Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego. w Czechach

Transkrypt

1 Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego w Czechach

2 Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2

3 Spis treści Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie... 5 Wprowadzenie... 5 Organizacja ochrony socjalnej... 6 Finansowanie... 7 Rozdział II: Opieka zdrowotna... 8 Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej?... 8 Co obejmuje ubezpieczenie?... 8 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?... 9 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby...10 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...10 Co obejmuje ubezpieczenie?...10 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...11 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...12 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?..12 Co obejmuje ubezpieczenie?...12 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.13 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...14 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...14 Co obejmuje ubezpieczenie?...14 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...16 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...17 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...17 Co obejmuje ubezpieczenie?...17 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...18 Rozdział VII: Renty rodzinne...20 Kiedy osoba ma prawo do renty rodzinnej?...20 Co obejmuje ubezpieczenie?...20 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...21 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych...22 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...22 Co obejmuje ubezpieczenie?...22 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...24 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...25 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych?...25 Co obejmuje ubezpieczenie?...26 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...26 Rozdział X: Bezrobocie...27 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...27 Co obejmuje ubezpieczenie?...27 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...28 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...29 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...29 Co obejmuje ubezpieczenie?...29 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 29 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...31 Kiedy osoba uprawniona ma prawo do opieki długoterminowej?...31 Co obejmuje ubezpieczenie?...31 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...31 Lipiec 2012 r 3

4 Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...33 Lipiec 2012 r 4

5 Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie Wprowadzenie System zabezpieczenia społecznego w Czechach obejmuje systemy ubezpieczeń emerytalno-rentowych i ubezpieczeń zdrowotnych, a także system w ramach krajowej polityki zatrudnienia oraz nieskładkowy system świadczeń społecznych. System ubezpieczeń zdrowotnych jest finansowany z kas chorych. Inne działy systemu zabezpieczenia społecznego są finansowane z budżetu państwa. Składki opłacają pracodawcy, pracownicy najemni i osoby prowadzące działalność na własny rachunek. System ubezpieczeń zdrowotnych, ubezpieczeń emerytalno-rentowych i system w ramach krajowej polityki zatrudnienia jest obowiązkowy dla wszystkich osób generujących dochody, natomiast system ubezpieczeń zdrowotnych jest obowiązkowy dla pracowników najemnych i dobrowolny dla osób prowadzących działalność na własny rachunek. Ponadto niektóre grupy uznaje się za objęte ubezpieczeniem bez obowiązku płacenia składek (studenci, kobiety korzystające z urlopu macierzyńskiego itp.), jeżeli zostaną spełnione określone warunki. Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe dla każdej osoby na stałe mieszkającej w kraju lub pracującej dla pracodawcy znajdującego się na terytorium Republiki Czeskiej. Obywatele Unii Europejskiej prowadzący działalność w Republice Czeskiej w ramach umowy o pracę lub na własny rachunek są również objęci ubezpieczeniem. W przypadku określonych kategorii osób, takich jak dzieci bez dochodów (do 26. roku życia), emerytów, beneficjantów zasiłku rodzinnego, kobiet na urlopie macierzyńskim, osób poszukujących pracy, itd., składki ubezpieczenia opłaca państwo. Ubezpieczenie na wypadek utraty pracy jest obowiązkowym systemem ubezpieczeń społecznych finansowanym ze składek opłacanych przez populację aktywną zawodowo (w tym osoby prowadzące działalność na własny rachunek) i obejmuje świadczenia uzależnione od dochodów. System państwowej pomocy społecznej jest nieskładkowym systemem finansowanym z budżetu państwa i zarządzanym przez wyznaczone organy państwowe. W ramach tego systemu państwo wspiera w szczególności rodziny z dziećmi pozostającymi na utrzymaniu w przypadku stwierdzenia sytuacji społecznej, której rodzina nie jest w stanie udźwignąć korzystając z własnych środków i umiejętności. Świadczenia pomocy społecznej finansowane z podatków obejmują, oprócz systemu świadczeń pomocy społecznej, niektóre jednorazowe świadczenia udzielane osobom niepełnosprawnym oraz system pomocy dla osób w trudnej sytuacji materialnej. Ostatni z wymienionych z systemów jest przeznaczony dla osób z niewystarczającymi dochodami. Jego głównym celem jest zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych i mieszkaniowych. Podstawowym warunkiem są niskie dochody bez możliwości ich zwiększenia poprzez własne działania (pracę, korzystanie z własności i dochodzenie roszczeń uprzywilejowanych). Lipiec 2012 r 5

6 Organizacja ochrony socjalnej Opieka zdrowotna Centralnym organem państwowego systemu opieki zdrowotnej jest ministerstwo zdrowia (Ministerstvo zdravotnictví), które, między innymi, przygotowuje ramy prawne w tym obszarze. Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe dla wszystkich osób zamieszkujących na stałe w Czechach lub zatrudnionych przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego kraju oraz dla osób objętych przepisami i umowami dwustronnymi UE. Ubezpieczenie jest świadczone przez osiem zakładów ubezpieczeń zdrowotnych, mających status niezależnych osób prawnych. Uprawnione osoby mogą wybrać dowolny zakład ubezpieczeń zdrowotnych oraz podmiot opieki zdrowotnej, który podpisał kontrakt z ich ubezpieczycielem. Obowiązujące przepisy prawne regulują kwestie dotyczące kontraktów, dostępności i jakości opieki zdrowotnej. Świadczenia pieniężne z tytułu podeszłego wieku, inwalidztwa, choroby i renty rodzinne Ministerstwo pracy i spraw społecznych (Ministerstvo práce a sociálních věcí, MOLSA) opracowuje prawodawstwo dotyczące wszystkich dziedzin zabezpieczenia społecznego (z wyjątkiem ubezpieczenia zdrowotnego). Zadania administracyjne wykonują urzędy czeskiej administracji zabezpieczenia społecznego (Česká správa sociálního zabezpečení, CSSZ), koordynowane i nadzorowane przez ministerstwo. Centralny Urząd czeskiej administracji zabezpieczenia (Ústředí České správy sociálního zabezpečení, CSSZ) sprawuje nadzór nad 76 powiatowymi administracjami zabezpieczenia społecznego (Okresní správa sociálního zabezpečení, OSSZ). Głównym zadaniem CSSZ jest pobieranie składek na podstawowy system ubezpieczeń emerytalno-rentowych, system ubezpieczeń zdrowotnych i system w ramach krajowej polityki zatrudnienia (ubezpieczenia od utraty pracy i programy w ramach polityki zatrudnienia). CSSZ odpowiada również za obliczanie oraz wypłatę świadczeń w ramach systemu ubezpieczeń emerytalno-rentowych i ubezpieczeń zdrowotnych oraz za zarządzanie danymi ubezpieczonych (z wyjątkiem systemu w ramach polityki zatrunienia). Bezrobocie Czternaście regionalnych urzędów pracy (Úřad práce) wraz z punktami kontaktowymi funkcjonuje w poszczególnych regionach i podlega urzędowi pracy Republiki Czeskiej, który jest kontrolowany przez wydział ds. rynku pracy (Sekce trhu práce) ministerstwa pracy i spraw społecznych. Urzędy te zajmują się głównie wypłatą świadczeń z tytułu bezrobocia, prowadzeniem rejestrów osób poszukujących pracy oraz promocją i tworzeniem możliwości zatrudnienia. Ponadto przygotowują i organizują programy na rzecz zatrudnienia (pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, reintegracja zawodowa itp). Rodzina Systemami państwowej pomocy społecznej, obejmującymi świadczenia rodzinne i zasiłek pogrzebowy, zarządzają regionalne urzędy pracy (Úřad práce) oraz ich punkty kontaktowe. Punkty kontaktowe i urzędy odpowiadają za wszelkie czynności związane z zarządzaniem świadczeniami z państwowej pomocy społecznej, w szczególności za przyjmowanie wniosków, rejestrowanie wnioskodawców, wprowadzanie niezbędnych Lipiec 2012 r 6

