Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu"

Transkrypt

1 Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu

2 Układ wydzielania wewnętrznego 1. Szyszynka 2. Przysadka mózgowa 3. Tarczyca, przytarczyce 4. Grasica 5. Nadnercze 6. Trzustka 7. Jajnik 8. Jądro

3 Podwzgórze Hormony hipofizotropowe (wpływają na czynność wydzielniczą przedniego płata przysadki): Liberyny (releasing hormones) Kortykoliberyna (CRH) Tyreoliberyna (TRH) Gonadoliberyna (GnRH, LH/FSH-RH) Somatoliberyna (GHRH) Prolaktoliberyna Statyny (inhibiting hormones) Somatostatyna Dopamina (hamuje uwalnianie prolaktyny) Wazopresyna i oksytocyna (wytwarzane w podwzgórzu, gromadzone i uwalniane w tylnym płacie przysadki)

4 Podwzgórze Analogi gonadoliberyny (GNRH) Goserelina (w raku prostaty, zastępuje usunięcie jąder lub podawanie estrogenów, początkowo zwiększa stężenie testosteronu, następnie powoduje farmakologiczną kastrację) Leuprorelina, Triptorelina, Nafarelina Leki hamujące działanie gonadoliberyny Ganireliks (w celu unormowania rozkojarzonego wydzielania LH u kobiet podczas hiperstymulacji jajników) Abareliks (w raku prostaty) Cetroreliks (w leczeniu bezpłodności żeńskiej) Somatostatyna (oprócz hamowania GH, hamuje wydzielanie TRH, insuliny, glukagonu, enzymów trzustkowych, soku żołądkowego, pepsyny, gastryny, sekretyny, VIP, stosowana w leczeniu krwawienia z pp) Analogi somatostatyny (działają dłużej) Oktreotyd (w rakowiaku, VIP-oma, przerzutach NET, akromegalii) Lanreotyd

5 Przysadka Hormony przedniego płata przysadki Hormon tyreotropowy (TSH) Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) Hormon pobudzający dojrzewanie pęcherzyków (FSH, folitropina) Hormon luteinizujący (LH, lutropina) Hormon wzrostu (HGH, somatotropina) Prolaktyna (PRL) Hormony środkowego płata przysadki Hormon melanotropowy Hormony tylnego płata przysadki Wazopresyna (ADH) Oksytocyna

6 Hormon wzrostu (GH, somatotropina) Wydzielanie największe u noworodków, spada w wieku 4 lat do średniego poziomu, u dorosłych zmniejsza się stopniowo w miarę starzenia się Wzrost wydzielania GH: GHRH, W nocy Hipoglikemia, FFA, Aminokwasy (Arg) HT Wysiłek fizyczny Przewlekłe głodzenie, urazy Zmniejszenie wydzielania GH: Somatostatyna IGF (insuline-like growth factor) 1 GKS Pobudza syntezę białek, powoduje wzrost kości i przerost tkanek, gł. mm. szkieletowych, zwiększa insulinooporność Niedobór hormonu wzrostu: Niedoczynność przedniego płata przysadki (z. Sheehana) Karłowatość przysadkowa (np. craniopharyngoma) Nadmiar hormonu wzrostu: Gigantyzm (przed skostnieniem nasad kk. długich) Akromegalia (u dorosłych, guz przysadki, wzrost kk. płaskich twarzy, stóp, rąk, przerost innych tkanek)

7 Hormon wzrostu (GH, somatotropina) Somatropina (syntetyczny GH) leczenie substytucyjne karłowatości przysadkowej, odleżyn, oparzeń, złamań kości Mekasermina (ludzki IGF-1) leczenie karłowatości typu Larona (brak pobudzania przez GH wytwarzania IGF-1) Analogi somatostatyny leczenie akromegalii Analog GH, pegwisomant leczenie akromegalii

8 Prolaktyna (PRL) Fizjologiczna rola prolaktyny u kobiet pobudzanie procesu laktacji w okresie poporodowym; reguluje również czynność gonad u kobiet i mężczyzn Uwalniana pod wpływem prolaktoliberyny i tyreoliberyny podwzgórza; hamowanie wydzielania przez prolaktostatynę i dopaminę Prolactinoma hipogonadyzm hiperprolaktynowy, u kobiet zespół amenorrhea-galactorrhea, u mężczyzn impotencja Leczenie agoniści receptora dopaminergicznego (bromokryptyna, chinagolid)

9

10 Hormony tarczycy (HT) Tyroksyna (3,5,3',5'-tetrajodotyronina (T4) i 3,S,3'-trijodotyronina (T3) są jodowanymi pochodnymi tyrozyny Do produkcji HT konieczny jest prawidłowy dowóz jodu, a dzienne zapotrzebowanie na jod zależy od wieku i sytuacji fizjologicznej Tarczyca wydziela głównie T4, która w warunkach fizjologicznych stanowi 85% produkcji hormonalnej gruczołu, we krwi krąży związana z białkami i pełni głównie funkcję prohormonu Siłę działania cząsteczki zwiększa odjodowanie T4 do T3 przy udziale dejodynazy, które dokonuje się przede wszystkim w wątrobie i nerkach; T3 jest podstawowym hormonem tarczycy działającym na poziomie komórek obwodowych HT regulują czynność większości tkanek, dlatego bardzo trudno jest wydzielić ich poszczególne efekty; stają się one widoczne dopiero w warunkach niedoboru albo nadmiaru HT

11 Hormony tarczycy (HT)

12 Hormony tarczycy (HT)

13 Nadczynność tarczycy Pobudzenie receptora TSH Przez autoprzeciwciała choroba Gravesa-Basedowa Wskutek mutacji wole guzkowe toksyczne, guzek autonomiczny pojedynczy Wtórna nadczynność tarczycy Uszkodzenie tarczycy i niekontrolowane uwalnianie HT zapalenie tarczcy podostre, przewlekłe autoimmunologiczne (hashitoxicosis) Pozatarczycowy nadmiar tyroksyny Przedawkowanie L-T4 Wole jajnikowe Poamiodaronowa nadczynność tarczycy

