Ustawa o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw.

Transkrypt

1 PROJEKT PROFI CREDIT POLAND (Propozycje uzupełnień i zmian do rządowego projektu ustawy) Ustawa o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Art. ( ) W ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U r. Nr 126 poz. 715 ze zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1. W Art. 1 dodaje się pkt. 5 w brzmieniu: 5) warunki wykonywania działalności przez przedsiębiorców pożyczkowych.. 2. Art. 2 otrzymuje brzmienie: Art Kredyt konsumencki może być udzielany przez banki, podmioty, którym ustawy szczególne przyznają prawo zawierania umów o kredyt konsumencki oraz przez przedsiębiorców pożyczkowych, 2. W rozumieniu ustawy uważa się także za kredyt konsumencki kredyt, który spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia swojemu członkowi. 3. W art. 5 dodaje się pkt 18 i 19 w brzmieniu: 18) działalność pożyczkowa - działalność polegająca na udzielaniu pożyczek ze środków własnych przedsiębiorcy pożyczkowego, czyli ze środków nie pochodzących z depozytów od ludności, z której przedsiębiorca otrzymuje, lub planuje otrzymywać co najmniej 50% przychodów w stosunku rocznym. 19) przedsiębiorca pożyczkowy przedsiębiorca, o którym mowa w art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), który prowadzi działalność pożyczkową. 4. Po art. 6 dodaje się Art. 6 1.w brzmieniu: Art.6 1 Łączna kwota wszystkich, choćby nie ponoszonych na rzecz kredytodawcy, kosztów, które kredytobiorca jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt lub pożyczkę oraz których poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, a w szczególności opłat, prowizji, podatków, marż, kosztów przygotowawczych, konsultacji, rozpatrzenia wniosku kredytowego, sporządzenia dokumentacji, obsługi, prowadzenia rachunku, wydawania zaświadczeń, zmian kursów walut, przewalutowania kredytu, podwyższenia sumy kredytu, wydłużenia albo skrócenia okresu spłaty kredytu, ustanowienia, zmiany lub wygaśnięcia zabezpieczeń lub

2 ubezpieczeń, przystąpienia do długu, przejęcia długu, usług dodatkowych związanych z umową dodatkową, zmiany lub rozwiązania umowy o kredyt, z wyłączeniem odsetek od całkowitej kwoty kredytu, nie może przekroczyć wartości 50% całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym, za każdy rok umowy. 5. Po art. 29 dodaje się art w brzmieniu: Art Przedsiębiorca pożyczkowy ma obowiązek udzielenia informacji o udzielonej pożyczce na zasadzie wzajemności w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń bankom i/lub instytucjom, o których mowa w art. 105 ust. 4 ustawy Prawo Bankowe w terminie 14 dni od dnia wypłaty pożyczki. 2. W tym samym terminie przedsiębiorca pożyczkowy jest obowiązany na zasadzie wzajemności zawiadomić banki i/lub instytucje, o których mowa w ust. 1, o wszelkich istotnych okolicznościach w realizacji umowy pożyczki. 3. Przedsiębiorca pożyczkowy ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy zawodowej lub tajemnicy bankowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem. 4. Przedsiębiorca pożyczkowy nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wynikającą z ujawnienia tajemnicy bankowej i tajemnicy zawodowej przez osoby i instytucje upoważnione przez ustawę Prawo bankowe do żądania od przedsiębiorcy pożyczkowego udzielenia informacji stanowiących tajemnicę. 6. Po rozdziale V Odstąpienie od umowy przez konsumenta, dodaje się rozdział Va zasady działania podmiotów pożyczkowych w brzmieniu: Rozdział Va zasady działania przedsiębiorców pożyczkowych Art Działalność pożyczkową mogą prowadzić przedsiębiorcy, którzy działają w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, z zastrzeżeniem ust Wnoszony przez założycieli przedsiębiorcy pożyczkowego kapitał założycielski nie może być niższy od PLN. 3. Kapitał założycielski przedsiębiorcy pożyczkowego wnoszony w formie pieniężnej musi być wpłacony przez założycieli w walucie polskiej na rachunek bankowy w banku krajowym, otwarty w celu dokonania wpłat na kapitał założycielski przed rozpoczęciem działalności. 4. Kapitał założycielski przedsiębiorcy pożyczkowego nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu lub źródeł nie udokumentowanych.

3 5. Członkiem zarządu przedsiębiorstwa pożyczkowego nie może zostać osoba, która była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe (z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego), a także wobec której został prawomocnie orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub w spółdzielni. Art Działalność pożyczkowa, będąca działalnością gospodarczą, jest działalnością regulowaną i podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców pożyczkowych, zwanego dalej rejestrem. Wpisowi do rejestru podlega również działalność pożyczkowa prowadzona przez przedsiębiorcę polskiego oraz przez przedsiębiorcę pożyczkowego z państwa członkowskiego albo państwa, które zawarło ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi umowę regulującą swobodę świadczenia usług, który czasowo świadczy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej usługi na zasadach określonych odpowiednio w przepisach Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo w przepisach innej umowy regulującej swobodę świadczenia usług. 2. Organem prowadzącym rejestr przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie działalności pożyczkowej jest minister właściwy do spraw gospodarki. 3. Rejestr przedsiębiorców pożyczkowych jest jawny i dostępny w urzędzie ministra właściwego do spraw gospodarki a także publikowany na stronach internetowych ministerstwa gospodarki. Art Przedsiębiorca pożyczkowy ma obowiązek dokonania wpisu przedsiębiorstwa do rejestru przedsiębiorstw pożyczkowych przed rozpoczęciem działalności pożyczkowej. 2. Przed dokonaniem wpisu do rejestru przedsiębiorca jest zobowiązany do pokrycia pełnej kwoty kapitału założycielskiego przedsiębiorstwa pożyczkowego. 3. Wpisu do rejestru dokonuje się na podstawie złożonego przez przedsiębiorcę pisemnego wniosku zawierającego następujące dane: 1) firmę przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres; 2) oznaczenie formy prawnej przedsiębiorcy; 3) numer identyfikacji podatkowej; 4) numer w rejestrze przedsiębiorców lub innym właściwym rejestrze prowadzonym w państwie członkowskim lub innym państwie określonym w art ust. 1; 5) oznaczenie osoby lub osób, które są upoważnione do kontaktowania się w imieniu przedsiębiorcy z ministrem właściwym do spraw gospodarki, jej siedzibę, adres lub numer telefonu; 6) obszar, na którym będzie wykonywana działalność pożyczkowa;

