Informacja o sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w III kwartale 2014 roku

Transkrypt

1 Informacja o sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w III kwartale 2014 roku URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO DEPARTAMENT BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ i SPÓŁDZIELCZYCH KAS OSZCZĘDNOŚCIOWO - KREDYTOWYCH Warszawa, grudzień 2014 r.

2 Spis treści Rozdział 1 Najważniejsze uwagi i spostrzeżenia... 3 Rozdział 2 Charakterystyka sektora skok... 5 Rozdział 3 Adekwatność kapitałowa... 7 Rozdział 4 Sytuacja płynnościowa kas... 9 Rozdział 5 Wyniki sektora skok Przychody Koszty Wynik Finansowy Rozdział 6 Działalność kredytowa i inwestycyjna Działalność kredytowa sektora Pozostałe aktywa kas Źródła finansowania działalności kas Struktura depozytów Rozdział 7 Jakość portfela kredytowego Sprzedaż wierzytelności Rozdział 8 Wybrane dane charakteryzujące sytuację w sektorze skok Rozdział 9 Spis tabel i wykresów Spis tabel Spis wykresów Strona 2 z 37

3 Rozdział 1 Najważniejsze uwagi i spostrzeżenia Raport zawiera informacje o sytuacji w sektorze skok 1 według stanu na 30 września 2014 r., a także prezentuje wyniki kas za rok 2013 zweryfikowane przez biegłych rewidentów. Prezentowane dane zawierają również informacje sprawozdawcze dotyczące SKOK Wołomin, której działalność została zawieszona w grudniu br. Uwzględnienie w danych sektora kas sprawozdawczości SKOK Wołomin, powoduje istotnie zniekształcenie obrazu sytuacji tego sektora (kasa wykazywała na datę analizy wysoki zysk oraz dodatnie fundusze własne). Na koniec września 2014 r. SKOK Wołomin zgromadziła 18,4% aktywów i 17,7% depozytów sektora skok. Jednocześnie zidentyfikowane zostało ryzyko zniekształcenia obrazu sytuacji kas zarówno na koniec 2013 r., jak i kolejne okresy 2014 r., z uwagi na stwierdzone przez Komisję Nadzoru Finansowego nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych sześciu innych kas. Komisja na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo kredytowych zleciła biegłym rewidentom przeprowadzenie w tych kasach ponownego badania sprawozdań finansowych za 2013 r. Prezentowane dane natomiast nie zawierają danych kas, które zakończyły działalność w III kwartale br. tj. SKOK Wspólnota i SKOK Jana z Kęt. Na koniec czerwca udział tych kas w aktywach sektora wynosił odpowiednio 2,7% i 0,3%. Uwidocznione w niniejszej informacji zmiany w sektorze są głównie efektem zakończenia działalności przez dwie ww. kasy w III kwartale br. Fundusze własne sektora na koniec września 2014 r. - obliczone zgodnie z ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz dalej: ustawa o skok) - na koniec września 2014 r. wynosiły 336,7 mln zł i w stosunku do grudnia 2013 r. 2 ich wartość wzrosła o 568,3 mln zł. 3 Uwzględniając wyniki inspekcji ich wartość obniżyłaby się do poziomu ( ) 252 mln zł. Współczynnik wypłacalności sektora skok wyniósł 2,07%. Uwzględniając wyniki inspekcji współczynnik wypłacalności obniżyłby się do poziomu (-) 1,55%. Sytuacja w zakresie płynności w III kwartale 2014 r. była dobra. Naruszenia norm w zakresie poziomu obowiązkowej rezerwy płynnej wystąpiły w pojedynczych przypadkach. Kasy podejmowały działania w celu doprowadzenia ich działalności do zgodności z wymogami ustawy w tym zakresie. Za III kwartał 2014 r. kasy łącznie wykazały stratę w wysokości 12,7 mln zł. Na wyniki finansowe kas negatywny wpływ miała głównie pogarszająca się jakość portfela kredytowego i związana z tym konieczność tworzenia odpisów aktualizujących, równoważących zidentyfikowane ryzyko, co bezpośrednio wpłynęło na wzrost kosztów operacyjnych kas. Na wyniki sektora w III kwartale 2014 r. wpływ miała poprawiająca się rentowność działania 1 Bez danych sprawozdawczych Kasy Krajowej. 2 Dane sprawozdawcze kas za rok 2013 po wprowadzonych dotychczas korektach wynikających m.in. z badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów różnią się istotnie od danych wstępnych przekazanych przez kasy w styczniu 2014 r. 3 nie uwzględnia danych 2 kas, które zakończyły działalność w III kwartale 2014 r. Strona 3 z 37

4 niektórych kas będąca skutkiem procesów restrukturyzacyjnych oraz zakończenie działalności dwóch kas, w tym kasy generującej największe straty. Nadal istotny wpływ na wyniki sektora w tym okresie miały jednorazowe transakcje związane z wydzieleniem ze struktur kas zorganizowanych części przedsiębiorstwa (dodatkowe przychody w tym zakresie wynosiły 33,6 mln zł). W okresie 9 miesięcy 2014 r. wartość: aktywów spadła o mln zł, tj. o 5,97%, depozytów obniżyła się o mln zł, tj. o 8,72%, portfela kredytowego netto obniżyła się o 188 mln zł tj. o 1,80%, portfela kredytowego brutto wzrosła o 84 mln zł, tj. o 0,64%, portfela kredytów przeterminowanych wzrosła o mln zł tj. o 30,8%, portfela kredytów zagrożonych (przeterminowanych powyżej 3 miesięcy) wzrosła o 448,8 mln zł tj. o 14,7%, funduszy własnych wzrosła o 568,3 mln zł. Wielkość działalności depozytowej oraz aktywów sektora jest nadal nieadekwatna do poziomu funduszy własnych. Struktura organizacyjna sektora nie uległa istotnej zmianie. Odnotowano spadek zatrudnienia oraz liczby placówek, co wynika głównie ze sprzedaży wyodrębnionych części przedsiębiorstw oraz z rozpoczętych procesów restrukturyzacyjnych niektórych kas. Strona 4 z 37

5 Rozdział 2 Charakterystyka sektora skok Na koniec III kwartału 2014 r. działalność prowadziły 53 kasy, ich liczba w stosunku do końca roku ubiegłego obniżyła się o 2, które zakończyły działalność operacyjną w III kwartale br. Obniżyła się też liczba placówek kas o 238 punktów sprzedażowych, tj. o 11,8%, a liczba członków kas spadła o 158,6 tys., tj. o 5,98%. depozytów w kasach obniżyła się o mln zł, tj. o 8,7%. W III kwartale 2014 r. zaobserwowano istotny wzrost liczby zadeklarowanych udziałów członkowskich o ponad 58,01% do 63 mln szt. Wzrosła także o 68% średnia liczba udziałów przypadających na jednego członka kasy (do 25). wpłaconego funduszu udziałowego wzrosła o 32,4%, tj. o 66 mln zł. Wiąże się to głównie z realizowaną przez część kas strategią pozyskiwania dodatkowego kapitału od obecnych członków, a także z dokapitalizowaniem kilku kas przez Kasę Krajową (objęcie i opłacenie udziałów na kwotę 32 mln zł). Średnia liczba zatrudnionych pracowników w przeliczeniu na placówki w sektorze wynosi 2,75. Wiele placówek kas działa w formie punktów obsługi klienta zatrudniających od 2 do 4 osób. Dodatkowo, część kas prowadzi swoją działalność poprzez placówki franczyzowe lub pośredników na zasadach outsourcingu. Tabela 1 Główne wielkości charakteryzujące sektor skok Wyszczególnienie wrzesień 2013 grudzień 2013 marzec 2014 czerwiec 2014 wrzesień 2014 Zmiana w okresie dziewięciu miesięcy zmiana % w okresie 9 miesięcy Liczba członków ,98% Liczba oddziałów i filii ,83% Liczba zadeklarowanych udziałów ,01% Liczba zadeklarowanych udziałów przypadająca na jednego członka 15, ,06% Wpłacony fundusz udziałowy (tys. zł) ,40% Fundusz zasobowy ,97% Liczba zatrudnionych ,31% Liczba członków na pracownika ,36% Fundusze własne według ustawy o skok (tys. zł) ,35% Depozyty (tys. zł) ,72% Kredyty i pożyczki brutto (tys. zł) ,64% Odpis aktualizujący utworzony (tys. zł) ,74% Kredyty i pożyczki netto (tys. zł) ,80% Aktywa (tys. zł) ,97% W sektorze dominują kasy małe, w których suma aktywów nie przekracza 100 mln zł (30 kas), posiadają one jednak tylko 6,6% aktywów całego sektora. Natomiast wartość aktywów czterech największych kas przekraczała 500 mln zł, aktywa trzech z nich przekraczały 1 mld zł. Cztery największe kasy posiadały łącznie ponad 70% aktywów sektora tj mln zł, co świadczy o jego znacznej koncentracji. Analogiczną sytuację można zauważyć analizując liczby członków poszczególnych kas. Pięć kas posiadających powyżej Strona 5 z 37

