Paweł Szczubiała FUNDUSZE UNII EUROPEJSKIEJ NA LATA JAKO SZANSA NA POPRAWĘ POZYCJI POLSKI NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ.

Transkrypt

1 Paweł Szczubiała FUNDUSZE UNII EUROPEJSKIEJ NA LATA JAKO SZANSA NA POPRAWĘ POZYCJI POLSKI NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ Wprowadzenie W latach zdecydowanie zwiększy się zasób finansowy przeznaczony na realizację projektów sektora publicznego prywatnego i pozarządowego. Całkowita kwota środków przeznaczonych na dotowane przedsięwzięcia wyniesie ok. 85 miliardów euro. Polska jest w tym okresie programowania największym beneficjentem środków pomocowych UE spośród wszystkich nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. W latach wsparcie przedsiębiorców udzielane będzie w ramach następujących programów: - Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, - Program Operacyjny Kapitał Ludzki, - Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej, - 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. Oprócz tego, niektórzy wnioskodawcy będą mogli skorzystać z Programu Rozwoju Polski Wschodniej. Przedsiębiorcy, którzy chcą realizować projektu o zasięgu lokalnym lub regionalnym, powinni się skupić na monitorowaniu przepisów Regionalnych Programów Operacyjnych 1. Dzięki wsparciu środków unijnych polskie firmy mogą realizować projekty o wysokim stopniu innowacyjności, wskutek czego mogą poprawić swoją pozycję konkurencyjną na arenie międzynarodowej. 1 Fundusze unijne Poradnik przedsiębiorcy. Red. R. Cieślak. Wrocław: Unimex, 2008, s

2 Polityka spójności w latach W lipcu 2005 roku zostały opublikowane przez Komisję Europejską Strategiczne Wytyczne Wspólnoty na lata , w których znajdują się trzy priorytety polityki spójności obowiązujące w okresie tzw. Nowej Perspektywy Finansowej: 1. Poprawa atrakcyjności państw członkowskich, regionów i miast poprzez poprawę dostępności, zapewnienie odpowiedniej jakości i poziomu usług i zachowanie ich potencjału środowiskowego. 2. Działanie na rzecz innowacji, przedsiębiorczości i wzrostu gospodarki opartej na wiedzy poprzez zwiększenie zdolności badań naukowych i innowacji, w tym nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. 3. Tworzenie lepszych miejsc pracy i większej ich liczby poprzez zachęcanie większej liczby osób do pracy lub przedsiębiorczości, poprawę możliwości przystosowawczych pracowników i przedsiębiorstw oraz zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki 2. Komisja Europejska zaproponowała, aby priorytety polityki spójności w latach były realizowane w ramach trzech nowych celów: 1. Konwergencji czyli spójności Unia Europejska wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów (prawie 82 proc. wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych). 2. Podniesienia konkurencyjności regionów i zatrudnienia czyli Unia Europejska wpiera innowacje i badania naukowe, zrównoważony rozwój oraz szkolenia zawodowego w mniej rozwiniętych regionach (prawie 16% wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych). 3. Europejskiej współpracy terytorialnej czyli wspieranie, promocja i realizacja wspólnych projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej Unii Europejskiej. Polityka spójności polega zatem na wspieraniu wzrostu gospodarczego, społecznego (np. walka z bezrobociem) i przestrzennego (m. in. poprawa komunikacji szynowej, drogowej i lotniczej) i.aspx,

3 Finansowanie Narodowej Strategii Spójności Polityka spójności na lata finansowana jest przede wszystkim dzięki dwóm funduszom strukturalnym: Europejskiemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego i Europejskiemu Funduszowi Społecznemu, a także Funduszowi Spójności. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego to największy fundusz. Jego celem jest wspieranie regionów, a dokładniej wyrównywanie różnic w stosunku do regionów bogatszych, lepiej rozwiniętych. EFRR finansuje wszystkie programy unijne, które mają na celu pomoc opóźnionym w rozwoju regionom. Europejski Fundusz Społeczny najczęściej kojarzy się z możliwością finansowania szkoleń, warsztatów, wspieraniem zatrudnienia itp. W istocie, EFS został stworzony po to, aby poprawić jakość i dostępność miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej. Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Z Funduszu Spójności można otrzymać dofinansowanie na duże projekty inwestycyjne z zakresu ochrony środowiska. Głównymi odbiorcami pomocy w ramach Funduszu Spójności są jednostki samorządu terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy 4. Dla sektorów rolnictwa i rybołówstwa Komisja Europejska stworzyła nowe instrumenty, które funkcjonują poza polityką spójności. Są to: Europejski Fundusz Rolny Obszarów Wiejskich i Europejski Fundusz Rybacki 5. Łączna wielkość zaangażowanych środków finansowych na realizację Narodowej Strategii Spójności w latach wynosi 74,6 mld euro, w tym: - środki wspólnotowe 59,5 mld euro, - krajowe środki budżetowe 9,8 mld euro, - środki podmiotów prywatnych 5,3 mld euro. Z ogólnej sumy środków finansowych z budżetu Unii Europejskiej z zasobów funduszy strukturalnych pochodzić będzie 67 %, w tym: - z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 52%, - z Europejskiego Funduszu Społecznego 15%, - z Funduszu Spójności (pozostałe) 33% i.aspx, A. Szymańska: Fundusze UE dla mikro, małych i średnich firm. Warszawa: Placet, 2007, s J. Śliwa: Fundusze unijne bez tajemnic. Podręcznik dla studentów. Warszawa: Wyd. Nauk. Wydziału Zarządzania UW, 2008, s