4 7) przewidywaną datę rozpoczęcia działalności pożyczkowej. Art Wraz z wnioskiem przedsiębiorca składa oświadczenie następującej treści: Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, wynikającej z art Kodeksu karnego, oświadczam, że: 1) dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców pożyczkowych są zgodne z prawdą; 2) znane mi są i spełniam warunki wykonywania działalności pożyczkowej, której dotyczy wniosek, wynikające z ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim; 3) środki wpłacone na kapitał zakładowy spółki nie pochodzą z kredytu, pożyczki, ani ze źródeł nieudokumentowanych. 2. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, powinno również zawierać: 1) firmę przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres; 2) oznaczenie miejsca i daty złożenia oświadczenia; 3) podpis osoby lub osób uprawnionych do reprezentowania przedsiębiorcy ze wskazaniem imienia i nazwiska oraz pełnionej funkcji. Art Minister właściwy do spraw gospodarki dokona wpisu przedsiębiorcy do rejestru w terminie do 7 dni od dnia wpływu tego wniosku wraz z oświadczeniem, o którym mowa w art Jeżeli minister właściwy do spraw gospodarki nie dokona wpisu w terminie, o którym mowa w ust. 1, a od dnia wpływu wniosku o wpis do rejestru upłynęło 14 dni, przedsiębiorca może rozpocząć wykonywanie działalności pożyczkowej po uprzednim zawiadomieniu na piśmie ministra właściwego do spraw gospodarki. Nie dotyczy to przypadku, w którym minister właściwy do spraw gospodarki wezwał przedsiębiorcę do uzupełnienia wniosku o wpis do rejestru przed upływem terminu, o którym mowa w ust Do wniosku o wpis do rejestru stosuje się odpowiednio art. 64 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.). 4. Wniosek o wpis do rejestru, wniosek o zmianę wpisu, załączniki dołączane do tego wniosku oraz wpis do rejestru nie podlegają opłacie skarbowej. Art Rejestr obejmuje następujące dane: 1) kolejny numer wpisu, zwany dalej numerem w rejestrze ; 2) datę wpływu wniosku o wpis do rejestru oraz datę dokonania wpisu; 3) dane, o których mowa w art ust.1, pkt 1 7; 4) wysokość kapitału założycielskiego. 2. Rejestr może być prowadzony w systemie informatycznym. Art Minister właściwy do spraw gospodarki w terminie 7 dni od dnia dokonania wpisu wydaje z

5 urzędu zaświadczenie o wpisie do rejestru, zwane dalej zaświadczeniem, jeżeli przedsiębiorca spełnił warunki prowadzenia działalności określone w art Zaświadczenie powinno zawierać: 1) numer w rejestrze; 2) dane, o których mowa w art ust. 1 pkt 1-4 i 6 3. W przypadku gdy dane zawarte w zaświadczeniu różnią się od danych zawartych w rejestrze, przyjmuje się, że wiążący charakter mają dane zawarte w rejestrze. 4. Wydanie zaświadczenia nie podlega opłacie skarbowej. Art Jeżeli nastąpiła zmiana danych, o których mowa w art ust. 1 pkt 1 7, przedsiębiorca pożyczkowy jest obowiązany niezwłocznie złożyć pisemny wniosek do ministra właściwego do spraw gospodarki o dokonanie zmiany wpisu w rejestrze. 2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, powinien zawierać firmę przedsiębiorcy, numer w rejestrze oraz numer identyfikacji podatkowej. 3. Minister właściwy do spraw gospodarki na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 1, dokonuje zmiany wpisu w rejestrze i wystawia aktualne zaświadczenie. Przepisy art stosuje się odpowiednio. Art Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, wzór wniosku o wpis do rejestru lub dokonanie zmiany we wpisie do rejestru przedsiębiorców pożyczkowych kierując się dążeniem do uproszczenia i ułatwienia podejmowania działalności w przedmiotowym zakresie. 2. Minister właściwy do spraw gospodarki zobowiązany jest do zamieszczenia wzorów obu wniosków na swoich stronach internetowych najpóźniej w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. 3. Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, powierzyć prowadzenie rejestru przedsiębiorców pożyczkowych izbie gospodarczej przedsiębiorstw pożyczkowych utworzonej na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych. Art. ( ) W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U r. poz ze zm.), art. 105 ust 4 pkt 2 otrzymuje brzmienie: Art. ( ) W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U r. poz ze zm.) wprowadza się zmiany: Art. 105 ust 1 pkt 1a) otrzymuje brzmienie: 1a) na zasadzie wzajemności innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów i przedsiębiorcom pożyczkowym - o wierzytelnościach oraz o obrotach i stanach

6 rachunków bankowych w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń; Art. 105 ust 4 pkt 2 otrzymuje brzmienie: 2. Przedsiębiorcom pożyczkowym i innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów, na zasadach wzajemności - informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń; Art. 105 ust.5 otrzymuje brzmienie: Bank ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej lub tajemnicy zawodowej przedsiębiorstwa pożyczkowego, instytucji kredytowej, instytucji finansowej lub i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem. Art. ( ) W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j: Dz. U r. poz. 121) wprowadza się następujące zmiany: 1. Po art dodaje się art a w brzmieniu: 2 1a Maksymalna wysokość odsetek za czas opóźnienia w spłacie zobowiązania nie może przekroczyć w stosunku rocznym sześciokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne za zwłokę). 2. Po art dodaje się art a w brzmieniu 2 2a Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie w spłacie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za zwłokę, należą się odsetki maksymalne za zwłokę. Art. ( ) 1. Przedsiębiorcy pożyczkowi działający w chwili wejścia w życie ustawy są obowiązani w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy dostosować formę prawną do wymogów ustawy. 2. Do umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Art. ( ) Ustawa wchodzi w życie w terminie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia. UZASADNIENIE PROJEKTU USTAWY O ZMIANIE USTAWY O NADZORZE NAD RYNKIEM FINANSOWYM, USTAWY PRAWO BANKOWE I NIEKTÓRYCH INNYCH USTAW