6 100 tys. członków posiada ponad 61,5% ogólnej liczby członków całego sektora. Nie wszystkie największe kasy pod względem wielkości aktywów posiadają jednocześnie największą liczbę członków. W niektórych kasach obserwuje się podwyższone ryzyko koncentracji związane z działalnością depozytową oraz kredytową, co wynika z małej liczby aktywnych członków oraz dużej średniej wartości depozytu lub kredytu. Wykres 1 Ilość kas w poszczególnych grupach z zastosowaniem kryterium - wielkość aktywów (dane na koniec września 2014 r.) Wykres 2 Udziały poszczególnych grup kas w aktywach sektora SKOK (dane na koniec września 2014 r.) ,3% 4,3% 5,1% 3,9% <50 mln ,3% 14,2% mln mln mln mln 0 <50 mln mln mln mln >500 mln mln >500 mln Wykres 3 Udziały poszczególnych grup członków kas w ogólnej liczbie członków SKOK (dane na koniec września 2014 r.) Wykres 4 Ilość kas w poszczególnych grupach SKOK z zastosowaniem kryterium liczby członków (dane na koniec września 2013 r. 61,5% 2,6% 8,2% 6,0% 9,4% 12,3% <10 tys tys tys tys tys. >100 tys <10 tys tys tys tys tys. 5 >100 tys. Strona 6 z 37

7 Rozdział 3 Adekwatność kapitałowa Zgodnie z art. 24 ustawy skok, do funduszy własnych kas zaliczane były: 1) fundusz udziałowy, 2) fundusz zasobowy, 3) fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych, 4) za zgodą KNF, środki otrzymane na zasadach zobowiązań podporządkowanych: a. z Kasy Krajowej z tytułu kredytów stabilizacyjnych, b. z BFG z tytułu pomocy, c. z innych źródeł, 5) niezrealizowane zyski na instrumentach dłużnych zaklasyfikowanych, zgodnie z odrębnymi przepisami, jako dostępne do sprzedaży, 6) niezrealizowane zyski na instrumentach kapitałowych zaklasyfikowanych, zgodnie z odrębnymi przepisami, jako dostępne do sprzedaży, 7) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, dodatkowa kwota odpowiedzialności członków, w części określonej przez Komisję Nadzoru Finansowego. Fundusze własne pomniejszane są o: 1) stratę z lat ubiegłych, 2) stratę w trakcie zatwierdzania, 3) stratę bieżącego okresu, 4) niezrealizowane straty na instrumentach dłużnych, 5) niezrealizowane straty na instrumentach kapitałowych, 6) kwotę brakujących odpisów aktualizujących 7) niektóre inwestycje kapitałowe kasy w inne instytucje finansowe. Do funduszy własnych nie jest zaliczany zysk bieżący kasy oraz zysk w trakcie zatwierdzania, co powoduje rozbieżności w wartości funduszy własnych wg kalkulacji bilansowej i ostrożnościowej. Sytuację sektora skok w zakresie adekwatności kapitałowej nadal uznać należy za trudną, pomimo, iż na koniec września 2014 r. wartość funduszy własnych kas w stosunku do końca 2013 r. wzrosła o 568,3 mln zł, co jest związane głównie z zakończeniem działalności przez dwie kasy, w tym kasy o największym niedoborze kapitałowym. Uwzględniając wyniki inspekcji UKNF - wartość funduszy własnych nadal byłaby ujemna. Dane powyższe nie uwzględniają w pełni ustaleń przeprowadzonych w kasach inspekcji, w świetle których wyniki niektórych kas powinny zostać istotnie skorygowane, co będzie miało również wpływ na poziom ich kapitałów. W roku ubiegłym oraz bieżącym, do końca III kwartału przeprowadzono inspekcje w trzynastu kasach. wyników finansowych w tych kasach zgodnie z ustaleniami UKNF powinna być skorygowana o 588 mln zł. Korekty wynikające z ustaleń przeprowadzonych dotychczas kontroli UKNF w kasach nie we wszystkich przypadkach znalazły odzwierciedlenie w sprawozdawczości na koniec września 2014 r. Kwestie te podlegają odrębnym postępowaniom wyjaśniającym. Strona 7 z 37

8 Według metodologii obliczania wymogu kapitałowego ustalonej rozporządzeniem Ministra Finansów, wymóg kapitałowy kas zgodnie ze sprawozdawczością na koniec września 2014 r. wyniósł 811 mln zł, a niedobór kapitału wynosił 475 mln zł. Tabela 2 Adekwatność kapitałowa kas Wyszczególnienie (tys. zł) Zmiana do tys. zł % suma bilansowa ,97% fundusze własne wg ustawy o skok ,35% Wymóg kapitałowy obliczony zgodnie z rozporządzeniem MF niedobór funduszy własnych w stosunku do nowego wymogu kapitałowego fundusze własne wg ustawy o skok (po uwzględnieniu wyników inspekcji) niedobór funduszy własnych w stosunku do nowego wymogu kapitałowego ,75% ,90% ,48% ,40% Współczynnik wypłacalności na koniec września 2014 r. w sektorze skok ukształtował się na poziomie 2,07% przy normie ustawowej wynoszącej 5%. Grupa 23 kas wykazuje w sprawozdawczości współczynnik wypłacalności na poziomie powyżej 5%, natomiast 30 kas poniżej wymogu ustawy, przy czym 10 kas ujemny. Tabela 3 Współczynnik wypłacalności sektora kas Wyszczególnienie współczynnik wypłacalności sektora kas 1,00% -1,33% -1,56% -0,42% 2,07% współczynnik wypłacalności sektora (po korektach inspekcyjnych) -1,00% -5,08% -5,84% -4,70% -1,55% Tabela 4 Liczba kas pod względem poziomu współczynnika wypłacalności oraz udziały tych kas w aktywach Poziom Liczba kas Udział w aktywach sektora kas współczynnika wypłacalności poniżej 0% % 22% 16% 12% 8% 0%-5% % 35% 40% 16% 17% powyżej 5% % 43% 44% 72% 75% Wykres 5 Podział kas z uwagi na poziom wykazywanego współczynnika wypłacalności wg stanu na r Wykres 6 Udziały w aktywach kas z uwzględnieniem poziomu współczynnika wypłacalności na r. 17,3% 8,3% 20 74,5% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% Strona 8 z 37

