Świadomość stygmatu własnej choroby a wizerunek samego siebie
|
|
- Zuzanna Mucha
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 OPUSCULA SOCIOLOGICA NR 1 [1] 2012 ISSN Teresa Rzepa Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Ryszard Żaba, Oliwia Jakubowicz, Beata Szramka-Pawlak Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Świadomość stygmatu własnej choroby a wizerunek samego siebie STRESZCZENIE Celem artykułu jest sprawdzenie różnic w zakresie funkcjonowania społecznego między chorymi na kiłę i osobami zdrowymi. Sformułowano hipotezę, że wiedza o własnej chorobie modyfikuje u chorych na kiłę zachowania typowe dla ludzi stających w obliczu poważnej choroby, lecz pozbawionej piętna i niewzbudzającej wstydu. Spodziewano się, że różnice przejawią się w następujących aspektach związanych z zachorowaniem: 1) pierwsza reakcja na wiadomość o chorobie; 2) stosunek do własnej choroby; 3) stosunek do siebie ze względu na chorobę; 4) ocena aktualnej sytuacji życiowej. Badania miały charakter porównawczy: uczestniczyło w nich 42 chorych na kiłę oraz 62 osoby zdrowe, dobrane odpowiednio ze względu na kryterium płci i wieku. SŁOWA KLUCZOWE KIŁA, ZAGROŻENIE KIŁĄ, SPOŁECZNE NAPIĘTNOWANIE Wprowadzenie Do istotnych i negatywnych wydarzeń życiowych należy niewątpliwie poważna choroba (Baum, Stewart 1990; Leary 2000; Goffman 2005; Rzepa, Żaba 2010). Do tej kategorii zalicza się choroby przenoszone drogą płciową, w tym kiłę jako zakaźną chorobę układową, przenoszoną w 95% 105
2 przypadków przez kontakty seksualne. Za najbardziej zagrożone kiłą uznaje się: kobiety w wieku lata, mężczyzn w wieku lat, osoby trudniące się prostytucją oraz pozostające w związkach homoseksualnych, narkomanów (szczególnie zażywających dożylnie środki odurzające) i ludzi żyjących w ubóstwie, bezrobotnych, bezdomnych, pozbawionych opieki medycznej (źródło internetowe). Choroba charakteryzuje się bogatą symptomatologią kliniczną oraz wieloletnim przebiegiem, z przeplatającymi się okresami objawowymi i bezobjawowymi (Chodynicka i in. 2006; Jakubowicz 2009), aż do bardzo groźnej w skutkach kiły późnej (Burgdorf i in. 2010; Jakubowicz i in. 2010; Jakubowicz i in. 2011). Szczególnie wysoką zapadalność na kiłę odnotowano tuż po drugiej wojnie światowej. Po zastosowaniu penicyliny i ostrych reguł postępowania wobec zarażonych pacjentów, zachorowalność uległa znacznej redukcji. W ostatnich latach na całym świecie odnotowuje się wyraźny wzrost liczby zachorowań na kiłę. Można przypuszczać, że ma to bezpośredni związek ze zwiększoną migracją ludności oraz zdecydowanie częściej podejmowanymi ryzykownymi zachowaniami seksualnymi (Jakubowicz 2009; Rzepa, Żaba 2009b; Burgdorf i in. 2010; Mikołajczyk, Żaba 2011). Charakter i przewlekły przebieg schorzenia sprawiają, że kiła stanowi poważny problem nie tylko medyczny, ale i społeczny oraz psychologiczny. Chodzi bowiem o to, że chory wychowany i żyjący w określonych warunkach społeczno-kulturowych dobrze wie, że kiłę zalicza się do chorób napiętnowanych i wyjątkowo wstydliwych oraz że musi się liczyć z możliwością poważnych, negatywnych zmian postawy wobec niego ze strony osób najbliższych, zwłaszcza w sferze współżycia seksualnego i planów co do powiększenia rodziny. Musi się również liczyć z możliwością naznaczenia go przez innych ludzi (np. rozpustnik, syfilityk ), jak i wykluczenia z grupy społecznej czy zawodowej (Rzepa, Żaba 2009a, 2010). Przewidywanie użycia różnych form ostracyzmu społecznego stanowi bardzo silny hamulec przed ujawnieniem informacji o tak wstydliwej chorobie, co poważnie zwiększa niebezpieczeństwo zarażania innych osób (Lewis 1999; Leary 2000; Liu i in. 2002). Ponadto silny opór wewnętrzny uruchamia specyficzne mechanizmy obronne, stanowiące barierę nie tylko przed ujawnieniem informacji na temat choroby wenerycznej, lecz również przed uznaniem jej objawów za poważny sygnał zagrożenia dla własnego zdrowia oraz za czynnik zmieniający stosunek do samego siebie i nakazujący podjęcie natychmiastowego leczenia. Z tych powodów skomplikowany konflikt wewnętrzny chorzy na kiłę są skłonni rozstrzygać na rzecz jak najdłuższego odgrywania roli stosownej (lecz kłamliwej), czyli osoby niezarażonej, rzekomo nieświadomej zarażenia lub też nierozpoznającej objawów jako zmian chorobowych. Prowadzi to do przenoszenia kiły na inne osoby oraz do podejmowania leczenia dopiero wtedy, gdy kłamstwo wyjdzie na jaw (Leary 2000; Cunningham i in. 2002; Goffman 2005; Leiber i in. 2006; Rusch i in. 2008). Cele badawcze W celu sprawdzenia prawdziwości powyższych przypuszczeń sformułowano hipotezę, że wiedza o własnej chorobie wyjątkowo silnie napiętnowanej i wstydliwej zmodyfikuje u chorych na kiłę zachowania typowe dla ludzi stających w obliczu poważnej choroby, lecz pozbawionej piętna i niewzbudzającej wstydu. Uznano, że zakładane różnice przejawią się w następujących aspektach związanych z sytuacją zachorowania: 1) pierwsza reakcja na wiadomość o chorobie; 2) stosunek do własnej choroby; 3) stosunek do siebie ze względu na chorobę; 4) ocena aktualnej sytuacji życiowej. 106 / T. RZEPA, R. ŻABA, O. JAKUBOWICZ, B. SZRAMKA-PAWLAK / ŚWIADOMOŚĆ STYGMATU WŁASNEJ CHOROBY...
3 Materiał i metoda Od lutego 2009 do kwietnia 2011 roku przeprowadzono badania porównawcze chorych na kiłę i osób zdrowych. W tym okresie w Oddziale Dermatologicznym i Wenerologicznym Kliniki Dermatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu hospitalizowano 42 chorych na kiłę (35 mężczyzn i 7 kobiet). Średnia wieku chorych mężczyzn wynosiła 35,7 lat, a kobiet 37,0 lat. Spośród badanych chorych na kiłę osiem osób leczy się od kilku lat, 12 od około roku, a 22 osoby zachorowały niedawno. Z powodu delikatnej materii badań zaplanowano je jako całkowicie anonimowe i przeprowadzono za pomocą ankiety, złożonej z 16 pytań dotyczących (m.in.) wyszczególnionych powyżej problemów. Pytanie dodatkowe dotyczyło oceny znanych chorób ze względu na ich wyjątkową wstydliwość. W celach porównawczych podobną ankietę (z poleceniem wyobrażenia sobie siebie w sytuacji poważnej choroby i wskazania jej nazwy) wypełniły 62 osoby zdrowe, dobrane odpowiednio ze względu na kryterium płci i wieku (grupa kontrolna). Osoby należące do tej grupy studiowały (we wskazanym okresie) pedagogikę w Uniwersytecie Szczecińskim, w ramach studiów niestacjonarnych. Weryfikacji wyników badań dokonano za pomocą testu χ 2 i współczynnika V-Cramera. Wyniki Zarówno osoby zdrowe (46% wskazań), jak i chorzy na kiłę (54%) wskazali na choroby przenoszone drogą płciową jako na najbardziej wstydliwe. Badani pacjenci jedynie śladowo wymienili inne choroby w ramach tej kategorii (np. trwałe, widoczne kalectwo). Osoby zdrowe natomiast wskazały jeszcze na alkoholizm (25,2%) i narkomanię (10,8%) oraz na choroby skóry twarzy (7,2%). 18% wskazań chorych na kiłę i 8,1% osób zdrowych świadczyło o nieznajomości tego typu chorób (rys. 1). Rysunek 1. Choroby uznawane za wyjątkowo wstydliwe Jeśli chodzi o określenie własnej (wyobrażonej) poważnej choroby, to żadna z osób zdrowych nie wskazała na choroby przenoszone drogą płciową. Za poważne choroby uznawano głównie schorzenia kardiologiczne (26,6%), choroby nowotworowe (25,2%), poważne następstwa powypadkowe (19,6%) oraz wylew bądź udar mózgu (16,8%). 107