14 Nadczynność tarczycy Leki przeciwtarczycowe (tyreostatyki) są stosunkowo prostymi cząsteczkami chemicznymi z grupy tionamidów W Polsce, tak jak w innych krajach europejskich, najczęściej stosuje się tiamazol (MMI), rzadziej propylotiouracyl (PTU), lek starszy od MMI i popularny w USA, który należy traktować jako lek drugiego wyboru Leki te hamują syntezę HT poprzez interferencję z włączaniem jodu do reszt tyrozyny w tyreoglobullnie oraz sprzęganiem jodotyrozyn w gotowe HT Ich działanie ujawnia się dopiero po upływie 1-3 tyg. Leczenie tiamazolem rozpoczyna się zwykle od dawki mg/d (najczęściej 3 x 10 mg lub 2 x 20 mg), dawka podtrzymująca wynosi 2,5-10 mg/d Dawka początkowa PTU wynosi mg co 8 h, dawka podtrzymująca zaś mg/d

15 Nadczynność tarczycy W ocenie działania leku początkowo największe znaczenie ma ustąpienie objawów klinicznych; po upływie 3-6 tygodni należy oznaczyć stężenie TSH i FT4 Działania niepożądane, które bezwzględnie wymagają zaprzestania stosowania leku przeciwtarczycowego: agranulocytoza, niedokrwistość aplastyczna ostre zapalenie wątroby żółtaczka cholestatyczna zapalenie naczyń z obecnością przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofilów (ANCA) i zespół toczniopodobny

16 Nadczynność tarczycy Inne: Jod w jodku potasu (płyn Lugola 8mg jodu w 1 kropli, SSKI mg jodu w 1 kropli) w przełomie tarczycowym Jodowe środki cieniujące Węglan litu Nadchloran sodu/potasu GKS Beta-blokery, propranolol objawy sercowo-naczyniowe i drżenie mięśni Jod promieniotwórczy ( 131 I) Tyreoidektomia

17 Niedoczyność tarczycy Przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto) Inne zapalenia tarczycy - podostre zapalenie tarczycy, poporodowe zapalenie tarczycy, bezbolesne (ciche) zapalenie tarczycy Całkowite lub subtotalne wycięcie tarczycy Leczenie l31 I Napromienianie okolicy szyi (z powodu chłoniaka lub raka) oraz z powodu raka piersi Nadmierne spożycie jodków, które w dużych stężeniach unieczynniają TPO Amiodaron i jodowe środki cieniujące Znaczny niedobór jodu w środowisku Wrodzona niedoczynność tarczycy (głównie przypadki kretynizmu endemicznego na terenach ciężkiego niedoboru jodu) Przedawkowanie leków przeciwtarczycowych

18 Niedoczyność tarczycy Niezależnie od przyczyny choroby, niedoczynność tarczycy jest bezwzględnym wskazaniem do zastosowania leczenia substytucyjnego Lekiem z wyboru jest sól sodowa lewoskrętnej tyroksyny (L-T4) w dawce dobowej ustalanej indywidualnie dla każdego chorego L-T4 należy podawać raz na dobę, na czczo, 30 min przed posiłkiem, co zapewnia optymalne wchłanianie leku W leczeniu substytucyjnym należy tak dobrać dawkę L-T4, aby stężenie TSH oraz stężenie FT4 mieściły się w granicach normy Leczenie rozpoczyna się od małej dawki L-T4 (12,5-25,0 ug/d), którą zwiększa się co 2-4 tyg. i dochodzi do dawki optymalnej w ciągu ok. 3 miesięcy. Średnia dawka substytucyjna u osób dorosłych wynosi 1,7 ug/kg/d, a u osób w starszym wieku nawet 1,0 pg/kg/d. U większości chorych dawka podtrzymująca wynosi ug/d

19 Niedoczyność tarczycy Stężenie TSH oznacza się nie wcześniej niż 4-6 tyg. po ostatniej zmianie dawkowania L-T4 (optymalnie rano przed przyjęciem kolejnej dawki leku) Jeśli konieczne jest szybkie wyrównanie niedoboru HT (np. w śpiączce hipomctabolicznej), to stosuje się leki zawierające T3, przy czym 25 ag T3 jest ekwiwalentem 100 ug T4; w Polsce dostępny jest preparat złożony Novothyral (T4:T3 = 5:1) Leczenie niedoczynności tarczycy jest zawsze długotrwałe i na ogół musi być prowadzone przez całe życie chorego

20 Parathormon (PTH) Hormon polipeptydowy składający się z 84 aminokwasów, wytwarzany w przytarczycach z produkowanego konstytucyjnie pre-pro-parathormonu Uwalnianie PTH uwarunkowane jest stężeniem jonów wapnia w surowicy, którego obniżenie powoduje zwiększony wyrzut PTH Narządami docelowymi dla PTH są kości i nerki W kościach pod wpływem PTH zwiększa się uwalnianie wapnia W nerkach PTH zwiększa wchłanianie zwrotne jonów wapnia, hamuje zaś wchłanianie zwrotne fosforanów; ponadto w nerkach aktywuje przemianę wit. 25-(OH)D3 do 1,25-(OH)2D3, która zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach

21 Kalcytonina Produkowana głównie w komórkach C tarczycy Wzrost stężenia jonów wapnia powoduje zwiększenie wydzielania kalcytoniny, z kolei spadek powoduje zmniejszenie wydzielania tego hormonu Obniża stężenie wapnia i fosforanów w osoczu hamując działanie osteoklastów w kościach oraz hamując reabsorpcję wapnia i fosforanów przez komórki cewek nerkowych powoduje zwiększone ich wydalanie