9 Wykres 7 Podział kas z uwagi na poziom wykazywanego współczynnika wypłacalności wg stanu na r. z uwzględnieniem korekt inspekcji. Wykres 8 Udziały w aktywach kas z uwzględnieniem poziomu współczynnika wypłacalności na r. z uwzględnieniem korekt inspekcji ,4% 26,2% 18 49,4% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% Rozdział 4 Sytuacja płynnościowa kas Bieżąca sytuacja kas w zakresie płynności była zadowalająca. Na podstawie art. 38 ustawy o skok, kasy zobowiązane są do utrzymywania 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego w postaci rezerwy płynnej zgromadzonej w formie gotówki, środków ulokowanych w Kasie Krajowej lub zainwestowanych w jednostki uczestnictwa rynku pieniężnego. Według stanu na koniec września 2014 r. kasy utrzymywały aktywa płynne na poziomie 3,8 mld zł i środki te stanowiły 21,8% ich łącznej wartości aktywów. W III kwartale br. zaobserwowano dalszy spadek środków płynnych, który związany był ze zmniejszeniem wartości depozytów zgromadzonych w kasach w stosunku do końca 2013 roku. Wykres 9 Udział aktywów płynnych w aktywach ogółem - wrzesień 2014 r. 21,8% 78,2% Aktywa płynne Pozostałe aktywa Kasy lokowały środki płynne głównie w Kasie Krajowej, na bieżących rachunkach bankowych oraz w jednostkach uczestnictwa rynku pieniężnego. Niewielką część środków gromadziły w formie lokat w bankach oraz obligacjach Skarbu Państwa. Źródłem finansowania działalności kas są depozyty ich członków. Kasy mają prawną możliwość uzyskania wsparcia finansowego z Kasy Krajowej w formie kredytów płynnościowych, jednak w trzech kwartałach 2014 r. nie korzystały z tej formy zasilania. Ze względu na strukturę finansowania, kasy utrzymywały dużą nadwyżkę środków płynnych. Strona 9 z 37

10 Tabela 5 Środki płynne w kasach w tys. zł Rodzaj Gotówka Środki na rachunkach bankowych Obligacje Skarbu Państwa Papiery gwarantowane przez Skarb Państwa Lokaty w Kasie Krajowej Lokaty w bankach Jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego SUMA Wykres 10 Struktura środków płynnych kas - stan na koniec września 2014 r. 13,7% 16,2% 3,4% 10,3% 2,7% 0,1% Gotówka Środki na rachunkach bankowych Obligacje Skarbu Państwa Papiery wartościowe gwarantowane przez Skarb Państwa Lokaty w Kasie Krajowej Lokaty w bankach Jednostki uczestnictwa rynku pieniężnego 53,5% W kasach występuje istotna różnica pomiędzy kwotą pozyskanych depozytów, a wartością portfela udzielonych pożyczek i kredytów. Tabela 6 Relacja kredytów do depozytów ogółem w tys. zł. Wyszczególnienie Kredyty netto ogółem Depozyty ogółem Środki niewykorzystane na działalność kredytową Finansowania działalności kredytowej z depozytów ,55% 59,54% 59,22% 61,66% 64,05% Wykres 11 Rozwój portfela kredytów i depozytów w tys. zł. Wykres 12 Relacja kredytów do depozytów ogółem Kredyty netto ogółem Depozyty ogółem 65,00% 64,00% 63,00% 62,00% 61,00% 60,00% 59,00% 58,00% 57,00% 56,00% 64,05% 61,66% 60,55% 59,54% 59,22% Strona 10 z 37

11 Rozdział 5 Wyniki sektora skok Tabela 7 Wybrane pozycje rachunku zysków i strat SKOK (w tys. zł) Lp. Wyszczególnienie Przychody z całokształtu działalności Przychody z działalności podstawowej z tytułu odsetek z tytułu prowizji i opłat Inne Pozostałe przychody operacyjne zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych dotacje przychody z tytułu aktualizacji aktywów trwałych inne przychody operacyjne Przychody finansowe odsetki aktualizacja wartości inwestycji zysk ze zbycia inwestycji Inne Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności Koszty działalności operacyjnej z tytułu odsetek z tytułu opłat i prowizji amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty rodzajowe Inne Pozostałe koszty operacyjne strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych odpisy z tytułu aktualizacji wartości kredytów, pożyczek i innych inne koszty operacyjne Koszty finansowe odsetki strata ze zbycia inwestycji aktualizacja wartości inwestycji Inne Wynik z działalności podstawowej, w tym Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu opłat i prowizji Wynik z działalności operacyjnej, w tym Różnica z aktualizacji wartości kredytów i pożyczek Wynik z działalności gospodarczej Wynik finansowy brutto Podatek dochodowy Wynik finansowy netto Strona 11 z 37

12 Przychody W III kwartale 2014 r. przychody kas pochodziły głównie z działalności podstawowej. Podkreślić jednak należy, iż przychody z tytułu odsetek uległy obniżeniu o ponad 182,3 mln zł tj. o 12,4% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. W omawianym okresie wystąpiły także pojedyncze transakcje o charakterze jednorazowym niezwiązane z działalnością podstawową polegające na wydzieleniu zorganizowanych części przedsiębiorstwa. W wyniku tych transakcji przychody kas były wyższe o 33,6 mln zł. Koszty W okresie objętym analizą nieznacznej zmianie uległa struktura kosztów. Nadal przeważały koszty działalności operacyjnej, których udział w strukturze kosztów spadł o 4,65 p.p. z 56,54% na koniec września 2013 r. do 51,89% na koniec września 2014 r. Wynikało to głównie z procesu dostosowywania stóp procentowych przyjmowanych przez kasy depozytów do poziomów sektora finansowego. Znaczący udział pozostałych kosztów operacyjnych związany był z pogarszającą się jakością portfela kredytowego i wynikającą z tego konsekwencją związaną z obowiązkiem tworzenia odpisów aktualizujących przeterminowane należności. Wykres 13 Struktura przychodów z działalności SKOK Wykres 14 Struktura kosztów z działalności SKOK 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 5,54% 6,54% 8,36% 6,15% 7,28% 24,97% 30,31% 16,23% 19,13% 20,29% 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 8,46% 12,05% 9,33% 7,06% 8,18% 35,00% 38,16% 37,84% 37,72% 39,92% 60,00% 60,00% 50,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 69,49% 63,15% 75,41% 74,72% 72,43% 40,00% 30,00% 20,00% 56,54% 49,78% 52,83% 55,22% 51,89% 10,00% 10,00% 0,00% ,00% Przychody z operacji finansowych Pozostałe przychody operacyjne Przychody z działalności podstawowej Koszty operacji finansowych Pozostałe koszty operacyjne Koszty działalności operacyjnej Istotny wpływ na poziom kosztów z działalności podstawowej miały koszty usług obcych, których udział w strukturze wzrósł do 35,06%. Jednocześnie zauważyć można nieznaczny wzrost udziału kosztów wynagrodzeń z 12,6% we wrześniu 2013 r do 13,9% na koniec września 2014 r. Zmiany w strukturze kosztów wynagrodzeń i kosztów usług obcych bezpośrednio związane były ze zmianą modelu biznesowego niektórych kas polegającą na outsourcingu części działalności do spółek celowych. W strukturze kosztów największe znaczenie nadal mają koszty obsługi depozytów, których udział systematycznie spada ze względu na obniżenie oprocentowania depozytów przyjmowanych przez kasy. Strona 12 z 37