7 danych, obsługę krajowego systemu informacyjnego, rozpatrywanie wniosków o świadczenia i wydawanie decyzji urzędowych. Pomoc społeczna Regionalne urzędy pracy i ich punkty kontaktowe udzielają jednorazowych lub okresowych świadczeń, finansowanych z budżetu państwa (z podatków ogólnych). Są to obowiązkowe lub dobrowolne świadczenia na zakup specjalnych pomocy, przystosowanie mieszkania, zakup, specjalne przystosowanie i obsługę pojazdu, transport osobowy oraz na wyżywienie psa przewodnika. W ramach systemu pomocy dla osób w trudnej sytuacji materialnej udzielane są następujące świadczenia jednorazowe lub okresowe: zasiłek na utrzymanie, dodatek mieszkaniowy i bezpośrednia pomoc w wyjątkowych sytuacjach. Świadczenia te są przeznaczone dla osób o niskich dochodach lub znajdujących się w szczególnej sytuacji. Regionalne urzędy pracy i ich punkty kontaktowe zarządzają pomocą dla osób w trudnej sytuacji materialnej, finansowaną z budżetu państwa (z podatków ogólnych). Świadczenia pomocy społecznej obejmują pomoc i wsparcie dla osób w trudnej sytuacji społecznej oraz zasiłek opiekuńczy. Ostatnie z wymienionych świadczeń to zasiłek wypłacany raz w miesiącu osobom uzależnionym od opieki osób trzecich z powodu długoterminowych problemów zdrowotnych. Regionalne urzędy pracy i ich punkty kontaktowe zarządzają zasiłkiem opiekuńczym, który jest finansowany z budżetu państwa (z podatków ogólnych). Opieka długoterminowa Opieki długoterminowej nie zapewnia się w ramach jednego systemu, ale częściowo w ramach systemu opieki zdrowotnej, za który odpowiada ministerstwo zdrowia, oraz systemu świadczeń pomocy społecznej, którym zarządza ministerstwo pracy i spraw społecznych. Finansowanie System ubezpieczeń społecznych i świadczenia z tytułu bezrobocia są finansowane ze składek opłacanych przez pracowników najemnych i pracodawców. System opieki zdrowotnej jest finansowany ze składek i podatków, natomiast świadczenia rodzinne i pomoc społeczna w całości z podatków. Lipiec 2012 r 7

8 Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej? Wszystkie osoby zamieszkujące na stałe w Czechach, pracownicy najemni zatrudnieni w przedsiębiorstwach mających siedzibę w tym kraju oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek podlegające prawu czeskiemu są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym oraz uprawnieni do publicznej opieki zdrowotnej. Co obejmuje ubezpieczenie? Ubezpieczeni mogą wybrać dowolnego lekarza ogólnego, który zawarł kontrakt z ich zakładem ubezpieczeń. Co trzy miesiące można zgłosić wybór nowego lekarza ogólnego. Pacjent może wybrać dowolny podmiot opieki zdrowotnej. Za wizytę u lekarza ogólnego, specjalisty lub dentysty, jeżeli zostało przeprowadzone badanie kliniczne, wnosi się opłatę w wysokości 30 CZK (1,16 EUR), a za wizytę u lekarza dyżurnego na izbie przyjęć 90 CZK (3,49 EUR). Pobyt w szpitalu (hospitalizacja i kompleksowa opieka balneologiczna) podlega opłacie w wysokości 100 CZK (3,88 EUR) dziennie. Niektóre kategorie osób są zwolnione z opłat regulacyjnych, a w szczególności: dzieci przebywające w domach dziecka; dzieci w rodzinach zastępczych; osoby przebywające w domach dla osób niepełnosprawnych lub starszych, jeżeli ich dochód minimalny po odliczeniu opłaty (zgodnie z odpowiednimi przepisami) wynosi mniej niż 800 CZK (31 EUR); osoby objęte ochroną na podstawie wyroku sądowego; osoby uznane za znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej; osoby zobowiązane poddać się leczeniu choroby zakaźnej. Powyższe opłaty nie mają zastosowania w przypadku badań profilaktycznych, opieki świadczonej w przychodniach lekarskich na rzecz niektórych grup pacjentów (w tym kobiet w ciąży), hemodializy, badań laboratoryjnych i diagnostycznych, badań przeprowadzanych przez transfuzjologa oraz w przypadku dzieci poniżej 18. roku życia. Opłaty za opiekę ambulatoryjną obejmują udział w kosztach leków i wyrobów medycznych. Obowiązuje opłata w wysokości 30 CZK (1,16 EUR) za receptę. Z opłat tych zwolnione są osoby wymienione powyżej. Koszty usług dentystycznych są zwracane zgodnie ze specjalnym cennikiem, przy czym pacjent nie ponosi żadnych kosztów, o ile nie określono inaczej w przepisach. Lipiec 2012 r 8

9 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Pacjenci mają bezpośredni dostęp do opieki zdrowotnej, który nie jest ograniczony w ramach systemu wymagającego uzyskania skierowania do specjalisty od lekarza pierwszego kontaktu. Jedyne ograniczenie ma zastosowanie, jeżeli pacjenci chcą, aby koszty leczenia w przypadkach innych niż nagłe zostały pokryte z publicznego ubezpieczenia zdrowotnego: podmiot opieki zdrowotnej musi mieć zawarty kontrakt z zakładem ubezpieczeń zdrowotnych, w którym zarejestrowana jest dana osoba. Można wybrać dowolny szpital związany umową, po otrzymaniu skierowania od lekarza ogólnego lub specjalisty. Lipiec 2012 r 9

