POSIEDZENIE RADY BIBLIOTECZNEJ...

Transkrypt

1 LISTOPAD W BIBLIOTECE listopad r. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66, Warszawa Tel.: , fax: , buw@uw.edu.pl POSIEDZENIE RADY BIBLIOTECZNEJ... w dniu 8 listopada poświęcone było zmianom restrukturyzacyjnym w Bibliotece Uniwersyteckiej i związanymi z tym kwestiami personalnymi obsadą kierowniczą nowo powołanych oddziałów. Dyrektor BUW dr hab. Jolanta Talbierska przedstawiła i uzasadniła planowane w Bibliotece zmiany, które mają przebiegać stopniowo i przewidziane są do 2015 roku. Obejmują likwidację niektórych oddziałów i stanowisk, powołanie nowych jednostek, modernizację pozostałych. Struktura Biblioteki ulegnie spłaszczeniu poprzez likwidowanie niepotrzebnych sekcji, konieczna jest wymiana i wzmocnienie kadry przy niezwiększaniu zatrudnienia. Spłaszczenie struktury ma również na celu skrócenie czasu decyzyjności. Przedstawiono też argumenty ekonomiczne (likwidacja dodatków funkcyjnych). Rada zaopiniowała pozytywnie zmiany nazw następujących jednostek organizacyjnych BUW: Oddziału Komputeryzacji na Oddział Obsługi Informatycznej, Samodzielnej Sekcji ds. Organizacji, Współpracy i Promocji na Oddział Promocji, Wystaw i Współpracy, który będzie się zajmować nowoczesnym marketingiem i kreowaniem marki Biblioteki, zbieraniem opinii zewnętrznych, zdobywaniem sponsorów, współpracą międzynarodową, wyszukiwaniem szkoleń, wystawami, koordynacją wypożyczania obiektów z Biblioteki na wystawy zewnętrzne. Po rozmowie z mgr Zofią Kajczuk, kandydatką na stanowisko kierownicze w nowym oddziale członkowie Rady jednogłośnie opowiedzieli się za tą kandydaturą. Po wysłuchaniu kandydatów na pozostałe stanowiska kierownicze, w następnych głosowaniach Rada wydała pozytywne opinie w sprawach: powołania Oddziału Projektów Celowych i Funduszy Zewnętrznych oraz mgr Anny Wołodko na stanowisko kierownika tego oddziału; zadaniem oddziału będzie badanie potrzeb Biblioteki, badanie rynku, ustalanie, co może przynieść korzyści Bibliotece, koordynacja wszystkich projektów, prowadzonych w BUW; likwidacji Oddziału Udostępniania i Informacji Naukowej, powołania w to miejsce Oddziału Udostępniania (obejmującego Sekcję Udostępniania Prezencyjnego i Sekcję Wypożyczeń, która 1

2 jednocześnie ulega likwidacji jako oddzielna jednostka) oraz Oddziału Usług Informacyjnych i Szkoleń (obejmującego Sekcję Informacji i Dydaktyki); powołania mgr Anny Książczak na stanowisko kierownika Oddziału Usług Informacyjnych i Szkoleń, która nie planuje organizować pracy od nowa, a raczej unowocześnić i ulepszyć usługi informacyjne. Chce także dodać nowe wartości i skupić się na Open Access i repozytorium UW (które zostanie przeniesione z Oddziału Rozwoju Zasobów Elektronicznych do nowego Oddziału) oraz promocji tych zagadnień; likwidacji stanowiska kierowniczego oraz restrukturyzacji Oddziału Ochrony i Konserwacji Zbiorów (likwidacja Sekcji Opracowania Technicznego Zbiorów); zatrudnienia na stanowisko asystenta bibliotecznego pracownika BUW, który zdał egzamin na bibliotekarza dyplomowanego. W końcowej części obrad Przewodniczący Rady dr Dariusz Grygrowski zapoznał członków Rady z pracami Komisji ds. odzyskania powierzchni magazynowych BUW, która została powołana przez Rektora UW (i której jest członkiem). Dyskutowano o potrzebie nowych powierzchni w bibliotekach, nie tylko dla magazynów, co w krajach zachodnich jest zrozumiałe, a w Polsce wprost przeciwnie uważa się, że digitalizacja zbiorów rozwiąże problem. Elżbieta Petrović APOSTOŁOWIE W BUW 26 listopada Ambasador Szwecji w Polsce Jego Ekscelencja Staffan Herrström przekazał w darze do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie wielotomową publikację THE LINNAEUS APOSTLES. Z tej okazji Dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, dr hab. Jolanta Talbierska oraz Ambasada Szwecji zaprosili na wykłady prof. Davida Dunéra z Uniwersytetu w Lund The Linnaeus Apostles and Southeast Asian Medicine oraz prof. Uniwersytetu Warszawskiego Krzysztofa Spalika Rewolucja Linneuszowska. Wśród gości obecna była prorektor UW ds. Studentów i Jakości Kształcenia prof. dr hab. Marta Kicińska-Habior, która w imieniu całej społeczności uniwersyteckiej za dar podziękowała, oraz dziekan Wydziału Biologii UW, prof. dr hab. Agnieszka Mostowska. THE LINNAEUS APOSTLES jest zbiorem relacji z projektu badawczego, przeprowadzonego przez uczniów (tzw. Apostołów) Linneusza. Szwedzki przyrodnik Karol Linneusz ( ) zainspirował 17 (C.F. Adler, A. Afzelius, A.Berlin, J.P. Falck, P. Forsskål, F. Hasselquist, P. Kalm, P. Osbeck, P.Löfling, D. Rolander, A. Rolandsson, M.G. Rothman, D. Solander, A. Sparrman, C.P. Thunberg, O.Toren i C. Tärnström) uczonych do wypraw w odległe zakątki świata oraz do dokumentowania lokalnej przyrody i kultury. Podróżowali oni na własną rękę lub z wyprawami badawczymi po lądach i oceanach w latach Osiem tomów (ponad 5500 stron) THE LINNAEUS APOSTLES, wydanych przez szwedzką IK Foundation (fundacja edukacyjno-kulturalna) przygotowywanych było od 1990 roku. Jest to pierwsza na świecie publikacja zebranych relacji Linneuszników w języku angielskim, opatrzona starannie przygotowanymi indeksami, odniesieniami do współczesnej nomenklatury biologicznej i wzbogacona szczegółowymi życiorysami badaczy, mapami i rysunkami. Agnieszka Kościelniak Osiak Ambasador Szwecji w Polsce Jego Ekscelencja Staffan Herrström i wicedyrektor Anna Pełka. Fot. Jadwiga Antoniak 2

