małopolskiego (M-CAPRI).

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "małopolskiego (M-CAPRI)."

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Agnieszka SARNECA 1 Grzegorz OPEĆ 1 Anna WAŚNIOWSA 2 arcin WALIGÓRA 1 laudia NAP 1 Aleksandra LENART-IGDALSA 1 Natalia PALA 1 Piotr PODOLEC 1 Rozpowszechnienie i znajomość modyfikowalnych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej. Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krążenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego (-CAPRI) Prevalence and knowledge of modifiable cardiovascular risk factors among patients of primary health care. ałopolska CArdiovascular Preventive Intervention Study (-CAPRI) 1 Oddział liniczny Chorób Serca i Naczyń z Pododdziałem Intensywnego Nadzoru ardiologicznego, Uniwersytet Jagielloński Collegium edicum, rakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II ierownik: Prof. dr hab. med. Piotr Podolec 2 Oddział Szybkiej Diagnostyki, rakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, ierownik: Dr n. med. ałgorzata onieczyńska Dodatkowe słowa kluczowe: czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych ryzyko sercowo-naczyniowe POZ edukacja pacjentów interwencje prewencyjne Additional key words: cardiovascular risk factors cardiovascular risk primary health care education preventive intervention Adres do korespondencji: Agnieszka Sarnecka linika Chorób Serca i Naczyń, rakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, ul. Prądnicka 80, raków, tel. (0-12) fax. (0-12) a.sarnecka@szpitaljp2.krakow.pl Wstęp: Choroby sercowo-naczyniowe (ChSN) są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. Rozpowszechnienie czynników ryzyka ChSN jest zróżnicowane regionalnie, a świadomość ich występowania w populacji ma zasadnicze znaczenie dla identyfikacji osób wysokiego ryzyka oraz wdrażania odpowiednich interwencji prewencyjnych. Dlatego celem naszej pracy było określenie rozpowszechnienia i znajomości modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN w populacji pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w ałopolsce. ateriał i etodyka: Badanie przeprowadzono wśród uczestników badania Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krążenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego (-CAPRI). Badanie kwestionariuszowe oraz ocenę kliniczną przeprowadzono łącznie u 978 kolejnych dorosłych pacjentów (w wieku 45,7±13,0 lat) bez rozpoznanej ChSN z losowo wybranych placówek POZ w województwie małopolskim. Wyniki: Najczęściej występującym głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka ChSN była hipercholesterolemia (648; 66,3%), natomiast predysponującym nieprawidłowe odżywanie (890; 91,0%). Wraz z wiekiem zwiększało się występowanie nadciśnienia tętniczego, hipercholesterolemii, cukrzycy i otyłości brzusznej, natomiast nie zmieniało się rozpowszechnienie palenia papierosów, małej i niedostatecznej aktywności fizycznej oraz nieprawidłowego odżywiania. Duże lub bardzo duże ryzyko sercowo- -naczyniowe ocenione przy użyciu tablic Pol-SCORE występowało u 104 Introduction: Cardiovascular diseases (CVD) are the main cause of death in Poland. The prevalence of CVD risk factors is regionally differentiated. Awareness of their presence in the population is crucial for identification of high-risk patients and implementation of appropriate preventive intervention. Therefore, the aim of our study was to assess the prevalence and knowledge of modifiable CVD risk factors among patients of primary health care in alopolska. aterial and ethods: The study was conducted among participants of ałopolska CArdiovascular Preventive Intervention Study (-CAPRI). Standardized questionnaire and clinical evaluation was conducted in a total of 978 consecutive patients (aged 45.7±13.0) without known CVD in randomly selected primary care units in ałopolska. Results: The most common major modifiable CVD risk factor was hypercholesterolemia (648; 66.3%) while predisposing was incorrect nutrition (890; 91.0%). The prevalence of hypertension, hypercholesterolemia, diabetes and obesity was increased with age but cigarette smoking, low physical activity and poor nutrition remain unchanged. CVD risk assessed using Pol-SCORE charts was high or very high in 104 (16.9%) and moderate in 369 (59.5%) patients. Each of the modifiable CVD risk factors was often identified by people with higher education and educated beforehand by a doctor or nurse. The presence of a particular CVD risk factor was not associated with better knowledge of it except for diabetes (OR 3.44, 95% 641

