WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT INSPEKCJI HANDLOWEJ

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT INSPEKCJI HANDLOWEJ we WROCŁAWIU Wrocław, ul. Ofiar Oświęcimskich 15A tel. (71) , 38, 39; fax. (71) SPRAWOZDANIE DOLNOŚLĄSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORA INSPEKCJI HANDLOWEJ WE WROCŁAWIU Z KONTROLI JAKOŚCI PALIW CIEKŁYCH W RAMACH SYSTEMU MONITOROWANIA I KONTROLOWANIA JAKOŚCI PALIW W ROKU 2011 NA TERENIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO WROCŁAW

2 Rok 2011 był kolejnym okresem funkcjonowania Systemu Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw, którego podstawę prawną stanowiła ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz ze zm.). System monitorowania i kontrolowania jakości paliw został zorganizowany w celu wywiązania się przez Polskę z obowiązków wynikających z: - dyrektywy 98/70/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia r. w sprawie jakości benzyny i olejów napędowych (Dz. Urz. WE nr L 350, r.) zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia r. (Dz. Urz. WE L r.), - dyrektywy 1999/32/WE Rady z dnia r. odnoszącej się do redukcji zawartości siarki w niektórych paliwach ciekłych (Dz. Urz. WE L r.), - dyrektywy 2005/33/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia r. zmieniającej dyrektywę 1999/32/WE w zakresie zawartości siarki w paliwach żeglugowych (Dz. Urz. UE L r.). Obowiązki wynikające z powyższych dyrektyw polegają na monitorowaniu jakości paliw produkowanych oraz znajdujących się w obrocie na terenie państw Unii Europejskiej. Rokrocznie państwa członkowskie mają obowiązek sporządzania dla Komisji Europejskiej raportów w oparciu o przeprowadzone kontrole jakości paliw. Także Polska sporządza dla Komisji Europejskiej raporty z przeprowadzonych kontroli jakości paliw oferowanych do sprzedaży na stacjach ogólnodostępnych, zakładowych a także składowanych w hurtowniach i bazach paliw. Zapisy zawarte w ww. dyrektywach zostały transponowane do prawodawstwa polskiego w postaci ustaw i rozporządzeń a sztandarowym przepisem stała się ustawa o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, która poszerzała zakres monitorowania jakości paliw określony w dyrektywach europejskich obejmując kontrolami cały łańcuch dystrybucji paliw i biopaliw ciekłych począwszy od producenta paliwa (rafinerie) poprzez hurtownie i bazy magazynujące paliwa, pośredników w obrocie paliwami (tzw. papierowych dostawców ), przedsiębiorców transportujących paliwa (na wniosek i przy udziale Policji, w związku z brakiem uprawnień do zatrzymywania pojazdów przez Inspekcję Handlową) a skończywszy na stacjach ogólnodostępnych i zakładowych. W łańcuch kontroli jakości paliw zostali także włączeni właściciele i użytkownicy wybranych flot pojazdów oraz rolnicy wytwarzający biopaliwa ciekłe na własny użytek. Badania jakościowe pobranych podczas kontroli próbek paliw i biopaliw ciekłych przeprowadzano w akredytowanych i niezależnych od dostawców paliw laboratoriach. Głównymi 2

3 laboratoriami dla województwa dolnośląskiego, gdzie dostarczane były próbki podstawowe i przechowywane próbki kontrolne paliwa były: Instytut Nafty i Gazu w Krakowie, Specjalistyczne Laboratorium Badania Paliw i Produktów Chemii Gospodarczej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Bydgoszczy, Ośrodek Badawczo Rozwojowy Przemysłu Rafineryjnego w Płocku oraz J.S. HAMILTON POLAND Sp. z o.o. Laboratorium w Katowicach (w zakresie gazu skroplonego (LPG)). W trakcie kontroli jakości paliw w ramach Systemu Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw pobierane były do badań jakościowych następujące rodzaje próbek paliw: benzyny bezołowiowe o liczbie oktanowej 95 i 98, olej napędowy, biopaliwa ciekłe tj.: - ESTRY - stanowiące samoistne paliwo (BIO 100), - olej napędowy o zawartości 20% estru, - biopaliwa używane w wybranych flotach pojazdów, - biopaliwa wytwarzane przez rolników na własny użytek, gaz skroplony (LPG), gaz sprężony (CNG), lekki olej opałowy. Nowelizacja ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw w art. 9a nałożyła na przedsiębiorców prowadzących stacje ogólnodostępne oraz zakładowe obowiązek informowania konsumentów o zawartości biokomponentów w oferowanych do sprzedaży paliwach. Kontrole przestrzegania powyższego obowiązku zostały włączone do zadań własnych prowadzonych przez Inspekcję Handlową i prowadzone były niezależnie od kontroli jakości paliw. Na podstawie ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz ze zmianami), objęto również kontrolami: oznakowanie dystrybutorów do biopaliw ciekłych, oznakowania dystrybutorów do biopaliw ciekłych u właścicieli i użytkowników wybranych flot, a także oznakowania zbiorników, w których magazynowane są biopaliwa ciekłe przeznaczone dla wybranych flot pojazdów. zamieszczanie czytelnych informacji o dostępności biopaliw ciekłych na stacjach paliwowych prowadzących obrót biopaliwami. 3

