Jakość usług informacyjnych jako problem ekologii informacji. Wioletta Jachym Biblioteka Uczelniana Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie

Transkrypt

1 Jakość usług informacyjnych jako problem ekologii informacji Wioletta Jachym Biblioteka Uczelniana Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie

2 Plan prezentacji Problemy społeczeństwa informacyjnego Rola ekologii informacji w dbałości o środowisko informacyjne Strony internetowe w świetle ekologii informacji wyniki badań pilotażowych Podsumowanie

3 Problemy społeczeństwa informacyjnego Zmiany cywilizacyjne ukształtowane poprzez metamorfozę atomów materii w bity informacji spowodowały szereg różnorodnych zjawisk towarzyszących współczesnemu społeczeństwu informacyjnemu. Obecnie zmiany te obserwujemy z dużą wyrazistością, mając świadomość dynamiki ich rozwoju. Członkowie społeczeństwa informacyjnego stali się jednocześnie odbiorcami i użytkownikami wszechogarniającej informacji. Internet stał się narzędziem dającym niewyobrażalne możliwości tworzenia, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji. Medium to jest obecnie niemierzalnym źródłem treści i ich mobilności.

4 Problemy społeczeństwa informacyjnego Człowiek informacyjny używający technologii informacyjnych na użytek własny lub zawodowy dostrzega potrzebę odbierania, a także szybkiej wymiany informacji o określonych parametrach. Informacja taka zawsze powinna być: prawdziwa, aktualna, kompletna, komunikatywna, użyteczna.

5 Problemy społeczeństwa informacyjnego Działalność informacyjna prowadzona przez biblioteki musi spełniać dwie zasadnicze role. wychodzić naprzeciw problemom tzw. ubóstwa informacyjnego, pogoni za informacją i wiedzą, czy wręcz zaspokojenia informacyjnego imperatywu, chronić środowisko informacyjne przed przesytem informacją, który przekracza możliwości percepcyjne ludzkiego mózgu. Dyscypliną wiedzy, która może stać się wytyczną w procesie dbałości o właściwe funkcjonowanie systemów informacyjnych jest ekologia informacji.

6 Rola ekologii informacji w dbałości o środowisko informacyjne Ekologia informacji jest multidyscyplinarną dziedziną wiedzy, której zadaniem jest tworzenie i dbałość o wiarygodne ekosystemy informacyjne. Podstawą działań w tym zakresie jest ochrona środowiska informacyjnego człowieka ukierunkowana szczególnie na bezpieczny i dobrze zorganizowany dostęp do informacji i wiedzy oraz szereg czynności związanych z badaniem funkcjonalności tychże systemów (w tym usuwanie barier informacyjnych) oraz badaniem percepcji i recepcji informacji. W ekologicznym procesie informacyjnym istotną rolę odgrywa bibliotekarz jako autor metainformacji. Odpowiedzialne podejście do projektowania systemów informacyjnych, w tym serwisów internetowych, staje się czynnikiem redukującym stres informacyjny, przeciążenie informacyjne, zagubienie i niepewność w procesie poszukiwania informacji.

7 Rola ekologii informacji w dbałości o środowisko informacyjne Rafael Cappuro twierdzi, że jednym z głównych zadań ekologii informacji jest stworzenie pewnej więzi pomiędzy systemami informacyjnymi, a ich użytkownikami. Koncepcja Cappuro dotyczy rozumienia ekologii informacji jako rodzaju higieny informacyjnej zabezpieczającej przed informacją niepełną, ukrywaną i nieetycznie wykorzystywaną. Alexei L. Eryomin definiuje ekologię informacji jako dyscyplinę wiedzy, której zadaniem jest odkrywanie praw rządzących przepływem informacji w biosystemach, nie wyłączając z tego procesu samego użytkownika człowieka oraz społeczeństwa w ujęciu ogólnym.

8 Rola ekologii informacji w dbałości o środowisko informacyjne Holistyczne podejście do zagadnienia ekologii informacji prezentują kolejni badacze tej dziedziny wiedzy Thomas Davenport i Laurence Prusak. W ich rozumieniu ekologia informacji to rozbudowany system narzędzi wykorzystywany w tworzeniu otoczenia informacyjnego, oparty na strategii informacyjnej, polityce zarządzania informacją, architekturze informacji, ciągłym badaniu efektów i dbałości o nowe, lepsze systemy zarządzania informacją.