4 Pierwsza reakcja osób zdrowych na wiadomość o tak rozumianej poważnej chorobie byłaby naznaczona lękiem, niepokojem i obawą. W większości deklarowały one bowiem reakcje typowo emocjonalne, symbolizowane przez myśli w rodzaju: To straszne! Co ja teraz zrobię? (67,7%). Chorzy na kiłę natomiast najczęściej określali swe doznania jako reakcje o charakterze samouspokajającym i pomniejszającym negatywną wartość choroby, którą jak każdą inną można wyleczyć (34,1%) lub też zaprzeczali diagnozie, traktując ją jako pomyłkę ze strony lekarza (26,8%) (rys. 2). Różnice między obu grupami są statystycznie istotne (p < 0,000). Wartość współczynnika V wynosi 0,486, co świadczy o umiarkowanym związku między przynależnością do grupy badawczej a pierwszą reakcją na wiadomość o własnej chorobie. Rysunek 2. Pierwsza reakcja chorych na kiłę i osób zdrowych na wiadomość o własnej chorobie Rysunek 3. Stosunek do rzeczywistej (chorzy na kiłę) lub do wyobrażonej (osoby zdrowe) choroby Stosunek obu badanych grup do własnej poważnej choroby należy ocenić jako przeważnie wyważony. Chorzy na kiłę (50%) radzą sobie ze świadomością swej przypadłości, 108 / T. RZEPA, R. ŻABA, O. JAKUBOWICZ, B. SZRAMKA-PAWLAK / ŚWIADOMOŚĆ STYGMATU WŁASNEJ CHOROBY...
5 a osoby zdrowe (66,1%) oceniają, że radziłyby sobie z taką wiedzą. Nikt nie wskazał na odpowiedź świadczącą o zdecydowanym odrzuceniu myśli o chorobie. Częściej i raczej odrzucałyby ją osoby zdrowe niż chorzy na kiłę, którzy z kolei częściej akceptują swoją chorobę (łącznie 31%), niż byłyby do tego skłonne osoby zdrowe (16,2%). W tym przypadku różnice między obu grupami są statystycznie nieistotne (rys. 3). Pod wpływem poważnej choroby stosunek do samego siebie stałby się u osób zdrowych chwiejny (62,9%), a nawet zmieniłby się na gorszy (21%). U chorych na kiłę natomiast stosunek do siebie raczej się nie zmienił (42,9%) lub jest chwiejny (28,6%) (rys. 4). Różnice między grupami są istotne statystycznie (p < 0,000), a związek między analizowanymi zmiennymi należy ocenić jako umiarkowany, gdyż współczynnik V wynosi 0,437. Rysunek 4. Zmiana stosunku do siebie pod wpływem rzeczywistej (chorzy na kiłę) lub wyobrażonej (osoby zdrowe) choroby Rysunek 5. Stosunek do aktualnej sytuacji życiowej Okazało się (rys. 5), że chorzy na kiłę oceniają aktualną sytuację życiową w zróżnicowany sposób wskazują na jej pozytywny, przyszłościowy aspekt (63,4%), albo skupiają się na teraźniejszości jako na najsmutniejszym okresie życia lub na przeszłości w sensie doświadczenia tego, co najlepsze (łącznie 31,7%). Osoby zdrowe natomiast oceniają 109