2 (16,9%), a umiarkowane u 369 (59,5%) osób. Osoby lepiej wykształcone i edukowane przez lekarza lub pielęgniarkę miały większą wiedzę na temat czynników ryzyka ChSN. Występowanie danego czynnika ryzyka u respondenta nie wiązało się z jego częstszym wskazaniem jako czynnika ryzyka ChSN z wyjątkiem cukrzycy (OR 3,44, 95% CI 0,996-11,863). Wnioski: Edukowani pacjenci lepiej znają czynniki ryzyka ChSN. Identyfikacja czynników ryzyka ChSN i edukacja na ich temat powinna stanowić element wizyt w POZ. CI ). Conclusions: Educated patients have better knowledge on CVD risk factors. Identification of CVD risk factors and education about them should be implemented during visits in primary health care. Wstęp Choroby sercowo-naczyniowe (ChSN) są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce i odpowiadają za 46% zgonów ogółem. Współczynniki przedwczesnej umieralności z ich powodu zmniejszają się od lat 90- tych, jednak nadal pozostają na znacznie wyższym poziomie niż w wielu krajach Unii Europejskiej [1]. Występowanie ChSN, takich jak choroba niedokrwienna serca, miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych czy udar mózgu, ściśle wiąże się ze stylem życia i obecnością związanych z nim modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN, takich jak palenie tytoniu, otyłość, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca [2]. Wykazano, że zmniejszenie umieralności z powodu ChSN zależy głównie (w 54%) od redukcji narażenia na te czynniki [3,4]. Wyniki najnowszych badań epidemiologicznych (NATPOL 2011, WOBASZ II) wskazują na zwiększanie się rozpowszechnienia modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN wśród Polaków, takich jak nadciśnienie tętnicze, otyłość i cukrzyca typu 2. Nadal bardzo wysoki jest odsetek osób z hipercholesterolemią i małą aktywnością fizyczną. Jedynie liczba osób palących papierosy uległa zmniejszeniu. Dodatkowo znaczny odsetek badanych nie jest świadomy występujących u nich czynników ryzyka ChSN [5-10]. W badaniu WOBASZ stwierdzono istotne zróżnicowanie rozpowszechnienia czynników ryzyka w zależności od miejsca zamieszkania badanych. To zróżnicowanie terytorialne dotyczy również umieralności z powodu chorób układu krążenia. Przykładowo umieralność z powodu choroby niedokrwiennej serca w ałopolsce jest o niemal 50% większa niż przeciętna dla całego kraju. Standaryzowane roczne współczynniki zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca w ałopolsce wynosiły 122,1/ ludności, a w Polsce 79,2/ ludności [9,11]. Świadomość czynników ryzyka ChSN w populacji ma zasadnicze znaczenie dla identyfikacji osób wysokiego ryzyka oraz wdrażania odpowiednich interwencji prewencyjnych. Z uwagi na dużą rolę regionalnych (wojewódzkich, miejskich) programów ochrony zdrowia istotna jest znajomość epidemiologii schorzeń na danym obszarze. Uzyskana w ten sposób wiedza pozwala na racjonalne planowanie polityki zdrowotnej dostosowanej do regionalnego zapotrzebowania. Dlatego na terenie ałopolski od roku 2012 prowadzony jest Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krążenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego ( ałopolska CArdiovascular Preventive Intervention Study -CAPRI ) finansowany ze środków na ochronę zdrowia województwa. Jego podstawowym celem jest identyfikacja głównych czynników ryzyka ChSN oraz edukacja pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), poradni kardiologicznych (w ramach prewencji pierwotnej) oraz oddziałów kardiologicznych (w ramach prewencji wtórnej). Celem poniższej pracy jest określenie rozpowszechnienia i znajomości modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN w populacji dorosłych pacjentówpoz w ałopolsce. ateriał i etodyka Badana grupa Badaną grupą stanowili pacjenci POZ, zakwalifikowani do programu -CAPRI w latach Do badania włączono kolejnych dorosłych pacjentów zgłaszających się do 11 losowo wybranych placówek POZ na terenie województwa małopolskiego, którzy spełniali następujące kryteria : - brak rozpoznanej ChSN (choroba niedokrwienna serca, przebyty zawał serca lub udar mózgu, miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych), - świadoma zgoda na udział w badaniu, - nie korzystanie ze świadczeń udzielanych w ramach profilaktyki chorób układu krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia w okresie 5 ostatnich lat. Protokół badania Zgodnie z protokołem badania -CAPRI u wszystkich uczestników przeprowadzana jest wyjściowa ocena kliniczna oraz kwestionariusz wiedzy. Następnie pacjenci są losowo przydzielani do jednej z trzech grup według kolejności zgłoszeń do placówki medycznej: - grupy I, w której działania interwencyjne obejmują jednorazowe wystandaryzowane szkolenie edukacyjne na temat prewencji ChSN oraz wydanie broszury edukacyjnej; - grupy II, w której oprócz działań interwencyjnych analogicznych jak w grupie I, dodatkowo prowadzona jest prewencyjna interwencja telefoniczna po 1, 3, 6 i 9 miesiącach od szkolenia; - grupy III stanowiącej grupę kontrolną, która nie podlega działaniom interwencyjnym. Po 12 miesiącach wszyscy pacjenci zapraszani są do jednostek macierzystych celem przeprowadzenia ponownej oceny klinicznej oraz kwestionariusza wiedzy. Rekrutacja pacjentów, ocena kliniczna oraz działania edukacyjne są prowadzone przez certyfikowanych nauczycieli prewencji, czyli personel lekarski i pielęgniarski przeszkolony do realizacji celów programu. Badanie spełnia wymagania Deklaracji Helsińskiej, komisja bioetyczna zaakceptowała protokół badania, świadoma zgoda została uzyskana od każdego uczestnika badania. Szczegółowy protokół badania został przedstawiony uprzednio [12]. Ocena kliniczna Wyjściowa ocena kliniczna pacjenta w trakcie wizyty w POZ obejmowała: zebranie wywiad chorobowego ze szczególnym uwzględnieniem ChSN i ich czynników ryzyka oraz stosowanej farmakoterapii, ocenę statusu palenia papierosów, pomiar masy ciała i wzrostu (na podstawie których wyliczany był wskaźnik masy ciała, BI = masa ciała[kg]/wzrost[m] 2 ), pomiar obwodu pasa (cm), pomiar ciśnienia tętniczego krwi na obu kończynach górnych (mmhg) oraz częstotliwości rytmu serca (uderzeń/min), oznaczenie lipidogramu (cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, trójglicerydów) oraz glikemii w krwi żylnej pobranej na czczo (oznaczenia wykonywane były w lokalnych laboratoriach), ocenę kategorii ryzyka sercowo-naczyniowego w wykorzystaniem systemu Pol-SCORE [13]. Przyjęto następujące definicje czynników ryzyka zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa ardiologicznego (ESC) i Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu rążenia: - nadciśnienie tętnicze udokumentowane uprzednie rozpoznanie lub stosowanie przez pacjenta leków hipotensyjnych lub wartości ciśnienia tętniczego skurczowego 180 mmhg lub rozkurczowego 110mmHg w pojedynczym pomiarze wykonanym w trakcie oceny klinicznej; - hipercholesterolemia uprzednie rozpoznanie, stosowanie statyn lub cholesterol całkowity 5mmol/l i/lub cholesterol LDL 3mmol/l; - małe stężenie cholesterolu HDL - <1mmol/l u mężczyzn i <1,2 mmol/l u kobiet; - otyłość - wskaźnik masy ciała BI 30 kg/m 2 ; - otyłość brzuszna obwód pasa 80cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn; - cukrzyca - uprzednie rozpoznanie; - palenie papierosów - obecny palacz został zdefiniowany jako osoba deklarująca palenie tytoniu w ciągu ostatniego miesiąca; - niedostateczna aktywność fizyczna zaplanowana aktywność fizyczna (np. bieganie, szybki spacer, pływanie, gry zespołowe, inne sporty lub ćwiczenia fizyczne) rzadziej niż 3 razy w tygodniu; - mała aktywność fizyczna zaplanowana aktywność fizyczna (np. bieganie, szybki spacer, pływanie, gry zespołowe, inne sporty lub ćwiczenia fizyczne) rzadziej 642 A. Sarnecka i wsp.

3 niż raz w tygodniu; - nieprawidłowe odżywianie - obecność co najmniej 1 z następujących zwyczajów żywieniowych: dosalanie każdego posiłku, spożywanie warzyw rzadziej niż raz dziennie, spożywanie owoców rzadziej niż raz dziennie, spożywanie ryb rzadziej niż raz w tygodniu, stosowanie do smażenia i pieczenia tłuszczu innego niż olej roślinny; - dodatni wywiad rodzinny występowanie wśród członków rodziny 1. stopnia choroby wieńcowej, zawału serca lub udaru mózgu; - wykształcenie średnie lub niższe podstawowe, zawodowe lub średnie [14-22]. westionariusz wiedzy westionariusz oceniający wiedzę pacjenta i jego narażenie na czynniki ryzyka ChSN przeprowadzano przed wykonaniem badań laboratoryjnych i antropometrycznych w ramach oceny klinicznej. Dane socjoekonomiczne obejmowały: wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania oraz rodzaj zatrudnienia. Ocena narażenia na modyfikowalne czynniki ryzyka ChSN obejmowała pytania zamknięte o palenie papierosów w ciągu ostatniego miesiąca (TA, NIE), częstość wykonywania zaplanowanej aktywności fizycznej (takiej jak bieganie, szybki spacer, pływanie, gry zespołowe, inne sporty lub ćwiczenia fizyczne) (codziennie, 5-6 razy w tygodniu, 3-4 razy w tygodniu, 1-2 razy w tygodniu, rzadziej niż raz w tygodniu, wcale), częstość dosalania potraw (nigdy, rzadko, czasami, zawsze), spożywania tłustych ryb morskich, owoców, warzyw surowych lub gotowanych z wyjątkiem ziemniaków i fasoli (codziennie, 5-6 razy w tygodniu, 3-4 razy w tygodniu, 1-2 razy w tygodniu, 1-3 razy w miesiącu, wcale lub rzadziej niż raz na miesiąc) oraz rodzaj tłuszczu używany do smażenia i pieczenia (masło, smalec, margaryna i utwardzone tłuszcze roślinne, olej roślinny, nie używanie tłuszczu do smażenia, pieczenia). Do oceny uprzedniej edukacji przez lekarza lub pielęgniarkę na temat zapobiegania ChSN użyto pytania zamkniętego: Czy kiedykolwiek został/a Pan/i poinformowany/a przez lekarza lub pielęgniarkę jakie czynniki mogą prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu?. Do oceny znajomości czynników ryzyka ChSN użyto pytań zamkniętych: Czy zetknął/zetknęła się Pan/i z pojęciem czynnik ryzyka? oraz otwartych: Proszę wymienić poniżej znane Panu/i czynniki ryzyka, które zwiększają zagrożenie zachorowania na zawał serca lub udar mózgu. Do oceny ryzyka ogólnego posłużono się tablicami Pol-SCORE uwzględniającymi płeć, wiek, stężenie cholesterolu całkowitego, wysokość skurczowego ciśnienia tętniczego oraz status palenia tytoniu. Ryzyko oceniono Tabela I Charakterystyka grupy. Rozpowszechnienie głównych i predysponujących czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (ChSN) wśród pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej bez rozpoznanej ChSN. Characteristics of the study group. Prevalence of major and predisposing cardiovascular disease (CVD) risk factors in primary care patients without known CVD. Zmienna Ogółem, N=978 Główne czynniki ryzyka ChSN obiety, N=733 (75%) ężczyźni, N=245 (25%) Wiek (średnia) 45,7±13,0 46,1±12,8 44,5±13,6 0,12 Palenie papierosów (obecny palacz) 175 (17,9) 125 (17,1) 50 (20,4) 0,24 Podwyższone ciśnienie tętnicze: Nadciśnienie tętnicze (NT), w tym leczone farmakologicznie Podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe 140 mmhg i/lub rozkurczowe 90mmHg - pomiar jednokrotny - u osób bez rozpoznania NT) Hipercholesterolemia w tym leczona farmakologicznie (statyny) 273 (27,9) 199 (72,9) 127 (13,0) 648 (66,3) 96 (14,8) 196 (26,7) 147 (75,0) 86 (11,7) 464 (63,3) 69 (14,9) 77 (31,4) 52 (67,5) 41 (16,7) 184 (75,1) 27 (14,7) ałe stężenie cholesterolu HDL 142 (14,5) 109 (14,9) 33 (13,5) 0,59 Cukrzyca w tym leczona farmakologicznie Nieprawidłowa glikemia na czczo w jednokrotnym pomiarze (u osób bez rozpoznania cukrzycy): glikemia na czczo 5,6 mmol/l i <7 mmol/l glikemia na czczo 7 mmol/l 28 (2,9) 25 (89,3) 146 (14,9) 8 (0,8) Predysponujące czynniki ryzyka ChSN 17 (2,3) 14 (82,4) 105 (14,3) 5 (0,7) 11 (4,5) 11 (100,0) 41 (16,7) 3 (1,2) Otyłość (BI 30) 220 (22,5) 158 (21,6) 62 (25,31) 0,22 Otyłość brzuszna (obwód pasa 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn) 629 (64,3) 488 (66,6) 141 (57,6) 0,01 Aktywność fizyczna Nieprawidłowe odżywianie Zatrudnienie mała niedostateczna dosalanie każdego posiłku warzywa rzadziej niż codziennie owoce rzadziej niż codziennie ryby rzadziej niż raz w tygodniu tłuszcz inny niż olej roślinny co najmniej 1 z powyższych: 434 (44,4) 674 (68,9) 330 (33,7) 664 (67,9) 538 (55,0) 534 (54,6) 211 (21,6) 890 (91,0) 332 (45,3) 507 (69,2) 255 (34,8) 476 (64,9) 363 (49,5) 393 (53,6) 143 (19,5) 660 (90,0) 102 (41,6) 167 (68,2) 75 (30,6) 188 (76,7) 175 (71,4) 141 (57,6) 68 (27,8) 230 (93,9) Dodatni wywiad rodzinny 409 (41,8) 317 (43,3) 92 (37,6) 0,12 Wykształcenie średnie lub niższe 655 (68,1) 473 (65,2) 182 (76,8) aktualnie pracujący renta lub emerytura bezrobocie w trakcie nauki 645 (66,0) 176 (18,0) 120 (12,3) 36 (3,7) 463 (63,2) 130 (17,7) 110 (15,0) 25 (3,4) 182 (74,3) 46 (18,8) 10 (4,1) 11 (4,5) iejsce zamieszkania - wieś 694 (71,4) 515 (70,6) 179 (74,0) 0,31 Średnia liczba modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN obecnych u badanych spośród: otyłość, NT, hipercholesterolemia, cukrzyca, palenie, mała aktywność fizyczna, nieprawidłowa dieta ChSN-choroba sercowo-naczyniowa, NT-nadciśnienie tętnicze, BI(body mass index)-wskaźnik masy ciała. p 0,16 0,21 0,04 0,95 0,08 0,03 0,36 0,42 0,32 0,77 0,23 0,28 0,01 0,07 0,02 0,71 0,44 2,07±1,13 2,03±1,10 2,17±1,21 0,97 643