9 Kryteria oceny jakości stron internetowych mogą być rozbudowane i poddawane analizie w różnych kategoriach. O prawidłowości funkcjonowania tej formy komunikacji i przekazywania treści powinny świadczyć m.in. następujące elementy: Treść (zawartość merytoryczna, użyteczność i nawigacja); Dostępność dla wszystkich użytkowników, w tym dla osób niepełnosprawnych; Opracowanie techniczne; Dbałość o szczegóły; Strona wizualna.

10 Badania dotyczyły 35 stron internetowych bibliotek. Pominięto bibliotekę PWSZ w Sandomierzu, gdyż nie posiada ona takiej witryny. Kryteria oceny przyjęte w badaniach pilotażowych Funkcjonalność Wyodrębnione menu; Nawigacja; Wyszukiwarka; Wersje językowe; Prosty adres internetowy; Aktualizacja strony. Zawartość Treść informacji; Katalog on-line; Godziny otwarcia; Dane kontaktowe; Regulamin; Formy komunikacji z czytelnikiem; Poprawność językowa, graficzna oraz typograficzna.

11 Wyodrębnione menu W obszarze prowadzonych badań tylko 2 witryny nie posiadały wyraźnego podziału na menu i każdy z tych przypadków to strony dotyczące bibliotek, które zostały zamieszczone w strukturze witryny uczelni. Biblioteka PWSZ Wałcz [odczyt: ]

12 Spójne, rozbudowane menu górne PWSZ w Suwałkach Biblioteka PWSZ Suwałki [odczyt: ]

13 Nawigacja Przejrzysta konstrukcja menu strony pozwala na właściwą nawigację w obrębie serwisu i dotarcie do istotnych informacji z punktu widzenia użytkownika. W przypadku nawigacji stron internetowych badanych bibliotek z uwagi na różnorodność menu oraz charakter ich budowy nawigacja na poszczególnych stronach jest bardzo zróżnicowana i została oceniona z zachowaniem skali ocen od 2 do 5. Uzyskane oceny ilustruje tabela. Przyznana ocena Ilość stron internetowych/ przykłady 4 2 (np. Ciechanów, Opole, Łomża, Wałcz) 11 3 (np. Koszalin, Włocławek, Jarosław, Zamość) 10 4 (np. Sulechów, Płock, Biała Podlaska, Płock) 10 5 (np. Suwałki, Oświęcim, Leszno, Elbląg)

14 Wyszukiwarka Narzędzie to zostało zastosowane w przypadku trzech witryn (Suwałki, Nysa, Konin). Wersje językowe Spośród 35 zanalizowanych stron internetowych bibliotek PWSZ w Polsce jedynie strona biblioteki w Nysie posiada pełną wersję w języku angielskim. W czterech przypadkach na głównych stronach poszczególnych uczelni zostały zamieszczone krótkie informacje na temat biblioteki. Prosty adres internetowy Niezależne adresy internetowe posiada 13 bibliotek. Są to adresy gdzie słowo biblioteka poprzedza główny adres uczelni, dlatego też adresy są łatwe do zapamiętania zwłaszcza przez czytelników studentów, którzy są najczęstszymi użytkownikami strony uczelni macierzystej.

15 Aktualizacja strony Z punktu widzenia ekologii informacji aktualność informacji odgrywa zasadniczą rolę. Spośród zanalizowanych witryn 15 z nich nie zawiera żadnej informacji o dokonywaniu jakichkolwiek zmian witryny. W pozostałych przypadkach w strukturze strony znajduje się dział Aktualności lub Ogłoszenia, który wskazuje na aktywność i częstotliwość zmiany informacji przekazywanych dla użytkowników biblioteki. Biblioteka PWSZ Konin [odczyt: ]

16 Treść informacji Przeprowadzona analiza zawartości treści prezentowanych na poszczególnych stronach pozwoliła stwierdzić, że większość witryn zawiera informacje, których treść jest przemyślana, spójna, adekwatna i przydatna dla użytkownika. Biblioteka PWSZ Legnica [odczyt: ]

17 Natłok informacji Biblioteka PWSZ Nysa [odczyt: ]

18 Deficyt informacji Biblioteka PWSZ Opole [odczyt: ]

19 Katalog on-line Wszystkie zanalizowane strony bibliotek PWSZ oferują dostęp do katalogu bibliotecznego z poziomu strony internetowej. Systemy biblioteczne w bibliotekach PWSZ w Polsce Nazwa systemu Ilość bibliotek Biblioteki Wałbrzych, Chełm, Ciechanów, Łomża, Libra Głogów, Gniezno, Wałcz, Oświęcim, Zamość, Skierniewice, Krosno. Sowa 10 Elbląg, Jelenia Góra, Konin, Jarosław, Kalisz, Biała Podlaska, Sanok, Nysa, Włocławek, Suwałki. Prolib 7 Gorzów Wielkopolski, Legnica, Sulechów, Nowy Sącz, Leszno, Piła, Racibórz. Patron 3 Nowy Targ, Koszalin (katalog dostępny tylko lokalnie), Tarnów. Mol Optivum 2 Tarnobrzeg, Opole. MAK 2 Płock, Przemyśl.

