WYMAGANIA PROGRAMOWE TAJEMNICE PRZYRODY KL. VI. Dział Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe

Transkrypt

1 Odkrywamy tajemnice naszej planety WYMAGANIA PROGRAMOWE TAJEMNICE PRZYRODY KL. VI Dział Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: - odczytuje informacje z kartki z kalendarza - wyjaśnia, czym jest doba i rok - rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej - wie do czego służy teleskop -odróżnia gwiazdy od innych ciał niebieskich - podaje nazwę galaktyki, w której znajduje się Układ Słoneczny - wymienia rodzaje ciał niebieskich - wyjaśnia, czym są gwiazdozbiory - podaje nazwę jednej gwiazdy i 4 planet Układu Słonecznego - wymienia planety sąsiadujące z Ziemią - podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa - opisuje warunki umożliwiające istnienie życia na - wymienia nazwy 2 planet Układu Słonecznego posiadających księżyce - podaje różnice między planetami a gwiazdami -opisuje Słońce - wymienia nazwy planet Układu Słonecznego -wymienia największą planetę Układu Słonecznego - wymienia podstawowe ciała niebieskie - opisuje budowę i wygląd komety - podaje przykłady wykorzystania sztucznych satelitów - wymienia imię i nazwisko Polaka, który odbył podróż kosmiczną - wymienia narodowości (lub nazwiska): pierwszego człowieka w kosmosie i zdobywców Księżyca - opisuje kształt Ziemi - odczytuje z rysunku wymiary Ziemi - rozumie, że globus jest modelem Ziemi - wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny - dzieli kulę ziemską na półkule: pn i pd, wsch i zach - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu - omawia budowę globusa - wymienia przykłady zastosowania igły magnetycznej, np. busola, kompas - wyróżnia równik, Zwrotnik Raka i Koziorożca, koła podbiegunowe -.podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes - podaje przykłady ciał, których magnes nie przyciąga -podpisuje bieguny na rysunkach magnesów przyciągających się lub odpychających, używając symboli N i S - na podstawie obserwacji rysuje linie sił pola magnetycznego -wymienia przykłady zastosowań igły magnetycznej Uczeń: - porównuje geocentryczną i heliocentryczną budowę Wszechświata - wyjaśnia pojęcie orbita - wymienia jednostkę używaną przez astronomów - wie, do jakiego gwiazdozbioru należy Gwiazda Polarna -wyjaśnia pojęcia galaktyka, układ lokalny -wyjaśnia, czym jest Wszechświat - wyjaśnia przyczyny pozornego ruchu sklepienia niebieskiego -wyjaśnia, czym jest rok świetlny - opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych - odszukuje na niebie Wielki Wóz i Gwiazdę Polarną - omawia "życie gwiazdy" - określa prędkość światła - wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca - rozpoznaje ciała niebieskie na podstawie opisu - wyjaśnia, czym są gwiazdy, planetoidy, księżyc, komety, satelity - opisuje różnice między planetami wewnętrznymi i zewnętrznymi -wyjaśnia, co wyróżnia Ziemię wśród ciał niebieskich -wyjaśnia, czym są planetoidy - identyfikuje, na podstawie opisu, ciała niebieskie - wyjaśnia czym jest układ planetarny -dzieli planety na typy: ziemskie, olbrzymy i karłowate - wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami - opisuje w jaki sposób powstał Układ Słoneczny - porównuje planety na schemacie -wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami -wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery -przedstawia na taśmie chronologicznej historię badań kosmosu - omawia budowę kosmosu - wyjaśnia, w jakim celu podejmuje się loty w kosmos -wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska -wyjaśnia, czym jest oś ziemska -podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej - uzasadnia poglądy na temat kształtu Ziemi oraz dowody na jej kulistość w dawnych czasach -wyjaśnia pojęcia: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne - wyjaśnia, co to jest pole magnetyczne -omawia, w jaki sposób można otrzymać magnes - wyjaśnia pojęcia: pole magnetyczne, linie sił pola magnetycznego -wykazuje istnienie pola magnetycznego Ziemi za pomocą kompasu

2 Odkrywamy tajemnice naszej planety - buduje prosty kompas na podstawie instrukcji zamieszczonej w podręczniku - pokazuje na globusie bieguny magnetyczne Ziemi - rysuje linie sił pola magnetycznego - wymienia przykłady magnesów naturalnych - pokazuje na mapie świata i globusie: południki, równoleżniki, równik - zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową - wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników, korzystając z globusa lub mapy świata - podpisuje na rysunku schematycznym południki, równoleżniki, równik - określa kierunki na mapie świata - wskazuje na globusie południki - wskazuje punkty o długości geograficznej wschodniej i zachodniej - zaznacza punkty o danej długości geograficznej na siatce z zaznaczonymi południkami mając dany południk odczytuje długość geograficzną punktów na siatce z zaznaczonymi południkami mając dany południk zaznacza punkty o danej długości geograficznej na siatce z zaznaczonymi południkami - odczytuje długość geograficzną punktów na siatce z zaznaczonymi południkami - wskazuje na globusie równoleżniki i równik - wskazuje punkty o szerokości geograficznej północnej i południowej - zaznacza punkty o danej szerokości geograficznej na siatce z zaznaczonymi równoleżnikami mając dany równik - odczytuje szerokość geograficzną punktów na siatce z zaznaczonymi równoleżnikami mając dany równik - zaznacza punkty o danej szerokości geograficznej na siatce z zaznaczonymi równoleżnikami - odczytuje szerokość geograficzną punktów na siatce z zaznaczonymi równoleżnikami -zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią i zachodnią, północną i południową -odczytuje w stopniach współrzędne geograficzne punktów na siatkach kartograficznych mając dany południk 0 0 i równik - znajduje punkty o danych współrzędnych mając dany południk 0 0 i równik -zaznacza