ROZWÓJ WYBRANYCH PRZEDSIĘBIORSTW MLECZARSKICH I PRZETWÓRSTWA OWOCOWO-WARZYWNEGO W LATACH

Transkrypt

1 Rozwó STOWARZYSZENIE wybranych przedsęborstw EKONOMISTÓW mleczarskch ROLNICTWA przetwórstwa I owocowo-warzywnego... AGROBIZNESU Rocznk Naukowe tom XVII zeszyt Sławomr Lsek Unwersytet Rolnczy m. Hugona Kołłątaa w Krakowe ROZWÓJ WYBRANYCH PRZEDSIĘBIORSTW MLECZARSKICH I PRZETWÓRSTWA OWOCOWO-WARZYWNEGO W LATACH DEVELOPMENT OF SELECTED DIARY AND FRUIT-VEGETABLES PROCESSING ENTERPRISES IN THE YEARS Słowa kluczowe: kondyca fnansowa przedsęborstwa, frmy mleczarske, frmy owocowowarzywne, rozwó przedsęborstwa Key words: fnancal condton of the enterprse, dary enterprses, frut-vegetables frms, development of the enterprse Abstrakt. Celem badań była prognoza szans dla rolnctwa zamuącego sę produkcą mleka oraz owoców warzyw w zakrese możlwośc zbytu produktów, wynkaących z rozwou przedsęborstw przetwórczych. Rolnctwo est ważnym segmentem gospodark żywnoścowe. Prawdłowy rozwó rolnctwa zależy od możlwośc zbytu produktów. To z kole uwarunkowane est sytuacą przedsęborstw przetwarzaących produkty rolne. Analza wykazała, że zarówno frmy mleczarske, ak owocowo-warzywne osągały zysk w latach Lepszą płynnoścą charakteryzowały sę frmy mleczarske. Syntetyczna mara frm mleczarskch we wszystkch analzowanych latach była lepsza nż owocowo-warzywnych. Jednak sytuaca obu grup przedsęborstw na konec 2012 roku była gorsza nż na konec 2010 roku, co źle rokue dla dalszego rozwou polskego rolnctwa. Wstęp Rolnctwo est edną z naważneszych dzedzn polske gospodark. Rozwó rolnctwa poprawa efektywnośc fnansowe dzałalnośc rolncze są ważnym czynnkam maącym wpływ na sytuacę rozwó gospodarczy krau, a także na funkconowane pod względem ekonomcznym społecznym duże grupy społeczeństwa polskego. Istotnym warunkem wpływaącym na rozwó rolnctwa est możlwość sprzedaży produktów po opłacalnych cenach. Mmo globalzac gospodark coraz wększych możlwośc eksportu, rolncy uzależnen są ednak w dużym stopnu od możlwośc zbytu swoch produktów w krau. Sprzedaż produkc rolne zależy od rozwou przedsęborstw przetwarzaących produkty rolne. Znaczącym, masowym odborcam produktów rolnczych są przedsęborstwa zamuące sę ch przetwórstwem. Stale postępuący rozwó sektora przetwórczego est węc ednym z czynnków warunkuących prawdłowe funkconowane rolnctwa. Materał metodyka badań Celem badań była analza szans dla rolnctwa zamuącego sę produkcą mleka oraz owoców warzyw w zakrese możlwośc zbytu produktów, wynkaących ze zman w rozwou przedsęborstw przetwórczych. Badanu poddano przedsęborstwa zamuące sę przetwórstwem mleczarskm owocowo-warzywnym, maące swoą sedzbę w różnych częścach krau. Frmy mleczarske zorganzowane są główne w forme spółdzeln, częścowo zaś w forme spółek z ogranczoną odpowedzalnoścą. Przedsęborstwa owocowo-warzywne funkconuą w rozmatych formach prawnych: spółk awne, spółk z o.o. ednoosobowe dzałalnośc gospodarcze. Źródłem nformac o frmach są dane pochodzące z ch sprawozdań fnansowych, opracowane przez frmę Verdct. Wybrane przedsęborstwa przebadano za okres 3 lat ( ). Pozom ch rozwou zmerzono za pomocą wskaźnków: ROE wskaźnk rentownośc kaptału podstawowego [Bednarsk,