7 WSTĘP Potrzeba regulacji rynku pożyczek pozabankowych zrodziła się po dyskusji na temat afery Amber Gold i została zainicjowana przez Komitet Stabilności Finansowej. Wprawdzie czymś innym jest rynek niekontrolowanych depozytów, a czymś innym pożyczki konsumenckie udzielane ze środków własnych, ale w konsekwencji zwrócono uwagę na ważny problem zadłużania się wzrastającej ilości ludzi w Polsce w zróżnicowanych, nie zawsze transparentnych firmach pożyczkowych. Grupa zadłużających się na rynku pozabankowym jest wprawdzie wciąż bardzo niewielkim procentem ludzi korzystających z consumer finance, ale należy się jej szczególna ochrona ze względu na fakt, iż w większości jest to grupa wykluczona z rynku kredytów bankowych wskutek Rekomendacji T i rozwoju sektora umów śmieciowych. Dlatego też kluczowymi celami uregulowania rynku pożyczek pozabankowych powinno być doprowadzenie do transparentności przedsiębiorstw pożyczkowych, uniemożliwienie bądź znaczące utrudnienie działania podmiotów działających obecnie w szarej strefie pożyczek pozabankowych oraz uniemożliwienie powstawania tzw. pętli zadłużenia, czyli uniemożliwienie zaciągania tzw. pożyczek rolowanych bez żadnych ograniczeń oraz utrudnienie zaciągania pożyczek na spłatę już zaciągniętych pożyczek. W konsekwencji kluczowymi elementami regulacji powinny być: utworzenie rejestru firm pożyczkowych oraz ograniczenie całkowitego kosztu kredytu w taki sposób, aby z jednej strony uniemożliwić powstawanie tzw. pętli zadłużenia, z drugiej strony - aby nie dopuścić do likwidacji części społecznie potrzebnej oferty. CEL REGULACJI Celem wprowadzanych zmian jest ochrona interesów konsumenta, ograniczenie wykluczenia społecznego i finansowego, zapobieganie nadmiernemu zadłużaniu się społeczeństwa oraz zrównoważenie interesów konsumenta i przedsiębiorców pożyczkowych,. Celem wprowadzanych zmian jest także ograniczenie możliwości funkcjonowania tych nierzetelnych pożyczkodawców, którzy, stosując metody niezgodne z tzw. dobrymi praktykami korporacyjnymi, narażają kredytobiorców na nadmierne koszty lub wprowadzając ich w błąd nakłaniają do zaciągnięcia zobowiązania. CHARAKTERYSTYKA RYNKU POŻYCZEK POZABANKOWYCH

8 Charakterystyka konsumenta korzystającego z pozabankowych pożyczek ze środków własnych Głównymi klientami firm pożyczkowych, nie tylko w Polsce, ale i na świecie, są ludzie z obszaru wykluczenia w zakresie kredytów bankowych. W Polsce wielu z nich wykluczyła z tego rynku rekomendacja T KNF, zaostrzająca kryteria udzielania kredytów konsumenckich przez banki w celu ochrony tych instytucji przed nadmierną ilością złych kredytów w obliczu pogarszającej się sytuacji polskich gospodarstw domowych oraz wynikający z sytuacji kryzysu gospodarczego rozwój tzw. umów śmieciowych, nie pozwalajacych na uzyskanie kredytu w bankach. Klienci firm pożyczkowych to ludzie o stosunkowo niskich dochodach, mieszkający w małych (ok. 25%) i średnich miastach (ok. 34%) [Raport Federacji Konsumentów grudzień 2013 r.]. Ich przeciętny miesięczny dochód na gospodarstwo domowe wynosi do ok zł, a na osobę ok. 950 zł [Raport PWC Rynek Firm Pożyczkowych z listopada 2013]. Jak wynika z danych własnego portfela Projektodawcy - dużą część klientów firm pożyczkowych stanowią osoby ze średnim wykształceniem (53%), powyżej 40 roku życia (ponad 70%), a 38% to emeryci i renciści. W skali kraju, jak wynika z najnowszego Raportu dr. P. Białowolskiego (SGH) z kwietnia 2014 r., przeważającą grupę klientów firm pożyczkowych stanowią osoby z wykształceniem zawodowym lub gimnazjalnym (39,4%) oraz z wykształceniem średnim (29,1%), w wieku lat (44,3%) i lat(19,6%), w większości pracujący (61,4%) lub nieaktywni zawodowo (31,2%), których dochody na jednostkę ekwiwalentną kształtują się w granicach zł (40%) i zł (23,3%). W kategoriach wykształcenia, wieku i aktywności zawodowej charakterystyka klientów firm pożyczkowych niewiele odbiega od charakterystyki klientów banków. Znacząca różnica występuje jedynie w kategorii dochodów na członka gospodarstwa domowego. Z wykresów zamieszczonych poniżej jednoznacznie wynika, iż banki praktycznie nie udzielają kredytów osobom o dochodach na jednostkę ekwiwalentną niższych, niż 500 zł, a niechętnie udzielają ich osobom o dochodach na jednostkę ekwiwalentną niższych niż 1500 zł. Osoby o powyższych dochodach łącznie stanowią 25,7% kredytobiorców bankowych, podczas gdy osoby z tej grupy stanowią aż 47,8% klientów firm pożyczkowych. Osoby te łączy więc jedna wspólna cecha: wykluczenie z rynku kredytów bankowych, spowodowane na ogół splotem kliku jednocześnie występujących zdarzeń: niskich dochodami, braku zabezpieczeń spełniających wymogi banku, wieku, etc. Wykres 7. Profile gospodarstw domowych ze względu na wybrane charakterystyki w grupie posiadających pożyczki w firmach pożyczkowych i bankach. Status na rynku pracy Dochód na jednostkę ekwiwalentną

9 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 31,2 29,8 7,4 61,4 2,5 67,7 nieaktywni bezrobotni pracujący 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 3,7 6,6 11,2 17,9 14,0 21,0 23,3 29,4 40,0 22,2 7,8 2, PLN i więcej PLN PLN PLN PLN 10% 0% firmy pożyczkowe banki poniżej 500 PLN Wykształcenie Wiek głowy gospodarstwa domowego 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 16,8 21,3 29,1 31,6 39,4 34,1 14,7 13,0 wyższe i policealne średnie zawodowe/gim nazjum podstawowe i niższe 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 14,4 17,4 12,3 44,3 19,6 11,3 34,8 23,2 9,4 13,0 0,0 0,3 firmy banki pożyczkowe 65 i więcej lat lata lat lata lata do 24 lat Źródło: Obliczenia P. Białowolski na podstawie Diagnozy Społecznej. Trzeba tu także zaznaczyć, iż wśród klientów firm pożyczkowych jest też grupa osób i firm wiarygodnych również dla banków, które jednakowoż chętniej korzystają z usług firm pożyczkowych, ponieważ znacząco krótszy czas uzyskania pożyczki oraz mniejsza liczba formalności są dla nich czynnikami istotniejszymi, niż cena pozyskania dodatkowego finansowania. Różne podmioty i organizacje dokonały w ostatnim roku analizy potrzeb klientów firm pożyczkowych. Wyniki