3 HEREDITAS HEREDITATUM I z abel a Wi en cek O dziedzictwie kulturowym w bibliotekach, archiwach i muzeach czyli luksusie, obowiązku i przyjemności debatowano podczas kilku spotkań w listopadzie. Narodowy Zasób Biblioteczny był przedmiotem konferencji w Bibliotece Narodowej 13 listopada. W Szczecinie w dniach listopada odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa Zbiory specjalne w bibliotekach polskich: problematyka badawcza i organizacyjna, którą zorganizowała Książnica Pomorska, zaś 26 listopada w Warszawie miała miejsce I edycja seminarium z cyklu Zbiory specjalne stare druki, kartografia, archiwalia, zorganizowanego przez Pomorska/ Centrum Promocji Informatyki. Na konferencji szczecińskiej przedstawiono 32 referaty, z których większość, wygłoszona przez kustoszy zbiorów specjalnych z różnych bibliotek, miała na celu naświetlenie specyfiki i wykorzystywania w badaniach naukowych kolekcji bądź poszczególnych obiektów rękopiśmiennych, starych druków, map, regionaliów i dokumentów życia społecznego. O kwerendach w zbiorze rękopisów biblioteki KUL mówiła dr Angelika Modlińska-Piekarz, o zespole sztucznych atlasów z tej samej książnicy Jadwiga Jaźwierska. Kolekcję sztambuchów ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu omówiła dr Alicja Szulc, natomiast pochodzący z przełomu XVIII i XIX w. dziennik księdza Claude a Antoine a Pocharda, francuskiego guwernera przebywającego na ziemiach polskich oraz projekt naukowej edycji owego rękopisu przedstawiła Renata Wilgosiewicz-Skutecka, również z BUP. Kolekcję pamiętników z Książnicy Pomorskiej scharakteryzowała dr Agnieszka Borysowska, cartographica biblioteki UMK w Toruniu Małgorzata Kozieł. Historię inkunabułów pochodzących z dawnej biblioteki miejskiej w Lubaniu zreferował Michał Spandowski z BN. Zbiór starych druków Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego w kontekście badań nad kartografią opisała Dorota Bartnik. Powyższe wystąpienia dotyczyły dużych, naukowych bibliotek, które z definicji są zobowiązane do przechowywania i naukowego opracowania cennych obiektów. O tym, z jakimi problemami muszą się borykać mniejsze ośrodki, świadczył referat Marty Kurzyńskiej przedstawiający sytuację bibliotek muzealnych województwa zachodniopomorskiego (zbiory poniemieckie, często niezinwentaryzowane) i Piotra Pitali z Biblioteki Politechniki Krakowskiej (konserwacja i opracowanie starych druków). Wyniki własnych badań prowadzonych na podstawie kwerend w oddziałach zbiorów specjalnych przedstawili: dr hab. Iwona Imańska z UMK m.in. o zapisach rękopiśmiennych w starych drukach jako źródle do dziejów aukcji książek w dawnej Polsce, dr Jolanta Gwioździk o przydatności badań proweniencyjnych w odtwarzaniu historycznych księgozbiorów klasztornych, dr hab. Piotr Urbański o źródłach do badań literatury pomorsko-łacińskiej, dr Michał Choptiany o księgozbiorze Jana Brożka, astronoma, profesora Akademii Krakowskiej, właściciela dużej biblioteki, w kontekście jego Apologii kalendarza rzymskiego powszechnego (1641). Wiele emocji wzbudził referat dra hab. Ryszarda Nowickiego o zbiornicach księgozbiorów zabezpieczonych utworzonych po 1947 r. Problem zbiorów pochodzących z tzw. Ziem Zachodnich, gromadzonych w sortowniach, a następnie umieszczanych w nowo tworzonych bądź odbudowywanych bibliotekach naukowych całej powojennej Polski, był już wielokrotnie podnoszony. Efekt translokacji owych zbiorów, w ówczesnych warunkach zrozumiałej, dziś coraz częściej wraca jako problem nierozstrzygnięty: czy kolekcje pochodzące z przedwojennego Szczecina lub Gdańska, a obecnie rozproszone w książnicach wielu regionów, nie powinny zostać przywrócone macierzystym bibliotekom? 3

4 Jak wiemy, pytanie to odżywa również w kontekście przemieszczonych zabytków sztuki (chociażby słynna sprawa obiektów pochodzących z wyposażenia gdańskiej Bazyliki Mariackiej, należących obecnie do Muzeum Narodowego w Warszawie). Niezależnie od poglądu na tę konkretną sprawę, wszyscy referenci ilustrujący swoje wystąpienia zdjęciami omawianych egzemplarzy (nie tylko poniemieckich) zwracali uwagę na ich pochodzenie, akcentując wagę zachowanych znaków proweniencyjnych, zwłaszcza w sytuacji, gdy brakuje dokumentów archiwalnych zaświadczających o pochodzeniu książki czy rękopisu. Prezentowane na slajdach dawne pieczęcie czy ekslibrisy były rozpoznawane przez wielu obecnych na sali słuchaczy, dobitnie wskazując na rozproszenie przedwojennych zespołów. Najwięcej rozpoznań przypadło na przedstawicielkę Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, co doprowadziło do zabawnej, acz nie pozbawionej słuszności konkluzji, że gdy szukamy pozostałości jakiegoś cennego zbioru historycznego, najlepiej zadzwonić do BUŁ. Wyniki iście detektywistycznych badań przedstawiła Iwona Kasiura z biblioteki KUL, w referacie o makulaturze znajdowanej w oprawach książkowych. Jedno ze znalezisk to unikat nieznane Estreicherowi wydanie druku lubelskiego z 1762 r. Z innej oprawy wydobyto natomiast niezwykle rzadkie kołtryny kolorowane drzeworyty obiciowe, prototypy dzisiejszych tapet. Jak skonstatował kolega starodrucznik, o makulaturze w oprawach mogę słuchać godzinami. Do uwagi tej można tylko dodać postulat o ponadinstytucjonalne zogniskowanie badań nad tym aspektem dawnej książki. O podejściu do klienta czytelni zbiorów specjalnych zwięźle i trafnie wypowiedziała się Ewa Lichnerowicz z Biblioteki Gdańskiej PAN, m.in. zwracając uwagę na konieczność przyglądania się tematom realizowanym przez czytelników, traktując je jako niezbędną inspirację do kształtowania księgozbioru podręcznego. W konsekwencji wywiązała się dyskusja o arkuszach rejestracji czytelników i metryczkach obiektów, wykorzystywanych w niektórych bibliotekach. Stosować czy też nie? Bardzo ciekawy referat, poruszający kilka istotnych wątków przedstawił dr Rafał Wójcik z Pracowni odkryte w Starych Druków BUP, mediewista, edytor rękopisów makulaturze introligatorskiej.html i wczesnych druków. Zaprezentował on wybrane narzędzia informatyczne przeznaczone do edycji i wizualizacji dawnych tekstów, uwydatniające zalety i wady rewolucji w metodach pracy wydawniczej. Program do transkrypcji zdigitalizowanych rękopisów średniowiecznych T-PEN, powstały w amerykańskim Saint Louis University pozwala na sprawniejszą i bardziej efektywną pracę z trudnym do odczytania manuskryptem. Nad podobnym projektem, pod nazwą Wirtualne Laboratorium Transkrypcji, uwzględniającym specyfikę dokumentów w języku polskim pracują obecnie informatycy z Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego. Jak odpowiednia wizualizacja i możliwości wyszukiwawcze mogą wzbogacić wiedzę o tekście średniowiecznym, pokazał przykład edycji elektronicznej Żywota Pana Jezu Krysta Baltazara Opecia (pierwsze wyd. Kraków 1522), wielokrotnie przedrukowywanego tekstu, który podlegał licznym transformacjom, translacjom i ingerencjom różnych twórców. Przewaga wydania komputerowego, uwzględniającego wiele wariantów tekstu i pozwalającego na ich sprawne porównywanie i przeszukiwanie, nad papierowym, jest tu ewidentna. Pozostają jednak pytania o trwałość i stabilność nośników wypracowanego materiału, o stosunek do niego spadkobierców duchowych i materialnych (łatwość celowego lub przypadkowego skasowania wieloletniej pracy), o konieczność nieustannych migracji do kolejnych wersji, o niebezpieczeństwo zaginięcia danych gdzieś w wirtualnych odmętach, skąd wydobyć będą je mogli jedynie specjaliści noszący miano archeologów sieci. Zupełnie inny charakter miało jednodniowe Seminarium Centrum Promocji Informatyki Stare książki nowe bibliotekarstwo. Technika i organizacja pracy ze spuścizną dokumentarną, poświęcone zbiorom 4