20 Godziny otwarcia bibliotek oraz ich dane kontaktowe Informacje dotyczące godzin otwarcia oraz dane kontaktowe we wszystkich przypadkach zostały potraktowane jako jeden z najważniejszych elementów składowych witryny. Regulamin biblioteki Dostęp do Regulaminu był udostępniony zazwyczaj z poziomu menu głównego. Dokument ten nie został zaprezentowany tylko na stronach internetowych biblioteki PWSZ w Łomży i w Wałczu. Formy komunikacji z czytelnikiem zgłoś zakup, zapytaj bibliotekarza, formy reklamy bibliotecznej opartej na prezentacjach multimedialnych, filmach, wirtualnych przewodnikach, Facebook.

21 Poprawność językowa, typografia, grafika Treści zostały zaprezentowane w oparciu o zasady ortografii, gramatyki i interpunkcji języka polskiego. Jakość treści wzbogacana jest grafiką, w formie zdjęć. Pozostawianie pojedynczych znaków na końcu wiersza, czyli bękartów. Kolorystyka zazwyczaj pastelowa.

22 Podsumowanie Przedstawione treści teoretyczno-praktyczne pozwalają na podkreślenie roli, jaką pełni ekologia informacji. Dziedzina ta dostarcza kanon zasad poprawnego tworzenia i organizacji infosfery, dzięki któremu środowisko informacyjne jest bardziej użyteczne, a przez to redukujące problemy współczesnego społeczeństwa informacyjnego, narażonego na stresogenne zjawiska nadmiaru informacji. Budowanie witryn internetowych bibliotek w oparciu o zasady ekologii informacji pozwoli na polepszenie jakości komunikacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami a ich użytkownikami. Wyniki przeprowadzonych badań sondażowych wskazują, że nie wszystko w tej materii zostało zrobione i wiele aspektów wymaga jeszcze udoskonalenia. Zatem ekologia informacji może inspirować do nieustannego dążenia do doskonałości, również w środowisku funkcjonowania stron internetowych bibliotek, gdzie informacja pełni nadrzędną rolę.

23 Literatura 1. Babik, Wiesław (2002a). Informacja i jej zagrożenia w społeczeństwie informacyjnym, [dok. elek.] [odczyt: ]. 2. Babik, Wiesław (2002b). Ekologia informacji wyzwanie XXI wieku. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, nr 1 (37), s Dobrowolski, Zdzisław (2012). W poszukiwaniu modelu zachowań informacyjnych cyfrowego pokolenia. [w:] Społeczeństwo i sieć informacyjna. Sosińska-Kalata, B., Chuchro E., red. Warszawa: Wydaw. SBP, s Materska, Katarzyna (2008). Modelowe koncepcje informacji naukowej (information science) na początku XXI wieku. [w:] Organizowanie środowiska informacji i wiedzy. Materska K., Chuchro E., Sosińska-Kalata B., red. Warszawa: Wydaw. SBP, s Nielsen, J. (2003). Projektowanie funkcjonalnych serwisów internetowych. Gliwice: Wydaw. Helion. 6. Nardi, Bonnie; O Day, Vicky (1999). Information ecologies: using technologies with heart. [ dok. elektr.] [odczyt: ]. 7. Eryomin, Alexei L. (1998). Information ecology a viewpoint. International Journal of Environmental Studies, sections A&B, No. 3/4, p Woźniak-Kasperek J. (2011). Wiedza i język informacyjny w paradygmacie sieciowym. Warszawa: Wydaw. SBP. 9. Jak ocenić jakość wykonania strony internetowej? [dok. elektr.] [odczyt: ]. 10. Jardanowski P., Mrozek K. (2010). Badania użyteczności on-line jako narzędzie analizy porównawczej stron WWW. [dok. elektr.] [odczyt: ]. 11. Sikorski M. (2004). Funkcjonalność a użyteczność. [dok. elektr.] [odczyt: ].

24 Dziękuję za uwagę