4 Do przeprowadzania: - kontroli jakości paliw w ramach systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw, - oznakowania dystrybutorów do biopaliw ciekłych na stacjach ogólnodostępnych i zakładowych oraz zamieszczania czytelnych informacji o dostępności biopaliw na stacjach, - zamieszczania czytelnych informacji o zawartości biokomponentów w paliwach ciekłych oferowanych na stacjach ogólnodostępnych i zakładowych, miały zastosowanie następujące akty prawne: ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz ze zm.), ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz ze zm.), ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.), ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 września 2007 r. w sprawie sposobu monitorowania jakości paliw ciekłych, biopaliw ciekłych, a także wzorów raportów dotyczących tych paliw oraz gazu skroplonego (LPG) i sprężonego gazu ziemnego (CNG) (Dz. U. Nr 189, poz. 1354), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. Nr 221, poz. 1441), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 3 listopada 2006 r. w sprawie metod badania jakości paliw ciekłych (Dz. U. Nr 220, poz. 1606), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 1 września 2009 r. w sprawie sposobu pobierania próbek paliw ciekłych i biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 147, poz. 1189), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 18, poz. 98), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 lutego 2007 r. w sprawie metod badania jakości biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 44, poz. 281), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań jakościowych dla gazu skroplonego (LPG) (Dz. U. Nr 251, poz. 1851), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2007 r. w sprawie sposobu pobierania próbek gazu skroplonego (LPG) (Dz. U. Nr 44, poz. 279), 4

5 rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie metod badania jakości gazu skroplonego (LPG) (Dz. U. Nr 59, poz. 399); rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań jakościowych dla sprężonego gazu ziemnego (CNG) (Dz. U. Nr 251, poz. 1850), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 stycznia 2007 r. w sprawie wymagań jakościowych dotyczących zawartości siarki dla olejów oraz rodzajów instalacji i warunków, w których będą stosowane ciężkie oleje opałowe (Dz. U. Nr 4, poz. 30), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 lutego 2007 r. w sprawie sposobu pobierania próbek lekkiego oleju opałowego, ciężkiego oleju opałowego oraz oleju do silników statków żeglugi śródlądowej (Dz. U. Nr 41, poz. 261), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 lutego 2007 r. w sprawie metod badania jakości lekkiego oleju opałowego, ciężkiego oleju opałowego oraz oleju do silników statków żeglugi śródlądowej (Dz. U. Nr 41, poz. 262), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 stycznia 2007 r. w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych stosowanych w wybranych flotach oraz wytwarzanych przez rolników na własny użytek (Dz. U. Nr 24, poz. 149), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2007 r. w sprawie sposobu pobierania próbek biopaliw ciekłych u rolników wytwarzających biopaliwa ciekłe na własny użytek (Dz. U. Nr 24, poz. 150), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 lipca 2007 r. w sprawie sposobu oznakowania dystrybutorów zaopatrujących wybrane floty w biopaliwo ciekłe oraz zbiorników, w których magazynowane są biopaliwa ciekłe przeznaczone dla wybranych flot (Dz. U. Nr 128, poz. 896), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19 maja 2009 r. w sprawie metod badania sprężonego gazu ziemnego (CNG) (Dz. U. Nr 84, poz. 706), rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie sposobu pobierania próbek sprężonego gazu ziemnego (CNG) (Dz. U. Nr 153, poz. 908), rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie sposobu oznakowania dystrybutorów do sprzedaży biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 51, poz. 499 ze zm.), rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2009 r. w sprawie wzoru legitymacji służbowej pracowników Inspekcji Handlowej oraz trybu jej wydawania i wymiany oraz wzorów protokołu kontroli, protokołu oględzin i protokołu rozprawy (Dz. U. Nr 127, poz. 1056), 5

6 rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2002 r. w sprawie szczegółowego trybu pobierania i badania próbek produktów przez organy Inspekcji Handlowej (Dz. U. Nr 57, poz. 522). * * * * * * * * * * * * * * * * * Wiodącym aktem prawnym w zakresie kontroli jakości paliw w ramach stworzonego Systemu Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw była ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz ze zm.). W zakresie nieuregulowanym w ww. ustawie do przeprowadzania kontroli, zabezpieczania dowodów w postaci dokumentacji i paliwa oraz pobierania i zabezpieczania próbek stosowano przepisy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.). Wszczęcie kontroli jakości paliw następowało z wyłączeniem przepisów art. 79 ust. 1 i 4-7 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447) - dot. zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli na podstawie art. 79 ust. 2 pkt 3 cyt. wyżej ustawy. Kontrolę jakości paliw wszczynał i prowadził inspektor IH na podstawie, wydanego przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej we Wrocławiu, pisemnego upoważnienia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, po uprzedniej weryfikacji danych przedsiębiorcy prowadzącego stację (tj. nazwa przedsiębiorcy, adres, lokalizacja stacji) z danymi zawartymi w upoważnieniu. W przypadku braku zgodności ww. danych, inspektorzy ustalali prawidłowe dane identyfikujące przedsiębiorcę prowadzącego stację przekazując je dyspozytorowi Wydziału Monitorowania Paliw Departamentu Inspekcji Handlowej w UOKiK i odstępując od czynności kontrolnych. Kontrole zamieszczania w miejscu ogólnodostępnym i widocznym dla konsumentów informacji o zawartości biokomponentów w oferowanych do sprzedaży paliwach na stacjach paliw ogólnodostępnych i zakładowych podobnie jak kontrole jakości paliw wszczynał i prowadził inspektor na podstawie pisemnego upoważnienia stosując art. 79 ust. 2 pkt 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wyłączający konieczność zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrole w zakresie: zamieszczania czytelnych informacji o dostępności biopaliw ciekłych na stacjach paliw prowadzących obrót ww. paliwem oraz prawidłowości oznakowania dystrybutorów do biopaliw ciekłych w stacjach paliwowych i w stacjach zakładowych prowadzone był na 6