na mapie świata lub globusie punkty leżące na tym samym równoleżniku lub południku - odczytuje w stopniach położenie wybranych punktów na różnych półkulach - odczytuje w stopniach współrzędne geograficzne punktów na siatkach kartograficznych - znajduje punkty o danych współrzędnych na przygotowanych siatkach kartograficznych -wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc - wyjaśnia, czym jest doba - rozumie na czym polega ruch obrotowy Ziemi - określa kierunek ruchu obrotowego - zna czas obrotu Ziemi wokół własnej osi -zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi -wyjaśnia pojęcie czasu miejscowego - podaje różnicę czasu miejscowego w Polsce -podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca - podaje przykłady przedmiotów zakłócających wskazania kompasu -omawia zależność między położeniem ziemskich biegunów geograficznych i magnetycznych -wyjaśnia znaczenie pojęć: siatka geograficzna, siatka kartograficzna - wyjaśnia pojęcia: południki, równoleżniki, równik -określa półkule, na których położone są wybrane kontynenty, państwa, miasta -omawia różnice między południkami i równoleżnikami - wyjaśnia, do czego wykorzystuje się określanie współrzędnych geograficznych -wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna, szerokość geograficzna -wymienia cechy południków - wymienia cechy równoleżników - wyjaśnia pojęcie długości geograficznej - odczytuje długość geograficzną obiektów położonych na mapie i na globusie - znajduje na mapie i globusie punkty o podanych długościach geograficznych - wyjaśnia pojęcie długości geograficznej -sprawnie odczytuje długość geograficzną obiektów położonych na mapie i na globusie sprawnie znajduje na mapie i globusie punkty o podanych długościach geograficznych - wymienia cechy odróżniające równik od innych równoleżników - wskazuje kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami -odczytuje szerokość geograficzną obiektów położonych na mapie i na globusie - znajduje na mapie i globusie punkty o podanych szerokościach geograficznych - wyjaśnia pojęcie szerokości geograficznej - sprawnie odczytuje szerokość geograficzną obiektów położonych na mapie i na globusie - sprawnie znajduje na mapie i globusie punkty o podanych szerokościach geograficznych - podaje nazwy półkul, na których są położone wskazane na mapie świata lub globusie kontynenty, państwa, miasta - odczytuje w stopniach współrzędne geograficzne obiektów położonych na mapie i globusie - znajduje na mapie i globusie obiekty na podstawie podanych współrzędnych geograficznych - podaje przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności określania położenia punktów na Ziemi - sprawnie odczytuje w stopniach współrzędne geograficzne obiektów położonych na mapie i globusie - sprawnie znajduje na mapie i globusie obiekty na podstawie podanych współrzędnych geograficznych - określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce, mając podany punkt odniesienia - omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na życie ludzi i innych organizmów - oblicza o ile stopni obróci się Ziemia w ciągu 1 h - oblicza czas obrotu Ziemi np. o 1 stopień - demonstruje ruch obrotowy na globusie - wymienia następstwa ruchu obrotowego - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują różnice czasu - rozumie, że wszystkie miejsca na tej samej długości geograficznej mają ten sam czas miejscowy -wymienia skutki nachylenia osi ziemskiej -omawia wpływ zmian oświetlenia Ziemi przez Słońce na warunki życia organizmów - wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny

3 Poznajemy zjawiska fizyczne Odkrywamy tajemnice naszej planety - wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku - rozumie, że występowanie pór roku jest skutkiem ruchu obiegowego Ziemi -wyjaśnia, dlaczego wprowadzono rok przestępny - omawia oświetlenie Ziemi w dniach równonocy - wyjaśnia, co to jest orbita ziemska - wyjaśnia, na czym polega ruch obiegowy Ziemi - wyjaśnia pojęcia: :przesilenie letnie i zimowe, równonoc jesienna i wiosenna - pokazuje na mapie świata i globusie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik, koła podbiegunowe - wymienia strefy oświetlenia Ziemi - pokazuje na mapie świata i globusie strefy oświetlenia Ziemi - wie, w jakiej strefie leży Polska - zaznacza na mapie i globusie zasięg oświetlenia stref - pokazuje na mapie świata i globusie położenie kontynentów - odczytuje z mapy świata nazwy kontynentów - wyjaśnia pojęcie: kontynent - wymienia nazwy kontynentów na kuli ziemskiej - opisuje wybrany kontynent - na mapie świata wskazuje równik, południk zerowy i 180 o oraz bieguny - charakteryzuje wybrany kontynent - wskaże na mapie kontynenty leżących na półkuli północnej i południowej oraz wschodniej i zachodniej -odczytuje z mapy nazwy co najmniej 3 oceanów - wyjaśnia, dlaczego obszary nadmorskie są atrakcyjnym miejscem wypoczynku - wymienia nazwy wszystkich oceanów - pokazuje na mapie świata położenie wszystkich oceanów - wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami - podaje przykłady towarów transportowanych drogą morską - omawia przebieg wyprawy Krzysztofa Kolumba - wymienia imiona i nazwiska przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych do XX w. - wymienia przynajmniej 3 odkrycia XX w. - pokazuje na mapie świata lub globusie trasę wyprawy morskiej F. Magellana - wymienia sposoby badania dna oceanicznego w XX w - wymienia odkrycia J. Cooka - wymienia następstwa ruchu obiegowego Ziemi - porównuje dzienną wędrówkę Słońca w różnych porach roku - podaje wartość kąta nachylenia osi ziemskiej -wyjaśnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku - wyjaśnia, jak oblicza się rok przestępny - charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi - omawia oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach czterech pór roku -omawia położenie kontynentów na