10 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Ubezpieczenie zdrowotne jest częścią obowiązkowego systemu ubezpieczeń społecznych dla pracowników najemnych, którzy korzystają ze świadczeń proporcjonalnych do swych dochodów. W przypadku osób prowadzących działalność na własny rachunek, tę część systemu zabezpieczeń nabywa się na zasadzie dobrowolności. Pracownicy najemni zarabiający poniżej CZK (78 EUR) miesięcznie lub pracujący mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych na miesiąc, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia. System ubezpieczenia zdrowotnego pracowników najemnych przewiduje cztery typy zasiłków: świadczenie z tytułu choroby; świadczenia z tytułu opieki nad członkiem rodziny; zasiłki ciążowe i macierzyńskie; świadczenia z tytułu macierzyństwa. Ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących działalność na własny rachunek jest dobrowolne i obejmuje świadczenia z tytułu choroby oraz świadczenie z tytułu macierzyństwa. Świadczenie z tytułu choroby jest wypłacane w przypadku niezdolności do pracy potwierdzonej przez lekarza, począwszy od dwudziestego drugiego dnia kalendarzowego choroby. Od czwartego do dwudziestego pierwszego dnia kalendarzowego wynagrodzenie zastępcze wypłaca pracodawca za każdy dzień roboczy nieobecności w pracy z powodu choroby. Żaden okres pracy ani kwalifikacji nie jest konieczny. Aby nabyć uprawnienia do świadczeń, osoby prowadzące działalność na własny rachunek, które są objęte dobrowolnym ubezpieczeniem i wybrały wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne, muszą opłacić co najmniej trzy miesiące składek na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących działalność na własny rachunek przed wystąpieniem tymczasowej niezdolności. Świadczenie z tytułu opieki nad członkiem rodziny zapewnia wsparcie finansowe pracownikom najemnym, którzy opiekują się chorym niepełnoletnim lub dorosłym członkiem rodziny. Warunkiem przyznania świadczenia jest przynależność chorego do gospodarstwa domowego (z wyjątkiem dzieci poniżej 10. roku życia), a także brak innej osoby, która mogłaby sprawować nad nim opiekę, i możliwości hospitalizacji. Co obejmuje ubezpieczenie? Wysokość przyznawanych świadczeń jest ustalana na podstawie kwoty referencyjnej (podstawa wymiaru), którą oblicza się przyjmując wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy w przeliczeniu na jeden dzień, i wynosi odpowiednio: Lipiec 2012 r 10

11 do 825 CZK (32 EUR): 90%; od 825 CZK (32 EUR) do CZK (48 EUR): 60%; od CZK (48 EUR) do CZK (96 EUR): 30%; nie bierze się pod uwagę wynagrodzenia powyżej CZK (96 EUR). Wysokość świadczeń z tytułu choroby oblicza się jako procent dziennej kwoty referencyjnej: świadczenia z tytułu opieki nad członkiem rodziny; 60% dziennej podstawy wymiaru; świadczenia z tytułu choroby; 60% dziennej podstawy wymiaru, począwszy od piętnastego dnia kalendarzowego. Zasiłek ten przyznawany jest za dzień kalendarzowy. Maksymalny okres wynosi 380 dni od wystąpienia niezdolności do pracy, przy czym świadczenie przestaje być wypłacane po zakończeniu niezdolności do pracy lub po orzeczeniu pełnej lub częściowej niepełnosprawności. Emeryci i beneficjenci renty inwalidzkiej dla III grupy otrzymują płatności przez cały okres niezdolności do pracy, jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy lub choroba zawodowa. Płatności mogą zostać przyznane na okres maksimum 70 dni kalendarzowych w ciągu jednego roku kalendarzowego lub na okres 70 dni, jeżeli niezdolność do pracy wypada w dwóch latach kalendarzowych. Dzienna kwota referencyjna wyliczana jest na podstawie średnich dochodów brutto. Świadczenie z tytułu opieki nad członkiem rodziny przyznaje się maksymalnie za pierwsze dziewięć dni kalendarzowych lub pierwsze 16 dni kalendarzowych, jeżeli pracownik najemny mieszka sam i musi opiekować się dzieckiem, którego nie dotyczy jeszcze obowiązek szkolny i które w przeciwnym razie pozostałoby bez opieki. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Aby ubiegać się o świadczenie z tytułu choroby, należy złożyć formularz poświadczony przez lekarza w pierwszym dniu choroby. Pracownicy składają wnioski za pośrednictwem swojego pracodawcy, a osoby prowadzące działalność na własny rachunek za pośrednictwem administracji w ich okręgu do spraw zabezpieczeń społecznych. Każdy pracownik najemny, którego umowa o pracę wygasa, ale którego w dalszym ciągu obejmuje okres ochrony, jest uprawniony do pobierania zasiłków. Okres ochrony wynosi 7 dni licząc od dnia ustania stosunku pracy. Jeżeli pracownik pracował przez okres krótszy niż jego poprzednie zatrudnienie, to okres ochrony trwa tylko przez liczbę dni rzeczywiście przepracowanych. Lipiec 2012 r 11

12 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Oprócz opieki przed porodem i po porodzie, w tym bezpłatnej opieki w trakcie porodu i opieki szpitalnej, w ramach systemu zabezpieczenia społecznego zapewnia się świadczenia pieniężne z tytułu macierzyństwa i ojcostwa. Aby otrzymać świadczenie z tytułu macierzyństwa, pracownicy muszą opłacić co najmniej 270 dni kalendarzowych składek na ubezpieczenie zdrowotne w okresie dwóch lat poprzedzających poród. Kobiety prowadzące działalność na własny rachunek muszą mieć opłacone składki ubezpieczenia zdrowotnego przez co najmniej 180 dni w ubezpieczeniu zdrowotnym dla osób prowadzących działalność na własny rachunek w okresie jednego roku poprzedzającego narodziny dziecka. Świadczenie wyrównawcze z tytułu macierzyństwa przyznaje się pracownikowi w ciąży lub matce do dziewiątego miesiąca po porodzie, jeżeli została przeniesiona na gorzej wynagradzane stanowisko z powodu ciąży. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu macierzyństwa wynosi 70% kwoty referencyjnej. Świadczenie to jest przyznawane za maksymalny okres 28 tygodni bądź 37 tygodni w przypadku porodów mnogich, jeżeli matka sprawuje opiekę nad co najmniej dwójką urodzonych dzieci bądź jeżeli jest stanu wolnego, wdową, rozwódką lub osobą samotną z innych istotnych powodów, lub nie mieszka z partnerem. Zasiłek ten przyznawany jest na maksymalny okres 22 lub 31 tygodni lub wyjątkowo do czasu osiągnięcia przez dziecko ósmego miesiąca życia, jeżeli beneficjant otrzyma zgodę na stałą opiekę nad dzieckiem na podstawie decyzji uprawnionej instytucji lub nad dzieckiem, którego matka zmarła oraz kiedy beneficjant przyjmie dziecko na utrzymaniu męża kobiety, która nie jest uprawniona lub nie jest w stanie, z przyczyn zdrowotnych, zajmować się dzieckiem i nie korzysta z finansowego zasiłku macierzyńskiego; Wysokość świadczenia wyrównawczego z tytułu macierzyństwa odpowiada różnicy między średnim dziennym dochodem, jaką pracownica najemna mogłaby otrzymywać przed przeniesieniem na inne stanowisko, i średnim rzeczywistym dochodem dziennym pobieranym po przeniesieniu. Dzienna kwota referencyjna naliczana jest na podstawie miesięcznych dochodów brutto, w następujący sposób: do 825 CZK (32 EUR): 100%; od 825 CZK (32 EUR) do CZK (48 EUR): 60%; od CZK (48 EUR) do CZK (96 EUR): 30%; nie bierze się pod uwagę wynagrodzenia powyżej CZK (96 EUR). Lipiec 2012 r 12