10 tych analiz różnią się nieco pod kątem danych liczbowych w zależności przede wszystkim od wielkości grupy badawczej. Pod kątem wymogów reprezentatywności grupy dobrze prezentują się badania przeprowadzone przez Federację Konsumentów, która przeprowadziła ankietę w oparciu o grupę 1200 respondentów. Z Raportu Federacji Konsumentów wynika, że blisko 44% badanych ma problemy ze spłatą bieżących rachunków, a ok. 40% z trudem spłaca raty kredytu. Respondenci Federacji Konsumentów (aż 37,5%) stwierdzili, że najistotniejszym powodem zaciągania pożyczek i kredytów jest zaspokojenie podstawowych potrzeb, takich jak zakup wyprawki szkolnej dla dziecka, czy też zimowej odzieży (ponad 37%). Ważnymi przyczynami pobierania pożyczek jest także spłata zaległych rat kredytów (ponad 22%) oraz leczenie (ponad 20%). Z tych danych można wyciągnąć wniosek, że o ile respondenci starają się nadążyć za spłatą bieżących zobowiązań wobec banków, dostawców energii, opłat za mieszkania etc, to w przypadku wystąpienia wyzwań nawet spodziewanych, lecz na znaczące dla nich kwoty muszą posiłkować się finansowaniem zewnętrznym. W obliczu niemożności uzyskania kredytów bankowych decydują się na skorzystanie z oferty firm pożyczkowych. Podobną tezę stawia w swoim Raporcie Ocena skutków wprowadzenia limitu kosztów pozaodsetkowych na rynek pożyczek konsumenckich - impact assessment dr. P. Białowolski. Podstawowymi kryteriami wyboru określonego rodzaju produktów finansowych, według Raportu Federacji Konsumenta, są dla konsumentów: szybkość pozyskania środków i możliwie niewielka ilość formalności, wysokość kwoty i niska spłata rat pożyczki. Niska rata spłat była jednym z trzech najważniejszych kryteriów wyboru produktu kredytowego dla prawie 42% ankietowanych. Zainteresowanie pożyczkami pozabankowymi wśród Polaków wzrosło w stopniu zauważalnym w latach Jednocześnie nastąpiły wyraźne zmiany w zakresie akcji kredytowych banków, co ukazuje poniższy wykres. Wykres 2. Udział gospodarstw domowych posiadających kredyt lub pożyczkę w danej formie w grupie gospodarstw domowych ogółem

11 40% 35% 30% 31,2% 32,4% 36,5% 36,9% 35,4% 32,5% 25% 20% 15% 10% 5% 11,9% 9,6% 4,3% 4,8% 7,5% 5,0% 5,9% 4,6% 2,4% 1,8% 2,0% 2,0% 0% Banki Inne instytucje finansowe Osoby prywatne Źródło: Opracowanie dr. P. Białowolski na podstawie Diagnozy Społecznej. Jak wynika zarówno z powyższego wykresu, jak i z danych NBP, prezentowanych na wykresie poniżej, banki w znacznej mierze same przyczyniły się do zmniejszenia udziału gospodarstw domowych korzystających z ich usług. Przyczyną tego było coraz silniejsze zaostrzanie kryteriów przyznawania kredytów konsumenckich gospodarstwom domowym, którego pczątek datuje się na połowę 2008 r. Wykres 4. Kryteria przyznawania kredytów konsumpcyjnych przez banki. 0,8 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 kryteria przyznawania kredytów konsumpcyjnych Źródło: Narodowy Bank Polski. Po wejściu rekomendacji T na początku 2010 r. banki, które w latach odnotowały znaczącą

12 szkodowość udzialanych kredytów konsumenckich, zwłaszcza kredytów na niższe kwoty [Raport BIK: Kredyty konsumpcyjne: poziom sprzedaży ilościowo stabilny wartościowo rosnący, Kredyt Trendy 2013, zwany dalej Raportem BIK], zmieniły politykę kredytową i zaczęły promować kredyty na większe kwoty, co spowodowało ograniczenie ilości udzielanych kredytów o ok. 20 %, ale zwiększenie sprzedaży wartościowo o 8,6 %. Było to możliwe z jednej strony dzięki jeszcze silniejszemu zaostrzeniu kryteriów przyznawania kredytów, z drugiej zaś dzięki wycofaniu z oferty kredytów na najniższe kwoty. Spowodowało to, że gospodarstwa domowe, które chciały skorzystać z kredytu, musiały zacząć poszukiwać alternatywnych rozwiązań. Naturalnym rozwiązaniem dla grupy, która nie mogła otrzymać kredytu, było sięgnięcie do innych źródeł finansowania czyli do pożyczkodawców udzielających pożyczek ze środków własnych, którzy stosują mniej restrykcyjne kryteria. Potwierdza to Raport Sektor firm pożyczkowych w Polsce. Lata Konferencji Firm Pożyczkowych (zwany dalej Raportem KFP), zrzeszającej 10 firm pożyczkowych. Wynika z niego, że łączna liczba kredytobiorców w firmach pożyczkowych wzrosła z 957 tys w roku 2008 do 1358 tys w roku 2012, a liczba udzialanych kredytów z adekwatnie z 9 tys. miesięcznie do 44 tys. miesięcznie. Wydaje się, że temu zjawisku można przypisać pozytywny skutek związany z bardzo niewielkim wzrostem wykluczenia części konsumentów z rynku finansowego. Projektodawca pragnie tu podkreślić, iż mimo wspomnianego wzrostu zainteresowania konsumentów rynkiem pożyczek pozabankowych, jego wartość w Polsce nadal jest niska. Jak wynika z najnowszego Raportu dr. P. Białowolskiego (dane: kwiecień 2014) wyniosła ona ok. 3,1 mld zł w roku 2013, a w kwietniu 2014 r. można ją było oszacować na ok. 3,5 4 mld zł. Wartość ta stanowi zaledwie ok. 1% kredytów konsumpcyjnych udzielonych w Polsce w powyższych okresach. Podobne wyniki osiągają SKOKi, pośrednicy oferujący kredyty ratalne, sklepy i osoby prywatne. Pozostała wartość zadłużenia polskiego konsumenta (97%) zaciągnięta została w sektorze bankowym. Z analizy wielkości spłat kredytów i pożyczek wynika, że 89% to spłaty kredytów bankowych. Spłata pozostałych rodzajów pożyczek stanowi niespełna 11% całości zobowiązań konsumentów. 1 Należy pamiętać przy tym, że większy udział w budżecie spłat kredytów i pożyczek zaciągniętych w innych instytucjach wynika w głównej mierze ze zdecydowanie krótszego okresu, na jaki zaciągane są kredyty i pożyczki poza sektorem bankowym. Krótszy okres wymusza bowiem szybszą spłatę kapitału. W kontekście przytoczonych danych nie wydaje się, aby rynek pożyczek pozabankowych, a w tym rynek firm pożyczkowych, mający zaledwie 1% udziału w rynku produktów finansowych ogółem, mógł w znaczący sposób wpłynąć na stan zadłużenia społeczeństwa, może natomiast w sposób znaczący wpływać na wielkość wylkuczenia finansowego oraz na poziom konsumpcji w polskim społeczeństwie. Może także ograniczyć ilość bankructw, ilość niespłaconych zobowiązań w stosunku do dostawców dóbr takich, jak woda i energia, ilość 1 Wszystkie dane pochodzą z Raportu dr. P. Białowolskiego z kwietnia 2014 r.