13 Wykres 15 Struktura kosztów działalności operacyjnej kas 100% 90% 80% 7,74% 8,53% 6,11% 7,77% 7,74% 2,68% 2,75% 2,80% 2,88% 2,86% 12,61% 12,87% 13,17% 13,53% 13,98% 70% 60% 28,38% 30,35% 31,77% 34,10% 35,06% 50% 40% 30% 20% 44,92% 41,83% 41,29% 37,88% 36,52% 10% 0% z tytułu odsetek z tytułu prowizji, opłat Amortyzacja Zużycie materiałów i energii Usługi obce Podatki i opłaty Wynagrodzenia Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Pozostałe koszty rodzajowe Inne W III kwartale 2014 r. zaobserwowano stabilizację marży odsetkowej oraz spadek rozpiętości odsetkowej. Tabela 8 Marża i rozpiętość odsetkowa Wyszczególnienie marża odsetkowa 4 9,68% 6,47% 7,88% 8,05% 8,05% 8,28% 8,69% 8,68% rozpiętość odsetkowa 5 11,16% 8,59% 9,89% 9,88% 9,64% 9,56% 9,70% 9,44% Wynik Finansowy Na koniec III kwartału 2014 r. w sektorze skok odnotowano stratę netto w wysokości 12,7 mln zł. W trzech kwartałach br. duży wpływ na wyniki kas miały: pogarszająca się jakość portfela pożyczkowego, spadek kosztu pozyskania depozytów, zrealizowane przez kilka kas jednorazowe transakcje z tytułu wydzielenia zorganizowanych części przedsiębiorstwa oraz poprawiająca się rentowność niektórych kas. Wyniki kas zostały istotnie obciążone odpisami aktualizującymi na skutek pogarszającej się jakości portfela kredytowego. W porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego wartość utworzonych odpisów w III kwartale 2014 r. była wyższa o 55 mln zł. Na koniec III kwartału 2014 r. 36 kas wykazało zysk netto ze swojej działalności (w porównaniu do końca III kwartału 2013 r. nastąpił wzrost o 5 kas). Udział aktywów kas wykazujących zysk w aktywach sektora wynosił 85,1% (wzrost do analogicznego okresu roku ubiegłego o 14,6 p.p.). Jednocześnie zysk netto tych kas wykazany na koniec III kwartału 2014 r. (87,4 mln zł) w stosunku do III kwartału roku ubiegłego obniżył się o 83,7 mln zł, tj. o 4 Marża odsetkowa obliczona jako: annualizowany wynik z odsetek / średnie saldo kredytów brutto *100 5 Rozpiętość odsetkowa obliczona jako: ((annualizowane odsetki otrzymane/średnie saldo kredytów brutto) (annualizowane odsetki zapłacone /średnie saldo depozytów))*100. Strona 13 z 37

14 48,9%. Istotnej poprawie uległy wyniki kas wykazujących na koniec III kwartału 2013 r. straty. Udział aktywów kas wykazujących stratę na koniec III kwartału 2014 r. w aktywach sektora wynosił 14,8% (spadek o 22,2 p.p.). Jednocześnie strata netto tych kas wykazana na koniec III kwartału 2014 r. (100,1 mln zł) w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego uległa zmniejszeniu o 76,7 mln zł, tj. o 43,3% (bez uwzględnienia niewypłacalnych kas, które zakończyły działalność). Tabela 9 Liczba skok wg uzyskanego wyniku finansowego netto Wyszczególnienie Liczba SKOK ogółem liczba kas wykazujących zysk bieżący udział w aktywach sektora 70,5% 87,5% 83,9% 84,4% 85,1% - łączna wartość zysku netto (w tys. zł) liczba kas wykazujących stratę bieżącą udział w aktywach sektora 29,5% 12,5% 16,1% 16,4% 14,8% - łączna wartość strat netto (w tys. zł) Wykres 16 Udział kas wykazujących zysk i stratę w aktywach sektora skok Wykres 17 Liczba SKOK wg uzyskanego wyniku finansowego netto 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 70,50% 87,50% 83,90% 84,40% 85,10% kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę Z danych sprawozdawczych kas wynika, że kasy wykazujące zysk netto zmniejszyły nieznacznie udział w portfelu kredytowym sektora z 86% na koniec 2013 r. do 85% na koniec III kwartału 2014 r. W przypadku depozytów udział pozostał na niezmienionym poziomie. Tabela 10 udzielonych kredytów i depozytów w tys. zł Wyszczególnienie Kredyty w sektorze skok Kredyty kas wykazujących zysk netto Kredyty kas wykazujących stratę netto Udział kredytów kas wykazujących zysk netto w kredytach sektora skok (w %) 71% 86% 83% 84% 85% Udział kredytów kas wykazujących stratę netto w kredytach sektora skok (w %) 29% 14% 17% 16% 15% Depozyty w sektorze skok Depozyty kas wykazujących zysk netto Depozyty kas wykazujących stratę netto Udział depozytów kas wykazujących zysk netto w depozytach sektora skok (w %) Udział depozytów kas wykazujących stratę netto w depozytach sektora skok (w %) 67% 84% 80% 81% 84% 33% 16% 20% 19% 16% Strona 14 z 37

15 Wykres 18 Udział portfeli kredytowych kas wykazujących zysk i stratę w kredytach sektora skok Wykres 19 Udział w depozytach kas wykazujących zysk i stratę w depozytach sektora skok 100% 80% 100% 80% 60% 60% 40% 20% 29% 14% 17% 16% 15% 40% 20% 33% 16% 20% 19% 16% 0% % kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę Tabela 11 Wybrane miary efektywności sektora skok Lp. Wyszczególnienie/Wskaźnik Wynik finansowy netto (w tys. zł) Wynik finansowy netto/średnie aktywa (ROA) -0,09% -0,69% -0,17% 0,13% -0,07% 2 Wynik finansowy netto/średnie fundusze podstawowe (ROE) 6-5,08% Koszty/dochody (C/I) 7 80,91% 81,57% 76,37% 75,28% 74,36% Koszty działania kas (koszty działalności operacyjnej)/wynik z działalności podstawowej (wynik 411,02% 418,38% 253,90% 257,37% 243,69% ze sprzedaży) 3 Koszty działania kas (koszty działalności operacyjnej)/wynik z tytułu odsetek 200,00% 189,14% 147,71% 139,98% 134,73% Koszty działania kas (koszty działalności operacyjnej)/wynik pozaodsetkowy 403,14% 397,87% 351,21% 356,79% 354,19% 4 Aktywa na zatrudnionego (w tys. zł) Wykres 20 Poziom ROA w sektorze SKOK Wykres 21 Wskaźnik koszty/dochody (C/I) w sektorze SKOK 0,20% 85,00% 80,90% 81,57% 0,00% -0,20% -0,09% 0,13% -0,17% ,00% 75,00% 76,37% 75,28% 74,36% -0,40% -0,51% 70,00% -0,60% -0,80% -0,69% 65,00% 60,00% W przypadku gdy fundusze własne są ujemne wskaźnik ROE nie jest obliczany. 7 Bez kosztów i przychodów związanych z aktualizacją portfela kredytowego Strona 15 z 37

16 Wykres 22 Poziom ROE w sektorze Wykres 23 Aktywa na zatrudnionego w sektorze SKOK (w tys. zł) 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% -12,00% 0,00% 0,00% 0,00% ,78% -10,23% Strona 16 z 37

17 Rozdział 6 Działalność kredytowa i inwestycyjna Działalność kredytowa sektora Portfel kredytów i pożyczek netto sektora skok na koniec III kwartału 2014 r., zgodnie ze sprawozdawczością kas, przekraczał wartość mln zł i w stosunku do końca 2013 r. obniżył się o 188 mln zł. Portfel kredytowy netto stanowił ok. 59% 8 wartości aktywów kas. Udział kredytów netto w aktywach kas nieznacznie wzrósł w stosunku do końca ubiegłego roku. Jednocześnie obserwowany jest spadek wartości aktywów płynnych oraz wzrost aktywów trwałych, o rentowności niższej niż portfel kredytowy. Sytuacja ta wynika w szczególności z: dokonanego przez niektóre kasy wydzielenia zorganizowanych część przedsiębiorstw z ich struktur w wyniku czego kasy te objęły udziały i akcje nowopowstałych podmiotów (w I półroczu br.), pogarszającej się jakości kredytów, co wiąże się z koniecznością dodatkowej aktualizacji ich wartości poprzez tworzenie odpisów aktualizujących. W portfelu kredytowym dominują należności z terminem zapadalności powyżej 12 miesięcy, Ich udział w portfelu należności wyniósł na koniec września 2014 r. 74% wartości tego portfela. Tabela 12 pożyczek udzielonych członkom przez SKOK ogółem (w tys. zł). Wyszczególnienie Pożyczki i kredyty ogółem Pożyczki do 12 miesięcy w tym chwilówki Pożyczki i kredyty powyżej 12 miesięcy % udział pożyczek i kredytów powyżej 12 miesięcy w kredytach ogółem 71% 73% 73% 74% 74% % udział pożyczek i kredytów w aktywach kas 57% 56% 56% 58% 59% Wykres 24 Struktura portfela kredytowego wg terminu zapadalności (w tys. zł) Pożyczki i kredyty ogółem Pożyczki do 12 miesięcy w tym chwilówki Pożyczki i kredyty powyżej 12 miesięcy 8 Światowa Rada Związków Kredytowych, której członkiem są kasy, rekomenduje utrzymywanie 70% 80% aktywów w portfelu kredytowym. 9 pożyczek i kredytów netto po uwzględnieniu odpisów aktualizujących. Strona 17 z 37