2 140 Sławomr Lsek 2007], ROA wskaźnk rentownośc aktywów [Jerzemowska 2004], PS wskaźnk płynnośc szybke [Serpńska, Wędzk 1997], ZO wskaźnk zadłużena przedsęborstwa [Serpńska, Jachna 1994], procentowy przyrost przychodów ze sprzedaży [Serpńska, Jachna 1994]. W celu skonstruowana mernka syntetycznego dokonano standaryzac zmennych metodą untaryzac zerowane. Zdecydowano sę na normowane cech, będących stymulantam według wzoru [Kukuła 2000]: z x mn x,,, = (1) max x, mn x, gdze: z, oznacza znormalzowaną zmenną x,, x max, oznacza maksymalną -tą zmenną, x mn, oznacza mnmalną -tą zmenną, x, oznacza -tą zmenną -tego obektu. Natomast w przypadku destymulanty (ZKW) normowane przeprowadzono zgodne ze wzorem [Kukuła 2000]: max x, x, z, = max x mn x (2),, Oznaczena ak we wzorze (1). Mernk syntetyczny rozwou przedsęborstwa, stanow sumę zuntaryzowanych wskaźnków dagnostycznych. Wynk badań W tabel 1 przedstawono wskaźnk służące ocene rozwou przedsęborstw mleczarskch, a w tabel 2 przedsęborstw przetwórstwa owocowo-warzywnego. Opsuąc rozwou przedsęborstw mleczarskch, należy zauważyć, że poza nelcznym wyątkam osągaą one zysk. Wskaźnk rentownośc aktywów rentownośc kaptału podstawowego osągały zadowalaące welkośc 1 ch kształtowane sę wskazywało na dobrą efektywność dzałana tego sektora. Omawane frmy w wększośc zachowały wymaganą płynność fnansową, ednak warto podkreślć, że Bakoma, która charakteryzowała sę nawyższą zyskownoścą, zamowała przedostatną lokatę pod względem płynnośc fnansowe. Była ona równeż nabardze zadłużoną frmą spośród analzowanych przedsęborstw mleczarskch. Przedsęborstwa te generalne coroczne zwększały rozmar swoe dzałalnośc. Wyątkem była Okręgowa Spółdzelna Mleczarska Skała (OSM) w 2010 roku Spółdzelna Mleczarska Gostyń (SM) w 2012 roku. Zadłużene badanych frm utrzymywało sę na zadowalaącym pozome. Jedyne zadłużene frmy Bakoma było wyższe wynosło w każdym roku powyże 0,7 (przymuąc dopuszczalną welkość wskaźnka zadłużena na pozome około 0,65). Ocenaąc dynamkę rozwou tych przedsęborstw, należy zauważyć, że generalne ch kondyca w 2012 roku pogorszyła sę w porównanu z latam poprzednm. Wskaźnk rentownośc dla wększośc frm przymuą nższe wartośc nż w roku Ocenaąc rozwó frm przetwórstwa owocowo-warzywnego warto podkreślć, że z wyątkem spółk Agros Nova, pozostałe frmy przynosły zysk. Zyskowność te grupy przedsęborstw była generalne wyższa nż frm mleczarskch. Płynność fnansowa wększośc frm z te grupy kształtowała sę ednak ponże wymaganego standardu. Ponadto połowa frm przetwórstwa owocowo-warzywnego z badane grupy przekraczała dopuszczalne zadłużene 2. W 2012 roku trzy przedsęborstwa z te grupy odnotowały spadek sprzedaży. 1 Zadowalaące welkośc ROE to mn. 5, a w 2012 roku 4 (ze względu na obnżkę stóp procentowych oferowanych w bankach), natomast ROA, to mn. 3,0, a w 2012 roku 2,25. 2 O zyskownośc śwadczą dodatne wskaźnk ROE ROA w tabelach 1 2, natomast eśl chodz o płynność, to wskaźnk PS pownen być ne nższy od 1.

