U z a s a d n i e n i e

Transkrypt

1 U z a s a d n i e n i e I. Na państwie spoczywa obowiązek zapewnienia odpowiednich środków finansowych na działalność publicznej radiofonii i telewizji, zwłaszcza w zakresie realizacji misji publicznej, polegającej na dostarczaniu niezależnej informacji, udostępnianiu dóbr kultury i sztuki, ułatwianiu korzystania z oświaty i dorobku nauki, upowszechnianiu edukacji obywatelskiej, dostarczaniu rozrywki i popieraniu krajowej twórczości audiowizualnej. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 9 września 2004 r. (K 2/03) stwierdził, że dla Państwa Polskiego realizacja owej misji to obowiązek publiczny, a zarazem społeczny i historyczny w stosunku do wszystkich tych, którzy z dorobku polskiej kultury, nauki i sztuki pragną korzystać. Faktem jest, iż od woli ustawodawcy uzależniona jest forma wspierania finansowego mediów publicznych (mogą to być środki budżetowe lub bezpośrednie opłaty o charakterze publicznym). Faktem jest jednak i to, że obowiązkiem prawodawcy jest ustalenie takiego sposobu finansowania mediów publicznych, by były one w stanie, z korzyścią dla społeczeństwa, wykonywać misję publiczną. Interes publiczny w radiofonii i telewizji jest wartością konstytucyjną, na której straży zgodnie z art. 213 ust. 1 Konstytucji stoi Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Podjęta, pomimo sprzeciwu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, działalność ustawodawcy znacząco rozszerzająca zakres zwolnień społecznych z opłat abonamentowych, powoduje istotny ubytek wpływów z tego tytułu w trakcie roku budżetowego i w konsekwencji zagraża prawidłowemu funkcjonowaniu mediów publicznych. Przepis art. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2008 r., nie gwarantując zabezpieczenia finansowego kontynuacji działań misyjnych podjętych w roku bieżącym przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji, zobowiązuje Krajową Radę Radiofonii i Telewizji do ustalenia nowego sposobu podziału wpływów z opłat abonamentowych na rok 2008.

2 2 Zgodnie z art. 1 ustawy z 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (Dz.U. Nr 85, poz. 728 i Nr 157, poz. 1314) opłaty abonamentowe pobiera się w celu umożliwienia realizacji misji publicznej radiofonii i telewizji. Ustawa z dnia 13 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o opłatach abonamentowych, do kręgu osób zwolnionych dotychczas z obowiązku uiszczania opłat abonamentowych (tj. do osób, które ukończyły 75 rok życia, inwalidów I grupy, osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, osób całkowicie niezdolnych do pracy i samodzielnej egzystencji, inwalidów wojennych i wojskowych, osób otrzymujących świadczenia pielęgnacyjne, osób niesłyszących i osób niewidomych) dołącza kolejne kategorie osób, tj. wszystkich emerytów, którzy ukończyli 60 lat i których emerytura nie przekracza miesięcznie kwoty 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, osoby internowane w stanie wojennym, osoby, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, osoby bezrobotne oraz osoby, które z powodu złej sytuacji materialnej korzystają z pomocy społecznej lub świadczeń rodzinnych, jak również osoby korzystające z zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego. Powyższe zmiany, wprowadzone przez ustawodawcę bez szczegółowej oceny ich skutków i ustalenia jakiejkolwiek rekompensaty, powodują nieuzasadnioną ingerencję w bieżącą działalność spółek publicznej radiofonii i telewizji. Nastąpi znaczące zmniejszenie poziomu środków przekazywanych spółkom publicznej radiofonii i telewizji przy jednoczesnym utrzymaniu poziomu nałożonych na nie obowiązków. Ustawodawca wbrew werbalnym zapewnieniom o braku woli likwidacji opłat abonamentowych, faktycznie je znosi, ponieważ nie podejmuje żadnych działań wspomagających ściągalność należnych opłat. Ustawodawca nie bierze 2

3 3 pod uwagę tego, iż w większości państw europejskich radio i telewizja mają zapewnione niezależne, niekomercyjne źródła finansowania bezpośrednio przez obywateli w formie abonamentu. Publiczna dyskusja oraz dokonywana bezkrytycznie deprecjacja abonamentowej formy wspierania mediów publicznych, spowodowała już obecnie niebezpieczeństwo dla prawidłowego funkcjonowania publicznej radiofonii i telewizji. Zgodnie z szacunkami Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, nawet bez uwzględnienia skutków ustawy z dnia 13 czerwca 2008 r., w bieżącym roku nastąpi ubytek wpływów abonamentowych w stosunku do prognoz o 148 mln zł. Jednocześnie prognozuje się, że w 2009 r., wskutek wejścia w życie nowelizacji, wpływy abonamentowe będą niższe od 150 do 250 mln zł, czyli prognozowana kwota wpływów abonamentowych do podziału pomiędzy spółki publicznej radiofonii i telewizji wyniesie od 400 do 500 mln zł. Tym samym wpływy abonamentowe mogą być niższe nawet o ponad połowę w stosunku do lat ubiegłych. Zasada bezpieczeństwa prawnego nakazuje poszanowanie przez ustawodawcę istniejących stosunków prawnych. Dokonywanie w procesie stanowienia prawa, nieusprawiedliwionych okolicznościami obiektywnymi, zmian przekreślających wcześniejszy kierunek procesu legislacyjnego narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego (wyrok TK z dnia 12 kwietnia 2000 r., K 8/98). Wobec zagrożenia dla prawidłowości funkcjonowania mediów publicznych w Rzeczypospolitej Polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Polskiego Radia SA i rozgłośni regionalnych, jak również z powodu nieistnienia wystarczająco konkretnych założeń planowanej reformy systemowej, należy uznać, że art. 1 pkt 1 lit.b oraz art. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o opłatach abonamentowych są niezgodne z art. 2 i art. 213 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 3