18 Biorąc pod uwagę strukturę portfela kredytowego według terminów pierwotnych (okresów na jaki została zawarta umowa) w kasach dominują kredyty udzielane na okres od 5 do 10 lat, które stanowią 56,7% całego portfela, a wartość kredytów udzielonych na okres powyżej 5 lat stanowiła na koniec września 2014 r. 61,7% wartości portfela kas. Podkreślić przy tym należy, iż struktura ta uległa istotnej zmianie po 2012 r., ponieważ do października 2012 r. kasy mogły udzielać kredyty i pożyczki wyłącznie na okres do 5 lat. Tabela 13 Struktura portfela wg terminów pierwotnych (tys. zł) Wykres 25 Struktura portfela wg terminów pierwotnych (wrzesień 2014 r.) tys. zł. Wyszczególnienie do 1 m pow. 1 m. do 3 m pow. 3 m. do 6 m pow. 6 m. do 1 roku od 1 roku do 2 lat od 2 lat do 3 lat od 3 lat do 5 lat od 5 lat do 10 lat powyżej 10 lat Razem do 1 m. pow. 1 m. do 3 m. pow. 3 m. do 6 m. pow. 6 m. do 1 roku od 1 roku do 2 lat od 2 lat do 3 lat od 3 lat do 5 lat od 5 lat do 10 lat powyżej 10 lat Wykres 26 Struktura portfela kredytowego wg terminów pierwotnych (wrzesień 2014 r.) 0,61% 0,12% 0,02% 5,01% 6,16% 2,83% 2,36% 26,19% do 1 m. pow. 1 m. do 3 m. pow. 3 m. do 6 m. pow. 6 m. do 1 roku 56,70% od 1 roku do 2 lat od 2 lat do 3 lat od 3 lat do 5 lat od 5 lat do 10 lat powyżej 10 lat W strukturze podmiotowej portfela kredytowego kas na koniec III kwartału 2014 r. dominowały należności od osób fizycznych - ponad 98% wartości portfela. Tylko niecały 1% stanowiły kredyty dla przedsiębiorców indywidualnych, a udziały kredytów dla rolników indywidualnych oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw stanowiły łącznie 0,4% wartości portfela. Struktura podmiotowa portfela wynika głównie z ograniczeń ustawy o skok z 1995 r. Strona 18 z 37

19 co do grup klientów, którzy mogli zostać członkami kas, a w konsekwencji mogli korzystać z ich usług 10. Tabela 14 Struktura portfela kredytowego (ujęcie podmiotowe) w tys. zł Wyszczególnienie kredytów netto % udział kredytów netto % udział kredytów netto % udział MSP ,14% ,1% ,1% Przedsiębiorcy indywidualni ,02% ,9% ,8% Osoby prywatne ,26% ,5% ,6% Rolnicy indywidualni ,55% ,5% ,3% Instytucje niekomercyjne działające na rzecz ,02% ,0% ,2% gospodarstw domowych Suma ,00% ,0% ,0% Z analizy struktury przedmiotowej portfela kredytowego wynika, że największą jego wartość tj. 63,6%, stanowią kredyty konsumpcyjne, w tym gotówkowe, 33,6% stanowią kredyty na nieruchomości 12, 2% to kredyty w rachunku bieżącym, a 0,9% to kredyty operacyjne i inwestycyjne. Tabela 15 Struktura portfela kredytowego (ujęcie przedmiotowe) w tys. zł Wyszczególnienie % udział % udział % udział kredytów kredytów kredytów Inwestycyjne ,1% ,1% ,3% Operacyjne ,8% ,7% ,6% Konsumpcyjne ,3% ,5% ,6% W rachunku bieżącym ,4% ,3% ,9% Na nieruchomości ,3% ,4% ,6% Suma ,0% ,0% ,0% 10 Do 27 października 2012 r. (data wejścia w życie ustawy o skok z 2009 r.) członkami kas mogły być wyłącznie osoby fizyczne. 11 Różnice pomiędzy poszczególnymi raportami w zakresie salda udzielonych kredytów wynikają z błędnie sporządzonej sprawozdawczości przez kasy. 12 Zgodnie z instrukcją uzupełniającą do tabel sprawozdawczych, do kredytów na nieruchomości zaliczamy: a) Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe b) Kredyty na nieruchomości komercyjne - są to kredyty i pożyczki na zakup lub budowę powierzchni biurowej. c) Kredyty na nieruchomości pozostałe kredyty i pożyczki na nabycie, budowę, przebudowę, rozbudowę lub nadbudowę budynku, budowli, lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość lub nabycie spółdzielczego prawa do lokalu o przeznaczeniu gospodarczym, publicznym, bądź użytkowym oraz na nabycie gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu pod budowę budynku lub budowli o przeznaczeniu gospodarczym, publicznym lub użytkowym. 13 Różnice pomiędzy poszczególnymi raportami w zakresie salda udzielonych kredytów wynikają z błędnie sporządzonej sprawozdawczości przez kasy. Strona 19 z 37

20 Wykres 27 Udziały poszczególnych rodzajów kredytów w portfelu kredytowym (wrzesień 2014 r.) 0,3% 0,6% 33,6% 63,6% 1,9% Inwestycyjne netto Operacyjne netto Konsumpcyjne netto W rachunku bieżącym netto Na nieruchomości netto W portfelu kredytowym kas dominują kredyty o wartości od 10 do 50 tys. zł, które stanowią 44,6% całego portfela. Na uwagę zasługuje jednak duży udział portfela kredytów i pożyczek o kwocie przekraczającej 1 mln zł, które stanowią 15,4% wartości całego portfela. Natomiast kredyty powyżej 100 tys. zł stanowią 30% całego portfela kredytowego, Kredyty wysokokwotowe podwyższają ryzyko koncentracji portfeli należności kas. Zaobserwowano także stały począwszy od II połowy 2013 r. spadek liczby rachunków kredytowych. Tabela 16 Struktura portfela kredytowego Ilość Grudzień 2013 Marzec 2014 Czerwiec 2014 Wrzesień 2014 (tys.) W tym restrukturyzacje Ilość (tys.) W tym restrukturyzacje Ilość (tys.) W tym restrukturyzacje Ilość (tys.) W tym restrukturyzacje Razem do 2 tys. zł od 2 do 5 tys. zł od 5 do 10 tys. zł od 10 do 30 tys. zł od 30 do 50 tys. zł od 50 do 100 tys. zł od 100 do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł pow. 1 mln zł Wykres 28 Struktura portfela kredytowego wg ilości (wrzesień 2014 r.) Wykres 29 Struktura portfela kredytowego wg kwoty (wrzesień 2014 r.) 3,3% 0,4% 0,1% 0,1% 0,9% 3,5% 7,0% 8,3% 20,7% 15,4% 27,0% 9,8% 26,4% 21,9% 13,9% 18,3% 4,8% 18,2% do 2 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł pow. 1 mln zł. od 2 tys. do 5 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł. do 2 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł pow. 1 mln zł. od 2 tys. do 5 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł. Strona 20 z 37