6 swoją sytuację życiową niemal wyłącznie pozytywnie (96,8%). Różnice między grupami są statystycznie istotne (p < 0,000), a związek między analizowanymi zmiennymi należy ocenić jako umiarkowany (V = 0,445). Dyskusja Jak potwierdzono w przeprowadzonych badaniach, choroby przenoszone drogą płciową są uznawane za wyjątkowo wstydliwe. Świadczy to zarówno o trwałości ich napiętnowania, jak i o powszechności społecznej wiedzy na ten temat (Crandall, Moriarty 1995; Leary 2000; Goffman 2005; Stangor, Crandall 2008). Zwłaszcza osoby chore na kiłę były zgodne w swych ocenach, co oznacza trafną orientację w zakresie stygmatyzowanej rangi własnej choroby. Oznacza to również uświadamianie sobie konsekwencji społecznych, co najmniej trudnych i zagrażających wizerunkowi, a tym samym poczuciu własnej wartości. Zgodnie z szeroko opisywanymi w literaturze strategiami postępowania osób zagrożonych społecznym napiętnowaniem (Crocker i in. 1993; Crandall, Moriarty 1995; Leary 2000; Goffman 2005; Blascovich i in. 2008; Hebl i in. 2008; Miller, Major 2008; Rzepa, Żaba 2009a), badani pacjenci starali się uwolnić od negatywnych emocji związanych z poczuciem zagrożenia przez uruchomienie mechanizmów umożliwiających obronę swego wizerunku społecznego i utrzymanie dotychczasowego statusu. Przeważnie wybierali zatem strategię polegającą na fałszowaniu informacji o stanie zdrowia, czyli autoprezentację stosowną (Lee, Craft 2002; Goffman 2005), odpowiadającą zwyczajowym oczekiwaniom społecznym. Taka strategia nie stwarza niebezpieczeństwa wykluczenia ze środowiska rodzinnego, zawodowego czy towarzyskiego. Warto podkreślić, że strategia wybrana przez chorych na kiłę umożliwiła im znaczne (i to pozytywne) zdystansowanie się od wyobrażonego wizerunku siebie w sytuacji zachorowania, nakreślonego przez osoby zdrowe. Strategia stosownej autoprezentacji pozwoliła chorym na kiłę skonstruować obraz samych siebie jako tych, którzy przeważnie spokojnie i racjonalnie reagują na informację o własnej chorobie, mimo że oceniają ją jako wyjątkowo wstydliwą i stygmatyzowaną społecznie. Ponadto jako tych, którzy w sporej części akceptują swoją chorobę, a nawet są skłonni zaakceptować ją w pełni. Stąd też odpowiednio radzą sobie ze świadomością chorowania, jak również nie zmieniają stosunku do siebie pod wpływem wiedzy o napiętnowanej chorobie i jej konsekwencjach. Nic więc dziwnego, że takie reakcje i odczucia prowadzą do oceny aktualnej sytuacji życiowej jako zróżnicowanej i raczej optymistycznej, choć co prawda nie tak jednoznacznie pozytywnej, jak wyrażona przez osoby zdrowe. Takiej oceny nie zmienia nawet fakt koniecznego przebywania w szpitalu z powodu poważnej choroby zakaźnej, wyjątkowo niebezpiecznej dla innych. Zdając sobie sprawę z mało licznej grupy badanych pacjentów, a jednocześnie z wyjątkowej wagi problemu, podjęto próbę interpretacji uzyskanych wyników. Z jednej strony mogą one świadczyć o krytycznym, a jednocześnie pozytywnym nastawieniu części chorych na kiłę do własnych najpierw nieodpowiedzialnych, a następnie niełatwych decyzji i dotychczasowych działań. Przede wszystkim musieli się oni pogodzić z własnymi podejrzeniami wobec obserwowanych objawów oraz z negatywną oceną swego postępowania, gdyż zostali zarażeni chorobą weneryczną wskutek podjęcia (najczęściej) ryzykownych zachowań seksualnych. Następnie przezwyciężając wstyd i świadomość rozmaitych zagrożeń ze strony osób znaczących (Crandall, Moriarty 1995) zgłosili się do wenerologa. Po uzyskaniu diagnozy potwierdzającej ich podejrzenia o zarażeniu kiłą, poddali się leczeniu szpitalnemu. Można zatem powiedzieć, że podejmując walkę 110 / T. RZEPA, R. ŻABA, O. JAKUBOWICZ, B. SZRAMKA-PAWLAK / ŚWIADOMOŚĆ STYGMATU WŁASNEJ CHOROBY...