13 niespłacanych, bądź źle spłacanych kredytów bankowych, w tym kredytów hipotecznych, a więc może zmniejszyć ilość eksmisji, a także zmniejszyć ilość spraw cywilnych w sądach i ilość egzekucji komorniczych. Charakterystyka firm z sektora pożyczek pozabankowych Podstawowe cechy firm pożyczkowych Firmy pożyczkowe udzielają pożyczek w oparciu o kapitał własny, czyli w oparciu o kapitał niepochodzący z depozytów ludności. Oznacza to, że nawet przy znaczących kapitałach zakładowych, muszą pozyskiwać środki pieniężne na rynkach finansowych. Z samej istoty koszt pozyskania tych środków jest wyższy, niż środki, którymi dysponują banki, które prowadzą swoją akcję kredytową z pieniędzy pochodzących z depozytów ludności, co jest najtańszym sposobem pozyskiwania kapitału. Koszty pozyskania pieniądza na rynkach finansowych są bardzo różne i wahają się w szerokich granicach 5-30 %, a zależą przede wszystkim od kondycji finansowej firmy i stopnia zaufania, jakim się cieszy. Dane dotyczące kosztu pozyskania pieniądza na rynkach finansowych są danymi ściśle chronionymi przez firmy, stąd są one trudne do uzyskania. Wyższy koszt pozyskania kapitału jest jedną z dwóch głównych przyczyn wyższej ceny pożyczek udzialanych przez firmy pożyczkowe od ceny kredytów bankowych. Firmy pożyczkowe udzielają pożyczek stosując łagodniejsze, niż banki, kryteria oceny zdolności kredytowej pożyczkobiorcy. Dzięki temu mogą wprawdzie stanowić konkurencyjne dla banków źródło finansowania dla mniej pewnych klientów, ale z tej samej przyczyny ponoszą zdecydowanie większe ryzyko, niż instytucje bankowe. Jak podaje Biuro Informacji Kradytowej S. A. w cytowanym już Raporcie z czerwca 2013 r., opracowanym przez dr. Andrzeja Topińskiego, zastosowane przez banki zaostrzone kryteria udzialania kredytów przyniosły im realne korzyści. Nowa polityka kredytowa, polegająca na ograniczeniu udzielania niskokwotowych pożyczek gotówkowych oraz na zwiększeniu sprzedaży kredytów ratalnych, dała bankom wymierne korzyści. Pomimo zmniejszenia ilości kredytów gotówkowych w skali roku z ok w roku 2009 do ok w latach 2012/2013 czyli o ok. 50%, nie tylko zwiększyły wartość sprzedaży o 8,6% w stosunku do lat poprzednich, lecz także zmniejszyły szkodowość. W portfelu kredytów gotówkowych szkodowość spadła z 9,5% straconych rachunków w najgorszym z tego punktu widzenia dla banków roku 2008 do 3,3% w roku W przytaczanym Raporcie stawiana jest uprawniona innymi badaniami (gł. raporty KPF) teza, iż kredyty gotówkowe, z których zrezygnowały banki, zostały przejęte przez firmy pożyczkowe, w których w tym samym okresie łączna liczba obsługiwanych kredytobiorców wzrosła o 41%, a ilość udzielanych miesięcznie kredytów wzrosła o 388 % czyli prawie 5 krotnie (obliczenia własne na podstawie Raportu BIK za publikacją KPF z 2013 r.). Najnowszy Raport KPF autorstwa dr. P. Białowolskiego, opracowany na podstawie ankiety przeprowadzonej przez KPF, mówi, iż szkodowość w firmach pożyczkowych wynosi ok. 20%. Jest to miara ryzyka ponoszonego przez firmy pożyczkowe w toku ich działalności i jednocześnie druga z głównych przyczyn ponoszenia przez nie

14 zdecydowanie większych kosztów funkcjonowania, niż banki, a co za tym idzie stosowania wyższych cen udzielanych pożyczek. Różnica w ponoszonym ryzyku pomiędzy bankami i firmami pożyczkowymi wynosi ok. 17 % na niekorzyść firm pożyczkowych. Firmy pożyczkowe przejęły więc niszę klientów, których nie mogą finansować banki z uwagi na konieczność bezpiecznego inwestowania pieniędzy swoich depozytariuszy. Firmy pożyczkowe, w przeciwieństwie do banków, ryzykują jedynie własne środki bądź środki pozyskane na rynkach finansowych, jednak wszyscy ich klienci, korzystając z ich usług, muszą pokrywać w kosztach pożyczek straty wynikające z korzystania z tego źródła finansowania przez ok. 20 % klientów nierzetelnych, niespłacających swoich zobowiązań. Tym bardziej, że o ile banki mogą rekompensować straty wynikające ze złych kredytów gotówkowych wielkimi inwestycjami w finansowanie działalności gospodarczej, o tyle dla większości firm pożyczkowych ich działalność kredytowa jest jedynym źródłem dochodów. Akrualna oferta firm pożyczkowych Firmy działające na polskim rynku pożyczek pozabankowych oferują zróżnicowaną ofertę, specjalizujac się w danych grupach produktów. Najogólniej ujmując, produkty firm oferujących pożyczki pozabankowe można podzielić na trzy zasadnicze i różne grupy: 1. pożyczki chwilówkowe: 1.1 udzielane na okres od 7 do 60 dni, głównie przez Internet 1.2 nie przekraczające de facto kwoty zł 1.3 często nieoprocentowane 1.4 spłata jednorazowa lub w bardzo wysokich ratach 1.5 krótki okres spłaty kwoty pożyczki wraz z prowizją od 1 do 4 rat w okresie maximum 60 dni 1.6 spłata pełnej kwoty prowizji następuje w krótkim czasie 1.7 pożyczana kwota w krótkim czasie wraca do pożyczkodawcy (max. do 60 dni) - szybki zwrot kapitału; niskie faktyczne koszty udzielenia pożyczki; 2. pożyczki średnioterminowe: 2.1 udzielane na okres od 4 do 12 miesięcy, w znaczącej mierze przez Internet 2.2 nie przekraczające kwoty zł 2.3 najczęściej oprocentowane 2.4 raty stosunkowo niskie; niska wartość raty związana jest głównie z niewysoką kwotą pożyczki 2.5 o średnio długim okresie spłaty do 12 miesięcy; raty (w zależności od wysokości pożyczki i czasu trwania umowy) naliczane są w systemie tygodniowym lub miesięcznym 2.6 wydłużony okres spłaty prowizji 2.7 wydłużony okres zwrotu kapitału do 12 miesięcy; stosunkowo niskie koszty udzielenia pożyczki; 3. pożyczki długoterminowe:

15 3.1 udzielane na okres miesięcy poprzez bezpośredni kontakt z doradcą 3.2 maksymalna kwota pożyczki dla osoby fizycznej = zł, a dla podmiotu gospodarczego zł 3.3 zawsze oprocentowane 3.4 raty najniższe spośród wszystkich produktów w stosunku do pożyczonej kwoty, naliczane w systemie miesięcznym 3.5 raty stosunkowo niskie w relacji z pożyczoną kwotą niska wartość raty związana jest z długim okresem kredytowania 3.6 rozłożona na bardzo długi czas spłata prowizji 3.7 najdłuższy spośród wymienionych produktów okres zwrotu kapitału do 48 miesięcy; wysokie koszty związane z udzieleniem i obsługą pożyczki. (Klasyfikacja własna na podstawie analizy ofert 12 firm pożyczkowych, przedstawiona w Stanowisku PROFI CREDIT POLAND do projektu założeń ustawy o zmianie ustawy o nadzorze finansowym, ustawy Prawo bankowe i niektórych innych ustaw z 9 stycznia 2014, potwierdzona w Raporcie dr. P Białowolskiego). Rynek firm pożyczkowych nadal pozostaje rynkiem słabo rozpoznanym, ponieważ z jednej strony był dotychczas przedmiotem niewielu badań statystycznych i analiz naukowych, z drugiej zaś strony brak jest rejestru i organu na bieżąco zbierającego informacje na temat tego rynku. Dlatego też, na potrzeby analiz związanych z projektem ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo bankowe i niektórych innych ustaw, stowarzyszenie Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych przeprowadziło wśród firm pożyczkowych ankietę, której celem było określenie wielkości i struktury rynku pożyczek pozabankowych udzielanych ze środków własnych. Wyniki tej ankiety zostały opracowane przez dr. Białowolskiego i zamieszczone w jego Raporcie z kwietnia 2014 r. Zgodnie z dostarczonymi danymi, struktura wartości portfela firm pożyczkowych kształtuje się tak, jak w tabeli poniżej: Tabela 1. Struktura wartości portfela firm pożyczkowych (procentowo względem wartości całego zadłużenia gospodarstw domowych szacowanego na 3,5 mld PLN) Do 3 m-cy włącznie Powyżej 3 m- cy do 6 m-cy Powyżej Powyżej Powyżej Powyżej Powyżej Do 500 PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN

16 Powyżej 6 m- cy do roku Powyżej 1 roku do 2 lat Powyżej 2 lat do 3 lat Powyżej 3 lat do 4 lat Powyżej 4 lat Źródło: Badanie firm sektora pożyczkowego przeprowadzone w kwietniu i maju 2014 r. przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Warto tu podkreślić, że szacowany przez GUS poziom kredytów gotówkowych na koniec 2014 r. ma wynieść ok. 190 mld zł, a wartość kredytów konsumpcyjnych podawana przez NBP wyniosła na koniec maja 2014 r. 133,5 mld zł. W tym kontekście wartość kredytów gotówkowych, udzielanych przez firmy pożyczkowe, stanowi obecnie 2,55% kredytów gotówkowych. Na rynku produktów oferowanych przez firmy pożyczkowe można, jak wynika z tabeli, wyróżnić różne tendencje wzrostu i popularności, co odzwierciedla zarówno zapotrzebowanie społeczne, jak i siłę akcji reklamowych poszczególnych pożyczkodawców. W chwili obecnej największym powodzeniem (17,45% wartości potrfela) cieszą się pożyczki niskokwotowe (do 1000 zł), udzielane na krótkie okresy czasu, de facto do dwóch miesięcy (istnieje bardzo niewielka ilość firm pożyczających takie kwoty na okresy dłuższe). Istnieje także duże zapotrzebowanie na pożyczki zł, udzielane na okres 3 6 miesięcy (12,2 % wartości portfela) oraz na pożyczki zł, udzielanych na okres od 0,5 do 2 lat (12,5% portfela). Z tabeli wynika, że coraz większą część rynku stanowią pożyczki na dłuższe okresy i na wyższe kwoty, przekraczające 2000 zł. Najczęściej są to pożyczki zaciągane na potrzeby spłaty już istniejących zobowiązań, często w sytuacji niespodziewanej zmiany miejsca pracy, utraty części dochodów lub w obliczu spodziewanych lub nie większych wydatków. Są to więc pożyczki obarczone zwiększonym ryzykiem. Z tabeli wynika także, że firmy pożyczkowe zdecydowanie mniej chętnie udzielają pożyczek na kwoty wyższe, niż 5000 zł. Wartość portfela pożyczek zł to 9,8 %, a powyżej zł wartość ta spada do zaledwie 5,7% całkowitej wartości portfela. Świadczy to o niechęci do ponoszenia nadmiernego ryzyka przez firmy pożyczkowe. Należy tu wyraźnie podkreślić, iż w największej z firm pożyczkowych, udzielających pożyczek na okresy dłuższe, niż 2 lata, ilość klientów korzystających z jej usług to osób, co przekłada się na ok gospodarstw domowych, a więc po ekstrapolacji osób korzystających z tej formy ratowania budżetu domowego.

17 W większości (ok. 82%) pożyczki te są spłacane w okresach zapadalności rat. 12% klientów po spłacie pierwszej pożyczki po okresie roku dwóch lat powraca po nową pożyczkę. Zważywszy, że na rynku funkcjonują łącznie co najmniej 3 firmy oferujące tego rodzaju produkty, można szacować, iż z tego rodzaju dofinansowania budżetów gospodarstw domowych korzysta ok. 1 milion Polaków. NIEWYSTARCZAJĄCE REGULACJE PRAWNE 1. Brak definicji przedsiębiorcy pożyczkowego i działalności pożyczkowej W obecnym ustawodawstwie nie istnieje prawne pojęcie przedsiębiorcy pożyczkowego ani działalności pożyczkowej. Pojęcie pożyczek ze środków własnych pojawia się wprawdzie w ustawie Prawo bankowe w art. 4 pkt 7 ppkt b, ale jedynie w odniesieniu do działalności instytucji finansowych, co nie jest adekwatne do działalności przedsiębiorców pożyczkowych udzielających pożyczek ze środków własnych, jak wykazano w kolejnym rozdziale Niewystarczające regulacje prawne ustawa Prawo bankowe. Brak tych definicji utrudnia wszelkie dalsze regulacje działalności polegającej na udzielaniu pożyczek ze środków własnych w zakresie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy o kredycie konsumenckim, ustawy Prawo bankowe, ustawy Kodeks cywilny oraz wszelkich innych ustaw, które obecnie lub w przyszłości będą musiały ulec zmianie w celu uregulowania działalności przedsiębiorców pożyczkowych udzielających pożyczek ze środków własnych. Regulacje te są niezbędne, ponieważ: Rynek pożyczek udzielanych ze środków własnych jest rynkiem stosunkowo dynamicznie rozwijającym się. Na terenie całego kraju powstają różnorodne podmioty udzielające tego rodzaju kredytów konsumenckich. W aktualnym stanie prawnym, każdy przedsiębiorca działający na podstawie Kodeksu cywilnego i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej może prowadzić działalność polegającą na udzialaniu pożyczek ze środków własnych Wśród nich zdarzają się pożyczkodawcy nietransparentni, prowadzący działalność gospodarczą w formie działalności jednoosobowej, o nieznanych kapitałach, niejasnych zasadach udzielania kredytów i ewentualnej windykacji należności, niestosujący się do ustawowych wymogów odnośnie umów o kredyt konsumencki. W wyniku takiego prowadzenia działalności gospodarczej często dochodzi do rażących nadużyć, do nadmiernego obciążenia konsumenta szybko narastającymi kosztami windykacji i kosztami oprocentowania karnego, które w krótkim czasie znacząco, a nierzadko nawet kilkusetkrotnie, przekraczają wysokość pożyczonej przez konsumenta kwoty środków pieniężnych. Pożyczkodawcy ci nakłaniają konsumentów do zaciągania zobowiązań, których potem konsumenci nie są w stanie spłacić. Narażają ich na wysokie koszty pozyskania środków pieniężnych poprzez stosowanie niedozwolonych prowizji i innych opłat. Oferują pożyczki pomimo, iż nawet pobieżna analiza zdolności kredytowej konsumenta wskazuje, iż nie będzie mógł on spłacić zaciągniętego zobowiązania w przewidzianym