22 Przytarczyce Pierwotna nadczynność przytarczyc: Pojedynczy gruczolak Mnogie gruczolaki, przerost Rak Hiperkalcemia, hipofosfatemia Objawy: uogólnione/umiejscowione zrzeszotowienie kości, osteitis fibrosa cystica, kolka nerkowa, wielomocz, pnn Wtórna nadczynność przytarczyc hipokalcemia, najczęściej w przebiegu pnn Niedoczynność przytarczyc Operacyjne usunięcie przytarczyc podczas strumektomii Zapalenie tarczycy, naświetlanie tarczycy, uraz szyi, proces autoimmunologiczny Wrodzony brak przytarczyc Hipokalcemia i hiperfosfatemia Napady tężyczkowe, równoważniki tężyczki Zaburzenia neurologiczne i psychiczne Zmiany troficzne zaćma, szorstka i sucha skóra, łamliwość włosów, rozwarstwienie paznokci

23 Farmakoterapia osteoporozy Węglan, glukonian, glukonolaktobionian, laktoglukonian wapnia (0,5-1 g/d Ca) Wit. D (cholekalcyferol, i.m./d), kalcifediol, alfakalcidiol, kalcitriol Bisfosfoniany (łączą się z hydroksyapatytami kości, tworząc wiązania oporne na hydrolizę enzymatyczną, dzięki czemu ulega zahamowaniu resorpcja tkanki kostnej przez osteoklasty; powikłania przede wszystkim ze strony pp) alendronian, ryzedronian (1xtyg), kwas ibandronowy (1xm-c) Raloksyfen selektywny modulator receptora estrogenowego Kalcytonina łososiowa (200 j./d, donosowo) Teryparatyd rekombinowany 1-34 N-końcowy fragment cz. PTH; stosowany we wstrzyknięciach s.c. 20 ug 1xdz. Ranelinian strontu

24 Kora nadnerczy Nadnercza to parzysty narząd położony zaotrzewnowo na górnych biegunach nerek, zbudowany z części wewnętrznej zwanej rdzeniem i części zewnętrznej zwanej korą. Kora nadnerczy (KN) składa się z 3 warstw: 1) kłębkowatej (zewnętrznej), 2) pasmowatej (środkowej) i 3) siatkowatej (wewnętrznej) Hormony KN, zwane kortykosteroidami (KS), są wytwarzane z cholesterolu. Wyróżnia się 3 grupy KS, różniące się budową, wiązaniem ze swoistymi receptorami, działaniem biologicznym i podlegające odmiennym mechanizmom regulacyjnym: glikokortykosteroidy (GKS) - kortyzol i kortyzon (warstwa pasmowata) mineralokortykosteroidy (MKS) aldosteron (warstwa kłębkowata) i deoksykortykosteron (DOC) androgeny uzupełniające pulę hormonów pochodzenia gonadowego - dehydroepiandrosteron (DHEA), androstendion i testosteron (warstwa siatkowata); estrogeny powstają głównie w tkankach pozanadnerczowych z androstendionu i testosteronu

25 Kora nadnerczy Wydzielanie hormonów KN podlega wpływom regulacyjnym podwzgórza i przysadki. Hormonem przysadkowym swoiście pobudzającym receptory w KN jest kortykotropina (adrenocorticotropic hormone - ACTH)

26 Glikokortykosteroidy (GKS) Najważniejszą rolę biologiczną spełnia kortyzol, który reguluje wiele procesów zapewniających homeostazę metaboliczną i umożliwia adaptację do sytuacji stresowych. Wydzielanie kortyzolu ma charakter pulsów, których częstość i wielkość zależy od ACTH, jest maksymalne w godzinach rannych, a minimalne około północy (dobowy rytm kortyzolu). W warunkach prawidłowych stężenie kortyzolu we krwi w godzinach wieczornych zmniejsza się co najmniej o 50% w stosunku do wartości porannych Molekularne działania kortyzolu: wpływ na transkrypcję określonych genów i modulację potranskrypcyjną stabilizacja błon biologicznych rola przyzwalająca" na działanie innych czynników biologicznych

27 Glikokortykosteroidy (GKS) Wpływ GKS na gospodarkę węglowodanową: pobudzanie glukoneogenezy w wątrobie nasilanie syntezy glikogenu w wątrobie, dzięki czemu powstaje zapas łatwo dostępnej glukozy na czas wysiłku fizycznego lub dłuższej przerwy międzyposiłkowej zmniejszanie zużycia glukozy w tkankach obwodowych Wpływ GKS na gospodarkę białkową: pobudzanie rozpadu białek w tkankach obwodowych (głównie w mięśniach), z uwalnianiem aminokwasów wykorzystywanych w glukoneogenezie pobudzanie syntezy białek w wątrobie Wpływ GKS na gospodarkę tłuszczową: pobudzanie rozpadu tłuszczów pośredni udział w rozwoju otyłości, głównie typu centralnego Wpływ GKS na gospodarkę wodno-elektrolitową (poprzez wiązanie się z receptorem mineralokortykosteroidowym)

28 Glikokortykosteroidy (GKS) Syntetyczne pochodne kortyzolu, stosowane w dawkach ponadfizjologicznych, znalazły szerokie zastosowanie w lecznictwie dzięki działaniu przeciwzapalnemu i immunosupresyjnemu Mechanizmy tych działań to przede wszystkim: hamowanie aktywności fosfolipazy A2 kluczowego enzymu w wytwarzaniu prostaglandyn zwiększenie ekspresji lipokortyny 1 zmniejszenie wytwarzania cytokin pro zapalnych (np. TNF) hamowanie proliferacji komórek hamowanie migracji leukocytów nasilanie apoptozy limfocytów T

29 Glikokortykosteroidy (GKS) Działanie przeciwzapalne: Hydrokortyzon 1 Kortyzon 0,8 Prednizon 3,5 Prednizolon 4 Deflazakort 5 Triamcinolon 5 Metyloprednizolon 5 Betametazon Deksametazon

30 Glikokortykosteroidy (GKS) Wskazania bezwzględne: Leczenie substytucyjne w niedoczynności kory nadnerczy Konieczność kontynuacji po długotrwałym pozaustrojowym stosowaniu GKS Wskazania względne: Choroby alergiczne (wstrząs anafilaktyczny, astma) Choroby zapalne (RZS, SLE, AIHA, NZChJ) Choroby rozrostowe (ostra białaczka limfoblastyczna) Hamowanie odrzucania przeszczepów Miejscowo astma, w dermatologii, okulistyce i laryngologii