5 specjalnym, skierowane do szerokiej publiczności, gdzie z góry określone tematy, zaproponowane przez moderatora spotkania dra Henryka Hollendra, złożyły się na program mający na celu omówienie podstawowych przedsięwzięć komputeryzacyjnych realizowanych w polskich bibliotekach i archiwach. We wstępnym referacie dr hab. Artur Jazdon przedstawił historię oraz aspekty prawne i finansowe Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Ów wiecznie żywy temat był również obecny na omawianej wyżej konferencji w Szczecinie, gdzie Andrzej Jazdon zreferował go w kontekście wieloletnich wysiłków Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu zmierzających do objęcia zbiorów specjalnych statusem NZB. Oba wystąpienia uwzględniły istotne dla całej sprawy obrady konferencji poświęconej Narodowemu Zasobowi Bibliotecznemu, która odbyła się 13 listopada w Bibliotece Narodowej. Konkluzja jest niestety gorzka decyzję, czy przystąpić do elitarnego grona książnic posiadających ów specyficzny zasób biblioteki muszą podjąć same, ponosząc wszelkie jej koszty (wydzielenia zbioru, dodatkowej ochrony, zapewnienia specjalnych pomieszczeń i ich wyposażenia, utworzenia i przechowywania elektronicznych kopii obiektów). BN przyjęła rolę doradcy wyznaczającego standardy i oceniającego podjęte działania. Echa owej konferencji, w której znów zabrzmiała frazeologia dziedzictwa, cenności, specjalności i unikatowości świadczą, jak ciężko przebić się do sensu i celu tych poczynań, mających niewątpliwie szlachetne i uzasadnione źródło w przeszłości. O Konsorcjum Europejskich Bibliotek Naukowych (CERL) mówił dr Henryk Hollender, akcentując konieczność współpracy międzynarodowej w budowaniu centralnych baz danych. Włączenie się polskich bibliotek do CERL od 2007 r. zaowocowało nasyceniem bazy Heritage of the Printed Book (HPB), administrowanej przez CERL, ponad 32 tys. opisów bibliograficznych starych druków, pochodzących z czterech polskich kolekcji (BJ, BUW, BUWr i BN). Zwrócono zwłaszcza uwagę na fakt, iż Konsorcjum jest organizacją non-profit, która wymaga wysokiej opłaty rocznej tylko za członkostwo (które daje możliwość współdecydowania o kształcie i działalności organizacji), nie za przesyłanie rekordów do katalogu HPB. Trzy referaty dotyczyły informacji online na temat znajdujących się w polskich zbiorach: starych druków (przedstawiła go niżej podpisana), archiwaliów (dr Anna Laszuk z Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych) i dokumentów kartograficznych (Dorota Gazicka-Wójtowicz z Centralnej Biblioteki Geografii i Ochrony Środowiska IGiPZ PAN). Wystąpienia skupiały się na przedstawieniu katalogów i innych repozytoriów informujących o zasobach oraz możliwości wyszukiwawczych. Przedstawiono również trudności w klasyfikowaniu i opracowaniu materiału, m.in. związane z prezentacją cyfrowych wersji obiektów. Temat technicznych aspektów cyfryzacji zbiorów rozwinął dr inż. Grzegorz Płoszajski (Politechnika Warszawska), natomiast o digitalizacji z punktu widzenia praktyka redaktora e-buw-u mówiła Agnieszka Wróbel. Dyskusję wzbudziła kwestia dublowania tytułów: czy umieszczać online takie same wydania, pochodzące z różnych kolekcji? Czy słaba jakość skanów już udostępnionych online, drobne różnice typograficzne bądź wyodrębniające druk cechy indywidualne (marginalia, znaki własnościowe) są wystarczającym powodem do utworzenia kolejnej kopii? Federacja Bibliotek Cyfrowych centralizuje jedynie efekty działań poszczególnych bibliotek; widoczny i dojmujący jest brak instytucji definiującej politykę digitalizacji zbiorów specjalnych w Polsce i nadzorującej realizację poczynań. Podsumowując oba wydarzenia uczestnicy, zwłaszcza z mniejszych ośrodków, podkreślają konieczność częstszych spotkań poświęconych zbiorom specjalnym, nie tylko w ramach naukowych konferencji, ale również spotkań nieformalnych czy warsztatów, gdzie mogliby podzielić się swymi licznymi wątpliwościami odnośnie katalogowania, digitalizacji i konserwacji zbiorów najcenniejszych (nota bene znów kłania się brak ośrodka koordynującego prace dokumentacyjne bibliotek i archiwów oraz prowadzącego szkolenia w zakresie zbiorów specjalnych). Natomiast przegląd referowanych tematów skłania do refleksji, że najchętniej mówimy i słuchamy o konkretnych obiektach, kolekcjach i projektach, rzadziej zaś wracamy do zagadnień problemowych, jak np. organizacja zbiorów specjalnych, polityka gromadzenia, zbiory specjalne a dydaktyka uniwersytecka oraz, zwłaszcza w tzw. dzisiejszych czasach, pozauniwersytecka, mikrofilmowanie a digitalizacja, zmniejszająca się liczba czytelników, książkiktórych-nikt-nie-przeczytał itd. itd. I to wciąż powracające pytanie: czy ciężar dziedzictwa to dla nas luksus, obowiązek czy przyjemność? 5

6 MIĘDZY NAMI SĄSIADAMI Witaj! Mam na imię Ramzan. Jestem Czeczenem. Chciałbym opowiedzieć Ci historię mojego życia. Urodziłem się w 1993 roku w Groznym stolicy Czeczenii. Byłem siódmym dzieckiem moich rodziców. Miałem trzech starszych braci i trzy starsze siostry. Ponieważ byłem najmłodszy, wszyscy mnie rozpieszczali Tak rozpoczyna się komiks zatytułowany Dom daleko od domu, który został sfinansowany ze środków Fundacji Obywatelskiej Perspektywa, Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców i z budżetu państwa. I to właśnie za sprawą Fundacji Obywatelskiej Perspektywa w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie zostały zorganizowane, specjalnie dla bibliotekarzy, warsztaty Między nami sąsiadami, a każdy z uczestników dostał wspomniany komiks. Listopadowe dni wypełniły się warsztatowymi zajęciami, które odbywały się w małych grupach, liczących nie więcej niż 10 osób. Między nami sąsiadami to projekt wspierający działania polegające na propagowaniu tolerancji, współpracy i dialogu między narodami, a także na aktywizacji integracji cudzoziemców z polskim społeczeństwem. Czterogodzinne warsztaty składały się z części teoretycznej, praktycznej i dyskusji. Spotkanie rozpoczął bardzo pouczający wykład poświęcony zagadnieniom migracji, imigracji, emigracji. Przypomniano definicje tych pojęć, a także zwrócono uwagę na rozróżnienie między cudzoziemcami a uchodźcami, których status reguluje konwencja genewska z 1951 r. Podczas pierwszej części warsztatów mieliśmy obejrzeć krótki film, który miał przybliżyć nam odmienność kulturową cudzoziemców. Niestety film bezustannie się zawieszał i nie udało się nam obejrzeć go do końca. Bez żadnych kłopotów natomiast wysłuchaliśmy informacji na temat osób przybywających do naszego kraju w celu osiedlenia. Osoby, które przyjeżdżają do Polski z chęcią zamieszkania u nas, można podzielić na imigrantów dobrowolnych (dyplomaci, pracownicy zagranicznych firm, ich rodziny, studenci, cudzoziemcy, artyści) i przymusowych (cudzoziemcy uciekający przed prześladowaniem i ofiary handlu ludźmi). Od wielu lat liczba imigrantów w Polsce rośnie. Na stronie Fundacji Obywatelska Perspektywa ( znajdują się Najnowsze trendy migracyjne I półrocze 2013 r. ("Biuletyn Migracyjny" z sierpnia 2013 roku (nr 43). A oto kilka wybranych trendów: Wizy (głównie Schengen) udzielano przeważnie obywatelom Rosji, Ukrainy i Filipin. O zezwolenie na osiedlenie się w Polsce występują głównie obywatele Ukrainy, Białorusi, Rosji, Armenii i dwóch państw afrykańskich (Nigeria i Tunezja po 45 osób, którymi są przeważnie młodzi mężczyźni, małżonkowie obywatelek polskich). O 1/3 wzrosła liczba obywateli UE, rejestrujących swój pobyt na terytorium RP. Wzrost był trzykrotny w wypadku Węgrów, a dwukrotny w wypadku Bułgarów. Blisko 500 osób więcej zostało zobowiązanych do opuszczenia terytorium RP (głównie Ukraina, Rosja, Białoruś). W omawianym okresie szczególnie istotnym zjawiskiem była wysoka liczba osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy ( cudzoziemców), a dominującą grupą narodowościową są Czeczeni z Rosji (85%). Ochronę uzupełniającą i zgodę na pobyt tolerowany otrzymywali głównie obywatele Rosji pochodzenia czeczeńskiego, choć w wypadku zgód na pobyt tolerowany dość liczną grupę stanowili również obywatele Gruzji. Osoby pragnące zgłębić temat imigrantów w Polsce odsyłam do książki, która znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej, i której jedną z autorek jest Agata Marek, współprowadząca omawiane warsztaty: Halik T., Kosowicz A., Marek A.: Imigranci w polskim społeczeństwie, Warszawa, Stowarzyszenie Vox Humana, Część praktyczną spotkania wypełniły rozmowy dotyczące osobistych doświadczeń bibliotekarzy 6

