jak postępować przy wysokich poziomach cukru? POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU STWIERDZENIA WYSOKIEGO POZIOMU GLUKOZY WE KRWI, CZYLI HIPERGLIKEMII Codzienne monitorowanie poziomu cukru (glukozy)

Bardziej szczegółowo

a problemy z masą ciała

a problemy z masą ciała POLACY a problemy z masą ciała POLACY a problemy z masą ciała Badanie NATPOL PLUS (2002): reprezentatywna grupa dorosłych Polek: wiek 18-94 lata Skutki otyłości choroby układu sercowo-naczyniowego cukrzyca

Bardziej szczegółowo

DZIECKO Z CUKRZYCĄ W SZKOLE

DZIECKO Z CUKRZYCĄ W SZKOLE DZIECKO Z CUKRZYCĄ W SZKOLE Sylwia Musioł STATYSTYKI NA ŚWIECIE ŻYJE BLISKO 3OO MILIONÓW LUDZI CHORYCH NA CUKRZYCĘ SZACUJE SIĘ, ŻE LICZBA TA W CIĄGU JEDNEGO POKOLENIA WZROŚNIE DO OKOŁO 500 MILIONÓW W POLSCE

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki

Bardziej szczegółowo

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie

Bardziej szczegółowo

GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH

GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje testów Genodiet Test Genodiet składają się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki do poznania indywidualnych zasad zdrowia. Identyfikacja typu

Bardziej szczegółowo

Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości

Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA

Bardziej szczegółowo

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi

Bardziej szczegółowo

Częstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.

Częstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),

Bardziej szczegółowo

Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie

Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie 3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce

Bardziej szczegółowo

NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY

NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie

Bardziej szczegółowo

Trzustka budowa i funkcje. Techniczne rozwiązania sztucznej trzustki. Dr inż. Marta Kamińska. Leczenie cukrzycy metodą transplantacji komórek.

Trzustka budowa i funkcje. Techniczne rozwiązania sztucznej trzustki. Dr inż. Marta Kamińska. Leczenie cukrzycy metodą transplantacji komórek. Nowe techniki i technologie dla medycyny Trzustka budowa i funkcje. Techniczne rozwiązania sztucznej trzustki. Dr inż. Marta Kamińska 1 Budowa trzustki Położenie trzustki i dwunastnicy 2 Budowa trzustki

Bardziej szczegółowo

Przedszkole Miejskie Nr 12 Integracyjne w Jaworznie CUKRZYCA

Przedszkole Miejskie Nr 12 Integracyjne w Jaworznie CUKRZYCA Cukrzyca CUKRZYCA Cukrzyca jest przyczyną niedomagania i cierpienia około 60 mln. osób, które żyją z tą chorobą w Europejskim Regionie WHO. Stanowi również poważne obciążenie dla gospodarki i systemu ochrony

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Jak cukrzyca może wpłynąć na Twoje życie Hipoglikemia. Hiperglikemia

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Jak cukrzyca może wpłynąć na Twoje życie Hipoglikemia. Hiperglikemia AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Jak cukrzyca może wpłynąć na Twoje życie Hipoglikemia. Hiperglikemia CUKRZYCA ZAGROŻENIA W CHOROBIE Cukrzyca to poważna choroba. Ponieważ występuje dość często,

Bardziej szczegółowo

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Odżywianie oparte na tłuszczach jest coraz częściej stosowane w sportach wytrzymałościowych. Jakie korzyści płyną ze wzrostu spożycia lipidów i kiedy można stosować taką

Bardziej szczegółowo

Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia

Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia cukrzycy

Epidemiologia cukrzycy Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia

Bardziej szczegółowo

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy

Bardziej szczegółowo

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185 SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje

Bardziej szczegółowo

PAKIET KONSULTACJI GENETYCZNYCH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH

PAKIET KONSULTACJI GENETYCZNYCH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH PAKIET KONSULTACJI GENETYCZNYCH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje pakietów Genodiet Pakiet konsultacji genetycznych Genodiet składaja się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki

Bardziej szczegółowo

OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA

OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA

Bardziej szczegółowo

Polacy a ich wątroba Raport z badania realizowanego przez GfK Polonia Sp. z o.o.

Polacy a ich wątroba Raport z badania realizowanego przez GfK Polonia Sp. z o.o. Polacy a ich wątroba Raport z badania realizowanego przez GfK Polonia Sp. z o.o. METODOLOGIA I CELE BADANIA Metodologia i cele badania 1 Metoda badania CAPI (Computer Assisted Personal Interviews): wywiady

Bardziej szczegółowo

Czym jest cukrzyca? NA CZYM POLEGA DZIAŁANIE INSULINY?