31 Glikokortykosteroidy (GKS) Działania niepożądane: Osłabienie odpowiedzi immunologicznej, uczynienie utajonych ognisk infekcji Obrzęki Skłonność do krwawień Zmiany skórne Osłabienie mięśni Wzrost RR, niewydolność serca Cukrzyca Osteoporoza Wrzody żołądka i dwunastnicy Zaćma, jaskra Zaburzenia psychiczne Zaburzenia miesiączkowania Powikłania zakrzepowo-zatorowe Zahamowanie wzrostu u dzieci Niewydolność nadnerczy po odstawieniu

32 Mineralokortykosteroidy (MKS) Angiotensynogen Renina (aparat przykłębuszkowy nerek) Angiotensyna I ACE Angiotensyna II Aldosteron (KN) Aldosteron warunkuje wchłanianie zwrotne sodu, wydalanie potasu w dystalnej części nefronu, hiperaldosteronizm zatrzymanie wody i sodu (NT oporne na leczenie), hipokaliemia Pobudza wydzielanie reniny i zwiększa stężenie aldosteronu: 3-dniowa dieta ubogosodowa, potem 3-4-godzinna pionizacja 2-3-godzinna pionizacja poprzedzona podaniem mg furosemidu Hamuje wydzielanie reniny i zmniejsza stężenie aldosteronu: 3-dniowa dieta bogatosodowa fludrokortyzon 0,2 mg 2 x dz. p.o. przez 3 dni 0,9% NaCl 500 ml/h przez 4 h

33 Cukrzyca t. 1

34 Cukrzyca t. 2

35 Insuliny ludzkie i ich analogi Typ insuliny Pocz. działania Szczyt Czas działania Analogi insuliny szybko działające aspart (Novorapid) glulizyna lispro (Humalog) Insuliny krótko działające (Actrapid, Gensulin R, Humulin R) Insuliny średnio długo działające 15 min 1-2 h 4 h 30 min 1-3 h 6-8 h 0,5-1,5 h 4-12 h h (izofanowa, Gensulin N, Humulin N) Analogi insuliny długo działające Detemir Glargina (Lantus) 1,5-2 h 8 h bezszczytowa 24 h 24 h

36 Insuliny ludzkie i ich analogi

37 Schematy insulinoterapii Insulinoterapia konwencjonalna (mieszanki insulin ludzkich, insulina krótko działająca z insuliną średnio długo działającą, 2xdz.) R R R N Intensywna insulinoterapia w modelu 4 wstrzyknięć dziennie: insulina krótko działająca w skojarzeniu z insuliną średnio długo działającą

38 Doustne leki przeciwcukrzycowe Metformina Pochodne sulfonylomo cznika, glinidy Inhibitor alfaglukozydazy Glitazony (agonista PPARgamma) mechanizm działania zmniejszenie wytwarzania glukozy w wątrobie, zwiększenie wrażliwości tkanki mięśniowej na insulinę zwiększenie wydzielania insuliny zmniejszenie wchłaniania jelitowego glukozy zmniejszenie wytwarzania glukozy w wątrobie, zwiększenie wrażliwości tkanki mięśniowej na insulinę efekt działania stężenie glukozy we krwi i HbA 1c (glinidy - głównie obniżenie glikemii poposiłkowej) (obniżenie glikemii poposiłkowej) stężenie insuliny w osoczu N stężenie triglicerydów w osoczu N N stężenie cholesterolu frakcji HDL w osoczu N N masa ciała N działania niepożądane zaburzenia żołądkowojelitowe, kwasica mleczanowa hipoglikemia (zwłaszcza u osób w podeszłym wieku) zaburzenia jelitowe retencja wody (obrzęki), niedokrwistość

39 Leki inkretynowe Agoniści receptora glukagopodobnego 1 (GLP-1): Pochodne eksendyny (eksanatyd) Analogi ludzkiego GLP-1 (liraglutyd) Mechanizm działania: aktywują receptor GLP-1, co zwiększa zależne od glukozy wydzielanie insuliny, są oporne na DDP-4 i działają znacznie dłużej niż GLP-1; mają korzystny wpływ na masę ciała Dz. niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ozt Eksanatyd, 2xdz. s.c., liraglutyd 1xdz. s.c. Inhibitory DPP-4 (dipeptydylopeptydazy IV) Sitagliptyna Wildagliptyna Saksagliptyna Mechanizm działania: hamują inaktywację endogennych inkretyn (GLP-1, GIP), zwiększają wrażliwość komórek β na glukozę i zależne od glukozy wydzielanie insuliny; brak wpływu na masę ciała Droga podania: doustna

40 Gila monster

41 PTD: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2012 farmakoterapia cukrzycy t. 2

Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu

Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego. Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu Hormony i leki działające na czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego Paweł Petryszyn Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej UM we Wrocławiu 1 Podwzgórze Hormony hipofizotropowe (wpływają na czynność

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną. Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce

Bardziej szczegółowo

HORMONY REGULACJA METABOLIZMU

HORMONY REGULACJA METABOLIZMU HORMONY REGULACJA METABOLIZMU Kryteria podziału hormonów budowa: białkowe (peptydowe), pochodne aminokwasów, sterydowe, pochodne kwasów tłuszczowych miejsce wytwarzania: gruczoły dokrewne, tkankowe mechanizm

Bardziej szczegółowo

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny

Bardziej szczegółowo

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu

Bardziej szczegółowo

Hormony Gruczoły dokrewne

Hormony Gruczoły dokrewne Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie

Bardziej szczegółowo

Przysadka mózgowa. Przysadka mózgowa

Przysadka mózgowa. Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 1 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 2 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 3 Przysadka mózgowa K. kwasochłonne GH i PRL K. zasadochłonne TSH, FSH, LH, ACTH K. chromofobne

Bardziej szczegółowo

Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza

Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza lek. Jacek Bujko 17 października 2014 Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza W diagnostyce laboratoryjnej uszkodzenia podwzgórza można stwierdzić cechy niedoczynności