7 z chorobą, zyskali prawo do pozytywnego projektowania własnej przyszłości, z nadzieją na wyleczenie i powrót do normalnego funkcjonowania (Bennet, Elliot 2002; Kubacka- Jasiecka, Ostrowski 2005; Heszen, Sęk 2007; Taylor, Sherman 2007). Z drugiej strony, wyniki uzyskane przez chorych na kiłę mogą świadczyć o lekceważeniu powagi ich aktualnej sytuacji życiowej, jak również o pomniejszaniu negatywnej wartości przynależnej wstydliwej i zakaźnej chorobie oraz ryzykownym zachowaniom seksualnym jako bezpośredniej przyczynie zarażenia. Wybór przeważnie stosownej strategii przez badanych pacjentów może więc sugerować, że napiętnowana i groźna choroba weneryczna, dająca innym osobom prawo do zerwania relacji, a nawet do wykluczenia jej nosicieli ze społeczności przez wzgląd na możliwość ustawicznego zarażania, została przez chorych na kiłę oceniona nazbyt łagodnie (Lee, Craft 2002; Taylor, Sherman 2007). Co więcej, spora grupa chorych na kiłę (60,9%) albo ze spokojem reagowała na wiadomość o chorobie, albo też uznała przedstawioną diagnozę za poważną pomyłkę medyczną. Jak wynika z doświadczeń klinicznych i rozmów z pacjentami, w tej ostatniej grupie mogą się znaleźć, co prawda nieliczne, osoby, które naprawdę nie wiedziały, że są chore na kiłę, gdyż zostały okłamane przez partnerów i zarażone przez nich świadomie (Liu i in. 2002). Warto podkreślić, że taka postawa osób zarażających wobec ich partnerów seksualnych dodatkowo potwierdza silnie hamującą rolę wstydu i, być może, innych uczuć negatywnych powiązanych z chorobami przenoszonymi drogą płciową (np. poczucie winy, pogarda, wstręt). O destrukcyjnej sile tego typu uczuć przekonuje to, że zarażeni dopuszczają kłamstwo i brak uczciwości nawet wobec najbliższej osoby. Dość powiedzieć, że takie postępowanie zdarzało się również w sytuacji stwierdzonej wcześniej ciąży. Opisywana reakcja na wiadomość o chorobie może także świadczyć o niskim poziomie wiedzy medycznej, prowadzącym do bagatelizowania obserwowanych objawów. Ponadto taka reakcja może dowodzić tendencji do obronnego zaprzeczania podejrzeniom o zarażeniu się kiłą. Jakkolwiek wyjaśniać te wskazania, negujące w pierwszej chwili diagnozę medyczną, to i tak przekonują one o pierwotnej tendencji do odwlekania lub blokowania decyzji o koniecznej wizycie u lekarza. Przekonuje o tym zwłaszcza przewaga reakcji spokojnych i wyważonych, niebezpiecznych z powodu swego wydźwięku, który można ująć w słowach: Przecież nic wielkiego się nie stało, to tylko kiła (Cunningham i in. 2002; Fortenberry i in. 2002; Lichtenstein i in. 2008; Rusch i in. 2008). W przeważającym stopniu pozytywny autowizerunek zaprezentowany przez chorych na kiłę i skontrastowany z dramatycznym wyobrażeniem siebie w sytuacji poważnej choroby przez osoby zdrowe, jak również niestandardowe i nieoczekiwane reakcje na wiadomość o chorobie mogą sugerować, że w sytuacji intymnej osoba podejrzewająca, albo nawet przekonana o tym, że jest zarażona, będzie skłonna raczej skłamać lub milczeć i zarazić inną osobę, aniżeli powiedzieć prawdę. W ten sposób uchroni się przed serią awantur i konfliktów, przed okazywaniem pogardy i niechęci, przed przeżywaniem wstydu i żalu, poczuciem winy i frustracji. Tym samym zdoła uniknąć obronnego izolowania się od ludzi bądź reagowania agresją w obliczu napiętnowania i odrzucenia. Niebagatelna rola, w tym złożonym i bardzo trudnym do moralnego rozstrzygnięcia procesie, przypada czynnikom kulturowym i religijnym, wiążącym choroby weneryczne z należną karą za rozwiązłe życie lub ze sprawiedliwym gniewem bożym zsyłanym za grzech pożądliwości (Mertens i in. 1998; Eubanks i in. 1999; Voeten i in. 2001; Lawrence i in. 2002; Liu i in. 2002; Goffman 2005; Leiber i in. 2006; Reynolds i in. 2006; Rusch i in. 2008; Rzepa, Żaba 2009a). 111