7 obsługujących czytelników z różnych stron świata. Warsztaty zakończyliśmy ogólną dyskusją na temat różnic kulturowych występujących w naszym społeczeństwie i opanowywaniu każdego dnia, sztuki komunikacji międzyludzkiej. Rozmawialiśmy o stereotypach związanych z imigrantami, i o tym, że brak działań wspierających cudzoziemców może spowodować ich separację i marginalizację. Zastanawialiśmy się nad tym, jak my jesteśmy postrzegani przez obcokrajowców i czy my Polacy jesteśmy narodem akceptującym, tolerancyjnym i otwartym na zmiany, odmienność i na coraz większą liczbę osób przybywających do nas z innych krajów. Czy Polskę można uznać za kraj przyjazny imigrantom? Jeśli każdy z nas zaakceptuje fakt, że nasze społeczeństwo ulega ciągłym przeobrażeniom, że coraz bardziej stajemy się otwarci na imigrantów, to tak, możemy nazwać nasz kraj przyjaznym, zintegrowanym, wolnym od uprzedzeń, wyznającym zasadę poszanowania drugiego człowieka. Nie da się jednak pominąć wszechobecnych informacji o przejawach rasizmu i atakach na cudzoziemców. W 2009 roku powstał nawet kilkusetstronicowy raport Brunatna Księga, który jest spisem incydentów na tle rasistowskim, ksenofobicznym, a także katalogiem przestępstw popełnionych przez neofaszystów. Na szczęście sytuacja cudzoziemców w Polsce wciąż zmienia się na lepsze. Rośnie wiedza społeczeństwa i zainteresowanie młodzieży sprawami imigrantów, bo przecież większość z nas zapewne choć raz w życiu miała okazję doświadczyć niezbyt przyjemnego poczucia wyobcowania i wykluczenia. Dlatego też, bez większego trudu możemy sobie uświadomić, że bycie obcym w nowym miejscu, nowym środowisku nie należy do najłatwiejszych zadań. Moim zdaniem, jeśli bardziej stanowczo podejmiemy próbę integracji całego społeczeństwa, zaakceptujemy nowo przybyłych, będziemy ich traktować jak współobywateli, nauczymy się wyznawać zasadę jedność w różnorodności i odważymy się powiedzieć na głos, że przybywanie do naszej ojczyzny imigrantów pomoże nam odnowić i ulepszyć społeczeństwo, to mamy szansę na funkcjonowanie w społeczeństwie otwartym, czyli takim, którego fundament stanowią: demokracja, pluralizm i prawa człowieka. Dlatego też, puentą mogą być słowa filozofa Paula Scheffera z książki Druga ojczyzna: Imigranci w społeczeństwie otwartym: Kiedy Europejczycy zrozumieją, że otwarte społeczeństwo wymaga dokonywania pewnego wysiłku, będą mogli z przekonaniem powiedzieć przybyszom z bliska i z daleka: serdecznie witamy. (Scheffer P.: Druga ojczyzna: Imigranci w społeczeństwie otwartym, Wołowiec, Wydawnictwo Czarne, 2010). Dorota Bocian KONFERENCJE, SEMINARIA, WARSZTATY Łapać złodzieja! Zapobieganie i ściganie kradzieży w bibliotekach w epoce cyfrowej pod takim tytułem odbyła się 29 października konferencja Europejskiego Konsorcjum Bibliotek Naukowych (CERL), po raz pierwszy zorganizowana w Warszawie. Jej współorganizatorami były Biblioteka Uniwersytecka, CERL i Biblioteka Narodowa. Mimo, iż problem kradzieży w bibliotekach nie jest nieznany, warszawskie spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem uczestników, członków CERL i gości z wielu krajów. Podczas jednodniowej sesji wygłoszono dziesięć referatów, których tematyka koncentrowała się wokół kradzieży map, rękopisów i archiwaliów oraz starych druków lub ich fragmentów zawierających cenne ryciny i mapy. Już samo wymienienie autorów wystąpień, instytucji, które reprezentowali oraz tytułów prezentacji, ukazuje różnorodność problemów, które muszą rozwiązywać biblioteki i archiwa doświadczone kradzieżą w swoich zbiorach. Giles Mandelbrote (Lambeth Palace, Londyn) przedstawił okoliczności zwrotu 1400 starych druków, skradzionych w 1970 r. przez pracownika biblioteki. Denis Bruckman (Bibliothéque nationale w Paryżu), mówił o kradzieży cennego rękopisu hebrajskiego (ozn. MSS 52), dokonanej przez kustosza działu rękopisów tejże biblioteki. Manuskryptu nie odzyskano, ponieważ tuż po rabunku został on sprzedany poza granice Francji. Kradzież cennych archiwaliów dotyczących udziału Duńczyków w Waffen SS w latach , omówił Allan Vestergaard z Archiwum Narodowego Danii w Kopenhadze. W swoim 7