21 Wykres 30 Udział kredytów i pożyczek restrukturyzowanych w portfelu (wrzesień 2014 r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2,7% 3,4% 3,5% 6,3% 7,5% 7,4% 12,5% do 2 tys. zł od 2 tys. do 5 od 5 tys. do od 10 tys. do od 30 tys. do od 50 tys. do od 100 tys. do tys. zł 10 tys. zł 30 tys. zł 50 tys. zł 100 tys. zł 500 tys. zł 46,2% 3,6% od 500 tys. zł pow. 1 mln zł. do 1 mln zł. restrukturyzacje pozostałe Należności restrukturyzowane w kasach stanowią blisko 12,5% wartości całego portfela. Jednocześnie kredyty restrukturyzowane o wartości powyżej 1 mln zł stanowią 57% portfela restrukturyzowanego. Tabela 17 Struktura portfela restrukturyzowanego (wrzesień 2014 r.) Ilość (tys. zł) Udział Restrukturyzacje ,0% do 2 tys. zł ,2% od 2 do 5 tys. zł ,9% od 5 do 10 tys. zł ,0% od 10 do 30 tys. zł ,2% od 30 do 50 tys. zł ,8% od 50 do 100 tys. zł ,3% od 100 do 500 tys. zł ,8% od 500 zł do 1 mln zł ,8% pow. 1 mln zł ,0% Wykres 31 Struktura portfela restrukturyzowanego w tys. zł. (wrzesień 2014 r.) do 2 tys. zł od 2 tys. do 5 tys. zł udzielone pożyczki od 5 tys. do 10 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł. w tym restrukturyzowane pow. 1 mln zł. Pozostałe aktywa kas Łączna wartość pozostałych aktywów (zdefiniowanych dla potrzeb niniejszej analizy jako suma środków zgromadzonych w kasie, bankach oraz portfel instrumentów dłużnych i kapitałowych) wynosiła na koniec września 2014 r mln zł i była o mln zł niższa w stosunku do końca 2013 roku. Pamiętać jednak należy, iż począwszy od marca 2014 r. kasy zobowiązane są do utrzymywania rezerwy obowiązkowej w NBP w wysokości ok. 3,5% zgromadzonych depozytów po uwzględnieniu ulg przewidzianych ustawą. Środki te są utrzymywane na rachunku rezerwy obowiązkowej w Kasie Krajowej, która utrzymuje wartość rezerwy obowiązkowej wszystkich kas na rachunku w NBP. Strona 21 z 37

22 Tabela 18 Struktura pozostałych aktywów kas w tys. zł Wyszczególnienie netto Długoterminowe aktywa finansowe Wrzesień 2013 Grudzień 2013 Wrzesień 2014 netto netto % udział długoterminowych aktywów % udział długoterminowych aktywów % udział długoterminowych aktywów a) udziały i akcje ,2% ,8% ,6% b) dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe ,1% ,7% ,3% c) lokaty w Kasie Krajowej ,7% ,5% ,1% % udział % udział % udział Krótkoterminowe aktywa finansowe krótkoterminowycterminowycterminowych krótko- krótko aktywów aktywów aktywów a) udziały i akcje ,7% ,3% ,3% b) dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe ,2% ,3% ,5% c) inne krótkoterminowe aktywa finansowe ,7% ,2% ,8% d) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne ,0% ,2% ,3% - środki pieniężne w kasie i na rachunkach ,3% ,5% ,1% - inne środki pieniężne ,4% ,9% ,5% - inne aktywa pieniężne ,3% ,8% ,7% e) lokaty w Kasie Krajowej ,4% ,0% ,0% W strukturze portfela aktywów finansowych (krótko- i długoterminowych) na koniec września 2014 r. dominowały lokaty w Kasie Krajowej, ich wartość wynosiła mln zł, co stanowiło 13,1% aktywów kas. Istotną pozycję stanowiły również dłużne papiery wartościowe, stanowiące 19,3% finansowych aktywów długoterminowych. Łączna wartość dłużnych papierów wartościowych w długo i krótkoterminowych aktywach finansowych wynosiła 469 mln zł, co stanowiło 2,7% wartości aktywów kas ogółem. W portfelu tym największy udział stanowiły skrypty dłużne nabyte przez kasy w zamian za sprzedane przeterminowane wierzytelności. skryptów na koniec września 2014 roku została wykazana w kwocie 362 mln zł (po uwzględnieniu odpisów aktualizujących). Zgodnie z art. 37 ustawy o skok, kasy zobowiązane są do inwestowania swoich środków pieniężnych z najwyższą starannością. Ustawa dopuszcza następujące formy inwestycji: 1) obligacje i inne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski; 2) lokaty, wkłady lub udziały w Kasie Krajowej; 3) lokaty w bankach; 4) jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego, o których mowa w art. 178 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546, z późn. zm.14); 5) inne kategorie lokat i inwestycji, za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego. Pomimo wskazanych powyżej ograniczeń udziały i akcje kas w innych przedsiębiorstwach o różnej formie prawnej zgodnie ze sprawozdawczością na dzień 30 września 2014 r. stanowiły 44,6% finansowych aktywów długoterminowych i 7,3% aktywów Strona 22 z 37

23 krótkoterminowych. Ogółem wartość udziałów i akcji stanowiła 7,3% wartości aktywów kas. Posiadane przez niektóre kasy pakiety akcji i udziałów pochodzą głównie z transakcji wniesienia aportem do utworzonych spółek celowych majątku kas, a także zorganizowanych części przedsiębiorstw. Tabela 19 Udział poszczególnych składników aktywów finansowych w aktywach ogółem tys. zł. ( r.) Wykres 32 Udział poszczególnych składników aktywów finansowych w aktywach ogółem ( r.) Składniki aktywów finansowych % udział w aktywach ogółem udziały i akcje ,28% dłużne papiery wartościowe i inne ,67% papiery wartościowe lokaty w Kasie Krajowej ,06% środki pieniężne i inne aktywa pieniężne ,37% inne aktywa finansowe ,27% Aktywa ogółem ,00% 20,00% 10,00% 0,00% 3,27% 5,37% 13,06% 2,67% 7,28% Inne aktywa finansowe Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne Lokaty w Kasie Krajowej Dłużne papiery wartościowe Udziały i akcje Źródła finansowania działalności kas Według stanu na koniec września 2014 r. głównym źródłem finansowania działalności kas były depozyty członków (przede wszystkim oszczędności osób fizycznych) w wysokości mln zł. Łącznie depozyty członków kas stanowiły 91,7% wartości aktywów. Tabela 20 Struktura źródeł finansowania działalności kas w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 33 Struktura źródeł finansowania działalności kas w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie Fundusze własne wg bilansu Zobowiązania długoterminowe, w tym depozyty członkowskie kredyty i pożyczki Zobowiązania krótkoterminowe, w tym depozyty członkowskie kredyty i pożyczki Pozostałe zobowiązania Zobowiązania krótkoterminowe Zobowiązania długoterminowe Fundusze własne W strukturze zobowiązań występują również pozostałe zobowiązania i rezerwy (4,1% aktywów), w tym kredyty zaciągnięte w Kasie Krajowej na kwotę 142,3 mln zł (0,8% aktywów) oraz fundusze własne wg bilansu stanowiące 2,4% wartości aktywów. Strona 23 z 37