poszczególnych półkulach - wyjaśnia pojęcia archipelag, półwysep -wymienia nazwy kontynentów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego - porównuje Amerykę Północną i Amerykę Południową - wskazuje na mapie największe niziny, wyżyny, góry, obszary pustynne - charakteryzuje poznane kontynenty - wymienia i wskazuje najludniejsze kraje - omawia ukształtowanie powierzchni poszczególnych kontynentów - wymienia i wskazuje największe jeziora, rzeki, oraz pasma górskie i ich szczyty na poznanych kontynentach - omawia rolę oceanu jako magazynu żywności - wymienia przykłady surowców mineralnych pozyskiwanych z wód i spod dna oceanów - wymienia poznane typy mórz - wskazuje na mapie poszczególne typy mórz - wyjaśnia pojęcie zatoka, morze - wymienia nazwy oceanów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego - pokazuje na mapie świata lub globusie miejsca wydobywania ropy naftowej gazu ziemnego spod dna mórz oceanów - charakteryzuje poszczególne typy mórz i pokazuje je na mapie - wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych - wymienia zasługi: B. Diaza, Vespucciego i V. da Gamy w poznawaniu świata - charakteryzuje odkrycia geograficzne dokonane w XX w - pokazuje na mapie świata lub globusie portugalską drogę wschodnią - pokazuje na mapie świata lub globusie zachodni szlak hiszpański -wskazuje różnice między podróżami odkrywczymi odbywanymi w XVII-XX w. a podróżami z epoki wielkich odkryć geograficznych - wymienia dokonania wielkich odkrywców - zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy badacze - wymienia odkrycia polskich podróżników - badaczy - wyjaśnia, czym jest ruch ciał - podaje przykłady ruchu ciał - na podstawie rysunku toru rozpoznaje ruch prostoliniowy i krzywoliniowy - wie, co to jest tor ruchu - charakteryzuje wielkości opisujące ruch: prędkość, drogę, czas - podaje przykłady występowania siły tarcia - podaje przykłady sytuacji, w których występuje niewielkie tarcie - wymienia czynniki, od których zależy wielkość siły oporu - wyjaśnia, czym jest układ odniesienia - wyjaśnia, na czym polega względność ruchu - oblicza prędkość poruszającego się ciała - zinterpretuje właściwości ruchu przedstawione na wykresie - omawia, podając przykłady, względność ruchu i spoczynku - oblicza drogę, czas, mając podane pozostałe wielkości opisujące ruch - wyjaśnia, od czego zależy siła tarcia - podaje przykłady działania siły tarcia w organizmie człowieka (stawy)

4 Poznajemy zjawiska fizyczne - - omawia doświadczenie badające siłę oporu powietrza - wyjaśnia pojęcie: siła oporu - wykonuje doświadczenia według instrukcji - zachowuje zasady BHP podczas doświadczenia - formułuje wnioski na podstawie przeprowadzonego doświadczenia badającego siłę oporu powietrza - podaje przykłady elektryzowania ciał z życia codziennego -dostrzega zjawiska elektryczne w przyrodzie (np. uderzenie pioruna) -omawia wzajemne oddziaływanie ładunków elektrycznych o takich samych różnych znakach - podaje przykłady odbiorników prądu - rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego - buduje prosty obwód elektryczny wg instrukcji w podręczniku - zna i stosuje zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych -podaje przykłady źródeł prądu -podaje przykłady przewodników i izolatorów elektrycznych - wyjaśnia, dlaczego należy dobierać odbiorniki w zależności od napięcia prądu - wymienia zasady oszczędnego korzystania z energii elektrycznej - bada doświadczalnie przewodnictwo elektryczne różnych ciał - podaje przykłady źródeł światła - potrafi wskazać naturalne i sztuczne źródła światła - rozumie, że światło rozchodzi się prostoliniowo, dopóki nie natrafi na przeszkodę - wyjaśnia, jak powstaje cień - wyjaśnia, co oznacza grot strzałki narysowanej przy promieniu świetlnym - podaje cechy obrazu zaobserwowanego przez camerę obscurę - wykonuje camerę obscurę zgodnie z instrukcją - rysuje schemat odbicia światła od powierzchni gładkiej -wyjaśnia, dlaczego należy używać elementów odblaskowych - wskazuje, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko rozszczepienia światła - wymienia barwy podstawowe i dopełniające - rysuje odbicie światła od powierzchni chropowatej - wyjaśnia, kiedy następuje rozproszenie światła - wyjaśnia, kiedy następuje załamanie światła - rozumie, że większość ciał odbija światło, a nie jest jego źródłem - określa, na czym polega zjawisko rozszczepienia światła białego - wymienia elementy, z których jest zbudowana lupa - podaje, do czego można wykorzystywać lupę - wskazuje na rysunku elementy budowy oka ludzkiego - wyjaśnia, kiedy obraz oglądany przez lupę jest obrazem powiększonym - na schematycznym rysunku oka zaznacza soczewkę - wymienia źródła dźwięku - podaje przykłady dźwięków sprawiających przyjemność i dźwięków niekorzystnie wpływających na organizm - wymienia cechy dźwięku - porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych ośrodkach - omawia znaczenie sił oporu - wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania siły oporu - przeprowadza doświadczenie porównujące siły oporu powietrza i wody -omawia zależność między poszczególnymi czynnikami a wielkością siły oporu - porównuje siły oporu powietrza i wody na podstawie przeprowadzonych doświadczeń - wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie - omawia sposób, w jaki ciała naelektryzowane oddziałują na ciała obojętne elektrycznie - wyjaśnia, czym są wyładowania elektryczne - wyjaśnia pojęcia: przewodniki, izolatory - podaje wartość napięcia występującego w domowej instalacji elektrycznej, akumulatorach samochodowych, bateriach - wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny - określa podstawowe właściwości przewodników i izolatorów - wyjaśnia pojęcie napięcia elektrycznego - wymienia skutki przepływu prądu elektrycznego - omawia wpływ przepływającego prądu na igłę magnetyczną - wyjaśnia, czym jest promień świetlny - omawia sposób powstawania cienia - wyjaśnia, czym jest półcień - omawia sposób rozchodzenia się światła - wyjaśnia, dlaczego promień świetlny przedstawia się za pomocą strzałki - przedstawia schematycznie powstawanie cienia i półcienia - podaje przykłady wykorzystania camery obscury - omawia zasadę działania camery obscury - podaje przykłady przyrządów, w których wykorzystano zjawisko odbicia światła - omawia wpływ barwy powierzchni na odbicie światła - tłumaczy zjawisko załamania światła - rysuje promień świetlny przechodzący z powietrza do innego ośrodka przezroczystego - wykazuje, że światło białe jest mieszaniną wielu barw - wyjaśnia pojęcie: odbicie zwierciadlane - wymienia przykłady zjawisk związanych z odbiciem i załamaniem światła - objaśnia, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu - wyjaśnia, dlaczego za pomocą lupy można podpalić kartkę papieru - omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka - opisuje budowę oka - wyjaśnia pojęcia: ognisko, ogniskowa - omawia sposób powstawania obrazu w oku - wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą - omawia cechy dźwięku - opisuje wpływ hałasu na organizm człowieka - wyjaśnia, na czym polega rozchodzenie się dźwięku - porównuje prędkość światła i dźwięku (błyskawica, grzmot)

5 Odkrywamy tajemnice świata zwierząt - wyjaśni pojęcie komórka - wymienia miejsca, w których żyją zwierzęta -przyporządkowuje poznane zwierzęta do kręgowców i bezkręgowców - wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych - wymienia miejsca występowania płazińców i nicieni - odróżnia na ilustracji płazińce od nicieni - wskazuje wśród innych organizmów przedstawicieli parzydełkowców - wskazuje 2 różnice między polipem i meduzą -wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli parzydełkowców - wykonuje schematyczne rysunki polipa i meduzy - omawia budowę meduzy - omawia budowę zewnętrzną tasiemca - rozpoznaje na ilustracjach dżdżownicę i pijawkę - opisuje budowę dżdżownicy - omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie - wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli pierścienic żyjących w Polsce - omawia przystosowania dżdżownicy do życia w glebie - wymienia przedstawicieli stawonogów - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta należące do stawonogów - opisuje budowę zewnętrzną pająka - nazywa części ciała owada - wymienia przykłady owadów żyjących na łące - opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków - wymienia wspólne cechy budowy różnych grup stawonogów - rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów - wymienia części ciała pająka, wskazując je na planszy - zalicz pająki do pajęczaków - określa środowisko życia pajęczaków - wymienia miejsca, w których żyją mięczaki - wymienia przedstawicieli mięczaków - wymienia części ciała mięczaków na podstawie ilustracji - wymienia cechy przystosowania ślimaków do środowiska - wskazuje na ilustracji główne części ciała ryby -rozpoznaje na ilustracjach po trzy gatunki ryb morskich i słodkowodnych - wymienia cechy budowy zewnętrznej ryb świadczące o ich przystosowaniu do życia w wodzie - omówi sposoby odżywiania się ryb - wymieni gatunki ryb słodkowodnych i morskich - podaje przykłady zależności pokarmowych w środowisku słodkowodnym - wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno-lądowych - wymienia przynajmniej trzech przedstawicieli płazów - rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki płazów - określa warunki środowiska życia płazów - nazywa części ciała żaby - wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach - podaje przykłady zwierząt należących do kręgowców i bezkręgowców -omawia budowę komórki zwierzęcej - wymienia hierarchicznie jednostki systematyczne w obrębie królestwa zwierząt - wymienia charakterystyczne cechy kręgowców i bezkręgowców - opisuje sposób zdobywania pokarmu przez parzydełkowce - porównuje postać polipa meduzy - wskazuje przystosowania w budowie tasiemca i glisty do trybu życia - porównuje płazińce i nicienie - omawia sposób zarażenia się pasożytami - płazińcami i nicieniami - wyjaśnia znaczenie terminu: pierścienice - wyjaśnia, jaką funkcję pełni śluz, którym pokryte jest ciało dżdżownicy - opisuje sposób poruszania się dżdżownicy - omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy - omawia pokrycie ciała stawonogów - porównuje budowę przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów - charakteryzuje przedstawicieli stawonogów - wyjaśnia znaczenie pojęcia przeobrażenie - wyjaśnia, na czym polega linienie u stawonogów - podaje przykłady postaci larwalnych - opisuje rozwój owadów na przykładzie motyla - omawia przeobrażenia zupełne i niezupełne - wymienia typy odnóży i aparatów gębowych, poda przykłady - omawia znaczenie mięczaków w przyrodzie - omawia sposób poruszania się ślimaka - wskazuje różnice w budowie przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków - omawia sposób rozmnażania się ślimaków - omawia sposób oddychania ryb - wyjaśnia określenie: ryby dwuśrodowiskowe - opisuje przystosowanie ryb w budowie wewnętrznej do życia w środowisku wodnym - wyjaśni rolę pęcherza pławnego u ryb - omawia sposób rozmnażania się ryb - charakteryzuje, podając przykłady, różnorodność gatunków ryb - wymieni chronione gatunki ryb słodkowodnych - omawia sposób oddychania płazów - charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów - uzasadnia konieczność ochrony płazów - dzieli płazy na bezogonowe i ogoniaste, podając ich charakterystyczne cechy - omawia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach - opisuje rozwój żaby - klasyfikuje, popierając przykładami, płazy na bezogonowe i ogoniaste - rozpoznaje pospolite gatunki płazów - wymienia cechy budowy gadów świadczące o ich przystosowaniu do życia na lądzie - omawia poszczególne grupy gadów - wymienia cechy odróżniające żmiję zygzakowatą od zaskrońca - charakteryzuje gady jako kręgowce lądowe