13 Świadczenie wyrównawcze z tytułu macierzyństwa jest przyznawane maksymalnie do rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego, a po tym urlopie, maksymalnie do dziewięciu miesięcy od daty porodu. W przypadku kobiet, których stosunek pracy ustał w okresie ciąży, okres ochrony wynosi w dalszym ciągu sześć miesięcy. To samo dotyczy osób prowadzących działalność na własny rachunek. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Aby ubiegać się o świadczenie z tytułu macierzyństwa, należy przedstawić zaświadczenie o ciąży wydane przez lekarza. Kobiety pragnące adoptować dziecko w celu przejęcia opieki rodzicielskiej, powinny złożyć pisemny wniosek o zasiłek macierzyński. Lipiec 2012 r 13

14 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Wyróżnia się trzy stopnie inwalidztwa. Trzeci stopień inwalidztwa oznacza, że zdolność do wykonywania wszelkiej działalności zarobkowej zmniejszyła się o co najmniej 70%. W przypadku drugiego stopienia inwalidztwa zdolność ta zmniejszyła się o 50-69%, a w przypadku pierwszego stopnia o 35-49%. Pierwszy stopień inwalidztwa stanowi minimalny poziom niezdolności do pracy uprawniający do świadczenia. Minimalny okres ubezpieczenia uprawniający do pobierania świadczeń jest uzależniony od wieku, w którym wystąpiła niepełnosprawność: poniżej 20. roku życia: wystarczający jest okres ubezpieczenia poniżej jednego roku; od 20. do 22. roku życia: jeden rok; od 22. do 24. roku życia: dwa lata; od 24. do 26. roku życia: trzy lata; od 26. do 28. roku życia: cztery lata; od 28. do 38. roku życia: pięć lat; powyżej 38. roku życia: pięć lat (w ciągu ostatnich dziesięciu lat) lub dziesięć lat (w ciągu ostatnich 20 lat). Jeżeli wiek ubezpieczonego wynosi od 28 do 38 lat, minimalną liczbę lat ubezpieczenia ustala się przyjmując dziesięcioletni okres referencyjny, poprzedzający wystąpienie inwalidztwa. Jeżeli ubezpieczony ukończył 38 lat, okres referencyjny wynosi 10 lub 20 lat (zobacz powyżej). Osoby, u których niepełnosprawność wystąpiła przed 18. rokiem życia, są uprawnione do renty z tytułu inwalidztwa trzeciego stopnia ( osoby niepełnosprawne od dzieciństwa ). Co obejmuje ubezpieczenie? Ubezpieczenie zapewnia się na okres od wystąpienia inwalidztwa do wyzdrowienia lub ukończenia 65. roku życia. Po osiągnięciu wieku emerytalnego ubezpieczony może złożyć wniosek o emeryturę, która będzie wypłacana w przypadku, gdy jej kwota jest wyższa. Czynniki określające wysokość świadczeń to średni dochód oraz okres ubezpieczenia. Każda renta czy emerytura składa się z dwóch elementów: kwota bazowa w wysokości CZK (87 EUR) miesięcznie oraz wskaźnik procentowy związany z dochodami, obliczany na indywidualnej podstawie wymiaru i liczby lat składkowych ubezpieczenia. Wysokość minimalnego wskaźnika procentowego wynosi 770 CZK (30 EUR). Indywidualna podstawa wymiaru zależy od średnich dochodów brutto uzyskiwanych w latach poprzedzających wystąpienie inwalidztwa. Okres referencyjny wynosił początkowo dziesięć lat, ale jest przedłużany co roku o jeden rok, aż wyniesie ogółem 30 lat kalendarzowych. Okres ten obejmuje aktualnie wszystkie dochody od 1985 r. Lipiec 2012 r 14

15 Stosowana formuła różni się w zależności od rodzaju renty. W przypadku renty z tytułu inwalidztwa trzeciego stopnia, przyjmuje się 1,5% indywidualnej podstawy wymiaru za każdy rok ubezpieczenia. W przypadku renty z tytułu inwalidztwa drugiego i pierwszego stopnia przyjmuje się odpowiednio 0,75% oraz 0,5% indywidualnej podstawy wymiaru za każdy rok ubezpieczenia. W przypadku osób niepełnosprawnych od dzieciństwa, przyjmuje się 45% ogólnej rocznej podstawy wymiaru, obliczonej według średniego krajowego wynagrodzenia, po zastosowaniu tych samych odliczeń, jakie mają zastosowanie do indywidualnej podstawy wymiaru za rok poprzedzający przyznanie renty. Formuła jest również stosowana w przypadku osób wykazujących co najmniej 15 lat członkostwa (za wyjątkiem okresów składek zakredytowanych), których renta w przeciwnym wypadku byłaby niższa. Specyfika Okresy bezskładkowe (dla rent ogółem) uznaje się dla: uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów uniwersytetów, uczących się w trybie dziennym, za okresy nauki ukończone przed 1 stycznia 2010 r. (maksymalnie 6 lat po ukończeniu 18. roku życia); osób poszukujących zatrudnienia zarejestrowanych w urzędzie pracy w odniesieniu do okresów pobierania świadczenia z tytułu bezrobocia (maksymalnie trzy lata w przypadku osób powyżej 55. roku życia oraz maksymalnie jeden rok w przypadku osób, które nie ukończyły 55 lat); osób z ograniczoną zdolnością do pracy uczestniczących w szkoleniu zawodowym; osób w służbie wojskowej lub cywilnej; osób sprawujących opiekę nad dzieckiem poniżej czwartego roku życia (dziesiątego roku życia w przypadku dzieci z ciężką długotrwałą niepełnosprawnością, wymagającą szczególnej opieki); osób opiekujących się niepełnosprawnym; beneficjentów renty z tytułu inwalidztwa trzeciego stopnia do osiągnięcia przez nich wieku emerytalnego. Osoby mogące ubiegać się o kilka świadczeń: emerytura i renta: mogą otrzymywać tylko jedno świadczenie, tj. świadczenie o wyższej kwocie; emerytury, renty z tytułu inwalidztwa każdego stopnia oraz renty wdowiej lub renty sierocej: mogą pobierać pełną kwotę wyższego świadczenia oraz połowę kwoty procentowej innego świadczenia. Świadczenia rodzinne mogą łączyć się z rentami inwalidzkimi. Świadczenia z tytułu bezrobocia można łączyć z rentami inwalidzkimi przysługującymi za pierwszy i drugi stopień. Nie ma żadnych ograniczeń dotyczących łączenia renty inwalidzkiej z dochodami z pracy zawodowej. Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna i przekwalifikowanie odbywają się zgodnie przepisów dotyczących zdrowia. Mogą one mieć formę medycznych badań profilaktycznych, zabiegów specjalnych (w uzdrowisku termalnym), leczenia ambulatoryjnego w uzdrowisku termalnym, bonów na zabiegi specjalne, obowiązkowych zabiegów specjalnych, zabiegów rehabilitacyjnych z zalecenia specjalisty. Lipiec 2012 r 15