Czym jest cukrzyca? NA CZYM POLEGA DZIAŁANIE INSULINY? Czym jest cukrzyca? Cukrzyca typu 1 rozwija się wtedy, gdy organizm przestaje wytwarzać insulinę. Powoduje to zaburzenie równowagi glukozy (cukru) w organizmie. Jeśli zachorowałeś(-aś) na cukrzycę typu

Bardziej szczegółowo

2. Plan wynikowy klasa druga

2. Plan wynikowy klasa druga Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3

Bardziej szczegółowo

Cukrzyca. epidemia XXI wieku

Cukrzyca. epidemia XXI wieku Cukrzyca epidemia XXI wieku Typy cukrzycy Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 1 (Insulinozależna, Młodzieńcza) Cukrzyca ciążowa i przedciążowa Cukrzyca noworodków (wrodzona i przejściowa) Cukrzyca typu LADA

Bardziej szczegółowo

Szkoła przyjazna dziecku z cukrzycą. Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Szkoła przyjazna dziecku z cukrzycą. Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Szkoła przyjazna dziecku z cukrzycą Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Dzieci chorują głównie na cukrzycę typu 1 Cukrzyca typu 1 - jest chorobą charakteryzującą

Bardziej szczegółowo

NOPALIN NATURALNE ROZWIĄZANIE PROBLEMÓW METABOLICZNYCH.

NOPALIN NATURALNE ROZWIĄZANIE PROBLEMÓW METABOLICZNYCH. NOPALIN NATURALNE ROZWIĄZANIE PROBLEMÓW METABOLICZNYCH Co wiemy o Nopalu? Kaktus z gatunku Opuntia Rośnie w Meksyku i USA, ale spotkać go można również na Wyspach Kanaryjskich Światowa Organizacja Zdrowia

Bardziej szczegółowo

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D.

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D. I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu 1. Zadanie Napisz, czym zajmuje się anatomia............................................................................................................................

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia chorób serca i naczyń

Epidemiologia chorób serca i naczyń Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost

Bardziej szczegółowo

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich

Bardziej szczegółowo

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2

PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Łódź, listopad 2009 rok Podstawa prawna: Art. 55 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach

Bardziej szczegółowo

Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47

Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47 Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12

Bardziej szczegółowo

Rodzinna gorączka śródziemnomorska

Rodzinna gorączka śródziemnomorska www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rodzinna gorączka śródziemnomorska Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? Zasadniczo stosuje się następujące podejście: Podejrzenie

Bardziej szczegółowo

Męska profilaktyka: o czym należy pamiętać

Męska profilaktyka: o czym należy pamiętać Męska profilaktyka: o czym należy pamiętać Statystycznie, na dobrowolne badania kontrolne mężczyźni zgłaszają się zdecydowanie rzadziej, niż kobiety. Niestety profilaktyka w tej części naszego społeczeństwa

Bardziej szczegółowo

BROSZURA ZDROWIA PACJENTA

BROSZURA ZDROWIA PACJENTA BROSZURA ZDROWIA PACJENTA SPIS TREŚCI INFORMACJE DLA LEKARZA Program GACA SYSTEM został stworzony w celu prowadzenia terapii otyłości. Oparty jest na rzetelnej wiedzy na temat otyłości, mechanizmów patofizjologicznych,

Bardziej szczegółowo

WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie.

WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. Ma zasięg globalny. Wywołana jest zakażeniem wirusowym czynnikami sprawczymi zarówno

Bardziej szczegółowo

Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które

Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,

Bardziej szczegółowo

ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU

ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie

Bardziej szczegółowo

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia Aktywność fizyczna - jest to dowolna forma ruchu ciała

Bardziej szczegółowo

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS 1 Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil kształcenia: Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Semestr: Forma studiów: Nazwa przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy

Bardziej szczegółowo

Dziecko z cukrzycą w szkole.