4 Polska mapa pomocy regionalnej w latach Z dniem 1 stycznia 2007 roku zmieniła się polska mapa pomocy regionalnej. Zmiana mapy pomocy regionalnej oznacza zmianę pułapu pomocy, jaka może zostać przyznana w danym województwie. Pomoc regionalna przyznawana jest obecnie na takim samym poziomie na terenie całego województwa. Jedynym wyjątkiem jest Mazowsze: w regionie dopuszczalna pomoc wynosi 40%, podczas gdy w Warszawie 30%. Od roku 2011 w całym województwie wraz ze stolicą będzie obowiązywała jedna, trzydziestoprocentowa stawka. 7 Rysunek 1. Mapa pomocy regionalnej w Polsce w latach Źródło:

5 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka POIG ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Interwencja w ramach POIG będzie obejmowała zarówno bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych świadczących przedsiębiorstwom usługi o wysokiej jakości, a także wsparcie systemowe zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw. Wsparcie przewidziane w ramach POIG udzielane będzie niezależnie od sektora czy branży, której dotyczy (przy ograniczeniach wynikających z zakresu interwencji EFRR oraz regulacji dotyczących pomocy publicznej). W ramach PO IG nie będzie wspierana innowacyjność na poziomie lokalnym lub regionalnym. Tego rodzaju innowacyjność będzie promowana i wspierana w Regionalnych Programach Operacyjnych i Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej 8. Celem głównym tego Programu jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych: - zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, - wzrost konkurencyjności polskiej nauki, - zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, - zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, - tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy, - wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce 9. W ramach programu realizowane są następujące osie priorytetowe: 1. Oś priorytetowa 1 Badania i rozwój nowoczesnych technologii Celem osi priorytetowej jest zwiększenie znaczenia sektora nauki w gospodarce poprzez realizację prac B+R w kierunkach uznanych za priorytetowe dla rozwoju społeczno gospodarczego kraju. 2. Oś priorytetowa 2 Infrastruktura sfery B+R Celem osi priorytetowej jest wzrost konkurencyjności polskiej nauki dzięki konsolidacji oraz modernizacji infrastruktury naukowo-badawczej i informatycznej najlepszych jednostek naukowych działających w Polsce. 3. Oś priorytetowa 3 Kapitał dla innowacji Cele osi priorytetowej: - zwiększenie liczby przedsiębiorstw działających na bazie innowacyjnych rozwiązań, B. Rogoda: Fundusze pomocowe Unii Europejskiej wspierające przedsiębiorczość. Kraków: Wyd. UE, 2009, s