18 umową terminie. Jest to dla nich dogodne, gdyż umowy oferowanych przez owe firmy pożyczek często zawierają niedozwolone klauzule dotyczące wysokości oprocentowania za opóźnienie w spłacie, dzięki czemu kwota należności w krótkim czasie wzrasta wielokrotnie. Działają w ten sposób na szkodę konsumentów poprzez wykorzystywanie niewiedzy prawnej najsłabiej wykształconej grupy konsumentów, najuboższej i jednoczenie najbardziej narażonej na manipulację. Niejednokrotnie wiąże się to także z agresywnymi metodami windykacji należności spłacanych z opóźnieniem. Opisane powyżej niedozwolone prawem działania niektórych pożyczkodawców są możliwe, ponieważ ich działalność praktycznie nie podlega kontroli żadnej instytucji nadzorującej. Działalność nieuczciwych pożyczkodawców nie tylko działa na szkodę ich klientów, ale także podważa zaufanie do całego rynku pożyczek pozabankowych ze środków własnych, na którym działają w większości firmy rzetelne, stosujące się do wymogów obowiązującego prawa, oferujące przejrzyste produkty, przeprowadzające weryfikację swoich klientów pod kątem ich zdolności kredytowej i stosujące dozwolone prawem metody windykacji. Z powyższych rozważań wynika, iż zachodzi pilna konieczność uregulowania rynku pożyczek udzielanych ze środków własnych pożyczkodawcy. W celu umożliwienia właściwego uregulowania działalności przedsiębiorców działających na tym polu należy więc przede wszystkim precyzyjnie sformułować definicję przedsiębiorcy pożyczkowego, działalności pożyczkowej oraz pożyczek ze środków własnych. Ważne jest zwłaszcza zdefiniowanie terminu działalność pożyczkowa, ponieważ niesie on za sobą liczne konsekwencje dla kolejnych rozwiązań prawnych tego zagadnienia. Należy także właściwie zdefiniować tzw. środki własne przedsiębiorcy pożyczkowego oraz nadać uprawnienia przedsiębiorców pożyczkowych do udzielania kredytów konsumenckich Powyższe pozwoli następnie określić warunki prowadzenia działalności pożyczkowej. Proponuje się wprowadzenie terminu środków własnych przedsiębiorcy pożyczkowego w rozumieniu środków pieniężnych, które nie mogą pochodzić z depozytów od ludności, zgodnie z art. 5 ust 1 pkt 1 ustawy Prawo bankowe, zgodnie z którym przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem określonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów należy do czynności bankowych. Zgodnie z duchem ustawy czynności bankowe są zastrzeżone wyłącznie dla banków. Proponuje się także, aby za działalność pożyczkową uznawana była taka działalność polegająca na udzielaniu pożyczek ze środków własnych, z której przedsiębiorca otrzymuje co najmniej 50% przychodów w stosunku rocznym. Wymóg taki pozwoli na znaczące ograniczenie ilości nierzetelnych podmiotów udzielających pożyczek ze środków własnych, ponieważ przedsiębiorcy, którzy osiągną przychody z działalności pożyczkowej wyższe, niż 50%, będą podlegali kontroli Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. Przedsiębiorca taki będzie musiał m. in. spełnić ustawowe warunki odnośnie formy prawnej prowadzonej działalności oraz wykazać pochodzenie kapitałów, a także

19 spełnić ustawowe warunki odnośnie członków zarządu przedsiębiorstwa. Proponowane regulacje ustawowe: Działalność pożyczkową proponuje się zdefiniować w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U r. Nr 126 poz. 715 ze zm.) jako działalność polegającą na udzielaniu pożyczek ze środków własnych przedsiębiorcy pożyczkowego, przy czym przez środki własne rozumie się środki niepochodzące z wkładów ludności, ponieważ gromadzenie środków pieniężnych w postaci depozytów ludności jest czynnością zastrzeżoną wyłącznie dla banków i instytucji kredytowych w rozumieniu ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U r. poz ze zm.). Proponuje się także zastrzec, iż działalność gospodarcza przedsiębiorcy może być uznana za działalność pożyczkową jedynie wówczas, gdy przedsiębiorca otrzymuje z niej co najmniej 50% przychodów w stosunku rocznym. Definicję działalności pożyczkowej proponuje się zapisać w art. 5 ustawy o kredycie konsumenckim, ponieważ jest ona ściśle powiązana z pojęciem kredytodawcy, określonym w art. 5 pkt 2 oraz z wykonywaniem obowiązków kredytodawcy, określonych w rozdziale 2 w/w ustawy. Definicję przedsiębiorcy pożyczkowego także proponuje się zapisać w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U r. Nr 126 poz. 715 ze zm.) w art. 5 jako logiczną kontynuację zawartych w tym artykule definicji kredytodawcy, konsumenta, pośrednika kredytowego. Definicję przedsiębiorcy pożyczkowego proponuje się oprzeć o zapisy art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.) z uszczegółowieniem, iż w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim przedsiębiorcą pożyczkowym jest przedsiębiorca prowadzący działalność pożyczkową. NIEWYSTARCZAJĄCE REGULACJE USTAWY O KREDYCIE KONSUMENCKIM: Brak zdefiniowania przedsiębiorców pożyczkowych uprawnionych do udzielania kredytów konsumenckich W obecnym ustawodawstwie nie ma określonych warunków, po spełnieniu których można udzielać kredytów konsumpcyjnych. W wyniku tego braku przedsiębiorcy udzielający pożyczek ze środków własnych traktowani są jak wszystkie inne podmioty gospodarcze działające na podstawie ustawy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i ustawy Kodeks cywilny. Nie jest to słuszne z uwagi na szczególny przedmiot działalności przedsiębiorców pożyczkowych, którzy, działając na rynku finansowym, w chwili obecnej udzielają pożyczek konsumenckich na niejasnych zasadach finansowych, co często prowadzi do nieprawidłowości i działa na szkodę konsumenta. W chwili obecnej, w świetle obowiązującego prawa, ich działalność jest kontrolowana jedynie pod kątem umów