16 Zasiłek opiekuńczy przysługuje również osobom sprawującym dzienną, osobistą i systematyczną opiekę nad członkiem rodziny lub inną osobą z częściową, znaczną lub całkowitą niepełnosprawnością. Wypłacany jest w ramach systemu pomocy społecznej. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? Lekarz wyznaczony przez czeską administrację zabezpieczenia społecznego określa poziom niezdolności do pracy danego pacjenta. Lipiec 2012 r 16

17 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Wymagany jest minimalny okres ubezpieczenia wynoszący 17 lat w przypadku, w którym wnioskodawca osiągnął ustawowy wiek emerytalny dla mężczyzn plus pięć lat. Aby otrzymać emeryturę w wieku ustawowym, osoba, która osiągnęła wiek emerytalny w 2012 roku, musi wykazać minimalny okres ubezpieczenia wynoszący 28 lat. Minimalna wymagana liczba okresów ubezpieczenia będzie stale zwiększana aż do osiągnięcia docelowej wartości 35 lat w 2018 roku. Wiek emerytalny jest różny dla mężczyzn i kobiet. Mężczyźni mogą ubiegać się o emeryturę w wieku 62 lat i czterech miesięcy, podczas gdy wiek emerytalny kobiet zależy od liczby wychowywanych dzieci: brak dzieci: 60 lat i osiem miesięcy; jedno dziecko: 59 lat i osiem miesięcy; dwoje dzieci: 58 lat i osiem miesięcy; troje lub czworo dzieci: 57 lat i osiem miesięcy; co najmniej pięcioro dzieci: 56 lat i osiem miesięcy. Wiek emerytalny będzie stopniowo zwiększany co roku o dwa miesiące dla mężczyzn i o cztery miesiące dla kobiet, aż wyniesie 65 lat w przypadku mężczyzn i kobiet mających jedno dziecko lub bezdzietnych oraz od 62 do 64 lat w przypadku kobiet mających co najmniej dwoje dzieci. Co obejmuje ubezpieczenie? Kwoty Czynniki określające wysokość emerytury to dochody oraz okres ubezpieczenia. Emeryturę oblicza się na podstawie dwóch następujących elementów: kwoty bazowej wynoszącej CZK (87 EUR) miesięcznie, do której dodaje się kwotę procentową uzależnioną od dochodów, obliczaną na podstawie indywidualnej podstawy wymiaru i liczby lat składkowych (1,5% indywidualnej podstawy wymiaru za każdy rok ubezpieczenia). Minimalna kwota procentowa wynosi 770 CZK (30 EUR) miesięcznie. Indywidualna podstawa wymiaru zależy od średnich dochodów brutto uzyskiwanych w latach poprzedzających przejście na emeryturę. Okres ten wynosił początkowo dziesięć lat, ale jest przedłużany co roku o jeden rok, aż wyniesie ogółem 30 lat kalendarzowych. Obejmuje on obecnie wszystkie dochody od 1985 r. Wszystkie uwzględniane dochody indeksuje się odpowiednio do średniego wynagrodzenia. Indywidualną podstawę wymiaru oblicza się na podstawie dochodów brutto przy użyciu poniższej formuły: do CZK (427 EUR): uwzględnia się 100% dochodów; do CZK (427 EUR) do CZK (1 095 EUR): uwzględnia się 30% dochodów; powyżej CZK (1 095 EUR): uwzględnia się 10% dochodów. Lipiec 2012 r 17

18 Waloryzacja Emerytury są regularnie waloryzowane co roku w styczniu, co najmniej o 100% inflacji (w okresie 12 miesięcy poprzedzających lipiec ubiegłego roku) i co najmniej o jedną trzecią średniego wzrostu rzeczywistych wynagrodzeń (w okresie 12 miesięcy przed 1 stycznia ubiegłego roku). Emerytury mogą zostać zrewaloryzowane dekretem rządowym, tak aby przyśpieszyć procedurę legislacyjną, a ich wysokość stale odzwierciedlała zmianę cen i wynagrodzeń. Progi indywidualnej podstawy wymiaru również są regularnie poddawane waloryzacji, aby utrzymać stosunek między wypłacanymi i nowo przyznanymi emeryturami oraz między emeryturami i dochodami. Nie ma żadnych ograniczeń dochodów; dopuszcza się wszystkie dochody. Wcześniejsza emerytura i emerytura o odroczonym terminie wypłaty Wysokość emerytur uzależnioną od dochodów zmniejsza się o 0,9% za każdy (nawet niepełny) okres 90 dni pobierania emerytury w referencyjnym okresie 720 dni poprzedzającym zwykły wiek emerytalny oraz o 1,5% za każde 90 dni pobierania emerytury przed rozpoczęciem powyższego okresu referencyjnego, maksymalnie do trzech dodatkowych lat. Emerytury odroczone podlegają minimalnemu ograniczeniu 90 dni po osiągnięciu normalnego wieku emerytalnego. Przewiduje się zwiększenie wartości referencyjnej o 1,5% za każdy okres 90 dni działalności zarobkowej, w którym przekłada się termin łożenia wniosku o emeryturę. Jeżeli beneficjent emerytury wykonuje pracę zawodową, jego emerytura zostaje zwiększona o około 1,5% za każdy okres 180 dni kalendarzowych w przypadku, w którym pobiera tylko połowę świadczenia bądź o 0,4% za każde 360 dni w przypadku, w którym pobiera pełną kwotę emerytury. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Istniejący w Republice Czeskiej system zabezpieczeń społecznych jest obowiązkowy, finansowany ze składek pracodawców i pracowników najemnych, gwarantujący świadczenia związane z wynagrodzeniem w zależności od okresu członkostwa. Emerytury są zasadniczo przyznawane w ramach systemu ubezpieczeń społecznych i wypłacane w postaci świadczeń uzależnionych od dochodów i okresu ubezpieczenia. Przystąpienie do systemu jest obowiązkowe dla pracowników najemnych, związanych z nimi grup osób (na przykład uczniów szkół średnich i studentów szkół wyższych z okresy nauki ukończone przed 1 stycznia 2010 r., bezrobotnych, osób sprawujących opiekę nad dziećmi lub osobami niepełnosprawnymi, osobami powołanymi do służby wojskowej itp.) oraz dla osób prowadzących działalność na własny rachunek. Osoby wymienione w ustawie o ubezpieczeniu emerytalnym i rentowym są zobowiązane do przystąpienia do systemu ubezpieczeń emerytalno-rentowych, o ile spełniają warunki określone w ustawie. Większość opłaca składki ubezpieczenia z tytułu ustawy, bez obowiązku rejestracji. Istnieją wyjątki dotyczące osób osobiście opiekujących się zależnym dzieckiem (poniżej 10. roku życia) w przypadku poziomu zależności od pierwszego do czwartego bądź zależną osobą starszą w przypadku poziomu zależności od drugiego do czwartego, pod warunkiem że osoby zależne są członkami tego samego gospodarstwa domowego (w przypadku bliskich krewnych nie obowiązuje Lipiec 2012 r 18