8 wystąpieniu przede wszystkim zreferował reakcję społeczeństwa na zaistniały fakt i znaczne zaostrzenie przepisów dotyczących udostępniania zbiorów w czytelniach. Obiektami szczególnie narażonymi na kradzież są mapy na co wskazała Judith Barnes, koordynatorka zabezpieczenia zbiorów w British Library. Są one poszukiwane przez kolekcjonerów, dobrze opisane, a wycięcie mapy lub interesującej ryciny z książki jest dość trudne do uchwycenia przez bibliotekarzy. Autorka przedstawiła ponadto sposoby odpowiedniego przeorganizowania przestrzeni bibliotecznej oraz omówiła wdrożone w British Library zabezpieczenia i procedury oraz system szkoleń, co ma skutkować poprawą bezpieczeństwa zbiorów udostępnianych w czytelniach. W British Library oraz w wielu bibliotekach amerykańskich działał Edward Forbes Smiley, jeden z najbardziej znanych złodziei map. Dokonane przez niego kradzieże omówił dyrektor Beinecke Library, Edwin Schoeder z Yale University (New Haven). Parafrazując nazwisko złodzieja, referat zatytułował Who s Smiley ing now? Map thefts in the U.S. (Kto się śmieje ostatni? Kradzieże map w USA). Szczególnie poruszającym uzupełnieniem referatu był film nagrany przez kamerę przemysłową pokazujący Smiley a w czytelni zbiorów specjalnych. Natomiast Kristian Jensen z British Library przedstawił okoliczności wycinania map, rycin oraz setek kart ze starych druków w czytelni zbiorów specjalnych w British Library w latach , przez pochodzącego z Iranu Farhada Hakimzadeha. Fakt ten był nagłośniony, opisany i szeroko komentowany w środkach masowego przekazu, w tym także w Polsce, złodziej był bowiem znanym filantropem, osobą wykształconą i zamożną. W swoim domu zgromadził pokaźną ilość druków i ich fragmentów dotyczących historii Iranu. W wykryciu sprawcy zniszczenia dużej ilości cennych ksiąg szczególnie pomocny okazał się wdrożony w 1998 r. elektroniczny rejestr wypożyczeń (Automated Book Request System). Odnotowuje on wszystkie wypożyczenia z magazynów, zarówno zamówienia czytelników, jak i pracowników biblioteki. Analizując dane, czyli kto, kiedy i na jak długo zamawiał zniszczone książki, udało się namierzyć nazwisko sprawcy. Punktem odniesienia przy poszukiwaniu dalszych zdefektowanych egzemplarzy okazała się baza zawierająca dane dotyczące kompletności woluminów przeznaczonych do digitalizacji przez firmę Microsoft. Porównując zapisy z obu baz, wyselekcjonowano druki, które mogły być uszkodzone przez tego czytelnika. Dalszych odkryć dokonano, już w towarzystwie policji, w posiadłości Hakimzadeha. Nieco odmienną od poprzednich prezentację przygotował oficer włoskiej policji z departamentu ochrony dziedzictwa kulturowego, Gianpietro Romano. Podzielił się on swoimi doświadczeniami w zakresie poszukiwania skradzionych dzieł sztuki, w tym zabytkowych książek. Odrębną jednostkę powołano we Włoszech już w 1992 r. Systematycznie uzupełniana elektroniczna baza skradzionych dzieł sztuki i innych obiektów zaliczanych do narodowego dziedzictwa kulturowego, należy do podstawowych narzędzi w pracy włoskich karabinierów. Tematy podjęte przez przedstawicieli instytucji goszczących (do których dołączono także Richarda Šipka z zaprzyjaźnionej biblioteki Muzeum Narodowego w Pradze), możemy zaliczyć do nieco lżejszego kalibru. Bogdan Filip Zerek z Zakładu-Laboratorium Konserwatorskiego Zbiorów Bibliotecznych BN, przedstawił konserwatorski punkt widzenia w ochronie cennych obiektów bibliotecznych. Przede wszystkim stare druki należy wyłączyć z obiegu czytelniczego, a udostępniać jedynie (bez wyjątku) kopie cyfrowe. Oznaczanie woluminów pieczęciami lub innego rodzaju trwałymi znakami własnościowymi, które mogą ingerować w strukturę obiektu, określił wręcz jako czyn kryminalny [sic!]. Rodzi to jednak pytanie: jak rozpoznać książkę pozbawioną znaków własnościowych, która pojawi się na rynku antykwarycznym? Następnie, Marianna Czapnik omówiła znaki własnościowe (superekslibrisy, ekslibrisy, pieczęcie, noty rękopiśmienne, sygnatury biblioteczne, etc.) w kontekście zabezpieczenia zbiorów przed kradzieżą, a dr Šipek zaprezentował elektroniczną bazę znaków proweniencyjnych PROVENIO, tworzoną w swojej macierzystej jednostce. 30 października miało miejsce zebranie sprawozdawczo-wyborcze, otwarte dla członków CERL. Wymieńmy jedynie najistotniejsze dla nas punkty: do grona Dyrektorów CERL wybrano m.in. dr hab. Jolantę Talbierską, dyr. BUW; ponadto: wysłany w lipcu 2013 r. przez BUW plik zawierający 6710 opisów bibliograficznych wraz z hasłami autorytatywnymi jest już widoczny w katalogach Heritage of the Printed Book Database (HPB). Z BUW po raz pierwszy, poza opisami starych druków (1679), przesłano również 5031 rekordów książek wydanych w l (zob. też CERL Newsletter, Dec. 2013, s. 6,

9 Natomiast po południu odbyły się warsztaty oprawoznawcze, w których mogli uczestniczyć wszyscy zainteresowani tym tematem. Referaty, uzupełnione obszernymi prezentacjami zabytkowych opraw, wygłosili Timoty Leonardi z biblioteki kapitulnej w Vercelli (Włochy), Jacek Partyka z Biblioteki Jagiellońskiej, Per Cullhed z Uppsali oraz Nicholas Pickwood z Ligatus Research Unit, Uniwersytetu Sztuk w Londynie. Oprócz omówionych wydarzeń, w wolnym czasie, odbywały się spotkania grup roboczych (CERL Working Group), które utworzono dla rozwiązania konkretnych problemów, którymi zajmuje się CERL. W jednej z nich, Provenance Working Group, uczestniczyła Izabela Wiencek oraz niżej podpisana z Gabinetu Starych Druków. Dyskutowano m.in. o rozszerzeniu informacji o dawnych właścicielach ksiąg w tezaurusach CERL oraz sposobach prezentacji tego typu danych w opisach katalogowych. Marianna Czapnik 26 listopada w Centralnej Bibliotece Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (CBW) odbyła się konferencja zatytułowana Modernizacja bibliotek a bezpieczeństwo zbiorów. To kolejne, szóste już, spotkanie zorganizowane przez CBW, dotyczące problemu ochrony zbiorów bibliotecznych skupiło ponad 100 uczestników z różnych krajowych ośrodków. Zaproszeni prelegenci z Warszawy, Poznania i Krakowa podzielili się doświadczeniami na temat przeprowadzonych remontów, ochrony zbiorów, przeprowadzek księgozbiorów oraz projektami realizowanymi w chwili obecnej. Pierwszy referat, wygłoszony przez zastępcę dyrektora ds. ochrony i udostępniania zbiorów Biblioteki Narodowej (BN) Ewę Potrzebnicką, dotyczył remontów magazynów bibliotecznych Biblioteki Narodowej. Po przedstawieniu fragmentów polskiej normy Informacja i dokumentacja wymagania dotyczące warunków przechowywania materiałów archiwalnych i bibliotecznych (PN-ISO z 2006 r.), Prelegentka omówiła remont tzw. magazynowca oraz drobniejszych pomieszczeń w zabytkowym Pałacu Krasińskich. Dołączona prezentacja unaoczniła problemy, z jakimi BN zmagała się podczas remontu (np. złe materiały budowlane w gmachu na Polach Mokotowskich - papier zamiast pustaków). Drugie wystąpienie, przygotowane przez dr Agnieszkę Zdrojek, kierownika Działu Realizacji Nowych Projektów Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy, dotyczyło rozbudowy biblioteki na Koszykowej. Dobudowywany gmach (projekt z 2007 roku, na który przeznaczono 59 mln zł) zostanie oddany do użytku w marcu 2015 r., a planowana przeprowadzka ma potrwać ok. 6 miesięcy. Następny referat, przedstawiony przez warszawskich bibliotekarzy (Agnieszkę Duk-Drąg i Aleksandrę Działek), omawiał modernizację Biblioteki Głównej Wojskowej Akademii Technicznej, finansowanej z funduszy europejskich. Poza wieloma przedsięwzięciami zakończonymi sukcesem, Prelegentki nie ukrywały niepowodzeń. Zaliczyły do nich zniszczenie (zalanie) części czasopism, do której doszło podczas tymczasowego przechowywania. Kolejne wypowiedzi należały do gości z Poznania i Krakowa. Agnieszka Baszko, kierownik Działu Zbiorów Specjalnych Biblioteki Raczyńskich, zaprezentowała zbiory specjalne w nowym gmachu Biblioteki Raczyńskich, a Szymon Malczewski przeprowadzkę tychże zbiorów. Nowy gmach, którego budowa trwała od 2010 do 2013 r. składa się z 7 kondygnacji i znajduje się tuż za dotychczasową siedzibą fundacji Raczyńskich. Mimo rozlicznych trudności, przeprowadzkę zrealizowano w 3 miesiące (tak też zakładano), co należy uznać za sukces (wielkość przemieszczonych zbiorów 400 tys. jednostek). Na uwagę zasługuje wystąpienie dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej, prof. dr. hab. Zdzisława Pietrzyka Pogodzić sprzeczność. Skarbiec Biblioteki Jagiellońskiej na mapie turystycznej Krakowa. Nie chodzi tu o otworzenie bibliotecznego skarbca dla zwiedzających, ale o udostępnienie nowej sali ekspozycyjnej, w której będą miały miejsce czasowe wystawy cymeliów. Podjęta inicjatywa jest odpowiedzią biblioteki na wzrastające zainteresowanie społeczeństwa skarbami kultury. Jak zaznaczył Autor wykładu, pomysł budowy skarbca dla turystów nie jest nowy pierwowzoru dostarczyła British Library. Krakowski trezor ma spełniać wszystkie wymogi bezpieczeństwa posiadać tradycyjne oraz wiszące gabloty (z odpowiednią temperaturą, wykonane ze specjalnego szkła chroniącego skarby przed promieniowaniem), dotykowe ekrany, a przede wszystkim najnowocześniejszy system gaśniczy i stały monitoring. Jego otwarcie planuje się na rok 2014, a pierwszymi eksponatami będą najcenniejsze rękopisy związane z ufundowaniem biblioteki. 9