6 Odkrywamy tajemnice świata zwierząt - rozpoznaje na ilustracjach pięć gatunków płazów żyjących w Polsce - wyjaśni znaczenie śluzu - opisuje czynności życiowe płazów - wymienia miejsca występowania gadów (prawie wszystkie kontynenty, głównie ląd, niektóre występują w wodzie) - przyporządkowuje pokazane na ilustracji gatunki gadów do poszczególnych grup systematycznych - wymienia miejsca występowania żmii zygzakowatej - omawia budowę zewnętrzną gadów - wyjaśnia, jak należy postępować po ukąszeniu przez żmiję - wymienia elementy budowy skóry gadów chroniące przed urazami mechanicznymi - omawia wybraną grupę gadów - rozpoznaje przynajmniej trzy gatunki gadów żyjących w Polsce - zalicza do gadów: jaszczurki, węże, żółwie i krokodyle - rozumie na czym polega zmiennocieplność - opisuje budowę zewnętrzną ptaka - wymieni cechy budowy zewnętrznej ułatwiające ptakom lot - omawia rolę kończyn tylnych u ptaków - wyjaśnia pojęcia: stałocieplność, jajorodność - rozróżnia na ilustracjach rodzaje piór u ptaków - opisuje budowę pióra - wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych -wymienia przynajmniej 2 gatunki ptaków zakładających gniazda na terenie Polsk - podaje przykłady ptaków odlatujących z Polski - wymienia 3 przykłady gatunków ptaków chronionych - wymienia charakterystyczne cechy ptaków brodzących - omawia sposób rozmnażania się ptaków - omawia znaczenie ptaków w przyrodzie - opisuje budowę jaja - przyporządkowuje wybranych przedstawicieli ssaków do miejsc, w których żyją - rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki ssaków żyjących w Polsce - rozpoznaje pospolite ssaki - wymienia środowiska życia ssaków - podaje przykłady ssaków z różnych środowisk - omawia sposoby dokarmiania ssaków zimą - omawia przekształcenia kończyn ssaków w zależności od pełnionych przez nie funkcji - wymienia charakterystyczne cechy ssaków - rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce - omawia znaczenie ssaków w przyrodzie - rozumie na czym polega stałocieplność - poznaje 5 gatunków ptaków występujących na danym terenie - rozpoznaje przynajmniej 3 gatunki ssaków żyjących na danym terenie - rozpoznaje gatunki ptaków krukowatych żyjących na danym terenie - przyporządkowuje podane gatunki ssaków do miejsca ich występowania - wymienia gatunki jaszczurek i węży - porównuje budowę gadów i płazów - omawia sposób rozmnażania się gadów - rozpoznaje wszystkie gady występujące w Polsce - wykazuje przystosowanie gadów do środowiska w budowie zewnętrznej i wewnętrznej - omawia rolę poszczególnych rodzajów piór - objaśnia, popierając przykładami, pojęcia: gniazdowniki i zagniazdowniki - wykazuje przystosowania ptaków do lotu w budowie zewnętrznej i wewnętrznej - wyjaśnia, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy - wskazuje podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi - wyjaśnia, jakie znaczenie ma stałocieplność dla ptaków - opisuje rozmnażanie się ptaków - wymienia rodzaje piór i ich role - podaje po trzy przykłady gniazdowników i zagniazdowników - dzieli ptaki na zimujące w Polsce i odlatujące do ciepłych krajów - omawia charakterystyczne cechy wybranych grup ptaków (strusie, pingwiny, blaszkodziobe) - omawia budowę skóry ssaków - omawia przystosowania ssaków do życia w różnych typach środowisk - wymienia wytwory skóry ssaków - charakteryzuje gromadę ssaków cechami budowy zewnętrznej i wewnętrznej -omawia sposób oddychania ssaków - omawia sposób rozmnażania i rozwój ssaków - dzieli ssaki na stekowce, torbacze i ssaki łożyskowe - wyjaśnia, czym jest i jaką rolę pełni łożysko - zna rodzaje i funkcję zębów -określa rodzaj pokarmu, którym żywi się dany ptak na podstawie jego obserwacji w terenie - na podstawie obserwacji ssaka wymienia trzy cechy świadczące o jego przystosowaniu do środowiska, w którym żyje -rozpoznaje głosy pięciu gatunków ptaków - rozpoznaje tropy wybranych (2-3) gatunków ssaków

7 Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi - wymienia składniki pogody - opisuje pogodę aktualnie panującą w miejscu zamieszkania - wymienia sposoby obserwacji i pomiaru poszczególnych składników pogody - wyjaśnia różnicę między pogodą a klimatem - charakteryzuje klimat występujący w Polsce - odczytuje dane z prostych wykresów - wyjaśnia pojęcia: pogoda, klimat - odczytuje dane z wykresów - analizuje proste wykresy i diagramy - oblicza średnią temperaturę powietrza na podstawie danych w tabeli lub wykresu klimatycznego - wskazuje na mapie strefy klimatyczne Ziemi - podaje przykład wybranego klimatu astrefowego - wskazuje na mapie położenie trzech dowolnych stref krajobrazowych - na podstawie mapy porównuje strefy klimatyczne występujące na półkuli północnej południowej- wymienia cechy klimatu morskiego, kontynentalnego i górskiego - wskazuje na mapie strefy krajobrazowe - wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie stref klimatycznych - wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych -rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy wilgotnych lasów równikowych - wymienia dwie cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych - rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące w wilgotnych lasach równikowych - wyjaśnia pojęcie: deszcze zenitalne - omawia przystosowania wybranych roślin do życia w wilgotnym lesie równikowym - charakteryzuje klimat równikowy na podstawie danych z wykresów - podaje przykłady roślin, które można spotkać w wilgotnym lesie -rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt charakterystycznych dla wilgotnych lasów równikowych -omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym - wyjaśni pojęcie termitiery - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy sawann - wymienia pory roku w strefie sawann - rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące na sawannach -opisuje krajobraz sawanny - omawia przystosowania wybranych roślin do życia na sawannie - pokazuje na mapie strefę sawann - wymienia 3 gatunki roślin występujących na sawannach - wyjaśnia zjawisko koczowniczego trybu życia - rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt żyjących na sawannach - omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia na sawannie - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy pustyń gorących - wskazuje na mapie Saharę - charakteryzuje klimat pustynny - wymienia główne uprawy w oazach - określa, jakie czynniki wpływają na występowanie danego klimatu - określa, jakie informacje są zawarte na wykresie klimatycznym - odczytuje z wykresu klimatycznego średnią temperaturę powietrza sumę opadów w poszczególnych miesiącach w Warszawie - określa cechy klimatu na podstawie informacji zawartych na wykresie klimatycznym - wykonuje obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie i na ich podstawie określa cechy klimatu - wyjaśnia pojęcie: strefy klimatyczne - wyjaśnia pojęcie: klimat astrefowy - omawia wpływ działalności człowieka na zmiany krajobrazów Ziemi - wskazuje na mapie i omawia strefy krajobrazowe występujące na terenie Europy - opisuje krajobraz wybranej strefy - omawia związek między oświetleniem Ziemi a występowaniem stref klimatycznych - opisuje wpływ oceanów i ukształtowania powierzchni na rozmieszczenie stref klimatycznych - omawia zależność między strefami klimatycznymi a strefami krajobrazowymi - przedstawia informacje na temat gatunków endemicznych (roślin i zwierząt) występujących w wybranych strefach krajobrazowych - wyjaśnia pojęcia: liany, epifity - opisuje przebieg dnia w lesie równikowym - wymienia warstwy lasu równikowego - charakteryzuje warunki świetlne panujące w lesie równikowym - wskazuje przyczyny zmniejszania się obszaru lasów równikowych - omawia wpływ klimatu na powstanie strefy wilgotnych lasów równikowych - wyjaśnia przyczynę małej żyzności gleb w lesie równikowym - opisuje wilgotny las równikowy, uwzględniając warstwy roślinne i przykłady występujących w nich roślin - podaje przykłady działań człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych - charakteryzuje faunę występującą w koronach drzew wilgotnych lasów równikowych - omawia zagrożenia wynikające z działalności człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych - omawia rolę owadów żyjących w wilgotnych lasach równikowych - opisuje roślinność sawanny - na podstawie wykresu klimatycznego porównuje wysokości temperatury powietrza i ilości opadów w porze suchej i deszczowej - scharakteryzuje cechy klimatu panującego na sawannie - porównuje wygląd sawanny w porze deszczowej i suchej - charakteryzuje faunę sawanny - opisze warunki życia ludzi zamieszkujących obszar sawanny - omawia przystosowania roślin do życia w strefie sawann - porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych - charakteryzuje rodzaje sawann - wymienia zalety życia w stadzie - omawia zależności pokarmowe między zwierzętami żyjącymi na sawannie - omawia warunki klimatyczne panujące w strefie pustyń gorących - wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu pustynnego (uedy, wyschnięte jeziora, oazy) - opisuje poszczególne rodzaje pustyń - wskazuje największe pustynie na mapie

8 Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi - wskazuje na mapie strefę pustyń gorących - wymienia rodzaje pustyń - wyjaśnia co to są uedy - wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza - wymienia zajęcia mieszkańców pustyni - rozpoznaje na ilustracjach 2 rośliny występujące w strefie pustyń gorących - rozpoznaje na ilustracjach 3 zwierzęta żyjące na pustyniach - na podstawie ilustracji wymienia 2 przystosowania dromadera do życia na pustyni - omawia przystosowania roślin do wysokiej temperatury - podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia na pustyni - wskazuje na mapie państwa strefy śródziemnomorskiej - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy śródziemnomorskiej - rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny występujące w strefie śródziemnomorskie - rozpoznaje na ilustracjach 3 zwierzęta żyjące w strefie śródziemnomorskiej - pokazuje na mapie strefę śródziemnomorską - opisuje klimat śródziemnomorski, wykorzystując dane zawarte na wykresach - wymienia typowe rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej - podaje przykłady zwierząt żyjących w klimacie śródziemnomorskim - wymienia nazwy 5 produktów otrzymywanych z roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej - wskazuje na mapie najczęściej odwiedzane państwa strefy śródziemnomorskiej - rozpoznaje na ilustracjach 5 roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej - pokazuje na mapie, gdzie występują pustynie piaszczyste, żwirowe i skaliste - scharakteryzuje warunki życia ludzi zamieszkujących obszary pustynne - wyjaśnia proces powstawania pustyń - porównuje krajobrazy różnych rodzajów pustyń - omawia przystosowania roślin do oszczędnego gospodarowania wodą - omawia przystosowania 5 wybranych zwierząt do życia na pustyni - opisuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych - opisuje życie mieszkańców strefy pustyń gorących - omawia cechy klimatu śródziemnomorskiego - wyjaśnia pojęcie: makia - charakteryzuje roślinność śródziemnomorską - wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemnomorskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach - charakteryzuje uprawy w strefie śródziemnomorskiej - charakteryzuje faunę śródziemnomorską - omawia zmiany w szacie roślinnej strefy śródziemnomorskiej spowodowane działalnością człowieka - opisuje cechy roślin tworzących makię wyjaśnia pojęcie: roślinność twardolistna - wymienia nazwy atrakcyjnych turystycznie miejsc leżących w strefie śródziemnomorskiej - wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie - pokazuje na mapie atrakcje turystyczne strefy śródziemnomorskiej - wymienia korzystne i niekorzystne skutki rozwoju turystyki w strefie śródziemno-morskiej - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz stepowy - rozpoznaje na ilustracjach 3 rośliny stepowe - rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt stepowych - opisuje roślinność stepową - wskazuje na mapie strefę stepów - omawia 3 wybrane przystosowania zwierząt do życia na stepie - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy północnych lasów iglastych - rozpoznaje na ilustracjach 5 roślin występujących w tajdze - wskazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych -przyporządkowuje podane rodzaje roślin do właściwych warstw tajgi - opisuje klimat tajgi - rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt żyjących w tajdze - na podstawie ilustracji omawia przystosowania 2 gatunków ssaków do życia w tajdze - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy tundry - porównuje strukturę lasu liściastego i wilgotnego lasu równikowego - opisuje życie zwierząt w lesie w poszczególnych porach roku - wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów - opisuje życie mieszkańców strefy lasów liściastych i mieszanych - rozpoznaje na ilustracjach 5 drzew liściastych - na podstawie ilustracji omawia zmiany wyglądu drzewa liściastego w ciągu roku -wymienia warstwy lasu -rozpoznaje na ilustracjach 5 zwierząt występujących w lasach liściastych i mieszanych - wymienia cechy klimatu umiarkowanego - charakteryzuje warstwy lasu liściastego - omawia przystosowania zwierząt żyjących w lasach liściastych i mieszanych do warunków zimowych -wskazuje na mapie strefę lasów liściastych - wymienia czynniki ograniczające zasięg występowania lasów liściastych i mieszanych - omawia przystosowania drzew liściastych do zmian temperatury w ciągu roku -wymienia gatunki drzew rosnących w lasach strefy umiarkowanej - omawia zależności pokarmowe występujące w lesie

9 Poznajemy substancje i ich przemiany Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi - rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki roślin występujących w strefie tundry - rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt występujących w tundrze przez cały rok - wskazuje na mapie strefę tundry - opisuje klimat tundry - rozpoznaje na ilustracjach zwierzęta występujące w tundrze podczas dnia polarnego - wymienia przystosowania ssaków do życia w tundrze - rozpoznaje na ilustracjach krajobraz strefy pustyń lodowych - rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt występujących w strefie pustyń lodowych - na podstawie ilustracji omawia cechy budowy pingwina - pokazuje na mapie Antarktydę - opisuje warunki klimatyczne panujące na Antarktydzie - wskazuje na mapie strefę pustyń lodowych - rozpoznaje na ilustracjach ssaki żyjące na obszarach polarnych - podaje przykłady roślin żyjących na Antarktydzie - omawia przystosowania pingwinów do życia w klimacie polarnym -wskazuje na mapie Alpy, Himalaje, Karpaty - rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki zwierząt żyjących w Alpach -wymienia po kolei piętra roślinne w Tatrach - rozpoznaje na ilustracjach 3 gatunki roślin wysokogórskich - omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w górach wysokich - wyjaśnia pojęcia: step, pampa, preria - porównuje przebieg temperatury powietrza i opadów w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz w strefie stepów - omawia przystosowania roślin do życia na stepie - porównuje warunki klimatyczne w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz w strefie stepów - opisuje zmiany w szacie roślinnej stepów w ciągu roku -podaje przykłady przekształcania stepów przez człowieka - opisuje życie mieszkańców strefy stepów - odróżnia prerię od pampy - opisuje pory roku w strefie tajgi - omawia przystosowania drzew iglastych do warunków klimatycznych panujących w strefie tajgi - omawia skutki występowania w tajdze wieloletniej zmarzliny -opisuje szatę roślinną tajgi - opisuje zajęcia mieszkańców tajgi - omawia przystosowania ptaków do życia w tajdze - wymienia przykłady owadów, płazów i gadów żyjących w tajdze - wyjaśnia pojęcia: tajga ciemna, tajga jasna - omawia cechy klimatu panującego w strefie tundry - omawia przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tundrze - wyjaśnia, dlaczego na obszarze tundry nie występują lasy - wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna - opisuje życie mieszkańców tundry - omawia cechy klimatu panującego w strefie pustyń lodowych - rozpoznaje na ilustracjach rośliny występujące na obszarach polarnych - omawia przystosowania ssaków do życia na obszarach polarnych - wyjaśnia pojęcie: lądolód - porównuje Arktykę i Antarktykę - rozpoznaje na ilustracjach ssaki wodne zamieszkujące wody taczające pustynie lodowe - wyjaśnia, dlaczego Antarktyda nazywana jest pustynią lodową - podaje charakterystyczną cechę klimatu górskiego - wymienia po kolei piętra roślinne w Alpach - wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego - wskazuje na mapie Himalaje, Koldyriery, Andy - porównuje piętra roślinne Tatr i Alp - omawia Charakterystyczne cechy budowy roślin wysokogórskich - wyjaśnia, dlaczego w górach wysokich występuje piętrowy układ roślin - wymienia przykłady mieszanin - odróżni mieszaninę jednorodną i niejednorodną - wyjaśni pojęcie mieszanina, mieszanina jednorodna i niejednorodna - wskazuje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych w przyrodzie - wykonuje proste doświadczenie według instrukcji - nazwie powietrze mieszaniną jednorodną - wymieni główne składniki powietrza -omawia cechy mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej - wyjaśni, kiedy woda jest mieszaniną jednorodną, a kiedy niejednorodną -wyjaśnia pojęcie: mieszanina - podaje przykłady substancji nierozpuszczalnych w wodzie - wyjaśni pojecie stopu - określi procentowy udział składników powietrza