24 Tabela 21 Zobowiązania finansowe w podziale na podmioty i produkty w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie Zobowiązania finansowe wg wartości bilansowej w podziale na podmioty i produkty. Oszczędności Zabezpieczenia pieniężne Kredyty i pożyczki w tym: środki z funduszu stabilizacyjnego Duże przedsiębiorstwa MSP Przedsiębiorcy indywidualni Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych Kasa Krajowa Inne Suma Struktura depozytów Z danych sprawozdawczych kas na koniec września 2014 r. wynika, że w strukturze depozytów dominowały depozyty z terminem wymagalności do 12 miesięcy włącznie, natomiast w ujęciu podmiotowym depozyty osób fizycznych stanowiły 99,5% depozytów ogółem. Tabela 22 depozytów w tys. zł Wyszczególnienie Depozyty ogółem W tym depozyty ogółem kas zobowiązanych do realizacji programów naprawczych depozyty do 12 miesięcy włącznie depozyty powyżej 12 miesięcy Inne Tabela 23 Struktura depozytów wg podmiotów (wrzesień 2014 r.) dane w tys. zł Wyszczególnienie % udział MSP ,04% Przedsiębiorcy indywidualni ,26% Osoby prywatne ,47% Rolnicy indywidualni ,15% Instytucje niekomercyjne ,08% Suma ,0% Wykres 34 Struktura depozytów w tys. zł depozyty do 12 miesięcy włącznie depozyty powyżej 12 miesięcy Wśród zgromadzonych w kasach depozytów pod względem wartości dominowały depozyty terminowe (84%), natomiast liczba rachunków terminowych była istotnie niższa niż liczba rachunków bieżących. Wynika to głównie ze specyfiki działania kas, które prowadzą dla swoich członków obowiązkowe rachunki służące do gromadzenia comiesięcznych oszczędności, tzw. indywidualne konta spółdzielcze. Każdy członek skok zobowiązany jest Strona 24 z 37

25 do posiadania takiego rachunku. Oprócz obowiązkowego rachunku, kasy oferują także rachunki osobiste oraz rachunki typu a vista, a także depozyty terminowe. średniego depozytu terminowego na koniec września 2014 r. wyniosła 23,1 tys. zł, a bieżącego 1 tys. zł. Wykres 35 Struktura depozytów w mln zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 36 Liczba rodzajów rachunków depozytowych w tys. (wrzesień 2014 r.) liczba rachunków bieżących liczba rachunków terminowych Tabela 24 Średnia wartość depozytu (wrzesień 2014 r.) w zł. Bieżące Terminowe Nowozałożone Stan depozytów na koniec okresu Wyszczególnienie Terminowy Bieżący Wszystkie kasy W tym, kasy objęte postępowaniem naprawczym Wśród depozytów terminowych dominują - pod względem ich wielkości - depozyty o wartości od 100 do 500 tys. zł, które stanowią 28,9% ogółu depozytów terminowych. Depozyty te zgromadzone są na 4,1% prowadzonych rachunków. Depozyty powyżej 100 tys. zł stanowią ponad 32,9% wartości ogółem zgromadzonych depozytów. Liczba depozytów powyżej 100 tys. zł stanowi 4,2% liczby depozytów terminowych. Depozyty w przedziale od 10 tys. zł do 30 tys. zł stanowią 24,1% ogółu depozytów terminowych i zgromadzone były na 33,7% prowadzonych rachunkach. Wykres 37 Struktura depozytów wg kwoty w mln zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 38 Struktura depozytów wg kwoty (wrzesień 2014 r.) % 90% 80% 70% 60% 50% pow. 1 mln zł od 500 tys. zł do 1 mln zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł do 2 tys zł od 2 tys. do 5 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł pow. 1 mln zł 40% 30% 20% 10% 0% od 10 tys. do 30 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 2 tys. do 5 tys. zł do 2 tys zł Strona 25 z 37

26 Wykres 39 Struktura depozytów wg ilości rachunków w tys. (wrzesień 2014 r.) Wykres 40 Struktura depozytów pod względem ilości rachunków (wrzesień 2014 r.) ,1 100% 90% 80% 70% 60% 50% pow. 1 mln zł od 500 tys. zł do 1 mln zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł do 2 tys zł od 2 tys. do 5 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł pow. 1 mln zł 40% 30% 20% 10% 0% od 10 tys. do 30 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 2 tys. do 5 tys. zł do 2 tys zł W strukturze zobowiązań - uwzględniając terminy pierwotne - dominują zobowiązania z terminem od 6 miesięcy do 1 roku, które stanowią 36,5% zobowiązań z tytułu oszczędności członków kas. Tabela 25 Zobowiązania z tytułu oszczędności wg wartości bilansowej w podziale na terminy pierwotne w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 41 Zobowiązania z tytułu oszczędności wg wartości bilansowej w podziale na terminy pierwotne w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie depozytów Udział Bieżące ,0% Z terminem: - do 1 miesiąca ,0% - powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy ,8% - powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy ,5% - powyżej 6 miesięcy do 1 roku ,5% - powyżej 1 roku ,0% Suma ,0% Bieżące - do 1 miesiąca - powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy - powyżej 6 miesięcy do 1 roku - powyżej 1 roku Wykres 42 Struktura depozytów wg terminów pierwotnych mln zł powyżej 1 roku - powyżej 6 miesięcy do 1 roku - powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy - powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy - do 1 miesiąca Bieżące Strona 26 z 37

27 Rozdział 7 Jakość portfela kredytowego Zgodnie ze sprawozdawczością kas, wartość kredytów przeterminowanych 14 na koniec września 2014 r. wynosiła 5 139mln zł, z czego mln zł stanowiły kredyty, których okres przeterminowania wynosił powyżej 12 miesięcy. Dane te nie obejmują kredytów przeterminowanych sprzedanych w latach (w zamian za skrypty dłużne), które podwyższyłyby wartość obecnie przeterminowanych kredytów o ponad 42%. W celu zabezpieczenia ryzyka kredytowego kasy utworzyły odpisy aktualizujące należności w wysokości ponad mln zł. Uwagę zwraca wzrost wartości kredytów przeterminowanych o mln zł tj. o 31% w III kwartałach br. Dla porównania w całym roku 2013 wartość portfela kredytów przeterminowanych wzrosła o 362 mln zł, tj. 10,3%. Jednocześnie, w okresie pierwszych dziewięciu miesięcy 2014 r. wartość portfela pożyczek i kredytów wzrosła o 84 mln zł, tj. 0,6%. Tabela 26 Kredyty i pożyczki ze stwierdzoną utratą wartości w tys. zł. Wyszczególnienie Wrzesień 2013 Grudzień 2013 Wrzesień 2014 Udział Udział Udział Zmiana Pożyczki i kredyty brutto ,00% ,00% ,00% Pożyczki i kredyty nieprzeterminowane ,70% ,19% ,25% Pożyczki i kredyty przeterminowane ,30% ,81% ,75% Pożyczki i kredyty przeterminowanych. pon. 3 mies. Pożyczki i kredyty przeterminowanych od 3 do 12 mies. Pożyczki i kredyty przeterminowanych pow. 12 mies ,42% ,73% ,44% ,45% ,19% ,31% ,43% ,89% ,00% odpis aktualizujący utworzony Wykres 43 Udział pożyczek i kredytów z utratą wartości w portfelu kredytowym na koniec września 2014 r. 5,3% 21,0% 12,4% 61,3% Pożyczki i kredyty nieprzeterminowane Pożyczki i kredyty przet. pon. 3 mies. Pozyczki i kredyty przet. od 3-12 miesięcy Pożyczki i kredyty przeterminowane pow. 12 mies. Kredyty i pożyczki przeterminowane na koniec września 2014 r. stanowiły 38,7% wartości portfela kredytowego. Ich udział w stosunku do końca 2013 r. wzrósł o 9 p.p.. Gdyby uwzględnić wartość netto skryptów dłużnych otrzymanych w zamian za sprzedane 14 Za kredyty przeterminowane uznano wszystkie kredyty które mają opóźnienie w płatności min. 1 dzień. Strona 27 z 37