10 W imieniu gospodarzy konferencji wystąpiła dyrektor ds. ochrony i promocji zbiorów CBW Beata Czekaj-Wiśniewska. Referat stanowił podsumowanie trwającej 11 miesięcy modernizacji gmachu CBW (wyremontowano m.in. 6 magazynów). Była w nim mowa zarówno o sukcesach, jak i porażkach przeprowadzonej akcji. Dyrektor Czekaj-Wiśniewska do niepowodzeń zaliczyła m. in. opóźnienia w pracach modernizacyjnych, wynikające czasem z nieznajomości branży budowlanej, a do niewątpliwych sukcesów - sprawny i zaangażowany zespół biblioteczny oraz dobrego inwestora. Dopowiedzeniem tematu była prezentacja Katarzyny Kuczborskiej, przedstawiciela Międzynarodowego Centrum Budownictwa, omawiająca najnowsze rozwiązania techniczne w zakresie regałów bibliotecznych. Owe innowacje (automatyczne regały przesuwne) zobaczyliśmy podczas zwiedzania zmodernizowanych pomieszczeń CBW. Jak nas zapewniano te nowoczesne regały są całkowicie bezpieczne dla osób znajdujących się pomiędzy segmentami. Najbardziej interesująca, z punktu widzenia piszącej te słowa, okazała się wizyta w klimatyzowanym magazynie zbiorów specjalnych, gdzie zaprezentowano regały kompaktowe, jak i jezdne szufladowce służące do przechowywania map. W temperaturze C, najbardziej odpowiedniej dla książek zabytkowych, przygotowano mini wystawę ze zbiorów tejże biblioteki. Kolejnymi pomieszczeniami udostępnionymi zwiedzającym były: magazyny ogólne, czytelnia, tzw. wolny dostęp, wypożyczalnia, Ośrodek Informacji Naukowej. W tych pierwszych, dzięki wymianie regałów tradycyjnych na przesuwane, zyskano dodatkową powierzchnię do przechowywania zbiorów, jak zaznaczyła Pani dyrektor - 8 mln półek, czyli drugie tyle miejsca w stosunku do stanu sprzed remontu. W strefie wolnego dostępu naszą uwagę zwrócił automat do samodzielnego wypożyczania książek. W trakcie całej konferencji, w hallu można było zapoznać się z ofertą produktów firmy Beskid Plus (różnego rodzaju pudła, teczki bezkwasowe do przechowywania archiwaliów i zbiorów bibliotecznych zamawiane na wymiar ). Jak zapewniono uczestników, materiały pokonferencyjne ukażą się wiosną 2014 roku. ERASMUS 2013/2014 To już ostatni odcinek cyklu. Publikujemy tutaj wszystkie relacje z wyjazdów, które z różnych powodów nie ukazały się w poprzednich numerach. Zagrzeb to stolica i największe miasto Chorwacji położone nad rzeką Sawą u podnóża gór Medvednica. Usytuowana w nowoczesnym gmachu Biblioteka Narodowa pełni jednocześnie funkcję Biblioteki Uniwersyteckiej. To właśnie tutaj odbyłyśmy swoje szkolenie w ramach programu ERASMUS w pierwszym tygodniu września. Na początku nie obyło się bez małego nieporozumienia, a mianowicie poszłyśmy na umówione spotkanie do biblioteki, ale... wybrałyśmy gmach, który okazał się budynkiem, w którym poprzednio mieściła się biblioteka, a teraz mieści się Archiwum Państwowe Chorwacji. Biblioteka w 1995 r. przeniosła się do nowego budynku wyglądającego, jak mówią sami Chorwaci, jak szklana kostka. Wizytę rozpoczęłyśmy tradycyjnie od zwiedzania biblioteki, zapoznania się z jej historią, zbiorami. Biblioteka posiada w swoich zbiorach ok. 3 mln woluminów. W pierwszym dniu pobytu trochę czasu w czytelniach Fot. Elżbieta Zygmuntowiczspędziłyśmy 10