10 Odkrywamy, jak się zmienia Ziemia Poznajemy substancje i ich przemiany - uzasadni, dlaczego powietrze jest mieszaniną jednorodną - uzasadni, że gleba jest mieszaniną niejednorodną -bada doświadczalnie wpływ mieszania na szybkość rozpuszczania się cukru w wodzie - formułuje wniosek na odstawie przeprowadzonego doświadczenia - omówi jak powstaje roztwór - sporządzi roztwór wodny soli, cukru -omówi, jak powstaje roztwór - nazwie składniki roztworu - uzasadni, że woda jest uniwersalnym rozpuszczalnikiem -wyjaśnia pojęcie mieszaniny jednorodnej na podstawie obserwacji mieszaniny wody i soli lub wody i octu -wymienia czynniki przyspieszające proces rozpuszczania - podaje po 3 przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych - podaje 2 przykłady wykorzystania różnych sposobów rozdzielania mieszanin w życiu codziennym -wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych - rozdziela mieszaninę siarki i opiłków żelaza - oczyści wodę z widocznych zanieczyszczeń -wymienia sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych - omawia sposób rozdzielenia mieszaniny wody i soli - do podanych mieszanin dobiera sposób ich rozdzielenia -rozdziela mieszaninę soli z cukrem pudrem - wykonuje proste doświadczenia według instrukcji -nazywa przemiany stanów skupienia substancji -wyjaśni, jaki składnik powietrza bierze udział w spalaniu - omówi zasady postępowania podczas pożaru i zastosuje je w razie wypadku - wymieni substancje, które ulegają korozji - wyjaśni, po co organizmy żywe oddychają -wyjaśnia różnice między rozpuszczaniem a topnieniem substancji - podaje przykłady przemian nieodwracalnych zachodzących w najbliższym otoczeniu - wymienia cechy spalania - podaje przykłady zniszczeń wywołanych przez korozję - wyjaśni, dlaczego nie powinniśmy otwierać okien podczas pożaru - określi sposoby zapobiegania korozji -omówi skład niektórych stopów - określi zastosowanie stopów w życiu człowieka - wyjaśni pojęcia: roztwór, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona - rozpoznaje substancje rozpuszczalne i nierozpuszczalne - podaje inne przykłady rozpuszczalników niż woda - omówi doświadczenie - wyjaśnia, na czym polega rozpuszczanie - określi znaczenie roztworów w przyrodzie - uzasadni, że nie wszystkie roztwory są przyjazne środowisku - omówi doświadczenie i wyciągnie wnioski - do poznanych sposobów rozdzielania mieszanin dobiera przykłady z życia codziennego -omawia filtrację jako sposób rozdzielenia mieszaniny niejednorodnej -rozdziela dwoma sposobami mieszaninę wody i kredy - opisuje sposoby rozdzielania składników mieszanin i zastosuje je w praktyce - wyjaśnia, dlaczego podczas rozdzielania składników mieszanin jednorodnych wykorzystuje się różnice w temperaturze wrzenia lub krzepnięcia składników mieszanin - omawia sposoby rozdzielenia wody i piasku oraz wody i węgla leczniczego - rozdziela mieszaninę mąki ziemniaczanej i cukru - wykorzystując różną rozpuszczalność tych substancji w wodzie - omówi wynik doświadczenia i wyciągnie prawidłowe wnioski - wyjaśnia, na czym polega przemiana odwracalna i nieodwracalna - opisuje proces spalania - wyjaśni, dlaczego gaśnice zawierają dwutlenek węgla, a nie tlen - opisuje proces utleniania - wyjaśni, na czym polega korozja - wyjaśni, w jakich warunkach powstaje korozja -opisuje spalanie jako przykład przemiany nieodwracalnej -porównuje procesy utleniania, spalania i oddychania - wyjaśni, dlaczego spalenie z wydzielaniem dużej ilości dwutlenku węgla jest ekologicznym problemem -określi oddychanie jako inny przykład utleniania - podaje przykłady zasobów przyrody - podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych - wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które przyczyniają się do wyczerpywania zasobów przyrody -wyjaśnia pojęcie: zasoby przyrody - klasyfikuje zasoby przyrody na zasoby przyrody ożywionej i nieożywionej - wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej - podaje 2 przykłady globalnych skutków zanieczyszczeń środowiska - wymienia 2 sposoby zapobiegania powstawaniu dziury ozonowej" - wymienia przyczyny zanieczyszczeń środowiska - charakteryzuje wyczerpywalne zasoby przyrody - omawia na przykładach odtwarzanie się zasobów przyrody - podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych przyrody - wyjaśnia, czym są odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody - wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenia powietrza należą do szczególnie niebezpiecznych - wyjaśnia, jak powstaje dziura ozonowa - wyjaśnia, czym jest ozon - omawia skutki istnienia dziury ozonowej -- wyjaśnia rolę gazów cieplarnianych - wymienia czynniki wpływające na wzrost ilości gazów cieplarnianych w atmosferze

11 Odkrywamy, jak się zmienia Ziemia - wyjaśnia pojęcie: dziura ozonowa - wyjaśnia rolę warstwy ozonowej - wymienia nazwy gazów cieplarnianych - podaje 2 sposoby zmniejszenia ilości gazów cieplarnianych - wymienia 2 źródła kwaśnych opadów - na podstawie schematu omawia powstawanie efektu cieplarnianego - podaje przykłady negatywnego wpływu kwaśnych opadów na stan środowiska - proponuje 2 sposoby ratowania ginących gatunków roślin i zwierząt - podaje przykłady pamiątek z podróży (przedmiotów), których przywożenie jest zabronione - wyjaśnia, w jaki sposób powstają kwaśne opady - omawia skutki wzrostu ilości gazów cieplarnianych na środowisko przyrodnicze - podaje sposoby zapobiegania powstawaniu kwaśnych opadów - podaje przykłady działań na rzecz ochrony przyrody prowadzonych przez organizacje międzynarodowe - podaje przykłady zadań z zakresu ochrony przyrody wymagających międzynarodowej współpracy - podaje przykłady międzynarodowych konwencji na rzecz ochrony przyrody Zgodnie z Program nauczania przyrody w klasach 4 6 szkoły podstawowej, Tajemnice przyrody aut. Jolanta Golanko