3 Rozwó wybranych przedsęborstw mleczarskch przetwórstwa owocowo-warzywnego Tabela 1. Wskaźnk rozwou przedsęborstw mleczarskch za lata Table 1. Dary enterprses development ratos n Frma/Frm Wskaźnk/Ratos Bakoma 312,47 7,29 0,77 0,73 10,46 208,33 4,15 0,54 0,79 12,90 315,85 6,52 0,63 0,76 3,93 Mlekpol 4,22 1,95 1,81 0,37 9,26 4,51 2,19 1,89 0,37 8,57 2,44 1,31 2,16 0,35 3,24 OSM Krasnystaw 24,90 2,26 1,01 0,55 1,62 9,84 0,93 0,87 0,55 8,13 10,78 1,10 1,10 0,53 3,53 OSM Lmanowa 0,87 0,40 0,54 0,54 1,82 4,78 2,22 0,59 0,53 5,23 3,63 1,80 0,56 0,50 2,00 OSM Pątnca 4,69 2,19 2,12 0,28 12,02 1,98 0,90 1,74 0,35 28,74 3,09 1,43 1,29 0,35 12,61 SM Gostyń 7,82 1,98 1,48 0,41 9,70 8,41 2,23 1,54 0,39 9,61-7,20-1,88 1,31 0,40-0,48 OSM Skała 4,47 1,46 1,72 0,36-10,25 9,67 2,92 1,81 0,35 5,34 7,72 2,48 1,90 0,33 2,22 SSPM* 37,36 5,84 1,74 0,53 39,07 46,15 7,51 1,87 0,52 39,02 31,67 4,98 1,76 0,55 31,50 * SSPM Strzelecka Spółdzelna Producentów Mleka Źródło: opracowane własne na podstawe sprawozdań fnansowych przedsęborstw Source: own calculatons from the frms statements Tabela 2. Wskaźnk rozwou przedsęborstw owocowo-warzywnych za lata Table 2. Frut-vegetables enterprses development ratos n Frma/Frm Wskaźnk/Ratos Agros Nova -23,83-6,03 1,21 1, ,13-8,48 0,87 1,08 175,84-7,91-5,17 0,85 0,62-17,35 Henz 90,89 12,72 1,29 0,43 3,41 136,70 7,48 1,66 0,51 9,18 43,58 8,06 1,62 0,50 2,99 Jamar 26,94 4,13 0,67 0,74-1,00 45,27 6,37 0,68 0,73-1,37 55,07 5,83 0,60 0,77 51,76 Orzech 43,97 1,96 0,59 0,72 1,15 29,48 1,33 0,82 0,71 5,58 50,94 2,62 0,67 0,64 5,66 Provtus 25,79 14,53 0,74 0,54 0,25 24,17 10,05 0,80 0,48 13,49 14,35 6,17 0,80 0,50 4,67 Rolnk 123,87 0,88 0,33 0,81 2,43 658,16 4,49 0,39 0,78 7,53 103,73 0,54 0,49 0,82-5,01 Tymbark MWS 424,02 13,54 1,37 0,19-10,96 244,04 7,62 0,70 0,40 21,03 399,44 13,66 0,88 0,31-7,05 Vortumnus 49,96 7,47 0,98 0,63 7,99 29,57 2,38 1,16 0,78 15,33 0,11 0,01 0,43 0,79 3,66 Źródło: ak w tab. 1 Source: see tab. 1 Jako podstawę porównań mędzy grupam przedsęborstw przyęto medanę mernków ch rozwou dla poszczególnych grup. Zdecydowano sę przyąć medanę zamast średne arytmetyczne, poneważ est ona w mneszym stopnu wrażlwa na skrane wartośc (tab. 3). Porównuąc zmanę sytuac badanych grup przedsęborstw, należy zauważyć, że zyskowność przedsęborstw mleczarskch była ponaddwukrotne nższa nż frm owocowo-warzywnych. Natomast frmy mleczarske charakteryzowały sę znaczne lepszą płynnoścą fnansową mneszym zadłużenem. W 2010 roku wększy przyrost przychodów cechował przedsęborstwa mleczarske, w 2011 roku zaś na odwrót wększy przyrost przychodów osągnęły frmy owocowo-warzywne. W 2012 roku obe grupy wykazały podobny przyrost przychodów.