11 i gabinetach zbiorów specjalnych: rękopisów i starych druków, rycin, map, muzykaliów. W Gabinecie Rękopisów znajdują się zarówno chorwackie, jak i zagraniczne rękopisy i stare druki. Znajdują się tutaj również dokumenty życia społecznego. Specjalnie dla nas zaprezentowano kolekcję polskich pocztówek z okresu przedwojennego, wojennego i powojennego. Gabinet Rycin posiada największą kolekcję rycin w Chorwacji. Są to zarówno dzieła autorów rodzimych, jak i światowych. Kolekcja map została wydzielona ze zbiorów biblioteki w odrębną jednostkę w 1945 r. W jej skład wchodzą mapy tematyczne, topograficzne, drogowe, morskie, historyczne, astronomiczne, wszelkiego rodzaju atlasy. Zbiory te uszeregowane są według obszarów geograficznych ponad 70% dotyczy obszaru Europy PołudniowoWschodniej, Południowej i Środkowej, a połowa tego materiału Chorwacji. W kolekcji zbiorów muzycznych wyodrębnionych ze zbiorów biblioteki w 1945 r. najcenniejszymi są rękopisy i zapiski muzyczne chorwackich kompozytorów, a wśród nich słynnego Vatroslava Lisinskiego. W trakcie naszej wizyty odwiedziłyśmy również Chorwacki Instytut Bibliotekoznawstwa będący częścią struktury organizacyjnej Biblioteki Narodowej oraz Centrum Kształcenia Ustawicznego dla Bibliotekarzy. Zwiedziłyśmy czytelnie, przedstawiono nam system szkolenia użytkowników biblioteki, kolekcję ogólnodostępnych, urzędowych dokumentów wydawanych przez organy władzy państwowej i organizacje międzynarodowe. Pokazano nam kolekcję książek dotyczących wojny ojczyźnianej. Kolekcję tę utworzono w grudniu 2008 r. Postanowiono w jednym miejscu gromadzić publikacje z różnych dziedzin nauki, tj. historii, nauk politycznych, wojskowości, prawa (krajowe i zagraniczne) dotyczące okresu wojny. Ułatwia to osobom zainteresowanym tematem znalezienie dużej ilości informacji w jednym miejscu. Ze względu na nasze zainteresowania zawodowe zorganizowano nam wizyty w oddziałach odpowiedzialnych za gromadzenie zbiorów oraz wydawnictwa ciągłe. Spędziłyśmy tam jeden owocny dzień, zapoznając się z organizacją pracy jednostek i przy okazji wymieniając poglądy. Wydaje się, że jest nadzieja na wznowienie współpracy, która kilka lat temu z nieznanych nam powodów została zawieszona. Jeden dzień spędziłyśmy w Bibliotece Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu w Zagrzebiu. Biblioteka przeniosła się do nowo wybudowanego budynku w 2009 r. Jest to druga pod względem wielkości biblioteka w Chorwacji. W jej kolekcji znajduje się woluminów. Biblioteka ta spełnia również funkcję biblioteki publicznej. Podobnie jak w BUW, osoby z zewnątrz mogą na miejscu korzystać ze wszystkich jej zasobów. Biblioteka używa darmowego oprogramowania Koha, a także elektronicznych chipów, które umożliwiają tzw. self-check, pozwalający użytkownikom na samodzielne wypożyczanie książek (bez udziału wypożyczalni i osób trzecich). Chorwaccy organizatorzy naszego programu zadbali, abyśmy się nie nudziły i uzyskały jak najwięcej informacji na temat ich bibliotek, Zagrzebia, Chorwacji. Zadbali również o nasz program w czasie wolnym, proponując nam zwiedzanie miejsc według nich godnych obejrzenia, a niejednokrotnie nam towarzysząc, co uczyniło nasz pobyt naprawdę fajnym i ubarwionym opowieściami i historiami, których nie znajdzie się w żadnych przewodniku turystycznym. W tym miejscu chciałybyśmy jeszcze raz serdecznie podziękować pani Jasence Zajec i pani Neli Marosović za ich profesjonalizm i ogromny wkład w organizację i sprawny przebieg naszej wizyty. Dla zainteresowanych szczegółami dotyczącymi odwiedzanych przez nas bibliotek polecamy zajrzenie na ich strony internetowe: oraz Karolina Minch, Elżbieta Zygmuntowicz W dniach września przebywałyśmy na stażu w Bibliotece Uniwersytetu w Gandawie (Universiteitsbibliotheek Gent, Oprócz nas w szkoleniu uczestniczyło pięcioro bibliotekarzy z Bułgarii, Słowacji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Uniwersytet w Gandawie powstał w 1817 r. Jest to jedna z największych flamandzkich uczelni. Obecnie studiuje na nim studentów. Na księgozbiór biblioteki złożyły się księgozbiory klasztorne zarekwirowane podczas rewolucji francuskiej. Początkowo biblioteka mieściła się w budynku poklasztornym, dopiero w 1942 r. otrzymała nową siedzibę tzw. Wieżę 11

12 Książek (De Boekentoren) zaprojektowaną w 1933 r. przez słynnego belgijskiego architekta i projektanta wnętrz Henry ego van der Velde. Budynek przechodzi obecnie gruntowną modernizację, której koszt wynosi ok. 50 mln euro. Na czas remontu cały księgozbiór (ok. 4 mln wol.) musi zostać przeniesiony do nowo wybudowanego magazynu. Dla pełnego wykorzystania powierzchni w tymczasowym magazynie zbiory zostaną rozmieszczone według formatów, a nie sygnatur. Aby nie utracić kontroli nad lokalizacją żadnego z przenoszonych obiektów, wszystkie dotąd nieskatalogowane materiały otrzymają uproszczone opisy bibliograficzne i rekordy egzemplarza. Dotąd tylko ok. 25% zbiorów znalazło się w katalogu komputerowym (obsługiwanym przez system Aleph), pozostałe są dostępne w zdigitalizowanym katalogu kartkowym. Universiteitsbibliotheek Gent posiada niezwykle cenne zbiory specjalne, dlatego biblioteka została zaproszona do projektu Google Books, w ramach którego firma Google zeskanuje i udostępni ok książek z księgozbioru biblioteki. Oprócz tego biblioteka nadal prowadzi samodzielną digitalizację zbiorów o wyjątkowej wartości historycznej lub ikonograficznej. Zeskanowano np. papirusy, wybrane rękopisy, kolekcję pocztówek. Cyfrowa kolekcja dostępna jest na stronie biblioteki (Beeldbank, Z każdego obiektu, znajdującego się w Beeldbank, można przejść do opisu bibliograficznego w katalogu biblioteki. Wiele z tych materiałów udostępnianych jest również przez Fedorę i Europeanę. E-zasoby stanowią bardzo ważną część zbiorów Biblioteki Uniwersytetu w Gandawie. Na czasopisma i bazy przeznacza się około 1/3 budżetu instytucji. Wśród subskrybowanych baz są m.in.: JSTOR, PubMed, czy Web of Science. W trakcie naszego pobytu w Gandawie rozważano wdrożenie multiwyszukiwarki Primo Library Serach. Biblioteka prowadzi także repozytorium uniwersyteckie, na które składają się publikacje pracowników uniwersytetu, prace doktorskie, wystąpienia konferencyjne i raporty. Ponadto od 2002 r. biblioteka czuwa nad tworzeniem bibliografii Uniwersytetu w Gandawie. Do komunikacji z użytkownikami biblioteka wykorzystuje media społecznościowe: Facebook, Twitter i Pinterest. Biblioteka Uniwersytecka służy nie tylko studentom. Za niewielka opłatą (10 euro rocznie) z jej bogatych zbiorów mogą korzystać wszyscy mieszkańcy Gandawy. W programie naszego pobytu w Belgii znalazły się również wizyty w bibliotekach wydziałowych Uniwersytetu w Gandawie (Biblioteka Wydziału Humanistycznego i Biblioteka Wydziału Ekonomii) oraz w Bibliotece Uniwersytetu w Antwerpii (Universiteit Antwerpen Bibliotheek, Dodatkową atrakcją była wizyta w Muzeum Miejskim w Gandawie, która dała nam okazję zapoznania się z historią miasta. Walentyna Karmelitow, Anna Książczak Od 9 do 13 września w ramach programu Erasmus przebywałem na stażu, który obejmował wizyty w dwóch francuskich instytucjach, a mianowicie Bibliothèque nationale de France (BNF) oraz Agence bibliographique de l'enseignement supérieur (ABES). Głównym problemem, któremu poświęcony był mój wyjazd, było zapoznanie się ze stanem prac nad wdrożeniem nowych zasad katalogowania (RDA) we francuskich bibliotekach. Francja jest jednym z nielicznych krajów europejskich, które od początku pilnie śledziły rozwój prac nad RDA (zainicjowanych przez biblioteki z anglo-amerykańskiego kręgu) i starały się wpływać na ich kształt. Ponadto na wybór Francji jako celu mojego wyjazdu wpłynęły dwa następujące czynniki. Po pierwsze RDA tworzone jest jako następca Anglo-American Cataloguing Rules, tymczasem biblioteki francuskie, podobnie jak polskie nigdy nie stosowały tych zasad, byłem więc ciekaw, w jaki sposób odnoszą się do wprowadzenia nowego standardu katalogowania, który nie będzie naturalnym następcą dotychczas stosowanych reguł. Drugi powód, to występowanie pewnych podobieństw w strukturze organizacyjnej polskiego i francuskiego bibliotekarstwa. W obu krajach obok bibliotek narodowych funkcjonują instytucje administrujące centralnymi katalogami, współtworzonymi przez biblioteki naukowe - Centrum NUKAT w Polsce i ABES we Francji. Byłem bardzo zainteresowany tym, w jaki sposób układa się współpraca między tymi instytucjami na gruncie francuskim. 12