4 Tabela II Wiek a rozpowszechnienie głównych i predysponujących czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Age and prevalence of major and predisposing cardiovascular disease risk factors. Zmienna Palenie papierosów (obecny palacz) Płeć/Wiek lat lat lat p 171 (23,2%) 77 (31,4%) Główne czynniki ryzyka ChSN 29 (17,0) 14 (18,1) 396 (54,0%) 111(45,3%) 72 (18,2) 24 (21,6) 166 (22,6%) 57 (23,3%) 24 (14,6) 12 (21,1) 0,62 0,65 Podwyższone ciśnienie tętnicze: Nadciśnienie tętnicze (NT), w tym leczone farmakologicznie Podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe 140 mmhg i/ lub rozkurczowe 90mmHg - pomiar jednokrotny - u osób bez rozpoznania NT) 7 (4,1) 8 (10,4) 2 (28,6) 2 (25,0) 9 (5,3) 12 (15,6) 87 (22,0) 37 (33,3) 56 (76,7) 25 (67,6) 51 (12,9) 21 (18,9) 102 (61,5) 32 (56,1) 89 (87,3) 25 (78,1) 26 (15,7) 8 (14,0) 0,98 Hipercholesterolemia w tym leczona farmakologicznie (statyny) ałe stężenie cholesterolu HDL Cukrzyca w tym leczona farmakologicznie Nieprawidłowa glikemia na czczo w jednokrotnym pomiarze (u osób bez rozpoznania cukrzycy): glikemia na czczo 5,6 mmol/l i <7 mmol/l glikemia na czczo 7 mmol/l Otyłość (BI 30) Otyłość brzuszna (obwód pasa 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn) Aktywność fizyczna Nieprawidłowe odżywianie mała niedostateczna dosalanie każdego posiłku warzywa rzadziej niż codziennie Dodatni wywiad rodzinny owoce rzadziej niż codziennie ryby rzadziej niż w tygodniu tłuszcz inny niż olej roślinny co najmniej 1 z powyższych: Wykształcenie średnie lub niższe Zamieszkanie - wieś Średnia liczba modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN obecnych u badanych spośród: otyłość, NT, hipercholesterolemia, cukrzyca, palenie, mała aktywność fizyczna, nieprawidłowa dieta 55 (32,2) 40 (51,9) 1 (1,8) 1 (2,5) 22 (12,9) 10 (13,0) 2 (1,7) 0 (0,0) 1 (50,0) 0 (0,0) 4 (2,3) 4 (5,2) 1 (0,6) 1 (1,3) Predysponujące czynniki ryzyka ChSN 13 (7,6) 21 (27,3) 73 (42,7) 38 (49,4) 70 (40,9) 28 (36,4) 110 (64,3) 48 (62,3) 58 (33,9) 21 (27,3) 122 (71,3) 58 (75,3) 105 (61,4) 59 (76,6) 99 (57,9) 46 (59,7) 34 (19,9) 20 (26,0) 153 (89,5) 70 (90,9) 48 (28,1) 18 (23,4) 82 (48,5) 49 (64,5) 130 (76,0) 61 (79,2) 1,6±0,8 1,8±1,0 261 (65,9) 95 (85,6) 12 (4,6) 8 (8,4) 56 (14,1) 16 (14,4) 2 (0,5) 2 (1,8) 1 (50,0) 2 (100,0) 66 (16,7) 21 (18,9) 3 (0,8) 2 (1,8) 82 (20,7) 22 (19,8) 268 (67,7) 61 (55,0) 183 (46,2) 48 (43,2) 287 (72,5) 80 (72,1) 139 (35,1) 35 (31,5) 261 (65,9) 85 (76,6) 192 (48,5) 74 (66,7) 199 (50,3) 58 (52,3) 64 (16,2) 31 (27,9) 355 (89,6) 105 (94,6) 188 (47,5) 49 (44,1) 265 (67,9) 83 (77,6) 299 (75,5) 82 (73,9) 2,0±1,0 2,1±1,1 -kobieta, -mężczyzna, ChSN-choroba sercowo-naczyniowa, NT-nadciśnienie tętnicze, BI(body mass index)-wskaźnik masy ciała, 148 (89,2) 49 (86,0) 56 (37,8) 18 (36,7) 31 (18,7) 7 (12,3) 13 (7,8) 9 (4,5) 12 (92,3) 9 (100,0) 35 (21,1) 16 (28,1) 1 (0,6) 0 63 (38,0) 19 (33,3) 147 (88,6) 42 (73,7) 79 (47,6) 26 (45,6) 110 (66,3) 39 (68,4) 58 (34,9) 19 (33,3) 93 (56,0) 45 (78,9) 66 (39,8) 42 (73,7) 95 (57,2) 37 (64,9) 45 (27,1) 17 (29,8) 152 (91,6) 55 (96,5) 81 (48,8) 25 (43,9) 126 (75,9) 50 (92,6) 86 (51,8) 36 (63,2) 2,6±1,1 2,7±1,2 0,09 0,94 0,07 0,03 0,98 0,55 0,93 0,22 0,26 0,68 0,39 0,84 0,86 0,63 0,6 0,86 0,66 0,10 0,62 0,52 0,17 0,01 u pacjentów w przedziale wiekowym lat, bez cukrzycy. Statystyka Zmienne ciągłe zostały przedstawione jako średnia ± odchylenie standardowe. Zmienne kategoryczne zostały przedstawione jako liczby i procenty (n,%). Do porównania zmiennych kategorycznych użyto testów chi kwadrat. Do porównania zmiennych ilościowych zostały wykorzystane testy U- -anna-whitneya oraz ruskalla-wallisa. Do oceny znajomości poszczególnych czynników ryzyka ChSN został użyty model regresji logistycznej. Zmiennymi zależnymi 644 A. Sarnecka i wsp.