4 142 Sławomr Lsek Tabela 3. Medana mernków rozwou grup przedsęborstw za Table 3. Medan of the groups of frms development measures n Grupa frm/ Medana mernków/medan of measures Group of frms Mleczarske 6,26 2,09 1,60 0,47 9,48 9,04 2,23 1,64 0,46 9,09 5,68 1,62 1,30 0,45 3,39 Owocowo- 46,97 5,80 0,86 0,68 0,70 37,42 5,43 0,81 0,72 11,34 47,26 4,23 0,74 0,63 3,33 warzywne Źródło: ak w tab. 1 Source: see tab. 1 Ocena zman pozomu rozwou przedsęborstw z wykorzystanem mernków syntetycznych Syntetyczne mernk rozwou dla badanych przedsęborstw za poszczególne lata oblczono ako sumę wskaźnków z tabel 1 2 unormowanych według wzorów (1) (2) przedstawono w tabel 4. Analzuąc rozwó przedsęborstw mleczarskch w latach , stwerdzono, że nalepszym frmam w śwetle przyętych kryterów były Strzelecka Spółdzelna Producentów Mleka (SSPM) OSM Pątnca. Z wyątkem SSPM w 2010 roku, mara syntetyczna ne przekraczała 3,0, czyl 60% wartośc maksymalne. Należy równeż podkreślć, że mara rozwou wększośc przedsęborstw za 2012 rok była wyraźne nższa nż za 2010 rok. Na te podstawe stwerdzono, że sytuaca tych frm uległa pogorszenu. Spośród frm przetwórstwa owocowo-warzywnego nawyższą lokatę w latach 2010 w 2012 zaął Tymbark MWS, natomast w 2011 roku Henz Polska. We wszystkch latach badanego okresu w przypadku tych przedsęborstw mernk syntetyczny przekraczał 2,0. W sedmu na osem analzowanych frm mernk syntetyczny w 2012 roku był nższy nż w 2010 roku. Generalne można węc stwerdzć, ż pozom rozwou tych frm uległ znacznemu pogorszenu w 2012 roku w stosunku do roku Porównana rozwou obu grup przedsęborstw dokonano, bazuąc na medane syntetycznego mernka rozwou obu grup przedsęborstw. Ocenaąc pozom rozwou analzowanych grup przedsęborstw, należy stwerdzć, że w badanym okrese kondyca frm mleczarskch była wyraźne lepsza nż frm owocowo-warzywnych. Dzało sę tak mmo nższe zyskownośc. Decydowało o tym nższe zadłużene wyższa płynność fnansowa przedsęborstw mleczarskch. Take kształ- Tabela 4. Syntetyczna mara rozwou przedsęborstw mleczarskch za Table 4. Synthetc measure of the development of the dary frms n Frma/Frm Syntetyczna mara/synthetc measure Bakoma 2,71 1,63 1,96 Mlekpol 2,56 2,69 2,59 OSM Krasnystaw 1,90 1,70 1,64 OSM Lmanowa 1,51 1,59 1,38 OSM Pątnca 2,86 2,66 2,23 Sm Gostyń 2,37 2,44 1,75 OSM Skała 2,10 2,69 2,54 SSPM 3,27 2,99 2,64 Źródło: opracowane własne Tabela 5. Syntetyczna mara rozwou przedsęborstw owocowo-warzywnych za Table 5. Synthetc measure of the development of the frut-vegetables frms n Frma/Frm Syntetyczna mara/synthetc measure Agros Nova 0,71 1,32 0,63 Henz 2,83 2,82 2,44 Jamar 1,63 1,62 1,94 Orzech 1,57 1,48 1,38 Provtus 2,33 2,29 1,82 Rolnk 1,52 2,16 0,79 Tymbark MWS 3,53 2,55 3,41 Vortumnus 2,27 1,73 0,66 Źródło: opracowane własne