13 Nie będę relacjonował szczegółowo wszystkich rozmów, jakie odbyłem w ciągu pięciu dni pobytu we Francji, ograniczę się tylko do kilku ogólnych wniosków. Przede wszystkim chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że prace nad RDA mają we Francji bardzo sformalizowany charakter. Prowadzone są one pod nadzorem Francuskiego Stowarzyszenia Normalizacyjnego (AFNOR), w ramach którego utworzone zostały dwie grupy robocze: techniczna kierowana przez BNF i strategiczna kierowana przez ABES. Pierwsza z nich miała przede wszystkim za zadanie przeprowadzenie szczegółowej analizy zasad katalogowania wprowadzanych przez RDA i zaproponowanie profilu aplikacyjnego odpowiedniego dla bibliotek francuskich. Poza tym w jej gestii pozostawały takie problemy jak tłumaczenie, ocena wpływu RDA na systemy biblioteczne, szkolenia itp. Podstawowym zadaniem drugiej grupy miało być podjęcie ostatecznej decyzji o wdrażaniu RDA i przygotowanie harmonogramu implementacji nowych zasad. Jak widać mamy tutaj odpowiedź na pytanie o współpracę między BNF a ABES-em. W sytuacji, gdy w Polsce współpraca między Biblioteką Narodową a Centrum NUKAT praktycznie nie istnieje, we Francji obie instytucje dzielą się odpowiedzialnością za rozwój standardów katalogowania. Warto przy tym zaznaczyć, że współpraca ta nie jest wynikiem dobrej woli obu stron, lecz efektem rozwiązań strukturalnych podejmowanych na szczeblu ministerialnym. A jakie są wyniki tych prac? Bardzo niejednoznaczne. Z jednej strony Francuzi doceniają fakt, że zostały podjęte prace nad stworzeniem zasad katalogowania, które mogą stać się zasadami o naprawdę światowym zasięgu. Pozytywnie oceniają to, że RDA opiera się na modelach FRBR i FRAD oraz dąży do przystosowania danych bibliotecznych do funkcjonowania w środowisku sieciowym. Z drugiej strony negatywnie odnoszą się do wielu szczegółowych rozwiązań proponowanych przez twórców RDA, a co najważniejsze uważają, że RDA mimo deklarowanej pełnej internacjonalizacji, nadal pozostaje związane z tradycją anglo-amerykańską i w zbyt małym stopniu uwzględnia międzynarodowe standardy, takie jak ISBD oraz normy ISO. Ostatecznie uznano więc, że wdrożenie RDA w aktualnej postaci będzie krokiem wstecz dla francuskiego bibliotekarstwa. Stwierdzenie to nie jest równoznaczne z całkowitym porzuceniem zamiaru przejścia na nowe zasady katalogowania, krok ten jednak został uzależniony od przekształcenia RDA do postaci zgodnej z francuskimi oczekiwaniami. Francuzi bardzo aktywnie promują swój punkt widzenia, m.in. w ramach prac Europejskiej Grupy ds. RDA (EURIG). Odkładając wdrożenie RDA na bliżej nieokreśloną przyszłość, biblioteki francuskie koncentrują się na implementacji modelu FRBR w swoich katalogach i przystosowywaniu ich do funkcjonowania w środowisku sieciowym. Jednym z efektów tych działań jest projekt data.bnf.fr, którego celem jest prezentowanie zasobów BNF w postaci zgodnej ze standardami Sieci Semantycznej. Zasady RDA były głównym, ale nie jedynym tematem moich rozmów. Inne interesujące zagadnienia, jakie miałem okazję omówić w trakcie stażu to: planowany kierunek rozwoju Międzynarodowej Wirtualnej Kartoteki Haseł Wzorcowych, implementacja International Standard Name Identifier w BNF, możliwość wykorzystania ontologii FRBRoo, będącej rozszerzeniem ontologii CIDOC CRM o koncepty z FRBR, do modelowania danych BNF. Leszek Śnieżko KIERMASZ W ostatnim tygodniu listopada odbył się w BUW kiermasz książek z dubletów i druków zbędnych biblioteki. Książki można było kupić za symboliczną złotówkę. Do sprzedaży Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów przygotował około woluminów. Były to przede wszystkim książki po selekcji wycofane z Księgozbioru Dydaktycznego, książki po selekcji wycofane z Wolnego Dostępu, książki i czasopisma pozostałe z list dubletów, książki z wycofanej części Księgozbioru Dydaktycznego Z, książki z defektem z Wydawnictwa Czarna Owca, wydawnictwa własne UW (z zapasów magazynowych). W sumie sprzedano książki. Kiermasz odwiedziło około tysiąca osób. Cieszył fakt, że przez cztery dni trwania kiermaszu ani przez chwilę sala nie była pusta. Pozostałe po kiermaszu książki częściowo wyłożono na regał Weź sobie 13

14 książkę, skąd zniknęły jak świeże bułeczki. Wniosek z tego nasuwa się jeden. Książka (papierowa!) ciągle ma wielu zwolenników. Barbara Chmielewska KLUB POD OTWARTĄ KSIĘGĄ 12 listopada w Klubie pod Otwartą Księgą dr Justyna Jasiewicz z IINiSB UW wystąpiła z referatem Kompetencje informacyjne młodzieży. W kontekście rozwoju nowych technologii oraz wzrostu ich użytkowania, opowiedziała o kompetencjach informacyjnych, informatycznych oraz cyfrowych, o różnicach terminologicznych między pojęciami oraz o tym, jak młodzi użytkownicy korzystają z nowych mediów, wykorzystując te kompetencje. W prezentacji przedstawiła także dane statystyczne dotyczące wykorzystania ICT oraz barier w dostępie do nich. W podsumowaniu przedstawiła wyzwania dla systemu edukacji w obszarze kształcenia kompetencji informacyjnych. Zuza Wiorogórska KADRY Nowo zatrudnieni: - mgr Katarzyna Kaproń, st. referent adm., SOWP, od 4 listopada Przestali pracować: - mgr Natalia Pawlak, mł. bibliotekarz, OUiIN, od 12 listopada. Numer zamknięty 7 lutego 2014 r. Redakcja: Anna Wołodko Współpraca: Anna Zawadzka Korekta: Elżbieta Petrović Projekt graficzny: Anna Pełka Redakcja zastrzega sobie możliwość skrótów i zmian redaktorsko-korektorskich. Uwagi, komentarze i teksty do biuletynu można przesyłać na adres a.wolodko@uw.edu.pl w Pegasusie: aniac 14