Bardziej szczegółowo

Glikokortykosterydy Okołodobowy rytm uwalniania kortyzolu

Glikokortykosterydy Okołodobowy rytm uwalniania kortyzolu Kortyzol w osoczu [ng/ml] 2015-03-12 Glikokortykosterydy Okołodobowy rytm uwalniania kortyzolu 400 200 0 24 8 16 24 Pora doby 1 Dawkowanie GKS 1 dawka rano (GKS długo działające) 2 lub 3 dawki GKS krótko

Bardziej szczegółowo

MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego

MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego biologii szkoły średniej II. Układu podwzgórze- przysadka

Bardziej szczegółowo

Regulacja hormonalna

Regulacja hormonalna Regulacja hormonalna Rodzaje gruczołów wydzielania zewnętrznego egzokrynowe wydzielania wewnętrznego endokrynowe różnice üposiadają przewody wyprowadzające üz reguły nie są silnie ukrwione ünie posiadają

Bardziej szczegółowo

RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F. SEMINARIUM Fizjologia układu pokarmowego

RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F. SEMINARIUM Fizjologia układu pokarmowego RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F SEMINARIUM 1 09-13.04.2018 Fizjologia układu pokarmowego Pobieranie pokarmów. Ogólne zasady funkcjonowania układu pokarmowego I. Neurohormonalna

Bardziej szczegółowo

the biomerieux Sp. z o.o. ul. Żeromskiego 17 01-882 Warszawa Tel. 022 569 85 00 Fax. 022 569 85 54 www.biomerieux.pl www.biomerieux.

the biomerieux Sp. z o.o. ul. Żeromskiego 17 01-882 Warszawa Tel. 022 569 85 00 Fax. 022 569 85 54 www.biomerieux.pl www.biomerieux. 0-08/ 010PL9900A / Ten dokument nie jest prawnie obowiązujący biomerieux zastrzega sobie prawo do modyfikacji bez powiadomienia / BIOMERIEUX i jego niebieskie logo, VIDAS i VIDIA tu wykorzystane są zarejestrowanymi

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW

Układ dokrewny. dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW Układ wydzielania wewnętrznego wraz z układem nerwowym wpływa na koordynację i optymalizację przebiegu procesów fizjologicznych przez co umożliwia

Bardziej szczegółowo

Wybrane zagadnienia endokrynologiczne w ciąży

Wybrane zagadnienia endokrynologiczne w ciąży Wybrane zagadnienia endokrynologiczne w ciąży I KATEDRA I KLINIKI POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII WUM dr n. med. Barbara Grzechocińska, lek. Małgorzata Radowicka, lek. Damian Warzecha GRUCZOŁ TARCZOWY A CIĄŻA

Bardziej szczegółowo

Cukrzyca. Leczenie dietetyczne. Leczenie farmakologiczne leki doustne 2013-02-18. Leki stosowane w cukrzycy

Cukrzyca. Leczenie dietetyczne. Leczenie farmakologiczne leki doustne 2013-02-18. Leki stosowane w cukrzycy Cukrzyca Leki stosowane w cukrzycy Leczenie dietetyczne Regularność przyjmowanych posiłków Zbliżona łączna kaloryczność posiłków każdego dnia Zmniejszona kaloryczność posiłków u osób otyłych Skład jakościowy

Bardziej szczegółowo

Cukrzyca. Cukrzyca (wg WHO) Główne typy cukrzycy 2014-03-05. Leki stosowane w cukrzycy

Cukrzyca. Cukrzyca (wg WHO) Główne typy cukrzycy 2014-03-05. Leki stosowane w cukrzycy Cukrzyca Leki stosowane w cukrzycy Cukrzyca (wg WHO) To grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia

Bardziej szczegółowo

Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości

Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA

Bardziej szczegółowo

(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi

(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy

Bardziej szczegółowo

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek

Bardziej szczegółowo

Tkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi:

Tkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi: Tkanka kostna Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi: Osteogeneza (kościotworzenie) - przeważa do 25-30 lat tzn. do osiągnięcia szczytowej

Bardziej szczegółowo

Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych

Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Emilia Mórawska Katerda i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Plan prezentacji 1.Wstęp 2.Epidemiologia 3.Podział i Patogeneza

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy 1 WK Układ wewnątrzwydzielniczy Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu wewnątrzwydzielniczego i chorób układu wewnątrzwydzielniczego u dzieci w WS 330. Opieka pielęgniarska nad pacjentami z chorobami

Bardziej szczegółowo

CHOROBY TARCZYCY. Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny

CHOROBY TARCZYCY. Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny CHOROBY TARCZYCY Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny EUTYREOZA HIPERTYREOZA - PRZEŁOM HIPERMETABOLICZNY HYPOTYREOZA- PRZEŁOM HIPOMETABOLICZNY Nadczynność tarczycy-

Bardziej szczegółowo

Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia

Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%

Bardziej szczegółowo

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych

LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy

Bardziej szczegółowo

PrzełożyłA: Monika Kilis

PrzełożyłA: Monika Kilis PrzełożyłA: Monika Kilis Tytuł oryginału: Hashimoto Symptome richtig erkennen, Ursachen und Therapien finden, Selbsthilfeangebote nutzen Redaktor prowadząca: Aneta Bujno Redakcja: Juliusz Poznański Korekta:

Bardziej szczegółowo

HORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE

HORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE HORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE Są to związki należące do grupy steroidów, które charakteryzują się wykazywaniem istotnych aktywności biologicznych typu hormonalnego. Docierając do komórki docelowej,

Bardziej szczegółowo

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO

CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Stymen, 10 mg, tabletki 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Jedna tabletka zawiera 10 mg prasteronu (Prasteronum). Substancja pomocnicza o

Bardziej szczegółowo

Leki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Leki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Leki antykachektyczne lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Grupy leków czyli co mamy środki stymulujące apetyt leki modulujące pracę przewodu pokarmowego leki anaboliczne/antykataboliczne

Bardziej szczegółowo

WOLE OBOJĘTNE. Jadwiga Szymczak. Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu

WOLE OBOJĘTNE. Jadwiga Szymczak. Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu WOLE OBOJĘTNE Jadwiga Szymczak Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii AM we Wrocławiu Wolem nazywamy każde powiększenie tarczycy Wole obojętne (nietoksyczne) to wole z eutyreozą, nie wykazujące

Bardziej szczegółowo

Wydział Zdrowia Publicznego, Kierunek DIETETYKA, Studia I stopnia stacjonarne I rok, Rok akademicki 2013/2014

Wydział Zdrowia Publicznego, Kierunek DIETETYKA, Studia I stopnia stacjonarne I rok, Rok akademicki 2013/2014 Grupa 1 1 63571 2.1 3.1 4.1 8.1 12.1 14.1 2 63572 2.2 3.2 4.2 8.2 12.2 14.2 3 63573 2.3 3.3 4.3 8.3 12.3 14.3 4 63574 2.4 3.4 4.4 8.4 12.4 14.4 5 63575 2.5 3.5 4.5 8.5 12.5 14.5 6 63576 2.6 3.6 5.1 9.1

Bardziej szczegółowo

Rozpoznanie, objawy cukrzycy, wydzielanie insuliny, receptor dla insuliny, patomechanizm cukrzycy typu 1 i typu 2

Rozpoznanie, objawy cukrzycy, wydzielanie insuliny, receptor dla insuliny, patomechanizm cukrzycy typu 1 i typu 2 Farmakoterapia cukrzycy Leki stosowane w leczeniu cukrzycy Co oznacza termin cukrzyca Grupa schorzeń metabolicznych, których wspólną cechę stanowi hiperglikemia jako wynik absolutnego i/lub względnego

Bardziej szczegółowo

V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia. Wtórne przyczyny osteoporozy

V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia. Wtórne przyczyny osteoporozy V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia Wtórne przyczyny osteoporozy prof. dr hab. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Osteoporoza pierwotna Inwolucyjna

Bardziej szczegółowo

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Stymen, 10 mg, tabletki Prasteronum

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Stymen, 10 mg, tabletki Prasteronum Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Stymen, 10 mg, tabletki Prasteronum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona ważne informacje

Bardziej szczegółowo

Czy istnieje w naszym organizmie jakiś centrum regulacji hormonalnej?

Czy istnieje w naszym organizmie jakiś centrum regulacji hormonalnej? Dr med. Andrzej Kondratiuk IPL Słovit Gdańsk ul. Piastowska 66 Tel. 514-056-424... Czy istnieje w naszym organizmie jakiś centrum regulacji hormonalnej? A.K. - Takim narządem jest najstarszą część mózgu

Bardziej szczegółowo

Adam Zakrzewski. Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala Zakonu Bonifratrów w Katowicach

Adam Zakrzewski. Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala Zakonu Bonifratrów w Katowicach Adam Zakrzewski Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala Zakonu Bonifratrów w Katowicach Cukrzyca grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania

Bardziej szczegółowo

Wykaz skrótów 23. Cukrzyca 31. Spis treści

Wykaz skrótów 23. Cukrzyca 31. Spis treści Wykaz skrótów 23 Cukrzyca 31 8.1. Regulacja metabolizmu glukozy 33 8.1.1. Rola glukozy w procesach metabolicznych 33 8.1.2. Trzy źródła glukozy w organizmie: pokarmy, glikogenoliza, glukoneogeneza 33 8.1.3.

Bardziej szczegółowo

LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23)

LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 697 Poz. 133 Załącznik B.19. LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23) ŚWIADCZENIOBIORCY Do programu kwalifikuje Zespół Koordynacyjny

Bardziej szczegółowo

LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI

LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI Załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI ICD-10 E 22.8 Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Bardziej szczegółowo

Żywienie a aktywność tarczycy. prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW

Żywienie a aktywność tarczycy. prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW Żywienie a aktywność tarczycy prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW Podwzgórze TRH Przysadka Oś podwzgórzowo przysadkowo - tarczycowa TSH Tarczyca T 4, T 3, rt 3 Osoczowe białka

Bardziej szczegółowo

Molekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl

Molekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)

Bardziej szczegółowo

TESTY ENDOKRYNOLOGICZNE Kot

TESTY ENDOKRYNOLOGICZNE Kot TESTY ENDOKRYNOLOGICZNE Kot Badanie pojedynczych hormonów Tyroksyna całkowita (T4) wyjaśnienie występowania hormonalnych zaburzeń gruczołu tarczycowego np. nadczynności tarczycy, rzadziej niedoczynności.

Bardziej szczegółowo

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia

Bardziej szczegółowo

Układ hormonalny. ESPZiWP

Układ hormonalny. ESPZiWP Układ hormonalny ESPZiWP W organizmie zwierzęcia znajdują się liczne gruczoły, których zadaniem jest produkcja substancji chemicznych, zwanych hormonami. Są to tzw. gruczoły wydzielania wewnętrznego, zwane

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 5

Tyreologia opis przypadku 5 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 5 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letnia kobieta zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej

Bardziej szczegółowo

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Novostella, 10 mg, tabletki Prasteronum

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Novostella, 10 mg, tabletki Prasteronum Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Novostella, 10 mg, tabletki Prasteronum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zażyciem leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla

Bardziej szczegółowo

Kompartmenty wodne ustroju

Kompartmenty wodne ustroju Kompartmenty wodne ustroju Tomasz Irzyniec Oddział Nefrologii, Szpital MSWiA Katowice Zawartość wody w ustroju jest funkcją wieku, masy ciała i zawartości tłuszczu u dzieci zawartość wody wynosi około

Bardziej szczegółowo

Odkrycie insuliny było jednym

Odkrycie insuliny było jednym INSULINOTERAPIA Maciej Pawłowski Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Odkrycie insuliny było jednym z najważniejszych odkryć współczesnej medycyny. Po raz pierwszy insulinę

Bardziej szczegółowo

Choroby tarczycy i cukrzyca a ciąża Katarzyna Pukajło

Choroby tarczycy i cukrzyca a ciąża Katarzyna Pukajło Choroby tarczycy i cukrzyca a ciąża Katarzyna Pukajło Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Choroby tarczycy w ciąży 1. Synteza i wydzielanie hormonów tarczycy 2. Metabolizm

Bardziej szczegółowo

Drogie Koleżanki i Koledzy!