7 podstawie ustawy z dnia z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169 poz ze zmianami) w ramach własnych działań Inspekcji Handlowej, odrębnie od kontroli jakości paliw prowadzonych w ramach systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw. W tym przypadku miały zastosowanie przepisy art. 79 ust. 1 i 4-7 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczące zawiadamiania kontrolowanego przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli, tzn. przed rozpoczęciem kontroli w ww. zakresie należało kontrolowanego przedsiębiorcę zawiadomić o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrolę należało rozpocząć nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, chyba że przedsiębiorca wyraził chęć wcześniejszego rozpoczęcia kontroli. Procedurę kontroli jakości paliw realizowaną przez tut. Inspektorat Inspekcji Handlowej w ramach kontroli zleconych przez Zarządzającego systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw można przedstawić następująco: Termin kontroli jakości paliw ustalany był przez Zarządzającego w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów a następnie podawany do wiadomości wojewódzkiemu inspektorowi z kilkudniowym wyprzedzeniem (miało to na celu odpowiednie przygotowanie kadrowe, techniczne, logistyczne i transportowe inspektoratu). W dniu kontroli wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej lub dyrektorzy delegatur tut. inspektoratu Inspekcji Handlowej jako osoby posiadające dostęp do informacji niejawnych - zgodnie z ustawą z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631) otrzymywały telefonicznie z zachowaniem zasad poufności od dyspozytora w UOKiK dane przedsiębiorców przewidzianych w danym dniu do kontroli, wpisywali te dane do przygotowanych wcześniej upoważnień a następnie zabezpieczali przygotowane upoważnienia w ponumerowanych kopertach i przekazywali je inspektorowi wiodącemu w ekipie wyznaczonej do kontroli jakości paliw. Po przybyciu pod wskazany w upoważnieniu adres kontrolujący okazywali legitymacje służbowe, upoważnienie wystawione przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej we Wrocławiu. Dokonywano weryfikacji danych przedsiębiorcy wskazanego w upoważnieniu z danymi faktycznie prowadzącego działalność gospodarczą a następnie ustalano: - osobę upoważnioną do reprezentowania przedsiębiorcy - kontrolowanego w trakcie kontroli w przypadku braku osoby upoważnionej kontrolę przeprowadzano w obecności pracownika, - rodzaje oferowanych do sprzedaży lub gromadzonych paliw, 7

8 - stan ilościowy paliwa w zbiorniku poprzez odczyt elektroniczny lub pomiar łatą mierniczą bezpośrednio na zbiorniku, - ceny oferowanych na stacjach paliw, - rodzaj i ilość odmierzaczy paliw znajdujących się na stacji lub rodzaje i wielkości zbiorników w hurtowniach i bazach paliw, - w przypadku zbiorników wysokość słupa cieczy a na stacji w miarę możliwości odczytanie wskazania liczydeł litrowych odmierzaczy. Po ustaleniu ww. danych inspektorzy przystępowali do pobierania prób paliw wskazanych wcześniej przez dyspozytora UOKiK. Próby paliw z dystrybutorów inspektor pobierał do schłodzonych i czystych chemicznie 5 litrowych metalowych pojemników po max. 4 litry próbki podstawowej i max. 4 litry próbki kontrolnej danego produktu. Przed pobieraniem prób paliw oczyszczano końcówkę przewodu wlewowego odmierzacza paliw a następnie przepłukiwano ją ok. 4 litrami danego produktu. Do pobierania prób benzyn pobierający paliwo używał specjalnej przystawki, która ograniczała utratę lekkich frakcji benzyn. Na potrzeby badania prężności par pobierano dodatkowo, do litrowych pojemników ze stali nierdzewnej, próbkę i próbkę kontrolną benzyn w ilości po max. 0,8 litra. Biopaliwa ESTRY stanowiące samoistne paliwo (BIO 100) oferowane na stacjach ogólnodostępnych pobierane były do 5 litrowych pojemników z politereftalanu etylenu (PET) bezpośrednio z odmierzacza paliw zachowując zasady dotyczące metodyki pobierania próbek paliw ciekłych z urządzeń służących do dystrybucji paliw. W przypadku kontroli baz i hurtowni paliw metodyka pobierania próbek paliw była o wiele bardziej złożona, gdyż są to obiekty o szczególnym rygorze bezpieczeństwa oraz o strategicznym charakterze gospodarczym. Poruszanie się po terenie hurtowni lub bazy paliw było możliwe tylko i wyłącznie w specjalistycznej odzieży antyelektrostatycznej po dokładnym zapoznaniu się z wewnętrznymi regulaminami BHP i Ppoż. obowiązującymi na danym terenie. Pobieranie próbek paliw było możliwe w obecności osób wyznaczonych przez kontrolowanego posiadających stosowne uprawnienia do pobierania próbek paliw. Próbki paliw pobierali wyłącznie inspektorzy, którzy odbyli stosowne szkolenia i posiadali uprawnienia do pobierania próbek paliw, również na wysokościach. Próbki paliw ze zbiorników, po uwzględnieniu: rodzaju zbiornika, rodzaju instalacji oraz warunków technicznych i pogodowych, pobierano za pomocą sondy PM-1 o poj ml zgłębnika 8