5 była znajomość danego czynnika ryzyka (0: brak wiedzy, 1: posiadanie wiedzy). Zmiennymi zależnymi były: wiek (podzielony na podstawie przedziałów kwartylowych 18-35, 36-55, lat), płeć (1: mężczyzna, 2: kobieta), zamieszkanie (0: miasto, 1: wieś), wykształcenie (1: podstawowe, 2: zawodowe, 3: średnie, 4: pomaturalne, 5: wyższe), liczba modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN (spośród: nadciśnienie tętnicze, otyłość brzuszna, hypercholesterolemia, nieprawidłowa dieta, niedostateczna aktywność fizyczna, palenie tytoniu, cukrzyca), uprzednia edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę (0: brak edukacji, 1: edukacja) oraz występowanie analizowanego czynnika ryzyka ChSN u respondenta (0: brak czynnika ryzyka, 1: obecny czynnik ryzyka). Poziom istotności statystycznej został ustanowiony na poziomie p<0,05. Analiza statystyczna została przeprowadzona z użyciem oprogramowania Statistica [StatSoft, Inc (2011) STATISTICA, wersja 10.0, StatSoft, Inc. Tulsa, USA]. Wyniki Charakterystyka badanej grupy Analizę przeprowadzono w grupie 978 osób (733 kobiet; 75%) w wieku 45,7±13,0 (18-81) lat. Najczęściej występującym głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka była hipercholesterolemia, natomiast predysponującym nieprawidłowe odżywanie. W dalszej kolejności występowały: brak dostatecznej aktywności fizycznej, otyłość brzuszna, nadciśnienie tętnicze, otyłość, palenie papierosów, małe stężenie cholesterolu HDL i cukrzyca co przedstawiono w Tab. I. obiety w porównaniu z mężczyznami charakteryzowały się wyższym poziomem wykształcenia. Częściej występowała u nich otyłość brzuszna, natomiast rzadziej hipercholesterolemia. ężczyźni częściej niż kobiety deklarowali niekorzystne zwyczaje żywieniowe takie jak: spożywanie warzyw rzadziej niż codziennie, spożywanie owoców rzadziej niż codziennie oraz stosowanie tłuszczu innego niż olej roślinny do smażenia i pieczenia (Tab. I). U obu płci występowanie takich czynników ryzyka ChSN jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, cukrzyca i otyłość brzuszna zwiększało się w wiekiem. Ponadto wraz z wiekiem zwiększała się liczba kobiet z otyłością rozpoznaną na podstawie BI. Nie było natomiast różnic w rozpowszechnieniu czynników ryzyka bezpośrednio związanych ze stylem życia takich jak palenie papierosów, mała i niedostateczna aktywność fizyczna oraz większość składowych nieprawidłowego odżywiania (poza malejącym z wiekiem spożyciem warzyw i owoców u kobiet) (Tab. II). Rozpowszechnienie poszczególnych kategorii ryzyka ogólnego według Pol- -SCORE Ryzyko ogólne oceniono za pomocą tablic Pol-SCORE u 481 kobiet (65,6%) i 139 mężczyzn (56,7%). Wyniki przedstawiono w Tab. III. Znajomość modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN Zaledwie 308 (31,5%) badanych, w tym 230 (31,4%) kobiet i 78 (31,8%) mężczyzn potwierdziło, że było kiedykolwiek informowanych przez lekarza lub pielęgniarkę jakie czynniki mogą prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu, natomiast znajomość pojęcia czynnik ryzyka zadeklarowało 507 (51,8%) osób. obiety wskazywały większą liczbę modyfikowalnych czynników ryzyka niż mężczyźni (średnio 1,6±1,8 vs 1,2±1,7, p=0,009), istotnie częściej wskazywały nadwagę i otyłość oraz niedostateczną aktywność fizyczną (Tab. IV). Wieloczynnikowa regresja logistyczna wykazała, że każdy z analizowanych modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN (palenie papierosów, nadwaga lub otyłość, nieprawidłowe odżywianie, niedostateczna aktywność fizyczna, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, cukrzyca) był wskazywany częściej przez osoby lepiej wykształcone oraz edukowane uprzednio przez lekarza lub pielęgniarkę. Ponadto kobiety częściej niż mężczyźni identyfikowali jako czynnik ryzyka nadwagę lub otyłość (OR 1,58, 95% CI 1,07-2,34). Natomiast palenie papierosów było rzadziej postrzegane jako czynnik ryzyka ChSN przez osoby palące (OR 0,60, 95% CI 0,40-0,91) oraz posiadające większą liczbę modyfikowalnych czynników ryzyka (OR 0,84, 95% CI 0,72-0,98). Cukrzyca była jedynym z analizowanych czynników ryzyka, którego występowanie wiązało się z częstszą jej identyfikacją jako czynnik ryzyka (OR 3,44, 95% CI , p=0,050). W pozostałych przypadkach występowanie danego czynnika ryzyka u badanego ani liczba obciążających go czynników ryzyka nie miały związku z jego wskazaniem. Wiek oraz miejsce zamieszkania również nie wiązały się z częstszym wskazaniem żadnego modyfikowalnego czynnika ryzyka ChSN (Tab. V). Omówienie Wyniki badania wskazują na znaczne rozpowszechnienie modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN w populacji pacjentów POZ bez rozpoznanej ChSN w województwie małopolskim. Pokazują też małą świadomość ich występowania szczególnie u osób z niższym wykształceniem oraz nieedukowanych uprzednio w tym zakresie przez lekarza lub pielęgniarkę. Najczęściej występującym głównym czynnikiem ryzyka była hipercholesterolemia, a predysponującym nieprawidłowe odżywianie. U kobiet w porównaniu z mężczyznami częściej występowała otyłość brzuszna, natomiast rzadziej hipercholesterolemia. O ile rozpowszechnienie takich czynników ryzyka jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemię i otyłość brzuszna wzrastało wraz z wiekiem, to czynniki ryzyka związane bezpośrednio ze stylem życia jak palenie papierosów, mała i niedostateczna aktywność fizyczna oraz większość składowych nieprawidłowego odżywiania występowały z jednakową częstością we wszystkich grupach wiekowych. Występowanie otyłości czy niedostatecznej aktywności fizycznej jest podobne jak w badaniach prowadzonych w populacji ogólnej jak NATPOL 2011, WOBASZ II czy ankietowego badania populacyjnego -CAPRI. Wyższy odsetek osób z hipercholesterolemią w naszym badaniu może być rezultatem uwzględnienia dodatkowo cholesterolu LDL 3 mmol/l jako jednego z kryteriów rozpoznania, podczas gdy w badaniach NATPOL 2011 i WOBASZ II hipercholesterolemię definiowano jako stężenie cholesterolu całkowitego 5 mmol/l lub stosowanie leków hipolipemizujących [5,9]. Niższy niż w badaniach NATPOL 2011 i WOBASZ II odsetek pacjentów palących Tabela III Występowanie poszczególnych kategorii ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej w oparciu o tablice Pol-SCORE. Prevalence of degrees of cardiovascular disease risk in primary care patients according to Pol-SCORE risk charts. ryzyko sercowo-naczyniowe Pol-SCORE Ogółem obiety ężczyźni małe <1% 147 (23,7) 147 (30,6) 0 (0) umiarkowane 1%, ale <5% 369 (59,5) 280 (58,2) 89 (64,0) 0,22 duże 5%, ale <10% 60 (9,8) 35 (7,3) 25 (18,0) bardzo duże 10% 44 (7,1) 19 (4,0) 25 (18,0) Tabela IV Znajomość czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w badanej populacji. nowledge of cardiovascular disease risk factors in study group. Zmienna ogółem kobiety mężczyźni p Znajomość pojęcia czynnik ryzyka ChSN 507 (51,8) 385 (52,2) 122 (49,8) 0,46 Palenie papierosów 330 (33,7) 258 (35,2) 72 (29,4) 0,10 Nadwaga lub otyłość 258 (26,4) 209 (28,5) 49 (20,0) 0,01 Nieprawidłowe odżywianie 248 (25,6) 195 (26,6) 53 (21,6) 0,12 Niedostateczna aktywność fizyczna 225 (23,0) 180 (24,6) 45 (18,4) 0,046 Nadciśnienie tętnicze 222 (22,7) 177 (24,1) 45 (18,4) 0,06 Hipercholesterolemia 113 (11,6) 92 (12,6) 21 (8,6) 0,09 Cukrzyca 87 (8,9) 72 (9,8) 15 (6,1) 0,08 Średnia liczba znanych modyfikowalnych czynników ryzyka 1,5±1,8 1,6±1,8 1,2±1,7 0,01 p 645