19 warunek dotyczący gospodarstwa domowego). Osoby w takiej sytuacji mogą przystąpić do systemu ubezpieczeń emerytalno-rentowych składając wniosek o rozpatrzenie okresu opieki, po zakończeniu tego okresu lub w trakcie, w związku z ubieganiem się o dowolne świadczenie emerytalno-rentowe. Wnioski należy składać do administracji zabezpieczeń społecznych okręgu, w którym osoba sprawująca opiekę posiada stałe zamieszkanie. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek Osoby prowadzące działalność na własny rachunek muszą poinformować administrację zabezpieczenia społecznego właściwą dla okręgu, w którym zamieszkują na stałe (lub, jeżeli nie zamieszkują na stałe w Czechach, administrację zabezpieczenia społecznego właściwą dla okręgu, w którym prowadzą działalność) o tym, że rozpoczęły lub ponownie rozpoczęły prowadzenie działalności na własny rachunek, samodzielnie lub jako wspólnik innej osoby prowadzącej działalność na własny rachunek, bądź zakończyły prowadzenie działalności na własny rachunek, w terminie ośmiu dni miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym zostały podjęte działania podlegające obowiązkowi zgłoszenia. Ubezpieczenia dobrowolne Osoby powyżej 18. roku życia mogą dobrowolnie opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne, jeżeli złożyły wniosek dotyczący okresu, w którym: są zarejestrowane jako osoby poszukujące pracy bez uprawnień do świadczenia z tytułu bezrobocia, jeżeli okres ten przekracza jeden rok lub trzy lata określone w ustawie; uczą się w szkole średniej, na uczelni wyższej lub na uniwersytecie, z wyjątkiem sześciu pierwszych lat nauki po ukończeniu 18. roku życia, które są objęte ustawą (jeżeli nauka była pobierana przed 1 stycznia 2010 r.); przebywają za granicą, jako współmałżonek pracownika służb dyplomatycznych Czech; prowadzą działalność zarobkową za granicą; pracują społecznie na podstawie umowy podpisanej z organizacją wysyłającą zgodnie z ustawą o wolontariacie. W pierwszych trzech przypadkach konieczne jest złożenie wniosku o przystąpienie do systemu ubezpieczeń oraz opłacenie składek w dowolnym terminie przed złożeniem wniosku o emeryturę. Osoba prowadząca działalność zarobkową za granicą lub pracująca jako wolontariusz może opłacać składki z mocą wsteczną za okres równoważny maksimum dwóm latom przed złożeniem wniosku o ubezpieczenie. Wszystkie pozostałe osoby powyżej 18. roku życia mogą opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne na zasadzie dobrowolności. Z mocą wsteczną mogą jednak opłacać składki tylko za okres równoważny maksimum jednemu rokowi przed złożeniem wniosku o opłacanie składek ubezpieczenia. W powyższy sposób można uzyskać do dziesięciu lat ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Wnioski należy składać w administracji zabezpieczenia społecznego okręgu, w którym wnioskodawca posiada stałe zamieszkanie. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe obejmuje następujące świadczenia: emeryturę; rentę inwalidzką; rentę wdowią i rentę sierocą. Lipiec 2012 r 19

20 Rozdział VII: Renty rodzinne Kiedy osoba ma prawo do renty rodzinnej? Uprawnionymi do rent rodzinnych są wdowy, wdowcy i sieroty. Warunki przyznania renty rodzinnej są spełnione, jeżeli zmarły był beneficjentem lub osobą uprawnioną do emerytury lub renty inwalidzkiej bądź jeżeli zmarł w następstwie wypadku przy pracy bądź choroby zawodowej. Sieroty mogą być uprawnione do pobierania renty rodzinnej (sierocej), jeśli zmarły rodzic miał co najmniej połowę liczby lat wymaganych do przyznania renty inwalidzkiej (tj. 2 lata i 6 miesięcy w ciągu ostatnich 10 lat lub 5 lat w ciągu ostatnich 20 lat). Ponadto sieroty muszą pozostawać na utrzymaniu rodzica i mieć poniżej 26 lat, jeśli kontynuują edukację lub szkolenie zawodowe. Co obejmuje ubezpieczenie? Kwoty Renta rodzinna: kwota bazowa: zryczałtowane świadczenie w wysokości CZK (87 EUR) miesięcznie; kwota procentowa: 50% kwoty procentowej, która przysługiwała lub przysługiwałaby zmarłemu ubezpieczonemu. W przypadku ponownego małżeństwa, renta ustaje i wypłaca się zryczałtowaną kwotę w wysokości 12 miesięcznych rent. Dzieci, które utraciły oboje rodziców: kwota bazowa: zryczałtowane świadczenie w wysokości CZK (87 EUR) miesięcznie; kwota procentowa: dzieci, które straciły jedno z rodziców: 40% kwoty procentowej, która przysługiwała lub przysługiwałaby zmarłemu ubezpieczonemu; dzieci, które utraciły oboje rodziców: 40% kwoty procentowej renty każdego z rodziców. Renta minimalna: kwota bazowa: świadczenie ryczałtowe: CZK (87 EUR) miesięcznie; kwota procentowa: wdowcy/wdowy: 385 CZK (15 EUR) miesięcznie; dzieci, które straciły jedno z rodziców lub sieroty: 308 CZK (12 EUR) miesięcznie Renta wdowia jest nadal przyznawana na okres jednego roku od daty zgonu. Jej wypłacanie kontynuuje się po upłynięciu tego okresu, jeżeli współmałżonek pozostały przy życiu: osiągnął wiek emerytalny; brakuje mu mniej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego w przypadku mężczyzn; kwalifikuje się do trzeciej grupy inwalidzkiej; Lipiec 2012 r 20

21 opiekuje się dzieckiem pozostającym na utrzymaniu; lub opiekuje się zależnym dzieckiem lub rodzicem zmarłego współmałżonka mieszkającym w tym samym gospodarstwie domowym (stopień zależności od drugiego do czwartego). W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej? Wnioski należy składać w administracji zabezpieczenia społecznego właściwej dla powiatu, w którym zamieszkuje wnioskodawca. Lipiec 2012 r 21