Drogie Koleżanki i Koledzy! 11-13.03 2010 Szanowni Państwo! Drogie Koleżanki i Koledzy! Warszawa, 6 listopada 2009 Zapraszamy Was wszystkich bardzo serdecznie w dniach 11-13 marca 2010 roku do nowego hotelu Prezydent w pięknej, słonecznej

Bardziej szczegółowo

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego

Bardziej szczegółowo

CIBA-GEIGY Sintrom 4

CIBA-GEIGY Sintrom 4 CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.

Bardziej szczegółowo

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. CALPEROS 500 Calcii carbonas 200 mg jonów wapnia, kapsułki twarde

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. CALPEROS 500 Calcii carbonas 200 mg jonów wapnia, kapsułki twarde Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta CALPEROS 500 Calcii carbonas 200 mg jonów wapnia, kapsułki twarde CALPEROS 1000 Calcii carbonas 400 mg jonów wapnia, kapsułki twarde Należy uważnie

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej

Bardziej szczegółowo

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan

Bardziej szczegółowo

Hiperkaliemia. Dzienne zapotrzebowanie. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska. 1 meq/kg/dobę. 1 meq K + - 2,5cm banana

Hiperkaliemia. Dzienne zapotrzebowanie. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska. 1 meq/kg/dobę. 1 meq K + - 2,5cm banana Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska Dzienne zapotrzebowanie 1 meq/kg/dobę 1 meq K + - 2,5cm banana Dzienne zapotrzebowanie osoby 70 kg = 30 cm banana 1 Prawidłowe wartości potasu w

Bardziej szczegółowo

Poziom i. studiów. Punkty ECTS

Poziom i. studiów. Punkty ECTS WYDZIAŁ LEKARSKI II Poziom i Nazwa kierunku Lekarski tryb studiów Nazwa Jednostka realizująca, wydział Fizjologia kliniczna- Patofizjologia Punkty ECTS 3 Katedra i Zakład Patofizjologii Wydział Lekarski

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 13

Tyreologia opis przypadku 13 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 13 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 24-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Leki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Leki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Leki antykachektyczne lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Grupy leków czyli co mamy środki stymulujące apetyt leki modulujące pracę przewodu pokarmowego leki anaboliczne/antykataboliczne

Bardziej szczegółowo

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia

SPIS TREŚCI 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia SPIS TREŚCI Wstęp 13 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia 15 1.1. Wiadomości ogólne 17 1.1.1. Krew 18 1.1.2. Transport gazów 19 1.1.3. Charakterystyka schorzeń układu krążenia 21 1.2. Rola

Bardziej szczegółowo

David Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA

David Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy m d P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA Redakcja naukowa tłumaczenia prof. dr hab. n. med. W ALDEM AR KARNAFEL Z języka angielskiego tłumaczyła dr

Bardziej szczegółowo

Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze

Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze Gruczoły - zespoły komórek nabłonkowych o specjalizacji wydzielniczej Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze Gruczoły zewnątrzwydzielnicze kierują wydzielinę do określonego miejsca przez przewody wyprowadzające

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Rok akademicki 2017/2018 - Semestr V Środa 15:45 17:15 ul. Medyczna 9, sala A

Bardziej szczegółowo

Hormony kory nadnerczy. Hormony stresu. Glikokortykosteroidy 2014-11-05. Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek 1

Hormony kory nadnerczy. Hormony stresu. Glikokortykosteroidy 2014-11-05. Opracowała dr Anna Wiktorowska-Owczarek 1 Hormony kory nadnerczy Glikokortykosterydy Hormony stresu Dobowa produkcja kortyzolu 10 30 mg Glikokortykosterydy są hormonami stresu Czynniki stresowe takie jak: ostre choroby, gorączka, zabiegi chirurgiczne,

Bardziej szczegółowo

Hipoglikemia. przyczyny, objawy, leczenie. Beata Telejko

Hipoglikemia. przyczyny, objawy, leczenie. Beata Telejko Hipoglikemia przyczyny, objawy, leczenie Beata Telejko Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Definicja hipoglikemii w cukrzycy Zespół objawów

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 9

Tyreologia opis przypadku 9 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 9 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Tyreologia Opis przypadku European Society of Endocrinology Clinical

Bardziej szczegółowo

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Lp. Kod Nazwa świadczenia Ryczałt roczny (punkty) Uwagi 1 2 3 4 5 1 5.08.08.0000001 Diagnostyka w programie leczenia przewlekłego WZW typu B lamiwudyną

Bardziej szczegółowo

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych

Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Lp. Kod Nazwa świadczenia Ryczałt roczny (punkty) Uwagi 1 2 3 4 5 1 5.08.08.0000001 Diagnostyka w programie leczenia przewlekłego WZW typu B lamiwudyną

Bardziej szczegółowo

Harmonogram zajęć z Farmakologii w semestrze VIII dla studentów Wydz. Farmacji 2016/17

Harmonogram zajęć z Farmakologii w semestrze VIII dla studentów Wydz. Farmacji 2016/17 Harmonogram zajęć z Farmakologii w semestrze VIII dla studentów Wydz. Farmacji 2016/17 WYKŁADY 02. 03. 2017 (gr. AE) Chemioterapia cz. III: pochodne nitrofuranu, sulfonamidy, nitroimidazole, chinolony,

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja. Rok akademicki 2018/ Semestr V

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja. Rok akademicki 2018/ Semestr V Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja Rok akademicki 2018/2019 - Semestr V Środa 16:15 17:45 ul. Medyczna 9, sala A Data Temat: Prowadzący:

Bardziej szczegółowo

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. FILOMAG B 6 40 mg jonów magnezu + 5 mg, tabletki Magnesii hydroaspartas + Pyridoxini hydrochloridum

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. FILOMAG B 6 40 mg jonów magnezu + 5 mg, tabletki Magnesii hydroaspartas + Pyridoxini hydrochloridum ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA FILOMAG B 6 40 mg jonów magnezu + 5 mg, tabletki Magnesii hydroaspartas + Pyridoxini hydrochloridum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem

Bardziej szczegółowo

ULOTKA DOŁĄCZONA DO OPAKOWANIA: INFORMACJA DLA PACJENTA

ULOTKA DOŁĄCZONA DO OPAKOWANIA: INFORMACJA DLA PACJENTA ULOTKA DOŁĄCZONA DO OPAKOWANIA: INFORMACJA DLA PACJENTA Biosteron, 5 mg, tabletki Biosteron, 10 mg, tabletki Biosteron, 25 mg, tabletki (Dehydroepiandrosteronum) Należy

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Znaczenie i ocena dostępności do metod insulinoterapii w Polsce

Znaczenie i ocena dostępności do metod insulinoterapii w Polsce Znaczenie i ocena dostępności do metod insulinoterapii w Polsce Prof. dr hab. med. Maciej T. Małecki Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Wydzielanie

Bardziej szczegółowo

29.11-1.12.2012 Hotel Mercure Kasprowy

29.11-1.12.2012 Hotel Mercure Kasprowy XVIII 29.11-1.12.2012 Hotel Mercure Kasprowy ORGANIZATORZY: Klinika Endokrynologii CMKP Oddział Warszawski PTE Narodowa Fundacja Endokrynologii im. W. Hartwiga Warszawa, 20 sierpnia 2012 r. Zaproszenie

Bardziej szczegółowo

ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU

ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.

Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego. Zawartość Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.... 1 Ćwiczenie 25. Układ dokrewny I. Czynność endokrynna trzustki. Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu - podstawy fizjologiczne

Bardziej szczegółowo

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o. Hipoglikemia Hipoglikemia Hipoglikemia, zwana inaczej niedocukrzeniem, oznacza obniżanie stężenia glukozy we krwi do wartości poniżej 55 mg/dl (3,1 mmol/l) Niekiedy objawy hipoglikemii mogą wystąpić przy

Bardziej szczegółowo

choroby tarczycy Levothyroxine Jodtyrox Carbimazol Thiamazole Propylthiouracil Benzylthiouracil Jodine

choroby tarczycy Levothyroxine Jodtyrox Carbimazol Thiamazole Propylthiouracil Benzylthiouracil Jodine choroby tarczycy Levothyroxine Jodtyrox Carbimazol Thiamazole Propylthiouracil Benzylthiouracil Jodine Potassium iodide Sodium perchlorate Kalcytonina Metanabol CHOROBY TARCZYCY każda choroba tarczycy

Bardziej szczegółowo

UKŁAD HORMONALNY. opracowanie: Robert Duszyński

UKŁAD HORMONALNY. opracowanie: Robert Duszyński UKŁAD HORMONALNY opracowanie: Robert Duszyński 1 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Hormony w organizmach żywych pełnią rolę regulacyjną, będąc ważnym mechanizmem homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na

Bardziej szczegółowo

Parametr służący jedynie warunkowo do wyjaśnienia dysfunkcji tarczycy. Ma większe znaczenie jako parametr uzupełniający.

Parametr służący jedynie warunkowo do wyjaśnienia dysfunkcji tarczycy. Ma większe znaczenie jako parametr uzupełniający. Testy Endokrynologiczne Pies Badanie pojedynczych hormonów Tyroksyna całkowita (T4) Wyjaśnienie postępowania zaburzeń hormonalnych tarczycy (niedoczynności rzadziej nadczynności).parametr mało specyficzny,

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

T: Zaburzenia układu wewnątrzwydzielniczego 12.12.2007

T: Zaburzenia układu wewnątrzwydzielniczego 12.12.2007 1 PATOFIZJOLOGIA T: Zaburzenia układu wewnątrzwydzielniczego 12.12.2007 1. Hormon substancja aktywna biologicznie, w organizmie spełnia rolę pewnego przekaźnika informacji a) podział ze względu na rodzaj

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 2

Tyreologia opis przypadku 2 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie

Bardziej szczegółowo

Definicja niepłodności:

Definicja niepłodności: Niepłodność kobieca Definicja niepłodności: Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par. Przyczyny

Bardziej szczegółowo

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne

Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Poniedziałek 10.30-12.00 - ul. Medyczna 9, sala A 27.02.17 Zaburzenia czynnościowe

Bardziej szczegółowo

Niedociśnienie tętnicze. IKARD r dr Radosław Sierpiński

Niedociśnienie tętnicze. IKARD r dr Radosław Sierpiński Niedociśnienie tętnicze IKARD 15.12.2015r dr Radosław Sierpiński Definicja Przez niedociśnienie tętnicze, czyli hipotonię, rozumiemy trwale utrzymujące się niskie ciśnienie tętnicze, zazwyczaj skurczowe

Bardziej szczegółowo

Oddział Terapii Izotopowej

Oddział Terapii Izotopowej Źródło: http://www.cskmswia.pl Wygenerowano: Czwartek, 3 września 2015, 12:26 Oddział Terapii Izotopowej Kierownik Oddziału: dr n. med. Tadeusz Budlewski specjalista chorób wewnętrznych, medycyny nuklearnej

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy badanie przedmiotowe. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Lek.

Układ wewnątrzwydzielniczy badanie przedmiotowe. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Lek. Układ wewnątrzwydzielniczy badanie przedmiotowe Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Lek. Olga Rostkowska 1. Szyszynka 2. Przysadka mózgowa 3. Tarczyca 4. Grasica 5. Nadnercza

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 6

Tyreologia opis przypadku 6 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 6 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 23-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

VITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport.

VITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. Witaminy i minerały > Model : Producent : Olimp VITAMIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. DZIAŁA PROZDROWOTNIE WZMACNIA SYSTEM ODPORNOŚCIOWY

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO

CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Sanosvit Calcium, 114 mg jonów wapnia (Ca 2+ )/ 5 ml, syrop. 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 5 ml syropu zawiera substancje czynne: Glukonolaktobionian

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 16

Tyreologia opis przypadku 16 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 16 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 64-letnia kobieta leczona w powodu depresji. W

Bardziej szczegółowo