20 zbiorowych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Praktyka wskazuje, iż działalność pożyczkową mogą obecnie prowadzić nawet nierzetelni przedsiębiorcy, niestosujący się do obowiązujących norm prawnych odnośnie kosztów kredytu konsumenckiego, jego oprocentowania, oprocentowania za opóźnienie w spłacie, zasad windykacji należności. Proponowane przez nich umowy często nie są kwalifikowane do umów zbiorowych, a co za tym idzie nie kontroluje ich nawet UOKiK. W ten sposób działalności przedsiębiorców pożyczkowych nie kontroluje żadna instytucja i konsumentowi, w przypadku powstania sporu, pozostaje jedynie długa droga postępowania sądowego. Należy podkreślić, iż brak definicji przedsiębiorcy pożyczkowego nie tylko utrudnia uregulowanie działalności tych przedsiębiorców poprzez ustalenie warunków wykonywania ich działalności tak pod kątem formy prawnej, jak i określenia ograniczeń dotyczących ceny oferowanych produktów finansowych, ale także uniemożliwia ich współpracę z bankami w zakresie przekazywania informacji oraz uniemożliwia nadzór Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego nad tym segmentem rynku finansowego. Zdefiniowanie przedsiębiorcy pożyczkowego i działalności pożyczkowej wraz z wprowadzeniem ustawowego uprawnienia przedsiębiorców pożyczkowych do udzielania kredytów konsumenckich pozwoliłoby w konsekwencji na rozwiązanie wielu palących kwestii dotyczących rynku pożyczek pozabankowych. W przypadku wprowadzenia powyższych definicji i uprawnień do systemu prawnego możliwe i skuteczne stałoby się precyzyjne określenie warunków prowadzenia działalności przez przedsiębiorców pożyczkowych oraz jednoznaczne uregulowanie kosztów kredytu konsumenckiego udzialanego ze środków własnych przedsiębiorcy w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, oraz uregulowanie wymiany informacji pomiędzy bankami i przedsiębiorcami pożyczkowymi w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Proponowane regulacje ustawowe: Uprawnienie przedsiębiorców pożyczkowych do udzialania kredytów konsumenckich proponuje się zapisać w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U r. Nr 126 poz. 715 ze zm.) w rozdz. 1 Przepisy ogólne w art. 1 i art 2 jako logiczną kontynuację zawartych w tym artykule warunków ogólnych udzialania kredytów konsumenckich. Proponuje się uzupełnienie zapisu art. 1 ustawy, traktującego o jej istocie, o zapis mówiący, iż ustawa określa, obok zasad i trybu zawierania umów o kredyt konsumencki, obowiązków kredytodawcy i pośrednika kredytowego i skutków ich uchybień, także warunki wykonywania działalności przez przedsiębiorców pożyczkowych. Projekt ustawy zakłada, iż działaność pożyczkową będą mogły prowadzić wyłacznie podmioty działajace w formie spółki kapitałowej. Stworzenie wymogu prowadzenia działalności w formie spółki kapitałowej umożliwiłoby, poprzez konieczność rejestracji, kontrolę wstępną działalności pożyczkodawców przez KRS.

21 Brak określenia dopuszczalnego kosztu kredytu Obecnie obowiązujące przepisy prawne nie określają w sposób precyzyjny maksymalnego kosztu kredytu konsumenckiego. Skutkuje to nadużywaniem słabszej pozycji konsumenta przez niektórych przedsiębiorców pożyczkowych i narzucaniem przez nich konsumentom nadmiernych kosztów pożyczek poprzez wprowadzanie nieuzasadnienie wysokich marż, prowizji, kosztów przygotowawczych, konsultacji, sporządzenia dokumentacji i innych. Konsument, zwłaszcza ten, który znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji finansowej, a jego zdolność kredytowa jest akceptowalna jedynie dla najdroższych pożyczkodawców, gotów jest na podjęcie decyzji o zaciągnięciu zobowiązania nawet za nadmiernie wygórowaną cenę, byle mógł zaspokoić bieżącą potrzebę pozyskania dodatkowych środków finansowych. W ten sposób bardzo często podejmuje decyzję o zaciągnięciu pożyczki niemożliwej do spłacenia w zadeklarowanym w umowie terminie i naraża się tym samym na opóźnienia w spłacie, skutkujące szybkim narastaniem zadłużenia. Efektem jest zazwyczaj egzekucja komornicza lub zaciągnięcie kolejnej pożyczki na spłatę poprzedniej. Zadłużenie konsumenta wzrasta więc w sposób znaczący, a nieuczciwy pożyczkodawca odnosi nadmiernie wysokie, nieuzasadnione kosztami działalności i tzw. godziwym zyskiem korzyści. Dlatego też zasadne jest wprowadzenie ustawowego ograniczenia kosztów kredytu. W rozwiązaniach prawnych tego zagadnienia należy jednak zwrócić uwagę, aby ograniczenia kosztów kredytu konsumenckiego nie spowodowały w efekcie likwidacji określonego rodzaju oferty kredytowej. Nieprzemyślane ograniczenie kosztów kredytu może być bowiem przyczyną wycofania z rynku pożyczek zarówno produktów krótko, jak i długoterminowych. Podczas rozważań na temat kosztu kredytu należy brać pod uwagę przede wszystkim koszty stałe udzielania pożyczek przez przedsiębiorców pożyczkowych, jak koszt rozpatrzenia wniosku kredytowego, sporządzenia dokumentacji, wydawania zaświadczeń, wymiany informacji oraz okres czasu, na jaki udzielany jest kredyt konsumencki. Szczególnie istotny jest okres czasu, na jaki udzielany jest kredyt konsumencki oraz kwota tego kredytu. Koszty przygotowawcze, a zwłaszcza powtarzające się koszty oceny ryzyka kredytowego oraz koszty prowadzenia rachunku w przypadku pożyczek długoterminowych na stosunkowo wysokie kwoty są bowiem znacznie wyższe, niż w przypadku kredytów na niskie kwoty i na krótkie okresy czasu. Również koszty upomnień i monitów są wyższe w przypadku kredytów na wyższe kwoty i na dłuższe okresy czasu. Trzeba też wziąć pod uwagę zdecydowanie wyższą cenę pieniądza w przypadku pożyczek długoterminowych z uwagi na dłuższy czas zaangażowania środków finansowych w jeden kredyt, niż w przypadku pożyczek krótkoterminowych, w których pieniądz jest zaangażowany w jedną pożyczkę przez okres od dwóch tygodni do maksimum 6 miesięcy i po tym okresie wraca do przedsiębiorcy do ponownego obrotu. W przypadku pożyczek udzielanych na okres ponad dwóch lat pieniądz wraca do obrotu znacznie później i jest