9 lub jeżeli na to pozwalały warunki techniczne i konstrukcyjne zbiornika sondą PO-2 koszem z butelką szklaną o poj ml. Próbki paliw pobierane były przez inspektorów Inspekcji Handlowej, w zależności od rodzaju zbiornika, w jeden z niżej opisanych sposobów: zbiorniki cylindryczne o osi poziomej (podziemne, nadziemne lub cysterny samochodowe i kolejowe) próbki paliw pobierane były w uzależnieniu od procentowego napełnienia danego zbiornika w kolejności od lustra cieczy do dna zbiornika. W przypadku próbek oleju napędowego, po zbadaniu jego jednorodności, można było pobrać próbkę ogólną z pobranych próbek o odpowiedniej ilości z odpowiednich poziomów zbiornika. W przypadku próbek benzyn, z uwagi na wysoką lotność tego produktu i możliwość utraty lekkich frakcji a także utrudnioną możliwość zbadania jednorodności produktu (badanie jednorodności odbywa się w warunkach laboratoryjnych), pobierano odpowiednie ilości próbek z określonych wcześniej poziomów. Tak pobrane próbki przewożone były do akredytowanego laboratorium, z których składana była próbka ogólna i poddawana badaniu. zbiorniki cylindryczne o osi pionowej nadziemne - próbki paliw inspektor pobierał, z odpowiedniego punktu probierczego zlokalizowanego na dachu zbiornika (zbiorniki z dachem stałym lub z dachem pływającym), od lustra cieczy do dna zbiornika. Od tego jaka jest wysokość słupa cieczy w zbiorniku zależało pobranie odpowiednich próbek punktowych z określonych poziomów, tj.: górnego, środkowego i dolnego. Identycznie, jak w przypadku zbiorników cylindrycznych o osi poziomej, próbki pobrane z odpowiednich poziomów zbiornika w przypadku oleju napędowego można było zestawić w próbkę ogólną natomiast próbki benzyn mogły być łączone w próbkę ogólną jedynie w warunkach laboratoryjnych. Po pobraniu przez inspektorów, próbki paliw były zabezpieczane - plombowane i oznaczane kodami przekazanymi podczas kontroli przez dyspozytora Wydziału Monitorowania Paliw w UOKiK Warszawa a następnie przewożone do akredytowanego laboratorium. Z przeprowadzonych czynności kontrolujący sporządzali protokół kontroli, protokół pobrania próbek paliw pozostawiając po jednym egzemplarzu kontrolowanemu lub w razie jego nieobecności przekazując dokumentację za pośrednictwem poczty. Ponadto fakt przeprowadzenia kontroli odnotowywano w książce kontroli przedsiębiorcy natomiast w przypadku jej braku przekazywano informację o jej przeprowadzeniu do siedziby kontrolowanego przedsiębiorcy. 9

10 Po otrzymaniu z laboratorium oryginałów wyników badań pobranych próbek paliwa, tut. inspektorat IH przekazywał egzemplarz wyników do siedziby kontrolowanego przedsiębiorcy listem poleconym za potwierdzeniem zwrotnym. W sytuacji, gdy badania próbek paliw nie wykazały naruszenia wymagań jakościowych dla paliw ciekłych określonych w odpowiednich rozporządzeniach, postępowanie administracyjne kończyło się wraz z przekazaniem wyników badań przedsiębiorcy. Jednakże w przypadku otrzymania negatywnych wyników badań, inspektorzy wszczynali kolejną kontrolę podczas której zapoznawano kontrolowanego przedsiębiorcę z negatywnymi wynikami badań pozostawiając jeden egzemplarz sprawozdania z badań. Dodatkowo ustalano ilość i wielkość dostaw kwestionowanego paliwa od dnia pobrania próbki podstawowej do dnia zapoznania z wynikami badań, badano dokumentację dostaw paliw i przekazanych z dostawami świadectw jakości, odbierano wyjaśnienia od przedsiębiorcy odnośnie okoliczności zaistniałej sytuacji związanej z niewłaściwą jakością paliwa. Z powyższych czynności sporządzano protokół kontroli, w który określano 7 dniowy termin na złożenie wniosku o przebadanie próbki kontrolnej kwestionowanego paliwa. W sytuacji gdy próbka kontrolna spełniała wymagania jakościowe interpretowano je na korzyść kontrolowanego przedsiębiorcy i przekazywano pocztą wyniki badań. Przedsiębiorca nie ponosił konsekwencji karnych oraz administracyjnych. Gdy wyniki badań próbki podstawowej i badania próbki kontrolnej w przypadku złożenia wniosku, wykazały niewłaściwą jakość tut. inspektorat IH kierował do właściwej miejscowo prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa a także informował o stwierdzonych nieprawidłowościach Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i właściwe miejscowo organy Urzędu Celnego i Urzędu Kontroli Skarbowej. Ponadto Prezes UOKiK wszczynał wobec przedsiębiorcy postępowanie administracyjne dotyczące obciążenia kosztami badań próbki, które wykazało niewłaściwą jakość paliwa. W przypadku kwestionowania jakości pobranej próbki lub próbek paliwa, inspektorzy tut. inspektoratu podejmowali czynności w celu ustalenia dostawcy paliwa i przeprowadzenia kontroli w tzw. łańcuchu dostaw, kończąc go pobraniem próbek paliwa u przedsiębiorcy, który posiadał na swoim terenie zbiorniki stacjonarne. W przypadku kontroli jakości paliw na stacjach zakładowych procedura pobierania próbek przebiegała identycznie jak w przypadku stacji ogólnodostępnych kiedy stacja posiadała odmierzacz paliwa lub jak w przypadku hurtowni i baz paliw kiedy znajdował się na terenie firmy zbiornik lub zbiorniki. 10