22 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Każdy pracodawca zatrudniający co najmniej jednego pracownika jest ustawowo ubezpieczony od odpowiedzialności z tytułu szkód, jakie pracownik ten mógłby ponieść w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Ubezpieczenie obejmuje szereg świadczeń dla wszystkich pracowników bez żadnego wyjątku, członków ich rodzin oraz niektórych innych grup osób (na przykład emerytów i studentów). Wszystkie przedsiębiorstwa i organizacje muszą opłacać na rzecz swoich pracowników składki w ramach ustawowego systemu ubezpieczeń, obejmującego wypadki, choroby i śmierć spowodowane wykonywaną pracą lub bezpośrednio z nią związane. W odniesieniu do chorób zawodowych, przedsiębiorstwa podlegają mieszanemu systemowi opracowanemu na podstawie wykazu chorób. W przypadku określonych zawodów lub zagrożeń ekologicznych, dopuszczalne granice narażenia ustalone są przez uprawnione instytucje służb higieny przemysłowej. Nie określono minimalnego okresu narażenia na niebezpieczne warunki, czynniki chemiczne lub hałas uprawniającego do ubiegania się o odszkodowanie. Co obejmuje ubezpieczenie? Tymczasowa niezdolność W przypadku tymczasowej niezdolności do pracy pracownicy najemni mogą wybrać dowolnego lekarza, z wyjątkiem opieki profilaktycznej świadczonej w ośrodku zdrowia przedsiębiorstwa. Koszty zabiegów medycznych, powszechnie zwane wydatkami odpowiednimi (przewidzianymi w ustawie) są opłacane przez pracodawcę. Okres wypłaty zasiłków jest nieograniczony. Rekompensatę utraty dochodów wynikającej z niezdolności do pracy wypłaca się do osiągnięcia 65. roku życia. Pracodawca ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za wszelkie uszczerbki i szkody, o ile nie jest całkowicie lub częściowo zwolniony z takiej odpowiedzialności. Wysokość zasiłku odpowiada różnicy między średnim dochodem pracownika najemnego przed wypadkiem lub wystąpieniem choroby zawodowej a całkowitą wysokością zasiłków chorobowych. Trwała niezdolność do pracy W przypadku trwałej niezdolności, specjalnie wyznaczony przez czeską administrację zabezpieczenia społecznego lekarz ustala stopień niezdolności pacjenta. Daną osobę uznaje się za całkowicie niezdolną do pracy, jeżeli poziom zdolności obniżył się o 66%. Częściowemu inwalidztwu odpowiada spadek o 33%. (W takim przypadku dana osoba otrzymuje rentę inwalidzką). Wyliczenie renty (zasiłku) opiera się na wysokości poprzednich dochodów, to znaczy średnim dochodzie brutto z trzech miesięcy poprzedzających niezdolność. Zasiłek gwarantuje, że dochody ubezpieczonego po wypadku lub chorobie pozostaną równoważne średniemu wynagrodzeniu, jakie pobierał on przed wypadkiem i Lipiec 2012 r 22

23 uwzględnia ewentualny zasiłek z tytułu inwalidztwa wypłacany po wypadku lub chorobie. Pracodawca wypłaca tą rekompensatę każdego miesiąca, aż do końca miesiąca kalendarzowego, w którym beneficjant osiągnie 65. rok życia. Nie są wypłacane dodatki dla osób na utrzymaniu lub opiekunów. Łączenie z nowymi dochodami z pracy jest możliwe, ponieważ rekompensatę za utratę dochodów ustala się w stosunku do wysokości dochodów otrzymywanych po wypadku w pracy. Możliwe jest również łączenie z rentami z innego tytułu. Pozostałe świadczenia Rekompensata za szkody i ograniczenie funkcji społecznych wyliczana jest na podstawie systemu punktów przyznawanych przez lekarza. Świadczenie z tytułu szkód materialnych wypłaca się za wszelkie szkody wynikające z wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, które nie są objęte rekompensatą wymienioną powyżej (np. niezdolność do wykonywania prac domowych, która powoduje zależność od płatnej pomocy). Rekompensatę za "odpowiednie wydatki " związane z leczeniem wypłaca się osobie, która opłaciła leczenie medyczne. Zakłady chronione oraz miejsca pracy chronionej dają dostęp do zatrudnienia osobom, które nie mają możliwości dostępu do zwykłego rynku pracy. W zakładach chronionych ponad 60% siły roboczej stanowią osoby o ograniczonej zdolności do pracy. Miejsce pracy chronionej nie osiąga wspomnianych proporcji, ale jest przystosowane do działalności jednej lub kilku osób niepełnosprawnych; może również przystosować się do potrzeb osoby niepełnosprawnej, która pracuje w domu. Programy te finansuje publiczna agencja ds. zatrudnienia na wniosek pracodawcy, osoby dotkniętej inwalidztwem lub instytucji przedstawicielskiej. Zasadniczo, rehabilitacją zarządzają publiczne służby zatrudnienia, które pokrywają koszty szkolenia, ale również, w przypadku gdy odbywa się ono z dala od miejsca zamieszkania, koszty wyżywienia, zakwaterowania i dojazdu. Programy szkoleniowe nie przekraczają zwykle trzech miesięcy. Pracodawcy są zobowiązani przystosować swoje miejsce pracy dla pracowników niepełnosprawnych i zorganizować im szkolenie zawodowe. Wszyscy pracodawcy zatrudniający powyżej 20 pracowników są zobowiązani przeznaczyć co najmniej 4,5% swoich stanowisk dla osób niepełnosprawnych oraz dodatkowe 0,5% dla osób z ciężką niepełnosprawnością. Regionalne agencje ds. zatrudnienia pomagają osobom niepełnosprawnym znaleźć odpowiednie zatrudnienie. Dysponują one wyspecjalizowanymi konsultantami, pozostającymi w bezpośrednim kontakcie z pracodawcami. Świadczenia z tytułu śmierci W przypadku zgonu danej osoby: wypłaca się zasiłek na pokrycie kosztów opieki dla osób pozostałych przy życiu, przeznaczone dla osób, które pozostawały na utrzymaniu lub pod opieką zmarłego ubezpieczonego; wypłaca się zryczałtowane jednorazowe dodatki dla osób pozostałych przy życiu: współmałżonek: CZK (9 317 EUR); sierota: (dziecko na utrzymaniu): CZK (9 317 EUR); Lipiec 2012 r 23

24 rodzic(e) zmarłego (członkowie tego samego gospodarstwa domowego): EUR (9 317 EUR); wyższe kwoty mogą zostać określone w umowach zbiorowych lub przepisach wewnętrznych sporządzanych przez pracodawców; wyrównanie dochodów do poziomu 50% (ew. 80%) średniego miesięcznego wynagrodzenia pracownika w przypadku, gdy rodzina nie uzyskuje żadnych innych dochodów; przysługuje zwrot kosztów utrzymania osób pozostałych przy życiu: nie obowiązują warunki dotyczące okresu oczekiwania w przypadku zmarłego ubezpieczonego lub wieku, zatrudnienia itp. w przypadku współmałżonka; koszty pogrzebu są zwracane osobom, które poniosły wydatki na ten cel: ustawowy zasiłek pogrzebowy wypłacany w ramach czeskiej pomocy społecznej wszystkim osobom pozostałym przy życiu zostaje odliczony od kwoty zwrotu; sieroty są uprawnione do renty rodzinnej. Wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi CZK (194 EUR). Zasiłek wypłaca się każdej osobie, która organizuje pogrzeb osoby trzeciej, która w dniu swojej śmierci na stałe mieszkała w Republice Czeskiej oraz która posiadała dziecko na swoim utrzymaniu. Zasiłek pogrzebowy wypłaca publiczny system pomocy społecznej. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Za odszkodowanie odpowiada organizacja, w której pracownik wykonywał pracę jako w ostatnim miejscu przed chorobą. Pierwsze objawy choroby należy zgłosić w określonym czasie. Lipiec 2012 r 24