6 Tabela V Znajomość modyfikowalnych czynników chorób sercowo-naczyniowych w badanej populacji regresja logistyczna. nowledge on modifiable cardiovascular disease risk factors in study group logistic regression. Czynniki ryzyka Iloraz szans -95% PU + 95% PU p Palenie papierosów Nadwaga lub otyłość Nieprawidłowe odżywianie Niedostateczna aktywność fizyczna Nadciśnienie tętnicze Cukrzyca Hipercholesterolemia PU - przedział ufności Płeć 1,216 0,859 1,719 0,27 Wiek 0,914 0,720 1,160 0,46 Zamieszkanie 0,935 0,672 1,300 0,69 Wykształcenie 1,498 1,320 1,700 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 0,840 0,722 0,978 0,02 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 3,029 2,241 4,094 Palenie papierosów 0,603 0,397 0,914 0,02 Płeć 1,584 1,073 2,338 0,02 Wiek 0,805 0,624 1,038 0,09 Zamieszkanie 1,014 0,717 1,432 0,94 Wykształcenie 1,470 1,288 1,677 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 1,128 0,939 1,354 0,20 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 3,637 2,644 4,993 Otyłość brzuszna 0,936 0,618 1,418 0,76 Płeć 1,215 0,837 1,765 0,31 Wiek 0,862 0,672 1,106 0,24 Zamieszkanie 0,987 0,700 1,390 0,94 Wykształcenie 1,471 1,291 1,676 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 1,036 0,886 1,212 0,66 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 2,274 1,658 3,118 Nieprawidłowe odżywianie 0,751 0,438 1,3288 0,30 Płeć 1,253 0,844 1,860 0,26 Wiek 1,010 0,780 1,307 0,94 Zamieszkanie 0,963 0,671 1,384 0,84 Wykształcenie 1,627 1,416 1,870 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 0,988 0,841 1,160 0,88 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 2,842 2,048 3,943 Niedostateczna aktywność fizyczna 1,203 0,829 1,744 0,33 Płeć 1,332 0,900 1,972 0,15 Wiek 1,140 0,874 1,487 0,33 Zamieszkanie 0,917 0,643 1,308 0,63 Wykształcenie 1,367 1,198 1,559 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 0,844 0,706 1,008 0,06 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 2,295 1,660 3,173 Nadciśnienie tętnicze 1,384 0,864 2,215 0,18 Płeć 1,625 0,880 3,001 0,12 Wiek 0,982 0,673 1,433 0,93 Zamieszkanie 1,100 0,658 1,841 0,72 Wykształcenie 1,532 1,277 1,838 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 0,920 0,730 1,160 0,48 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 2,231 1,399 3,557 Cukrzyca 3,438 0,996 11,863 0,05 Płeć 1,379 0,823 2,312 0,22 Wiek 1,031 0,731 1,454 0,86 Zamieszkanie 0,822 0,530 1,277 0,38 Wykształcenie 1,414 1,201 1,665 Liczba modyfikowalnych czynników ryzyka 0,858 0,705 1,044 0,13 Edukacja przez lekarza lub pielęgniarkę 1,546 1,019 2,344 0,04 Hipercholesterolemia 1,521 0,922 2,509 0, A. Sarnecka i wsp.