11 Kontrole jakości gazu skroplonego (LPG) w ramach Systemu Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw swoją metodyką przypominały kontrole jakości paliw jednakże z tą różnicą, iż do pobierania próbek używany był specjalistyczny sprzęt i próbniki głównie z uwagi na to, że autogaz tankowany jest do samochodów pod ciśnieniem (kilku Bar). W metodyce pobierania próbek gazu skroplonego (LPG) można wyróżnić trzy charakteryzujące ją etapy: I etap przygotowanie do pobierania próbek, polegające na: - odpowiednim ulokowaniu na płaskiej powierzchni podstawy do pobierania próbek, uziemieniu instalacji i podłączeniu jej za pomocą wysokociśnieniowego węża elastycznego w oplocie stalowym z pistoletem odmierzacza gazu (LPG) na stacji, - przygotowaniu przy punkcie probierczym 2 lub większej ilości próbników (w zależności od zakresu badanych parametrów). II etap pobieranie próbek gazu skroplonego, poprzez: trzykrotne przepłukanie instalacji do pobierania próbek oraz próbników na gaz skroplony. Przepłukiwany próbnik napełniany były niewielką ilością gazu, następnie po odłączeniu od instalacji wnętrze próbnika przepłukiwane było zawartym w środku paliwem poprzez kilkukrotne obrócenie go o 180 o. Po przepłukaniu próbnik podłączany był z powrotem do instalacji i następowało wypuszczenie niewielkiej ilość gazu znajdującego się w próbniku. Powyższą czynność powtarzano trzykrotnie dla każdego próbnika po trzecim odpuszczeniu gazu pobierano próbkę właściwą poprzez napełnienie jej gazem skroplonym (LPG) w ilości ok. 80%, - po każdorazowym pobraniu próbki sprawdzano jej prawidłowość poprzez uwolnienie niewielkiej ilości gazu przez zawór zabezpieczający i sprawdzenie czy wydostaje się z niego faza ciekła (prawidłowe pobranie) czy też faza gazowa (co jest nieprawidłowe), - po zweryfikowaniu prawidłowości pobrania próbki gazu skroplonego sprawdzano szczelność zaworów znajdujących się w próbniku poprzez naniesienie do środka króćca przyłączeniowego piany aktywnej, która wskazywała najdrobniejsze nieszczelności próbnika. III etap rozłączenie instalacji i zabezpieczenie próbników Po pobraniu próbki i próbki kontrolnej gazu skroplonego (LPG) i sprawdzeniu szczelności użytych próbników następowało rozłączenie instalacji od dystrybutora gazu ciekłego, uwolnienie zalegającego w przewodzie elastycznym i podstawie gazu a następnie zabezpieczenie próbników z gazem poprzez nałożenie zatyczek ochronnych na zawory próbnika oraz kołpaków zabezpieczających z plombą Inspekcji Handlowej i kodami przekazanymi przez dyspozytora 11

12 UOKiK. Tak zabezpieczone próbniki z gazem skroplonym (LPG) umieszczane były w samochodzie przystosowanym do przewozu specjalistycznych próbników i po zakończonych w danym dniu kontrolach odwożone do akredytowanego laboratorium celem przeprowadzenia badań jakościowych. Postępowanie administracyjne po otrzymaniu oryginałów wyników badań przebiegało analogicznie jak przy otrzymaniu wyników badań paliw ciekłych opisanych powyżej. * * * * * * * * * * * * * * * * * Na terenie województwa dolnośląskiego objęto kontrolami, w zakresie jakości oferowanych do sprzedaży paliw, zleconymi przez Zarządzającego systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw 123 stacje ogólnodostępne, zakładowe, hurtownie i bazy paliw, w tym: 78 ogólnodostępnych stacji paliw (oferujących benzyny i olej napędowy), 7 stacji paliw oferujących do sprzedaży ESTER stanowiący samoistne paliwo (BIO 100), 28 stacji paliw oferujących do sprzedaży gaz skroplony (LPG), 9 hurtowni i baz paliw, 1 stację zakładową składującą i dystrybuującą na swoim terenie olej napędowy. Ponadto przeprowadzono 29 kontroli obejmujące swym zakresem systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw, kontrole dostawców paliw w tzw. łańcuchu dostaw paliwa, kontrole własne związane z zamieszczaniem w miejscu ogólnodostępnym na stacjach paliw ogólnodostępnych i zakładowych czytelnych informacji o zawartości biokomponentów w paliwach ciekłych oraz związane z oznakowaniem dystrybutorów do biopaliw ciekłych i zamieszczania informacji o dostępności biopaliw ciekłych na stacjach prowadzących obrót tym paliwem. W ramach działań kontrolnych pobrano do badań jakościowych w akredytowanym laboratorium - na stacjach ogólnodostępnych, zakładowych oraz w bazach i hurtowniach paliw 125 próbek paliw, w tym: - 50 próbek oleju napędowego, - 27 próbek benzyny bezołowiowej 95, - 10 próbek benzyny bezołowiowej 98, - 28 próbek gazu skroplonego (LPG), - 10 próbek ESTRU stanowiącego samoistne paliwo (BIO 100). 12