8 Trzeba przyznać, że postawę wobec własnej choroby zaprezentowaną przez przeważającą część pacjentów można pojmować jako poważne ostrzeżenie. Wszak konsekwencje zatajenia prawdy bądź przekazania fałszywej informacji o stanie własnego zdrowia są nader ryzykowne i groźne społecznie (Crocker i in. 1993; Lee, Craft 2002; Leiber i in. 2006; Blascovich i in. 2008; Hebl i in. 2008; Rzepa, Żaba 2010). Sporo aktualnych danych na temat tego typu zachowań dostarczają badania prowadzone w Chinach. Ich wyniki są bardzo wymowne. Przykładowo, co roku wzrasta tam o 30% liczba zachorowań na kiłę. Chociaż spośród wielu badanych mężczyzn chorych wenerycznie, aż 80% czuło się napiętnowanymi z powodu choroby, to i tak 77% deklarowało niechęć do informowania współmałżonki o możliwości jej zarażenia, a 40% uprawiało seks z pełną świadomością, że zaraża swoją partnerkę (Liu i in. 2002). Jeśli chodzi o polskich pacjentów, to przyczyn zastanawiającej postawy wobec kiły i jej następstw można się doszukiwać przede wszystkim w podejściu władz państwowych i mediów do tej choroby. Obowiązujące przed laty ostre i skuteczne procedury stosowane w przypadku wykrycia ogniska chorób wenerycznych właściwie już nie istnieją. Nie prowadzi się też działalności profilaktycznej. Dziś można mówić o braku jakiejkolwiek kontroli nad większością chorób przenoszonych drogą płciową. Poza tym w popularnych czasopismach rzadko pojawiają się teksty poświęcone temu tematowi, w przeciwieństwie do ich liczby sławiącej swobodę w zakresie zachowań seksualnych (Leoński 2011). W internecie roi się od wypowiedzi raczej lekceważących niż akcentujących powagę zagrożenia chorobami przenoszonymi drogą płciową. Powszechnie lansuje się opinię, że prawdziwie groźny jest wirus HIV oraz AIDS. Inne choroby należące do tej kategorii nie są natomiast tak groźne, gdyż ich leczenie jest łatwe i skuteczne, a leki można kupić w internetowych aptekach, i to bez recepty. Tworzenie tak beztroskiej atmosfery wokół chorób wenerycznych sprzyja podejmowaniu ryzykownych zachowań seksualnych, a wstyd i inne negatywne uczucia doświadczane wskutek zarażenia, jak również bagatelizowanie objawów lub zaprzeczanie im, czynią te choroby niepokonanymi. Baum S.K., Stewart R.B.Jr. 1990, Sources of meaning trough the life-span, Psychological Reports, nr 67 (1) Bennett K.K., Elliot M. 2002, Explanatory style and health: Mechanisms linking pessimism to illness, Journal of Applied Social Psychology, nr 32. Blascovich J., Mendes W.B., Hunter S.B., Lickel B Piętno, zagrożenie a interakcje społeczne, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Burgdorf W.H.C., Plewig G., Wolff H.H., Landthaler M. 2010, Choroby przenoszone drogą płciową. Kiła, w: Braun-Falco Dermatologia, t. 1, red. W. Gliński, Czelej, Lublin. Chodynicka B., Serwin B.A., Klepacki J. 2006, Kiła, w: Choroby przenoszone drogą płciową, red. T.F. Mroczkowski, Czelej, Lublin. Crandall C.S., Moriarty D. 1995, Phisical illness stigma and social rejection, British Journal of Social Psychology, nr 34 (1). Crocker J., Cornwell B., Major B. 1993, The stigma of overweight: affective consequences of attributional ambiguity, Journal of Personality and Social Psychology, nr 64 (1). 112 / T. RZEPA, R. ŻABA, O. JAKUBOWICZ, B. SZRAMKA-PAWLAK / ŚWIADOMOŚĆ STYGMATU WŁASNEJ CHOROBY...
9 Cunningham S.D., Tschann J., Gurvey J.E., Fortenberry J.D., Ellen J.M. 2002, Attitudes about sexual disclosure and perceptions of stigma and shame, Sexually Transmitted Infections, nr 78 (5). Eubanks C., Lafferty W.E., Kimball A.M., MacCornack R., Kassler W.J. 1999, Privatization of STD services in Tacoma, Washington: a quality review, Sexually Transmitted Diseases, nr 26 (9). Fortenberry J.D., Mc Farlane M., Bleakley A., Bull S., Fishbein M., Grimley D.M., Malotte C.K., Stoner B.P. 2002, Relationships of stigma and shame to gonorrhea and HIV screening, American Journal of Public Health, nr 92 (3). Goffman E. 2005, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. Hebl M.R., Tickle J., Heatherton T.F. 2008, Kłopotliwe momenty w interakcjach między jednostkami niestygmatyzowanymi i stygmatyzowanymi, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Heszen I., Sęk H. 2007, Psychologia zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Jakubowicz O. 2009, Kiła realne zagrożenie część I, Nowiny Lekarskie, nr 78 (5 6). Jakubowicz O., Żaba R., Czarnecka-Operacz M. 2010, Badania