7 papierosy, z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą, może wynikać z nieuwzględnienia w naszej analizie pacjentów z rozpoznaną już ChSN oraz niedoszacowania wynikającego z metodyki badania (jednorazowy pomiar ciśnienia tętniczego i glikemii, niepozwalający na rozpoznanie nadciśnienia tętniczego i cukrzycy pomimo nieprawidłowych wyników bez wykonania badań kontrolnych) [5-9,23]. Jednakże przy uwzględnieniu wyników jednokrotnych pomiarów ciśnienia tętniczego lub glikemii (odpowiednio 140/90 mmhg i 7,0 mmol/l) częstość nadciśnienia tętniczego byłaby podobna w naszym badaniu, natomiast cukrzycy niższa. Średni wiek badanych jest podobny do populacji badań POLSCREEN, NATPOL 2011 czy WOBASZ II. W badanej grupie uwagę zwraca nadreprezentacja kobiet (75%). Podobne trendy można zaobserwować w innych badaniach prewencyjnych, np. w badaniu WOBASZ II kobiety stanowiły 55% badanych pomimo proporcjonalnego losowania względem płci, natomiast w badaniu POLSCREEN, w którym brali udział kolejni pacjenci POZ liczba kobiet była dwukrotnie większa niż mężczyzn. Wynika to również z faktu, że kobiety częściej zgłaszają się do POZ niż mężczyźni [9,24,25]. Analiza ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego wykazała, że wśród pacjentów w wieku 40 do 70 lat zgłaszających się do POZ bez rozpoznanej ChSN i cukrzycy, u co trzeciego mężczyzny i co dziewiątej kobiety występuje duże lub bardzo duże ryzyko sercowo-naczyniowe. Według ESC ocena ryzyka ogólnego jest konieczna przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych, zwłaszcza w odniesieniu do nadciśnienia tętniczego i hipercholesterolemii. Tak duży odsetek pacjentów z dużym lub bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym świadczy o konieczności stosowania tablic SCORE w populacji pacjentów POZ bez rozpoznanej ChSN lub cukrzycy. Jedynie około jedna trzecia badanych potwierdziła, że kiedykolwiek otrzymała od lekarza lub pielęgniarki informację na temat czynników ryzyka ChSN. Dane literaturowe również wskazują na zbyt rzadkie edukowanie przez lekarzy POZ pacjentów w zakresie zdrowego stylu życia. Przeprowadzona w ramach badania WOBASZ analiza realizacji zasad prewencji przez lekarzy POZ wykazała, że jedynie 55% pacjentów miało mierzone ciśnienie tętnicze, a porady dotyczące żywienia i aktywności fizycznej były udzielane przez lekarzy POZ jedynie u co piątego pacjenta. Także analiza działań podjętych w ramach prewencji pierwotnej w przychodniach uczestniczących w Programie Profilaktyki Chorób Układu rążenia wykazała, że jedynie około 40% palaczy otrzymało zalecenie zaprzestania palenia, około 40% pacjentów poradę dotyczącą odżywiania, mniej niż 20% zalecenie redukcji masy ciała, a tylko 25% zalecenie zwiększenia aktywności fizycznej [26-29]. Jak pokazała nasza analiza, informacja uzyskana przez pacjenta od lekarza lub pielęgniarki jest niezależnym czynnikiem związanym ze zwiększoną świadomością pacjenta w zakresie modyfikowalnych czynników ryzyka ChSN. W dalszym etapie badania planowana jest ocena efektywności edukacji w kontekście nie tylko poprawy świadomości pacjentów, ale również podjętych przez nich modyfikacji stylu życia z uwzględnieniem deklaracji pacjentów z kwestionariuszu oraz obiektywnych pomiarów BI, obwodu pasa, ciśnienia tętniczego krwi, lipidogramu i glikemii na czczo. Wnioski Czynniki ryzyka ChSN związane bezpośrednio ze stylem życia, jak mała aktywność fizyczna, nieprawidłowe odżywianie i palenie papierosów występują u osób młodych równie często jak w starszych grupach wiekowych. Występowanie u pacjenta nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, hipercholesterolemii, nieprawidłowego odżywiania czy niedostatecznej aktywności fizycznej nie wiąże się z większą zdolnością do ich identyfikacji jako czynników ryzyka ChSN. Zaledwie 1/3 pacjentów została kiedykolwiek poinformowana przez lekarza lub pielęgniarkę na temat czynników ryzyka ChSN. Edukowani pacjenci lepiej identyfikują czynniki ryzyka ChSN, dlatego konieczne jest wdrażanie efektywnych programów edukacji pacjentów. Piśmiennictwo: 1. Cierniak-Piotrowska, arciniak G, Stańczyk J: Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia. Strzelecki Z, Szymborski J. (red). Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski. Rządowa Rada Ludnościowa. Warszawa Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, Dans T, Avezum A. et al: Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004; 364: Bandosz P, O Flaherty, Drygas W, Rutkowski, oziarek J. et al: Decline in mortality from coronary heart disease in Poland after socioeconomic transformation: modelling study. BJ 2012; 344: d Capewell S, O Flaherty : Rapid mortality falls after risk-factor changes in populations. Lancet 2011; 378: Zdrojewski T, Solnica B, Cybulska B, Bandosz P, Rutkowski. i wsp: Rozpowszechnienie zaburzeń lipidowych w Polsce. Wyniki badania NATPOL ardiol Pol 2016; 74: Zdrojewski T, Rutkowski, Bandosz P, Gaciong Z, Solnica B. i wsp: Ocena rozpowszechnienia i kontroli czynników ryzyka chorób serca i naczyń w Polsce - badania NATPOL 1997, 2002, opeć G, Jankowski P, Pająk A, Drygas W. (red.). Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia. edycyna Praktyczna. raków, Drygas W, Sakłak W, waśniewska, Bandosz P, Rutkowski. et al: Epidemiology of physical activity in adult Polish population in the second decade of the 21st century. Results of the NATPOL 2011 study. Int J Occup ed Environ Health 2013; 26: Rutkowski, Bandosz P, Czupryniak L, Gaciong Z, Solnica B. et al: Prevalence of diabetes and impaired fasting glucose in Poland-the NATPOL 2011 Study. Diabet ed. 2014; 31: Drygas W, Bielecki W, ozakiewicz, Pająk A, Piotrowski W. i wsp: Wieloośrodkowe Ogólnopolskie Badanie Stanu Zdrowia Ludności - WOBASZ. opeć G, Jankowski P, Pająk A, Drygas W. (red.). Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia. edycyna Praktyczna raków De Backer G, De Bacquer D, Rydén L, otseva, Gaita D. et al: Lifestyle and risk factor management in people at high cardiovascular risk from Bulgaria, Croatia, Poland, Romania and the United ingdom who participated in both the EUROASPIRE III and IV primary care surveys. Eur J Prev Cardiol [Epub ahead of print]. 11. Wojtyniak B, Jankowski, Zdrojewski T, Opolski G: Regional differences in determining cardiovascular diseases as the cause of death in Poland: Time for change. ardiol Pol. 2012; 70: Podolec P, Sarnecka A, Waśniowska A, opeć G: Program zdrowotny w zakresie prewencji i wykrywania chorób układu krążenia w populacji mieszkańców województwa małopolskiego na lata CAPRI. opeć G, Jankowski P, Pająk A, Drygas W. (red.). Epidemiologia i prewencja chorób układu krążenia. edycyna Praktyczna raków Zdrojewski T, Jankowski P, Bandosz P, Bartuś S, Chwojnicki. i wsp: Nowa wersja systemu oceny ryzyka sercowo-naczyniowego i tablic SCORE dla populacji Polski. ardiol Pol. 2015; 73: Tykarski A, Podolec P, opeć G, Pajak A, awecka-jaszcz. et al: Polish Forum for Prevention Guidelines on Arterial Hypertension. ardiol Pol. 2007; 65: Zahorska-arkiewicz B, Podolec P, opeć G, Drygas W, Godycki-Cwirko. et al: Polish Forum for Prevention Guidelines on overweight and obesity. ardiol Pol. 2008; 66: ozek E, Podolec P, opeć G, Pająk A, Tykarski A. et al: Polish Forum for Prevention Guidelines on Diabetes. ardiol Pol. 2008; 66: Cybulska B, Szostak WB, Podolec P, opeć G, Naruszewicz. et al: Polish forum for prevention guidelines on dyslipidaemia. ardiol Pol 2008; 66: Piotrowicz R, Podolec P, opeć G, Drygas W, amcarz A. et al: Polish Forum for Prevention Guidelines on physical activity. ardiol Pol. 2009; 67: Pająk A, Podolec P, opeć G, Dudek D, Zdrojewski T. et al: Polish forum for prevention guidelines on psychosocial cardiovascular disease risk factors. ardiol Pol. 2009; 67: Windak A, Godycki-Ćwirko, Podolec P, opeć G, Pająk A. et al: Polish Forum for Prevention Guidelines for screening procedures for cardiovascular diseases. ardiol Pol. 2011; 69: łosiewicz-latoszek L, Szostak WB, Podolec P, opeć G, Pajak A. et al: Polish forum for prevention guidelines on diet. ardiol Pol. 2008; 66: Perk J, De Backer G, Gohlke H, Graham I, Reiner Ž. et al: European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (version 2012). Eur Heart J. 2012; 33: Waśniowska A, opeć G, Szafraniec, isiowiec W, Waligóra. et al: Assesment of knowledge on cardiovascular disease risk factors by postal survey in residencts of ałopolska Voivodeship. ałopolska CArdiovascular Preventive Intervention Study (-CAPRI). Ann Agric Enviromental ed [przyjęta do publikacji]. 24. Cieśliński A, Pająk A, Podolec P, Rynkiewicz A. (red.): Ogólnopolski Program Prewencji Choroby Wieńcowej POLSCREEN. Termedia. Poznań Bujnowska-Fedak, Sapilak BJ, Steciwko A: Epidemiology of diseases and structure of morbidity in family medicine practice. Fam ed Prim Care Rev 2011; 13: Piwońska A, Piwoński J, Piotrowski W, Posadzy- -ałaczyńska A, Drygas W. et al: Realizacja zasad prewencji chorób układu krazenia przez lekarzy POZ w populacji generalnej. Wyniki programu WOBASZ. ardiol Pol. 2005; 63: Pająk A, Szafraniec, Janion, Szpak A, Wizner B. et al: The impact of the Polish national Programme of Cardiovascular Disease Prevention on the quality of primary cardiovascular disease prevention in clinical practice. ardiol Pol 2010; 68: opeć G, Sobień B, Podolec, Dziedzic H, Zarzecka J. et al: nowledge of a patient-dependant phase of acute myocardial infarction in Polish adults: the role of physician's advice. Eur J Public Health 2011; 21: opeć G, Podolec P: The role of patient-related factors in the delay of treatment of acute myocardial infarction. ardiol Pol. 2009; 67:

Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia

Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania

Bardziej szczegółowo

Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia

Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania

Bardziej szczegółowo

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )

Bardziej szczegółowo

Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.

Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?

Bardziej szczegółowo

NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY

NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA

PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia

Bardziej szczegółowo

PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego

PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm

Bardziej szczegółowo

Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ

Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była

Bardziej szczegółowo

Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu

Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to

Bardziej szczegółowo

Hipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego

Hipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO

Załącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,

Bardziej szczegółowo

Narodowy Test Zdrowia Polaków

Narodowy Test Zdrowia Polaków Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób

Bardziej szczegółowo

OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA

OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA

Bardziej szczegółowo

CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca

CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał

Bardziej szczegółowo

Prewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski

Prewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski Prewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski I Klinika Kardiologii i El. Int. oraz Nad. Tęt. IK CMUJ Kraków piotrjankowski@interia.pl Gdańsk, 24

Bardziej szczegółowo

Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć

Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym

Bardziej szczegółowo

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność

Bardziej szczegółowo

NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA

NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia

Bardziej szczegółowo

W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:

W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody

STRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby

Bardziej szczegółowo

Barbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki

Barbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki Barbara Ślusarska, Monika Połetek Wczesne wykrywanie czynników ryzyka chorób układu krążenia : rola pielęgniarki Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 11-17 2007 Wczesne Wykrywanie Czynników Ryzyka

Bardziej szczegółowo

Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?

Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie? Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )

ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( ) ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,

Bardziej szczegółowo

Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland

Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland Czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego u młodych osób dorosłych w środowisku wiejskim w północnowschodniej

Bardziej szczegółowo

Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo-

Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo- Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo- wschodniej Dr hab. med. Tomasz Tomasik Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński, Collegium

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej

Bardziej szczegółowo

Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia

Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia Magdalena Kwaśniewska, Wojciech Drygas Geneza programu Od przynajmniej lat dominującą przyczyną umieralności

Bardziej szczegółowo

Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych

Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma

Bardziej szczegółowo

PONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011

PONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011 Kielce, 18 marca 2011 Badanie PONS PONS (łac. most) POlish-Norwegian i Study Projekt PONS jest współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. Głównym wykonawcą projektu jest Centrum Onkologii

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość

Bardziej szczegółowo

Program profilaktyczny SCORE w zakresie chorób układu krążenia

Program profilaktyczny SCORE w zakresie chorób układu krążenia Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 1(1)/2016 ISSN: 2451-1846 DOI: http://dx.doi.org/10.21784/iwp.2016.002 Bogusława Serzysko 1,2, Joanna Janik 3, Joanna Świerczek 2 1Śląskie Centrum Chorób

Bardziej szczegółowo

Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce

Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia po zawale serca - co lekarz, a co pacjent powinien prof. Jarosław Kaźmierczak

Zagrożenia po zawale serca - co lekarz, a co pacjent powinien prof. Jarosław Kaźmierczak Zagrożenia po zawale serca - co lekarz, a co pacjent powinien prof. Jarosław Kaźmierczak Konsultant Krajowy w dziedzinie kardiologii Przyczyny zgonów w Polsce Choroby serca i udary, cukrzyca Nowotwory

Bardziej szczegółowo

Pierwotna prewencja chorób układu krążenia. Założenia programu badań przesiewowych i interwencji

Pierwotna prewencja chorób układu krążenia. Założenia programu badań przesiewowych i interwencji Standaryzowany do wieku współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia Francja Hiszpania Dania Hiszpania Belgia Luksemburg Portugalia Włochy Wielka Brytania Szwecja Irlandia Cypr Finlandia Niemcy

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 261/2012 z dnia 10 grudnia 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki i wczesnego wykrywania

Bardziej szczegółowo

Aktywność sportowa po zawale serca

Aktywność sportowa po zawale serca Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

1) Program prewencji otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i miażdżycy. 1. Opis problemu zdrowotnego

1) Program prewencji otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i miażdżycy. 1. Opis problemu zdrowotnego 1) Program prewencji otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i miażdżycy. 1. Opis problemu zdrowotnego Cukrzyca jest to schorzenie metaboliczne o różnorodnej etiologii, charakteryzujące się przewlekłą

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 613 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 613 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 613 SECTIO D 2005 Wydział Lekarski, Oddział Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Gdańsku Samodzielna Pracownia Pielęgniarstwa

Bardziej szczegółowo

Kinga Janik-Koncewicz

Kinga Janik-Koncewicz Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych

Bardziej szczegółowo

Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW

Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,

Bardziej szczegółowo

Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku.

Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku. Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku. Objaśnienia. Materiałem badawczym były informacje zawarte w kartach zgonów, które przeniesione zostały na komputerowy

Bardziej szczegółowo

STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ

STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ K.OLESZCZYK J.RYBICKI A.ZIELINSKA-MEUS I.MATYSIAKIEWICZ A.KUŚMIERCZYK-PIELOK K.BUGAJSKA-SYSIAK E.GROCHULSKA STANDARDOWE PROCEDURY OPERACYJNE W REHABILITACJI KARDIOLOGICZNEJ XVI Konferencja Jakość w Opiece

Bardziej szczegółowo

Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia Szkolenie dla lekarzy POZ

Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia Szkolenie dla lekarzy POZ Realizator Projektu: Powiat Piotrkowski TWOJE SERCE TWOIM ŻYCIEM Program Zmniejszenia Nierówności w Zdrowiu Mieszkańców Powiatu Piotrkowskiego z Ryzykiem Wystąpienia Chorób Układu Krążenia Czynniki ryzyka

Bardziej szczegółowo

Porównanie występowania czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u chorych po przebytym zawale serca do osób bez klinicznych objawów tej choroby

Porównanie występowania czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u chorych po przebytym zawale serca do osób bez klinicznych objawów tej choroby Stanisławska Hygeia Public J Health i wsp. Porównanie 2014, 49(1): występowania 127-133 czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u chorych... 127 Porównanie występowania czynników ryzyka choroby niedokrwiennej

Bardziej szczegółowo

Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska

Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane

Bardziej szczegółowo

Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24

Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania

Bardziej szczegółowo

Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej

Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał

Bardziej szczegółowo

Wybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej

Wybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej Joanna Sulicka, Maria Fornal, Barbara Gryglewska, Barbara Wizner, Tomasz Grodzicki PRACA ORYGINALNA Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Bardziej szczegółowo

... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010

... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI

Bardziej szczegółowo

Ocena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki w podstawowej opiece zdrowotnej

Ocena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki w podstawowej opiece zdrowotnej Pędziński Probl Artykuły Hig B Epidemiol i wsp. oryginalne Ocena 2011, zagrożenia 92(3): / original 397-402 chorobami papers układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki... 397 Ocena zagrożenia

Bardziej szczegółowo

Różnice w skuteczności leczenia dyslipidemii wśród kobiet i mężczyzn na podstawie wyników badania 3ST-POL

Różnice w skuteczności leczenia dyslipidemii wśród kobiet i mężczyzn na podstawie wyników badania 3ST-POL 28 dowody medyczne w kardiologii S Kowalewski, A Mamcarz Ochronny wpływ trimetazydyny u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca i niewydolnością serca Różnice w skuteczności leczenia dyslipidemii wśród

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 110/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie programu Ocena wyrównania ciśnienia tętniczego w populacji mieszkańców

Bardziej szczegółowo

Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie

Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie 3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013

SPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013 1. Podniesienie świadomości społeczności lokalnej w zakresie realizacji

Bardziej szczegółowo

Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta

Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą

Bardziej szczegółowo

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą

Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą 14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces

Bardziej szczegółowo

POTENCJAŁ E- i M-ZDROWIA W NOWOCZESNEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU FITPOLKA Joanna Zembala-John Śląskie

POTENCJAŁ E- i M-ZDROWIA W NOWOCZESNEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU FITPOLKA Joanna Zembala-John Śląskie POTENCJAŁ E- i M-ZDROWIA W NOWOCZESNEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU FITPOLKA Joanna Zembala-John Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu I PROFILAKTYCE Kompleksowy

Bardziej szczegółowo

Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze

Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego

Bardziej szczegółowo

Czy potrafimy przełożyć wiedzę z badań naukowych na profilaktykę chorób serca i naczyń? Prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas

Czy potrafimy przełożyć wiedzę z badań naukowych na profilaktykę chorób serca i naczyń? Prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas Czy potrafimy przełożyć wiedzę z badań naukowych na profilaktykę chorób serca i naczyń? Prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas Instytut Kardiologii w Warszawie Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Skuteczność leczenia hipercholesterolemii u osób wysokiego ryzyka sercowonaczyniowego. Czy leczymy coraz lepiej? Piotr Jankowski

Skuteczność leczenia hipercholesterolemii u osób wysokiego ryzyka sercowonaczyniowego. Czy leczymy coraz lepiej? Piotr Jankowski Skuteczność leczenia hipercholesterolemii u osób wysokiego ryzyka sercowonaczyniowego w XX i XXI wieku. Czy leczymy coraz lepiej? Piotr Jankowski I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego IK CMUJ