13 Pobieranie próbek paliw ciekłych i biopaliw ciekłych a także ich analiza jakościowa, odbywała się w przedziałach czasowych określonych w: a/ rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. Nr 221, poz. 1441), tj.: - dla oleju napędowego: do okres letni, do końca lutego okres zimowy, do i 1.10 do okres przejściowy, - dla benzyn: - od 1.05 do okres letni, - od 1.11 do końca lutego - okres zimowy, do i 1.10 do okres przejściowy b/ rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań jakościowych dla gazu skroplonego (LPG) (Dz. U. Nr 251, poz. 1851), tj.: - od 1.11 do okres zimowy, - od 1.04 do okres letni. Kontrole jakości paliw prowadzone były: - w ramach tzw. europejskiej części systemu - celem było monitorowanie pod względem jakości paliw sprzedawanych w stacjach paliwowych (ogólnodostępnych), w których prowadzony jest obrót paliwami ciekłymi lub biopaliwami ciekłymi oraz w stacjach zakładowych, a także w stacjach zakładowych zaopatrujących wybrane floty w biopaliwa przeznaczone do stosowania w wybranych flotach pojazdów. Kontrole polegały na pobraniu próbek jednego rodzaju paliwa ciekłego na konkretnej stacji ogólnodostępnej lub zakładowej. Kontrolą w ramach powyższego systemu podlegały także stacje oferujące do sprzedaży olej napędowy zawierający 20% estrów i estry stanowiące samoistne paliwo oraz biopaliwa przeznaczone do stosowania w wybranych flotach pojazdów. - w ramach pozostałych kontroli - celem było monitorowanie rynku paliw w zakresie jakości paliw gromadzonych i magazynowanych w hurtowniach i bazach, oferowanych w stacjach paliwowych (ogólnodostępnych) oraz zakładowych, w których prowadzony jest obrót lub gromadzone są paliwa ciekłe, biopaliwa ciekłe, gaz skroplony (LPG), u przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania paliw, a także wprowadzania do obrotu lekkiego oleju opałowego duże znaczenie w kontrolach miały informacje od konsumentów odnośnie podejrzenia paliwa niewłaściwej jakości. 13

14 W rozbiciu na system kontroli paliw, w jakim badano i badano próbki paliw, pobrano próbki w ilościach jak niżej: Rodzaj paliwa \ system pobrania - badania Pozostałe kontrole System europejski olej napędowy ON benzyna bezołowiowa benzyna bezołowiowa gaz skroplony (LPG) 28 0 ESTER (BIO 100) 2 8 Ilość pobranych próbek z podziałem na system dla jakiego wykonywano badania W toku kontroli jakości paliw ujawniono w roku 2011 na terenie województwa dolnośląskiego nieprawidłowości w zakresie jakości oferowanych do sprzedaży paliwa w: 6 stacjach paliw (oferujących benzyny, olej napędowy i ESTER), 2 hurtowniach paliw (oferujących do sprzedaży olej napędowy oraz ESTER stanowiący samoistne paliwo BIO 100), 1 stacji paliw oferującej do sprzedaży gaz skroplony (LPG), W związku z niewłaściwą jakością pobranych próbek podstawowych paliw, kontrolowani przedsiębiorcy złożyli wnioski o przebadanie próbek kontrolnych w odniesieniu do: 5 stacji paliw (oferujących benzyny, olej napędowy i ESTER) we wszystkich przypadkach została potwierdzono niewłaściwa jakość paliw, 2 hurtowni paliw (oferujących do sprzedaży olej napędowy oraz ESTER stanowiący samoistne paliwo BIO 100) w jednym przypadku badanie próbki kontrolnej oleju napędowego potwierdziło niewłaściwą jakość paliwa, natomiast w przypadku próbki kontrolnej ESTRU badanie nie potwierdziło niewłaściwej jakości, 1 stacji paliw oferującej gaz skroplony (LPG) badanie próbki kontrolnej nie potwierdziło niewłaściwej jakość gazu skroplonego (LPG). 14