6 - zwiększenie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania przedsięwzięć innowacyjnych. 4. Oś priorytetowa 4 Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia Cel osi priorytetowej: Podniesienie poziomu innowacyjności przedsiębiorstw poprzez stymulowanie wykorzystania nowoczesnych rozwiązań w przedsiębiorstwach. 5. Oś priorytetowa 5 - Dyfuzja innowacji Cele osi priorytetowej: - zapewnienie przedsiębiorcom wysokiej jakości usług i infrastruktury służących wzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjału innowacyjnego; - wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw poprzez rozwój powiązań kooperacyjnych. 6. Oś priorytetowa 6 Polska gospodarka na rynku międzynarodowym Cel osi priorytetowej: Poprawa wizerunku Polski jako atrakcyjnego partnera gospodarczego, miejsca nawiązywania wartościowych kontaktów handlowych, lokowania inwestycji, prowadzenia działalności gospodarczej oraz rozwoju usług turystycznych. 7. Oś priorytetowa 7 Społeczeństwo informacyjne - budowa elektronicznej administracji Celem osi priorytetowej jest poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej poprzez zwiększenie dostępności zasobów informacyjnych administracji publicznej oraz usług publicznych w formie cyfrowej dla obywateli i przedsiębiorców. 8. Oś priorytetowa 8 Społeczeństwo informacyjne - zwiększanie innowacyjności gospodarki Celem osi priorytetowej jest stymulowanie rozwoju gospodarki elektronicznej poprzez wspieranie tworzenia nowych, innowacyjnych e-usług, innowacyjnych rozwiązań elektronicznego biznesu oraz zmniejszanie technologicznych, ekonomicznych i mentalnych barier wykorzystywania e-usług w społeczeństwie. 9. Oś priorytetowa 9 Pomoc techniczna Cel osi priorytetowej: zapewnienie wsparcia dla procesu zarządzania, wdrażania i monitorowania PO IG oraz efektywnego, zgodnego z prawem i politykami wspólnotowymi, wykorzystania finansowego wkładu UE oraz środków krajowych 10. Na ich realizację przeznaczono 8,24 mld euro, tj. 12,3% z całej kwoty 67,3 mld euro środków unijnych na wszystkie programy operacyjne przewidziane na okres programowania Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2007, s J. Rymarczyk: Małe i średnie przedsiębiorstwa w strukturze funduszy pomocowych Unii Europejskiej dla Polski w latach W: Regionalizacja globalizacji. Tom 2. Red. J. Rymarczyk, B. Drelich-Skulska, W. Michalczyk. Wrocław: Katedra MSG AE, 2008, s

7 Program Operacyjny Kapitał Ludzki Celem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia, i potencjału adaptacyjnego firm i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. W ramach programu wsparciem objęte zostaną następujące obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli oraz promocją zdrowia zasobów pracy 12. Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z 10 Priorytetów, realizowanych równolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Priorytety realizowane centralnie to: - Priorytet I - Zatrudnienie i integracja społeczna; - Priorytet II - Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących; - Priorytet III - Wysoka jakość systemu oświaty; - Priorytet IV - Szkolnictwo wyższe i nauka; - Priorytet V - Dobre rządzenie; Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to: - Priorytet VI - Rynek pracy otwarty dla wszystkich; - Priorytet VII - Promocja integracji społecznej; - Priorytet VIII - Regionalne kadry gospodarki; - Priorytet IX - Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach; Ponadto realizowany będzie Priorytet X - Pomoc techniczna, którego celem jest zapewnienie właściwego zarządzania, wdrażania oraz promocji Europejskiego Funduszu Społecznego. Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w latach wyniesie ok. 14,43% całości środków przeznaczonych na realizację programów operacyjnych, tj EUR. W ramach tej kwoty wielkość alokacji z Europejskiego Funduszu Społecznego wyniesie ok EUR, a wkład krajowy stanowić będzie ok EUR. Poziom krajowego współfinansowania został oszacowany na poziomie minimalnym tj. 15% A. Szymańska: wyd. cyt., s Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2008, s

8 Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO), zatwierdzonymi 7 maja 2007 r. przez Komisję Europejską, stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w nich celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko jest również ważnym instrumentem realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej, a wydatki na cele priorytetowe UE stanowią w ramach programu 66,23 proc. całości wydatków ze środków unijnych 14. Priorytet Tabela 1. Podział środków w ramach Programu Kapitał Ludzki na poszczególne priorytety Wkład wspólnotowy (w euro) Wkład krajowy (w euro) Wkład ogółem (w euro) Udział procentowy I. Zatrudnienie i integracja społeczna ,43% II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących ,81% III. Wysoka jakość systemu oświaty ,81% IV. Szkolnictwo wyższe i nauka ,41% V. Dobre rządzenie ,35% VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich ,76% VII. Promocja integracji społecznej ,60% VIII. Regionalne kadry gospodarki ,91% IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach ,92% X. Pomoc techniczna ,00 % OGÓŁEM PO KL: % Źródło: Wskazana w celu ogólnym programu poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ma zostać zrealizowana dzięki następującym celom szczegółowym: 1. Budowa infrastruktury zapewniającej, że rozwój gospodarczy Polski będzie dokonywany przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwiększenie dostępności głównych ośrodków gospodarczych w Polsce poprzez powiązanie ich siecią autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 14 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,