5 Rozwó wybranych przedsęborstw mleczarskch przetwórstwa owocowo-warzywnego towane sę mernka syntetycznego pokazue, że mmo mnesze zyskownośc, dzęk nższemu zadłużenu sytuaca frm mleczarskch była bardze stablna, stąd wyższa ocena ch kondyc fnansowe. Nestety stan obydwu grup przedsęborstw w 2012 roku był wyraźne gorszy nż w roku Oznacza to pogarszaące sę warunk funkconowana rolnctwa w Polsce, spowodowane słabnącą kondycą fnansową nabywców produktów rolnych, która stwarza nepokoące perspektywy sprzedaży płodów rolnych. Tabela 6. Medana mary syntetyczne rozwou grup przedsęborstw za Table 6. Medan of the synthetc measure of the development of analyzed groups of frms n Grupa Frm/Group of Medana/Medan Frms Mleczarske/Dary 2,46 2,55 2,09 Owocowo-warzywne/ Frut-vegetables 1,95 1,94 1,60 Źródło: opracowane własne Podsumowane wnosk Badane zman rozwou wybranych przedsęborstw mleczarskch owocowo-warzywnych za lata wskazue, że wększość analzowanych frm osągała w badanym okrese zysk netto, o czym śwadczą dodatne welkośc wskaźnków rentownośc. Zyskowność przedsęborstw owocowo-warzywnych była generalne wyższa nż frm mleczarskch. Natomast frmy mleczarske charakteryzowały sę wyższą płynnoścą fnansową nższym zadłużenem. Wyższa płynność nższe zadłużene powodowały, że stan rozwou przedsęborstw mleczarskch należało ocenć wyże nż przedsęborstw przetwórstwa owocowo-warzywnego. Nepokoącym sygnałem był stan obu grup przedsęborstw na konec 2012 roku. Był on wyraźne gorszy nż na konec 2010 roku. Oznaczało to pogorszene sę perspektyw produkc rolne w zakrese możlwośc ch zbytu. Na zastnały stan rzeczy mały wpływ czynnk zewnętrzne, take ak pogłębaący sę kryzys ekonomczny. Lteratura Bednarsk L. 2007: Analza fnansowa w przedsęborstwe, PWE, Warszawa, , ISBN Kukuła K. 2000: Metoda untaryzac zerowane, PWN, Warszawa, 79, 88, 90, ISBN Jerzemowska M. (red.). 2004: Analza ekonomczna w przedsęborstwe, PWE, Warszawa, , ISBN Serpńska M., Jachna T. 1994: Ocena przedsęborstwa według standardów śwatowych, PWN, Warszawa, , ISBN Serpńska M., Wędzk D. 1997: Zarządzane płynnoścą fnansową w przedsęborstwe, PWN, Warszawa, 60, ISBN Summary The am of the study was to examne the prospects for agrculture n the producton of mlk and frut and vegetables on the possbltes of product sales, resultng from changes n the development of processng companes. Agrculture s an mportant segment of the polsh economy. Development of the agrculture depends on the possblty of the sellng ther products. Ths depends on the stuaton of the processng enterprses. After study one should say that general stuaton of the dary companes s better then frut vegetables companes. But stuaton of the both groups of enterprses n 2012 s worse then n Ths s bad forecast for the agrculture. Adres do korespondenc dr Sławomr Lsek Unwersytet Rolnczy Kraków Katedra Statystyk Matematyczne tel. (12) e-mal: sl1@op.pl