serologiczne w kierunku kiły wykonane w Pracowni Diagnostyki Chorób Przenoszonych Drogą Płciową w Poznaniu w latach , Postępy Dermatologii i Alergologii, nr 27 (4). Jakubowicz O., Żaba R., Czarnecka-Operacz M. 2011, Serological tests for syphilis performed in the Sexually Transmitted Diseases Diagnostic Laboratory in Poznań during , Postępy Dermatologii i Alergologii, nr 28 (1). Kubacka-Jasiecka D., Ostrowski T.M. 2005, Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Lawrence J.S., Montano D.E., Kasprzyk D., Phillips W.R., Armstrong K., Leichliter J.S. 2002, STD screening, testing, case reporting, and clinical and partner notification practices: a national survey of US physicians, American Journal of Public Health, nr 92 (11). Leary M. 2000, Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. Lee J.D., Craft E.A. 2002, Protecting one s self from a stigmatized disease Once one has it, Deviant Behavior, nr 23 (3). Leiber E., Li L., Wu Z., Rotheram-Borus M.J., Guan J. 2006, HIV/STD stigmatization fears as health-seeking barriers in China, AIDS and Behavior, nr 10 (5). Leoński T. 2011, Wizerunek prawdziwych kobiet i mężczyzn, czyli Marquard Media atakuje, w: Wokół problemu płci i gender, red. T. Rzepa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin. Lewis M. 1999, Shame and stigma, w: Shame: interpersonal behavior, psychopathology, and culture, red. P. Gilbert, B. Andrews, Oxford University Press Inc., New York. Lichtenstein B., Neal T.M., Brodsky S.L. 2008, The stigma of sexually transmitted infections: Knowledge, attitudes, and an educationally-based intervention,, Health Education Monograph Series, nr 25 (2). Liu H., Detels R., Li X. 2002, Stigma, delayed treatment, and spousal notification among male patiens with sexually transmitted diseases in China, Sexually Transmitted Diseases, nr 29 (6). 113
10 Mertens T.E., Smith G.D., Kantharaj K., Mugrditchian D., Radhakrishnan K.M. 1998, Observations of sexually transmitted disease consultations in India, Public Health, nr 112 (2). Mikołajczyk K., Żaba R. 2011, Kiła, w: Psychologiczne i medyczne aspekty chorób skóry, red. T. Rzepa, J. Szepietowski, R. Żaba, Cornetis, Wrocław. Miller C.T., Major B. 2008, Radzenie sobie z piętnem i uprzedzeniem, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Reynolds S.J., Risbud A.R., Shepherd M.E., Rompalo A.M., Ghate M.V., Godbole S.V., Joshi S.N., Divekar A.D., Gangakhedkar R.R., Bollinger R.C., Mehendale S.M. 2006, High rates of syphilis among STI patiens are contributing to the spread of HIV-1 in India, Sexually Transmitted Infection, nr 82 (2). Rusch M., Shoveller J., Burgess S., Stancer K., Patrick D., Tyndall M. 2008, Association of sexually transmitted disease related stigma with sexual health care among women attending a community clinic program, Sexually Transmitted Diseases, nr 35 (6). Rzepa T., Żaba R. 2009a, Radzenie sobie ze stresującym piętnem choroby przenoszonej drogą płciową, Postępy Psychiatrii i Neurologii, nr 18 (2). Rzepa T., Żaba R. 2009b, Wielka piątka a doświadczenie choroby przenoszonej drogą płciową, w: Psychologiczne i środowiskowe konteksty zachowań człowieka, red. T. Rzepa, Print Group, Szczecin. Rzepa T., Żaba R. 2010, Piętno choroby przenoszonej drogą płciową a funkcjonowanie społeczne, Studia Sociologica, nr 20. Stangor C., Crandall C.S. 2008, Zagrożenie i społeczna konstrukcja piętna, w: Społeczna psychologia piętna, red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Taylor S.E., Sherman D.K. 2007, Psychologia pozytywna i psychologia zdrowia: owocny związek, w: Psychologia pozytywna w praktyce, red. P.A. Linley, S. Joseph, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Voeten H.A., Otido J.M., O Hara H.B., Kuperus A.G., Borsboom G.J., Ndinya-Achola J.O., Bwayo J.J., Habbema J.D. 2001, Quality of sexually transmitted disease casa management in Nairobi, Kenya: a comparison among different types of Healthcare facilities, Sexually Transmitted Diseases, nr 28 (11). Źródło internetowe ( ). 114 / T. RZEPA, R. ŻABA, O. JAKUBOWICZ, B. SZRAMKA-PAWLAK / ŚWIADOMOŚĆ STYGMATU WŁASNEJ CHOROBY...