9 3. Zapewnienie długookresowego bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikację dostaw, zmniejszenie energochłonności gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwiększenia atrakcyjności Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych ośrodków akademickich, w tym kształcących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii 15. Regionalne Programy Operacyjne Wdrażanie i realizacja regionalnych programów operacyjnych (RPO) ma na celu spełnić 3 podstawowe cele: 1. Podnoszenie konkurencyjności regionów 2. Promowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju 3. Podnoszenie jakości życia mieszkańców Oprócz wymienionych celów podstawowych, realizowane będą również cele cząstkowe, takie jak: - poprawa infrastruktury technicznej i społecznej, - poprawa stanu środowiska przyrodniczego, - budowa społeczeństwa informacyjnego, - tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności gospodarki, - odnowa i ożywienie społeczno-gospodarcze miast i obszarów zdegradowanych. Realizacja powyższych celów za zapewnić spójność celów regionalnych programów operacyjnych z celami Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i Strategicznymi Wytycznymi Wspólnoty Fundusze unijne..., wyd. cyt., s J. Śliwa: wyd. cyt., s

10 Regionalny Program Operacyjny na lata dla Województwa Dolnośląskiego Celem głównym RPO dla Województwa Dolnośląskiego jest podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. 17 Tabela 2. Plan finansowy dla RPO dla Województwa Dolnośląskiego na lata podający roczne zobowiązania (w euro) Źródło: Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata , Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, s W ramach RPO Województwa Dolnośląskiego, środki finansowe przeznaczane są na realizację 10 priorytetów: 1. Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw. 2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku. 3. Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku. 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska. 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku. 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska. 7. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na Dolnym Śląsku. 8. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku. 9. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska. 10. Pomoc techniczna 18. Najwięcej środków finansowych tys. euro czyli ok. 30%, przeznaczono na priorytet pierwszy. Składają się na nie tys. euro wkładu wspólnotowego, tys. euro publicznego wkładu krajowego i tys. euro 17 Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, s Tamże., s

11 prywatnego wkładu krajowego. Celem tego priorytetu jest przede wszystkim zwiększenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw dolnośląskich, także ich otoczenia biznesowego, przy położeniu szczególnego nacisku na rozwój innowacyjności i wykorzystanie efektów badań i rozwoju. Dla dużych przedsiębiorstw można przeznaczyć nie więcej niż 10% wyżej wymienionych środków 19. Podsumowanie Dzięki korzystaniu z funduszy unijnych przedsiębiorstwa mają możliwość poprawić swoją pozycję konkurencyjną na arenie międzynarodowej. Dotacje te są bardzo ważnym źródłem finansowania inwestycji, których koszt realizacji jest znacznie niższy w przypadku korzystania z środków unijnych, niż przy korzystaniu z innych źródeł, np. kredytu bankowego. Fundusze Unii Europejskiej dają też przedsiębiorstwom możliwość zakupu nowoczesnych technologii, a co za tym idzie szansę na stosowanie innowacyjnych rozwiązań w sprzedawanych produktach czy świadczonych usługach. Ważne jest również to, że firmy mogą starać się o dofinansowanie projektów z różnych dziedzin, gdyż Unia Europejska w ramach realizowanych programów oferuje bardzo duży wachlarz możliwości przeznaczenia środków unijnych. BIBLIOGRAFIA 1. Fundusze unijne Poradnik przedsiębiorcy. Red. R. Cieślak. Wrocław: Unimex, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. 4. Rogoda B.: Fundusze pomocowe Unii Europejskiej wspierające przedsiębiorczość. Kraków: Wyd. UE, Rymarczyk J.: Małe i średnie przedsiębiorstwa w strukturze funduszy pomocowych Unii Europejskiej dla Polski w latach W: Regionalizacja globalizacji. Tom 2. Red. J. Rymarczyk, B. Drelich-Skulska, W. Michalczyk. Wrocław: Katedra MSG AE, Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Szymańska A.: Fundusze UE dla mikro, małych i średnich firm. Warszawa: Placet, Śliwa J.: Fundusze unijne bez tajemnic. Podręcznik dla studentów. Warszawa: Wyd. Nauk. Wydziału Zarządzania UW, J. Rymarczyk: wyd. cyt., s

12 SUMMARY EU funds for the years as a chance to improve the position of Poland in the international arena Structural funds are the basic instrument of the EU s structural policy. Between 2007 and 2013 Poland will receive from European Union over 67 billion EUR. Poland is the biggest beneficiary in EU and can distribute these funds among several available operational programmes, for example among Human Capital, Infrastructure and Environment and Innovative Economy. Nearly one fourth of the budget is allocated for the investment into the development of regions within the confines of Regional Operational Programmes. 81