25 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych? Zasiłek rodzinny System zasiłków na dzieci (Přídavek na dítě) jest powszechnym systemem finansowanym z podatków ogólnych, gwarantującym świadczenia uzależnione od dochodów, przyznawane na podstawie oceny zasobów finansowych, wszystkim osobom zamieszkującym w Czechach wraz z dziećmi. Zakres tego zasiłku obejmuje wszystkie dzieci zamieszkujące na stałe w Czechach. Świadczenie jest wypłacane do ukończenia przez dziecko obowiązkowej nauki (zasadniczo do 15. roku życia), ale może zostać przedłużone do 26. roku życia, jeżeli dziecko kontynuuje kształcenie lub przygotowanie do zawodu bądź nie może pracować lub kształcić się w celu podjęcia zatrudnienia z powodu poważnych problemów zdrowotnych. Zasiłek na dzieci przysługuje tylko rodzinom o dochodach wynoszących mniej niż 2,4-krotność minimum egzystencji rodziny (Životní minimum). Dodatek rodzicielski Zasiłek rodzicielski (Rodičovský příspěvek) ma zapewnić wsparcie rodzicom, którzy sprawują codzienną opiekę nad małym dzieckiem w pełnym wymiarze czasu. Jest to system powszechnej ochrony finansowany z podatków, zapewniający ochronę w stałej wysokości osobom, które podlegają prawu czeskiemu lub zamieszkują w Czechach i których dzieci mieszkają w Czechach. Rodzice są uprawnieni do zasiłku rodzicielskiego, jeżeli osobiście sprawują codzienną opiekę nad najmłodszym dzieckiem w rodzinie w pełnym wymiarze czasu. Zasiłek porodowy Jest to świadczenie jednorazowe dla rodzin o niskich dochodach na pokrycie kosztów związanych z narodzinami pierwszego dziecka. Rodziny są uprawnione do zasiłku porodowego, pod warunkiem że dochód rodziny w kwartale kalendarzowym poprzedzającym narodziny dziecka nie przekracza 2,4-krotności minimum egzystencji dla rodziny. Pozostałe świadczenia Pozostałe świadczenia rodzinne obejmują: zasiłek na dziecko objęte opieką zastępczą; zasiłek dla rodziców zastępczych; dodatek z tytułu opieki zastępczej; dodatek na pojazd mechaniczny. Lipiec 2012 r 25

26 Co obejmuje ubezpieczenie? Zasiłek rodzinny Zasiłek na dzieci jest kwotą zryczałtowaną uzależnioną od wieku dziecka i wynosi: 500 CZK (19 EUR) na dzieci poniżej 6. roku życia; 610 CZK (24 EUR) na dzieci poniżej 15. roku życia; 700 CZK (27 EUR) na dzieci między 15. a 26. rokiem życia. Dodatek rodzicielski Dodatek rodzicielski jest wypłacany do momentu pobrania łącznej kwoty CZK (8 541 EUR), najdalej do czwartych urodzin dziecka. Jeśli co najmniej jeden rodzic ma ubezpieczenie chorobowe, rodzic może określić wysokość dodatku rodzicielskiego (w określonych granicach), a tym samym również długość jego pobierania. Kwota świadczeń rodzicielskich jest obliczana w odniesieniu do dziennej podstawy wymiaru stosowanej do obliczania wysokości świadczenia chorobowego. Dodatek nie jest uzależniony od oceny zasobów finansowych; rodzic może prowadzić działalność zawodową bez utraty uprawnienia do dodatku rodzicielskiego. Rodzic musi jednak zapewnić dziecku opiekę innej osoby dorosłej, podczas gdy on sam wykonuje pracę. Dalsze informacje można znaleźć w tabelach MISSOC. Zasiłek porodowy Wysokość zasiłku porodowego wynosi CZK (505 EUR) na pierwsze narodzone dziecko. W przypadku bliźniąt lub wieloraczków kwota wynosi CZK (757 EUR). W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych? Świadczeniami rodzinnymi zarządzają regionalne urzędy pracy i ich punkty kontaktowe. Lipiec 2012 r 26

27 Rozdział X: Bezrobocie Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia? Czeski system ubezpieczeń społecznych obejmuje świadczenia z tytułu bezrobocia uzależnione od dochodów, przyznawane na maksymalny okres pięciu miesięcy (na okres 8 miesięcy w przypadku osób od 50. do 55. roku życia, 11 miesięcy w przypadku osób powyżej 55. roku życia). Świadczenia te przysługują wszystkim obywatelom UE, jeżeli spełnione są następujące warunki: beneficjent nie może być zatrudniony ani nie może pobierać nauki; musi być zarejestrowany w regionalnym urzędzie pracy i nie może spełniać warunków uprawniających do emerytury; musi wykazać 12-miesięczny okres podstawowego ubezpieczenia emerytalnorentowego, osiągnięty w ciągu ostatnich dwóch lat z tytułu pracy najemnej lub innej działalności zawodowej (lub z tytułu zastępczych okresów zatrudnienia, np. sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem). Osoba poszukująca pracy, która nie spełnia określonych warunków (głównie współpracy z regionalnym urzędem pracy), zostaje skreślona z rejestru urzędu pracy. Może się do niego ponownie zapisać po sześciu miesiącach. Osoba musi również zwrócić wszystkie świadczenia, które jej nie przysługiwały. Świadczenie z tytułu bezrobocia nie jest wypłacane, jeżeli osoba jest uprawniona do odprawy. Po zakończeniu okresu pobierania odprawy (np. po 3 miesiącach) świadczenie z tytułu bezrobocia będzie wypłacane. Łączenie świadczeń Świadczenie z tytułu bezrobocia można łączyć ze świadczenia rodzinnymi, świadczeniami wypłacanymi osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej (Dávky pomoci v hmotné nouzi) oraz świadczeniami pomocy społecznej dla osób niepełnosprawnych. Świadczenia z tytułu bezrobocia nie można łączyć z wynagrodzeniem za pracę. Wnioskodawcy mogą podjąć zatrudnienie krótkookresowe na maksymalny okres trzech miesięcy, jeżeli przyjęta praca nie odpowiada ich kwalifikacjom, doświadczeniu i obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Co obejmuje ubezpieczenie? Czynniki określające wysokość zasiłków dla bezrobotnych to poprzednie dochody i czas trwania bezrobocia. Jest ona obliczana na podstawie średnich miesięcznych dochodów netto z poprzedniego kwartału. W odniesieniu do osób, które spełniły warunek wcześniejszego zatrudnienia poprzez okresy zatrudnienia zastępczego, które nie mogą wykazać średniego miesięcznego wynagrodzenia netto lub w przypadku których niemożliwe jest oszacowanie tej kwoty, ma zastosowanie inna kwota referencyjna tj. krajowe średnie wynagrodzenie w okresie od pierwszego do czwartego kwartału roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym złożony został wniosek o świadczenie. Lipiec 2012 r 27