Bardziej szczegółowo

Umieralność z powodu chorób układu krążenia w Unii Europejskiej (27 krajów) i w 3 krajach Europy Środkowo Wschodniej (ostatnie dostępne dane)

Umieralność z powodu chorób układu krążenia w Unii Europejskiej (27 krajów) i w 3 krajach Europy Środkowo Wschodniej (ostatnie dostępne dane) Francja Hiszpania Umieralność z powodu chorób układu krążenia w Unii Europejskiej (27 krajów) i w 3 krajach Europy Środkowo Wschodniej (ostatnie dostępne dane) Holandia Dania Luksemburg Wlk. Brytania Belgia

Bardziej szczegółowo

Śmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347

Śmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347 Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013

Bardziej szczegółowo

Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego

Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004

Bardziej szczegółowo

Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK. Piotr Hoffman Prezes PTK

Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK. Piotr Hoffman Prezes PTK Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK Piotr Hoffman Prezes PTK Death by cause in 53 European countries (WHO data) M Nichols et al, European Heart Journal 2013; 34: 3028-34

Bardziej szczegółowo

Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego

Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół

Bardziej szczegółowo

Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia

Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia Czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia mgr Anna Śliwka Projekt Twoje SERCE Twoim ŻYCIEM jest współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz środków budżetu państwa w

Bardziej szczegółowo

ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW

ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia chorób serca i naczyń

Epidemiologia chorób serca i naczyń Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost

Bardziej szczegółowo

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl) HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia lipidowe a społeczne determinanty zdrowia w populacji polskiej

Zaburzenia lipidowe a społeczne determinanty zdrowia w populacji polskiej Zaburzenia lipidowe a społeczne determinanty zdrowia w populacji polskiej Tomasz Zdrojewski Gdański Uniwersytet Medyczny PZH Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Brak konfliktu interesu Średnia długość

Bardziej szczegółowo

PALENIE A PROKREACJA I POLITYKA LUDNOŚCIOWA

PALENIE A PROKREACJA I POLITYKA LUDNOŚCIOWA XIV konferencja Tytoń albo Zdrowie im. prof. F. Venuleta Warszawa 8 9 grudnia 2011 roku VI sesja plenarna Społeczne wymiary działalności antytytoniowej w latach 1991-2011: polityka ludnościowa, edukacja.

Bardziej szczegółowo

OCENA ZNAJOMOŚCI ZASAD PROFILAKTYKI MIAŻDŻYCY WŚRÓD MIESZKAŃCÓW LUBELSZCZYZNY

OCENA ZNAJOMOŚCI ZASAD PROFILAKTYKI MIAŻDŻYCY WŚRÓD MIESZKAŃCÓW LUBELSZCZYZNY ROCZN. PZH 2009, 60, Nr 1, 79-83 OCENA ZNAJOMOŚCI ZASAD PROFILAKTYKI MIAŻDŻYCY WŚRÓD MIESZKAŃCÓW LUBELSZCZYZNY EVALUATION OF THE KNOWLEDGE OF ATHEROSCLEROSIS PREVENTION AMONG THE INHABITANTS OF THE LUBLIN

Bardziej szczegółowo

Małgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach

Małgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach Małgorzata Kołpak-Kowalczuk Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach 2007-2012 Streszczenie Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 107/2014 z dnia 16 czerwca 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki chorób układu krążenia miasta Sieradza

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Jakość leczenia pacjentów z po ostrych epizodach choroby niedokrwiennej serca w XX i XXI wieku. Czynniki ograniczające wdrażanie wytycznych.

Jakość leczenia pacjentów z po ostrych epizodach choroby niedokrwiennej serca w XX i XXI wieku. Czynniki ograniczające wdrażanie wytycznych. Jakość leczenia pacjentów z po ostrych epizodach choroby niedokrwiennej serca w XX i XXI wieku. Czynniki ograniczające wdrażanie wytycznych. Piotr Jankowski I Klinika Kardiologii i El. Int. oraz Nad. Tęt.

Bardziej szczegółowo

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna

Bardziej szczegółowo

HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć?

HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? KIM JESTEŚMY JESTEŚMY GRUPĄ, KTÓRA ZRZESZA PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ Z CAŁEJ POLSKI HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA FAKTY:

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie

Bardziej szczegółowo

Ocena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE w grupie osób aktywnych zawodowo

Ocena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE w grupie osób aktywnych zawodowo MŁODA KARDIOLOGIA PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 5, 315 319 Copyright 2010 Via Medica ISSN 1896 2475 Ocena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE

Bardziej szczegółowo

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski

Bardziej szczegółowo

Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze

Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia

Bardziej szczegółowo

Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem

Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr

Bardziej szczegółowo

Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?

Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)

Bardziej szczegółowo

Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna

Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna Wybrane odpowiedzi proszę podkreślić. IMIĘ I NAZWISKO:... 1. Data wypełniania formularza - 2. Płeć A. kobieta B. mężczyzna 3. Wiek - 4. Wzrost - Aktualna masa ciała

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005 Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Akademia Medyczna w Białymstoku Department

Bardziej szczegółowo

Ciśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.

Ciśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj

Bardziej szczegółowo

Program Nr 1: I. Opis Programu: 1. Przesłanki dla realizacji Programu:

Program Nr 1: I. Opis Programu: 1. Przesłanki dla realizacji Programu: Program Nr 1: Program prewencji otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i miaŝdŝycy. I. Opis Programu: 1. Przesłanki dla realizacji Programu: Częstość cukrzycy typu 2 rośnie gwałtownie na całym świecie,

Bardziej szczegółowo

Małgorzata Rajter-Bąk dr Jacek Gajek

Małgorzata Rajter-Bąk dr Jacek Gajek SZKOLENIA PSYCHOLOGICZNO- ZDROWOTNE JAKO INWESTYCJA W KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI PROZDROWOTNEJ KADRY MENEDŻERSKIEJ, CZYLI WPŁYW ZDROWIA KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ NA WYNIK FINANSOWY ZARZĄDZANYCH PRZEDSIĘBIORSTW

Bardziej szczegółowo

WEŹ SERCE W SWOJE RĘCE

WEŹ SERCE W SWOJE RĘCE WEŹ SERCE W SWOJE RĘCE www.profilaktyka-przasnysz.pl Profilaktyka chorób układu krążenia szansą na poprawę sytuacji zdrowotnej mieszkańców powiatu przasnyskiego w ramach Programu PL13 Ograniczanie społecznych

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo

Bardziej szczegółowo

Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE

Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski

Bardziej szczegółowo

Występowanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w grupie 40- i 50-letnich mieszkańców Wrocławia. Część I

Występowanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w grupie 40- i 50-letnich mieszkańców Wrocławia. Część I PRACA ORYGINALNA Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 4, 427-434 www.monz.pl Występowanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w grupie 40- i 50-letnich mieszkańców Wrocławia. Część

Bardziej szczegółowo

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia lipidowe u osób zdrowych i osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego w populacji wiejskiej

Zaburzenia lipidowe u osób zdrowych i osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego w populacji wiejskiej PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH ARTYKUŁ POGLĄDOWY Zaburzenia lipidowe u osób zdrowych i osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego w populacji wiejskiej Dyslipidemias in healthy individuals and patients

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji

Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 184/2015 z dnia 30 października 2015 r. o projekcie programu polityki

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2

PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia PROGRAM ZAPOBIEGANIA I WCZESNEGO WYKRYWANIA CUKRZYCY TYPU 2 Łódź, listopad 2009 rok Podstawa prawna: Art. 55 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka zachowań zdrowotnych mężczyzn po 50 roku życia w Poznaniu w odniesieniu do czynników ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych

Charakterystyka zachowań zdrowotnych mężczyzn po 50 roku życia w Poznaniu w odniesieniu do czynników ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych PRACE ORYGINALNE Paulina Jóźwiak A. Szmagaj Charakterystyka zachowań zdrowotnych mężczyzn po 50 roku życia w Poznaniu w odniesieniu do czynników ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych Health behaviours

Bardziej szczegółowo