28 wierzytelności, z którymi nadal związane jest ryzyko kredytowe, udział ten wzrósłby do 40,3% wartości portfela kredytowego. Tabela 27 Kredyty i pożyczki przeterminowane w podziale na okresy przeterminowania w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie Udział Pożyczki i kredyty przeterminowane pon. 3 mies ,09% Pożyczki i kredyty przeterminowane od 3 do ,70% mies. Pożyczki i kredyty przeterminowane pow. 12 mies ,21% Pożyczki i kredyty przeterminowane ogółem ,00% Wykres 44 Udział pożyczek i kredytów przeterminowanych w podziale na okresy (wrzesień 2014 r.) 54,2% 32,1% 13,7% Pożyczki i kredyty przet. pon. 3 mies. Pozyczki i kredyty przet. od 3-12 miesięcy Pożyczki i kredyty przeterminowane pow. 12 mies. W ujęciu strukturalnym portfela kredytowego przeterminowanego zgodnie z informacjami sprawozdawczymi znaczące pozycje zajmują pożyczki i kredyty konsumpcyjne i na nieruchomości - stanowią one odpowiednio 49,5% i 44,8% wartości portfela kredytów przeterminowanych. Tabela 28 Struktura kredytów przeterminowanych w podziale na rodzaje w tys. zł. (wrzesień 2014 r.) Udział % w Wyszczególnienie Wielkość portfelu kredytów zagrożonych Inwestycyjne ,2% Operacyjne ,7% Konsumpcyjne ,5% W rachunku bieżącym ,8% Na nieruchomości ,8% Suma kredytów przeterminowanych ,0% Wykres 45 Udział poszczególnych rodzajów kredytów przeterminowanych w portfelu (wrzesień 2014 r.) 0,2% 1,7% 44,8% inwestycyjne konsumcyjne na nieruchomości 3,8% 49,5% operacyjne w rachunku bieżącym Biorąc pod uwagę strukturę podmiotową pożyczek i kredytów przeterminowanych, największy udział (97,5%) stanowią kredyty udzielone osobom fizycznym. Tabela 29 Struktura kredytów przeterminowanych w podziale podmiotowym (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie kredytów przeterminowanych w podziale na podmioty Kredyty i pożyczki brutto 15 (tys. zł) Kredyty i pożyczki przeterminowane brutto (tys. zł.) Udział % w portfelu kredytów Udział % w portfelu kredytów przeterminowanych Małe i średnie przedsiębiorstwa ,86% 0,31% Przedsiębiorcy indywidualni ,03% 1,91% Osoby prywatne ,49% 97,53% Rolnicy indywidualni ,10% 0,24% Instytucje niekomercyjne ,00% 0,00% Pożyczki i kredyty przeterminowane ogółem ,75% 100,00% 15 Bez uwzględnienia wartości odpisu aktualizującego. Strona 28 z 37

29 Rozwój działalności depozytowej w 2013 r. stwarzał presję na wzrost działalności kredytowej, co wobec zidentyfikowanych słabości w zarządzaniu ryzykiem, w tym głównie kredytowym prowadziło do wzrostu poziomu należności przeterminowanych, pomimo dużej skali dokonywanych restrukturyzacji należności (13,5% portfela kredytowego) i w efekcie zaliczania tych ekspozycji do obsługiwanych terminowo. Konsekwencje tych działań są widoczne również w trzech pierwszych kwartałach 2014 r. kredytów przeterminowanych wzrosła o prawie 31% przy jednoczesnym minimalnym wzroście całego portfela kredytowego o 0,6%. Gwałtowny przyrost kredytów przeterminowanych ma istotny wpływ na wyniki finansowe kas oraz ich efektywność. Stale wzrastający udział należności przeterminowanych w portfelu kredytowym powoduje, że sytuacja poszczególnych kas się nie poprawia, pomimo obniżenia kosztów bieżących funkcjonowania poszczególnych podmiotów oraz przekazania pomocy z Kasy Krajowej. W założeniu kasy miały obsługiwać wyłącznie członków, których znają i którzy wywodzą się z tej samej, powiązanej więzią społeczności, a wartość jednostkowo udzielanych kredytów nie miała być wysoka. Dynamiczny rozwój niektórych kas doprowadził jednak do sytuacji, w której w skrajnych przypadkach obsługują one po kilkaset tysięcy członków z różnych środowisk, praktycznie niepołączonych więzią (zawodową, środowiskową). Niektóre kasy, szczególnie z grupy dużych kas, udzielają pożyczki i kredyty o wartościach przekraczających 500 tys. zł, co rodzi dodatkowe ryzyko dużych zaangażowań. Istotnym elementem ryzyka jest liczba członków/klientów przypadających na jednego zatrudnionego pracownika, która może powodować, że analiza ryzyka kredytowego w tej grupie kas jest sporządzana w sposób uproszczony. Inaczej sytuacja kształtuje się w małych kasach, w których zachowana została rzeczywista więź pomiędzy członkami. W tych kasach jakość portfela należności na tle całego sektora skok jest najlepsza (kredyty zagrożone nie przekraczają 1% wartości całego portfela). Sprzedaż wierzytelności Według danych sprawozdawczych na koniec III kwartału 2014 r. wartość brutto sprzedanych przez kasy portfeli kredytów i pożyczek wyniosła mln zł i nieznacznie wzrosła w stosunku do końca 2013 r. o 62,5 mln zł. Największą część sprzedanego portfela stanowiły wierzytelności przeterminowane powyżej 3 miesięcy (97%), z tego ponad połowa była przeterminowana powyżej 12 miesięcy. netto (po uwzględnieniu wartości odpisu aktualizującego na dzień sprzedaży) portfela sprzedanych wierzytelności wynosiła mln zł. Tabela 30 Struktura sprzedanych wierzytelności (wrzesień 2014 r.) sprzed. sprzedana w Wyszczególnienie wierzytelności Udział % roku 2014 ogółem (w tys.) (tys. zł) brutto sprzedanych kredytów, w tym ,00% Kredyty nieprzeterminowane ,21 0,01% 0 Kredyty przeterminowane do 3 miesięcy ,62% 0 Kredyty przeterminowane od 3 do 12 miesięcy ,87% 0 Kredyty przeterminowane powyżej 12 miesięcy ,46% netto sprzedanych kredytów Strona 29 z 37

30 W zamian za sprzedane wierzytelności kasy otrzymywały papiery dłużne lub/i środki pieniężne, jednocześnie część kas dokonała sprzedaży wierzytelności z odroczonym terminem płatności. Według danych sprawozdawczych na koniec września 2014 r. wartość bilansowa papierów dłużnych otrzymanych przez kasy w zamian za sprzedane przeterminowane wierzytelności wynosiła 362,7 mln zł i stanowiła 2,01% wartości aktywów kas ogółem. Ponadto kasy wykazały należności w wysokości 132,7 mln zł powstałe w wyniku zbycia wierzytelności z odroczonym terminem płatności i dokonały aktualizacji wartości tych należności o kwotę 79,6 mln zł. bilansowa tych należności wynosiła więc 53,1 mln zł. Podkreślenia wymaga, iż termin spłaty wyżej wymienionych należności w wielu wypadkach został odroczony na okresy od kilku do kilkunastu lat. skryptów dłużnych wykazywanych przez kasy w sprawozdaniach finansowych za rok 2013 po weryfikacji przez biegłych rewidentów została istotnie zaktualizowana. Biegli rewidenci zalecili utworzenie dodatkowych 267 mln zł odpisów aktualizujących, co stanowiło 66% pierwotnie utworzonej wartości. Na koniec września 2014 r. wartość odpisu aktualizującego skrypty dłużne wynosiła 559 mln zł i stanowiła 55% wartości bilansowej brutto tych papierów. W większości kasy do wyceny tych portfeli zatrudniały firmy zewnętrzne. Tabela 31 Skrypty dłużne w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 46 Udział skryptów dłużnych w aktywach ogółem (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie % udział do aktywów ogółem 2,0% 0,3% skryptów dłużnych ,01% nieopłaconych należności ze zbycia wierzytelności ,29% Aktywa ogółem % skrypty dłużne pozostałe aktywa 97,7% nieopłacone należności Tabela 32 Relacja skryptów dłużnych do kredytów zagrożonych w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 47 Relacja skryptów dłużnych do kredytów zagrożonych w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Procent o jaki może Wyszczególnienie wzrosnąć wartość kredytów zagrożonych skryptów dłużnych ,1% nieopłaconych należności ze zbycia ,0% wierzytelności kredytów zagrożonych skryptów dłużnych nieopłaconych należności kredytów zagrożonych Licząc od daty sprzedaży należności w zamian za skrypty dłużne do końca września 2014 r. Strona 30 z 37