15 Mając na uwadze stwierdzone nieprawidłowości w zakresie jakości oferowanych paliw na stacjach ogólnodostępnych i w hurtowniach paliw, w których badanie próbek podstawowych i kontrolnych potwierdziło niewłaściwą jakość paliw, podjęto następujące działania: skierowano 6 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do właściwych miejscowo prokuratur, skierowano 6 informacji o stwierdzonych na stacjach i hurtowni niewłaściwej jakości paliw do właściwych miejscowo Urzędów Celnych, skierowano 6 informacji o stwierdzonych na stacjach i hurtowni niewłaściwej jakości paliw do właściwych miejscowo Urzędów Kontroli Skarbowej, skierowano 6 pism informujących o stwierdzonych nieprawidłowościach do koncesjonariusza w zakresie sprzedaży paliw ciekłych, tj. Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w Warszawie za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, kserokopie akt spraw przekazano do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie w celu wszczęcia postępowań dotyczących obciążenia Przedsiębiorców kosztami badań próbek paliw, które wykazały przekroczenie parametrów jakościowych, w jednym przypadku wydano postanowienie o zabezpieczeniu paliwa i z uwagi na potwierdzenie niewłaściwej jakości po badaniu próbki kontrolnej wydano decyzję administracyjną o wycofaniu paliwa z obrotu. Po wydaniu decyzji o wycofaniu zabezpieczonego paliwa z obrotu poinformowano właściwy miejscowo Inspektorat Ochrony Środowiska, który w ramach ustawowych zadań jest właściwy do nadzorowania prawidłowości wycofania paliwa. Kwestionowane parametry w pobranych próbkach paliwa podczas kontroli w 2011 r.: - olej napędowy: odporność na utlenianie, skład frakcyjny, zawartość siarki, temperatura zapłonu - benzyna bezołowiowa 95: temperatura końca destylacji, pozostałość po destylacji - benzyna bezołowiowa 98: zawartość węglowodorów aromatycznych, prężność par - gaz skroplony (LPG): temperatura, w której względna prężność par jest mniejsza niż 150 kpa - ESTER stanowiący samoistne paliwo (BIO 100): zawartość diacylogliceroli, zawartość triacylogliceroli, stabilność oksydacyjna w temp. 110 o C 15

16 * * * * * * * * * * * * * * * * * W okresie od r. do r. do tutejszego inspektoratu Inspekcji Handlowej we Wrocławiu oraz podległych delegatur wpłynęło 47 informacji od konsumentów, firm i instytucji o podejrzeniu sprzedaży na stacjach złej jakości paliwa, w tym: 31 informacji imiennych (gdzie podano dane personalne i adresowe) w tym: - 23 informacji od osób prywatnych - 8 informacji od osób prowadzących działalność gospodarczą 15 informacji anonimowych 1 informacja z Urzędu Kontroli Skarbowej we Wrocławiu. Uwzględniając rodzaj stacji (prywatna lub koncernowa) jakich dotyczyły informacje o niewłaściwej jakości paliwa dane liczbowe w tym zakresie przedstawia się następująco: PRYWATNE PKN ORLEN BP STATOIL SHELL LOTOS LUKOIL NESTE A Wszelkie informacje jakie wpływały do tutejszego inspektoratu IH niezwłocznie przekazywane były do Departamentu Inspekcji Handlowej Wydział Monitorowania Paliw przy Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zarządzający systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw wraz z podległym departamentem podejmował decyzję o ewentualnym ujęciu konkretnej stacji paliw w planach kontroli jakości paliw. * * * * * * * * * * * * * * * * * 16

17 MONITORING PALIW W DANYCH TABELARYCZNYCH NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA Ilość stacji paliw i hurtowni paliw skontrolowanych pod względem jakości oferowanego do sprzedaży paliwa w WIIH Wrocław oraz podległych Delegaturach IH Paliwa ESTER (BIO 100) LPG Detal Hurt Zakładowa Detal Hurt Detal Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych RAZEM Ilość skontrolowanych stacji paliw i hurtowni paliw w IH Wrocław oraz poszczególnych Delegaturach z podziałem na stacje prywatne i należące do koncernów paliwowych w zakresie pobierania prób benzyn, oleju napędowego i ESTRU stanowiącego samoistne paliwo (BIO 100) Ogólna ilość stacji paliw i hurtowni Stacje prywatne PKN ORLEN STACJE KONCERNOWE BP SHELL LUKOIL LOTOS STATOIL Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych RAZEM

18 Ilość pobranych próbek paliwa z podziałem na gatunek i system w jakim były badane (pozostałe kontrole lub europejski) Pozostałe kontrole ON Pb 95 Pb 98 ESTER LPG Europejski Pozostałe kontrole Europejski Pozostałe kontrole Europejski Pozostałe kontrole Europejski Wrocław Pozostałe kontrole Legnica Jelenia Góra Wałbrzych Razem Ilość skontrolowanych stacji paliw oferujących do sprzedaży gaz skroplony (LPG) w IH Wrocław oraz poszczególnych Delegaturach IH z podziałem na stacje prywatne i należące do koncernów paliwowych Ogólna ilość stacji paliw Stacje prywatne PKN ORLEN STACJE KONCERNOWE BP SHELL LUKOIL LOTOS STATOIL Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych RAZEM