4 4 II. Zaskarżona ustawa w art. 2 ust. 3 zawiera przepis upoważniający Krajową Radę Radiofonii i Telewizji do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu zwrotu opłat abonamentowych za rok 2008 osobom, które uiściły opłaty za miesiące, za które opłata jest nienależna, uwzględniając zniżki za uiszczanie opłaty abonamentowej za okres dłuższy niż jeden miesiąc. Przepis ten dodany został przez Senat (uchwała Senatu RP z dnia 5 czerwca 2008 r. w sprawie ustawy o zmianie ustawy o opłatach abonamentowych). Jak wskazano w uzasadnieniu uchwały Senatu, ponieważ ustawa wchodzi w życie w trakcie roku 2008, Senat uznał za konieczne dodanie przepisów regulujących zasady proporcjonalnego zwrotu opłat osobom, które dzięki ustawie zyskały zwolnienie z opłat, a uiściły opłaty za kilka miesięcy z góry (poprawka nr 4). Delegacja ustawowa upoważnia KRRiT do określenia sposobu zwrotu nienależnych opłat, a więc postępowania związanego z przekazaniem osobom uprawnionym określonych kwot. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego rozporządzenie swoją regulacją ma wykonywać ustawę, a zatem konkretyzować jej przepisy a nie uzupełniać ją w sposób samoistny regulując kwestie pominięte przez ustawodawcę (wyrok z dnia 29 czerwca 2004 r., U 1/03). Nie jest dopuszczalne formułowanie blankietowych upoważnień ustawowych (wyroki z dnia 26 października 1999 r., K 12/99, z dnia 28 listopada 2005 r., K 22/05 i inne). Art. 92 ust. 1 Konstytucji zawiera dyrektywy adresowane do ustawodawcy, który upoważnia do wydania rozporządzenia. Upoważnienie do wydania aktu podustawowego nie może przekazywać do uregulowania w rozporządzeniu spraw, które należą do materii ustawowej. Rolą bowiem rozporządzenia jest konkretyzacja ustawy, a nie jej uzupełnienie. Ustawodawca nakazując zwrot nienależnie poniesionych opłat abonamentowych nie określił podmiotów na których ciąży obowiązek 4

5 5 dokonania zwrotu tych opłat. Jedyny przepis rangi ustawowej dotyczący tej materii odnosi się do wskazania obowiązku zwrotu opłaty za usługę operatorowi publicznemu, którym zgodnie z art. 3 pkt 12 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe, jest operator obowiązany do świadczenia powszechnych usług pocztowych. Nie wskazano przy tym podmiotu uprawnionego do zawarcia stosownej umowy z operatorem publicznym (art. 2 ust. 2 zaskarżonej ustawy). Podmiotami, którym przekazywane są środki finansowe z tytułu opłat abonamentowych są Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, na której wyodrębniony rachunek operator publiczny przekazuje wpływy z pobranych opłat oraz odsetek za zwłokę w uiszczaniu tych opłat, a ostatecznym ich beneficjentem są jednostki publicznej radiofonii i telewizji działające w formie jednoosobowych spółek akcyjnych Skarbu Państwa. Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, telewizję publiczną tworzy spółka Telewizja Polska Spółka Akcyjna a radiofonią publiczną tworzą spółka Polskie Radio Spółka Akcyjna oraz spółki radiofonii regionalnej. Ustawodawca nie określił podmiotu na którym ciąży obowiązek dokonania zwrotu nienależnych opłat. W przypadku, gdyby taki obowiązek miał rozkładać się na różne podmioty nie są znane zasady, na jakich miałyby one dokonywać zwrotu opłat. Norma rangi ustawowej nie określa również jaki podmiot ma pokryć koszty umowne ponoszone przez operatora publicznego przy przekazywaniu nienależnych opłat. Kwestia ta jest istotna w kontekście ustawowego obowiązku zwrotu nienależnej opłaty w pełnej wysokości, bez potrącenia opłat manipulacyjnych związanych z przekazywaniem tych środków adresatom normy prawnej z art. 2 ust. 1 zaskarżonej ustawy. Nie ulega wątpliwości, że domniemanie kompetencji organu publicznego oraz potencjalnych obowiązków podmiotów prawa handlowego, także w przypadku, gdy stanowią je jednoosobowe spółki akcyjne Skarbu Państwa, nie jest dopuszczalne. Materia ta nie może być także uregulowana, w świetle 5

6 6 regulacji zawartej w delegacji ustawowej z art. 2 ust. 3, zaskarżonej ustawy w rozporządzeniu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Ze względu na powyższe należy uznać, jak wskazano w petitum wniosku, że art. 2 ust. 3 zaskarżonej ustawy jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Biorąc powyższe pod uwagę wnoszę o dokonanie oceny, czy przepisy kwestionowanej ustawy są zgodnie z Konstytucją i powinny stać się obowiązującym prawem. Lech Kaczyński 6