Dziecko z cukrzycą w szkole. Typy cukrzycy: I Cukrzyca typu 1 II Cukrzyca typu 2 III inne typy cukrzycy Dziecko z cukrzycą w szkole. Cukrzyca choroba przemiany materii, charakteryzująca się podwyższonym stężeniem cukru = glukozy we

Bardziej szczegółowo

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego

Bardziej szczegółowo

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan

Bardziej szczegółowo

CUKRZYCA NARASTAJĄCY PROBLEM SPOŁECZNY. Marlena Rożen

CUKRZYCA NARASTAJĄCY PROBLEM SPOŁECZNY. Marlena Rożen CUKRZYCA NARASTAJĄCY PROBLEM SPOŁECZNY Marlena Rożen CO TO JEST CUKRZYCA? Cukrzyca łacińska nazwa: Diabetes mellitus, ma związek z metabolizmem organizmu to choroba związana z odżywianiem, trawieniem i

Bardziej szczegółowo

Zdrowo żyjesz - wygrywasz SZKOŁA PROMUJĄCA ZALECENIA EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM

Zdrowo żyjesz - wygrywasz SZKOŁA PROMUJĄCA ZALECENIA EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM Zdrowo żyjesz - wygrywasz SZKOŁA PROMUJĄCA ZALECENIA EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM Co wpływa na nasze zdrowie? OPIEKA ZDROWOTNA NASZE GENY STYL ŻYCIA 50% Jakie mogą być efekty naszego stylu życia?

Bardziej szczegółowo

Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:

Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: 2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,

Bardziej szczegółowo

Czy grozi mi wirusowe zapalenie wątroby typu B?

Czy grozi mi wirusowe zapalenie wątroby typu B? Czy grozi mi wirusowe zapalenie wątroby typu B? Co to jest? Wirus zapalenia wątroby typu B (HBW) powoduje zakażenie wątroby mogące prowadzić do poważnej choroby tego organu. Wątroba jest bardzo ważnym

Bardziej szczegółowo

Pokonać cukrzycę lek. med. Krzysztof Kubiak

Pokonać cukrzycę lek. med. Krzysztof Kubiak Pokonać cukrzycę lek. med. Krzysztof Kubiak Mielec, 12.04.2014 1. Cukry w ludzkim organizmie: niezbędny składnik diety cukry złożone trawione są do cukrów prostych i wchłaniane do krwi poziom głównego

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Aktywność fizyczna glukometr glukometr glukometr glukometr glukometr skrocona 8 str broszura aktywnosc fizyczna.indd 1 2013-05-09 14:12:46 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Bardziej szczegółowo

Przedmowa do wydania polskiego 11 Wstęp 13 Podziękowania 14

Przedmowa do wydania polskiego 11 Wstęp 13 Podziękowania 14 Spis treści Przedmowa do wydania polskiego 11 Wstęp 13 Podziękowania 14 1. Wstęp i ustalanie rozpoznania 15 Co to jest mukowiscydoza? 15 Skąd nazwa mukowiscydoza? 16 Kiedy można podejrzewać występowanie

Bardziej szczegółowo

CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com

CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w

Bardziej szczegółowo

Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży

Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?

Bardziej szczegółowo

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa Retinopatia cukrzycowa Retinopatia cukrzycowa jest w krajach rozwiniętych jedną z głównych przyczyn ślepoty. Rozwija się u znacznej liczby pacjentów długo chorujących na cukrzycę, która może być przyczyną

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE

PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie

Bardziej szczegółowo

David Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA

David Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy m d P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA Redakcja naukowa tłumaczenia prof. dr hab. n. med. W ALDEM AR KARNAFEL Z języka angielskiego tłumaczyła dr

Bardziej szczegółowo

Czy mogą być niebezpieczne?

Czy mogą być niebezpieczne? Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i

Bardziej szczegółowo

SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne

SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Profilaktyka i leczenie chorób dietozależnych

Bardziej szczegółowo

Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych

Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza

Bardziej szczegółowo

7 IV ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA

7 IV ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 7 IV ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA DEPRESJA Depresja: przyczyny, objawy, rodzaje depresji, leczenie Przyczyny depresji są różne. Czasem chorobę wywołuje przeżycie bardzo przykrego zdarzenia najczęściej jest to

Bardziej szczegółowo

ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE

ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową

Bardziej szczegółowo

NIEDOBÓR ALFA-1 ANTYTRYPSYNY

NIEDOBÓR ALFA-1 ANTYTRYPSYNY NIEDOBÓR ALFA-1 ANTYTRYPSYNY Diagnoza. I co dalej? POMOC CHORYM LECZENIE PROFILAKTYKA CO TO JEST NIEDOBÓR A1AT OBJAWY NIEDOBORU A1AT DZIEDZICZENIE CHOROBY NIEDOBÓR A1AT Niedobór alfa-1 antytrypsyny (A1AT)

Bardziej szczegółowo

GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ?

GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ? GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! SZCZEPIONKA PRZECIW GRYPIE CZYM JEST

Bardziej szczegółowo