19 Ilość skontrolowanych stacji paliw i hurtowni oferujących do sprzedaży ESTER stanowiący samoistne paliwo (BIO 100) w IH Wrocław oraz poszczególnych Delegaturach IH z podziałem na stacje prywatne i należące do koncernów paliwowych Ogólna ilość stacji paliw i hurtowni Stacje prywatne PKN ORLEN STACJE KONCERNOWE BP SHELL LUKOIL LOTOS STATOIL Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych RAZEM Ilość kontroli w zakresie prawidłowości oznakowania dystrybutorów do biopaliw ciekłych oraz zamieszczania informacji o zawartości biopaliw w paliwach oferowanych na stacjach przeprowadzonych przez IH Wrocław oraz poszczególne Delegatury IH Kontrole zamieszczania na stacjach paliw czytelnych informacji o zawartości biokomponentów w sprzedawanych paliwach Kontrole prawidłowości oznakowania dystrybutorów do biopaliw i informacji o dostępności biopaliw na stacjach Wrocław 6 1 Legnica 0 0 Jelenia Góra 3 2 Wałbrzych 2 2 RAZEM 11 5 * * * * * * * * * * * * * 19

20 SYSTEM MONITOROWANIA I KONTROLOWANIA JAKOŚCI PALIW W NA TERENIE DZIAŁANIA WIIH WROCŁAW ODZWIERCIEDLENIE GRAFICZNE PROCENTOWY UDZIAŁ KONTROLI JAKOŚCI PALIW W WIIH WROCŁAW ORAZ W POSZCZEGÓLNYCH DELEGATURACH 23% 31% Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych 23% 23% PROCENTOWY UDZIAŁ POBRANYCH PRÓB PALIW PRZEZ WIIH WROCŁAW ORAZ POSZCZEGÓLNE DELEGATURY DOT. BENZYN I OLEJU NAPĘDOWEGO 25% 28% Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych 26% 21% 20

21 PROCENTOWY UDZIAŁ POBRANYCH PRÓB PALIW PRZEZ WIIH WROCŁAW ORAZ POSZCZEGÓLNE DELEGATURY DOT. GAZU SKROPLONEGO (LPG) 0% 14% Wrocław Legnica Jelenia Góra 50% Wałbrzych 36% PROCENTOWY UDZIAŁ POBRANYCH PRÓB PALIW PRZEZ WIIH WROCŁAW ORAZ POSZCZEGÓLNE DELEGATURY DOT. ESTRU STANOWIĄCEGO SAMOISTNE PALIWO (BIO 100) 20% 10% 10% Wrocław Legnica Jelenia Góra Wałbrzych 60% 21

22 PROCENTOWY UDZIAŁ STACJI PALIW GDZIE STWIERDZONO NIEWŁAŚCIWĄ JAKOŚĆ PO BADANIU PRÓBKI PODSTAWOWEJ 7% Dobra jakość Niewłaściwa jakość 93% PROCENTOWY UDZIAŁ STACJI PALIW GDZIE POTWIERDZONO NIEWŁAŚCIWĄ JAKOŚĆ PALIWA PO BADANIU PRÓBKI KONTROLNEJ 5% Dobra jakość Niewłaściwa jakość 95% 22

23 PROCENTOWY UDZIAŁ STACJI PRYWATNYCH I KONCERNOWYCH OBJĘTYCH KONTROLAMI W ROKU 2011 W ZAKRESIE SPRZEDAŻY PALIW CIEKŁYCH (BENZYNY, OLEJ NAPĘDOWY I ESTRY) 1% 2% 4% 5% 41% 2% 0% PRYWATNE PKN "ORLEN" S.A 45% "LOTOS PALIWA" Sp. z o.o "BP EUROPA SE" "SHELL POLSKA" Sp. z o.o. "LUKOIL POLSKA" Sp. z o.o. "STATOIL POLAND" Sp. z o.o. SAMOOBSŁUGOWE PROCENTOWY UDZIAŁ STACJI PRYWATNYCH I KONCERNOWYCH OBJĘTYCH KONTROLAMI W ROKU 2011 W ZAKRESIE SPRZEDAŻY GAZU SKROPLONEGO (LPG) 6% 10% 0% 0% 10% PRYWATNE PKN "ORLEN" S.A 45% "LOTOS PALIWA" Sp. z o.o. "BP EUROPA SE" 29% "SHELL POLSKA" Sp. z o.o. "LUKOIL POLSKA" Sp. z o.o. "STATOIL POLAND" Sp. z o.o. 23

24 STOSUNEK ILOŚCIOWY POBRANYCH PRÓBEK W RAMACH POZOSTAŁYCH KONTROLI DO PRÓBEK POBRANYCH W TZW. SYSTEMIE EUROPEJSKIM DOTYCZY BENZYN, OLEJU NAPĘDOWEGO I ESTRÓW Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych Pozostałe kontrole Europejski STOSUNEK ILOŚCIOWY POBRANYCH PRÓB PALIW W ROZBICIU NA POSZCZEGÓLNE GATUNKI PALIW W RAMACH POZOSTAŁYCH KONTROLI Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych ON Pb 95 Pb 98 LPG ESTER 1 24

25 STOSUNEK ILOŚCIOWY POBRANYCH PRÓB PALIW W ROZBICIU NA POSZCZEGÓLNE GATUNKI PALIWA W RAMACH TZW. SYSTEMU EUROPEJSKIEGO Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych ON Pb 95 Pb 98 ESTER Sporządził: Paweł Wróbel starszy specjalista WIIH Wrocław 25