11 SELF-IMAGE AND CONSCIOUSNESS OF DISEASE STIGMA SUMMARY The objective of the paper was to examine the differences in the scope of social functioning between the sick and healthy persons. A hypothesis was formulated that the knowledge the disease would modify syphilitic patients behavior that is typical for the people who face a serious disease but which is not stigmatized or shameful. It was assumed that the differences would be revealed in the following aspects connected with falling ill: (1) first reaction to the information about the disease; (2) attitude to the disease; (3) self attitude due to the disease, (4) assessment of current life situation. The research was comparative and covered 42 patients suffering from syphilis and 62 healthy persons, selected according to the criteria of gender and age. KEYWORDS SYPHILIS, SYPHILIS THREAT, SOCIAL STIGMATIZING 115
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
- - - - - Miscellanea Anthropologica et Sociologica 2013, 14 (2): 69 80 Oliwia Jakubowicz, Sylwia Milewska (Skopińska) 1, Teresa Rzepa, Ryszard Żaba Wybrane aspekty postawy wobec wstydliwej choroby a orientacja
Bardziej szczegółowoMechanizmy obrony przed społeczno-kulturowymi konsekwencjami piętna (na przykładzie chorych na kiłę)
opuscula sociologica nr 2 [8] 2014 ISSN 2299-9000 Teresa Rzepa Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu Ryszard Żaba Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoWstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne
Rzepa Probl Hig T i wsp. Epidemiol Wstydliwa 0, choroba 9(): 9- a orientacja seksualna badania wstępne 9 Wstydliwa choroba a orientacja seksualna badania wstępne Shameful disease and sexual orientation
Bardziej szczegółowoLeszek Gołdyka. Anna Królikowska
2/2014 rada naukowa Adam Bartoszek (UŚ), Ryszard Borowicz ( ), Anna Buchner-Jeziorska (UŁ), Urszula Chęcińska (US), Waldemar Domachowski (US), Krzysztof Frysztacki (UJ), Piotr Gliński (IFIS PAN, UwB),
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 619 STUDIA SOCIOLOGICA NR 20
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 619 STUDIA SOCIOLOGICA NR 2 21 TERESA RZEPA Uniwersytet Szczeciński RYSZARD ŻABA Uniwersytet Medyczny w Poznaniu PIĘTNO CHOROBY PRZENOSZONEJ DROGĄ PŁCIOWĄ
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoPotrzeby informacyjne regulatora. na rzecz decyzji refundacyjno-cenowych. dotyczących nowych leków. w terapii HCV
Lek. med. Krzysztof Łanda Potrzeby informacyjne regulatora na rzecz decyzji refundacyjno-cenowych dotyczących nowych leków w terapii HCV Dylematy regulatora nowa sytuacja Skoro pojawiły się nowe niemal
Bardziej szczegółowoCo robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG
Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym
Bardziej szczegółowoCzy istnieje problem celowych zakażeń? Przyznać się czy nie do zakażenia HIV?
Czy istnieje problem celowych zakażeń? Przyznać się czy nie do zakażenia HIV? dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak Fundacja Edukacji Społecznej http://silnazhiv.blogspot.com/ Miranda Ujawnić się.
Bardziej szczegółowoWstyd doświadczany z powodu własnej choroby a satysfakcja życiowa
Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby Czasopismo a satysfakcja Psychologiczne życiowa Psychological Journal DOI: 10.14691/CPPJ.20.1.111 Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby a satysfakcja życiowa
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoRyzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny
Konferencja naukowa Wychowanie seksualne w szkole cele, metody, problemy. Lublin, 10 marca 2014 r. Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny dr n.med Ewa Baszak-Radomańska Gabinety TERPA ryzykowne
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Bardziej szczegółowoJednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych
Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych W tej jednostce dydaktycznej poznasz najbardziej powszechne problemy osób z nabytą niepełnosprawnością i ich rodzin. Nie znajdziesz tutaj rozwiązań,
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Bardziej szczegółowoPOLSK HIGIENA ŻYCIA SEKSUALNEGO. broszura informacyjna Kościelnej Misji Miejskiej
POLSK HIGIENA ŻYCIA SEKSUALNEGO broszura informacyjna Kościelnej Misji Miejskiej WIEDZA NA TEMAT HIGIENY ŻYCIA SEKSUALNEGO uchroni przed niebezpieczeństwem Ciebie i innych. pomoże Ci wieść niezakłócone
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoSzpital jako instytucja społeczna
Szpital jako instytucja społeczna dr n. hum. Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu jandomar@ump.edu.pl MODELE OPIEKI
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoPrawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat
Prawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
Bardziej szczegółowoPraca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie "Otwarte drzwi"
Praca magisterska o stwardnieniu rozsianym nagrodzona w konkursie "Otwarte drzwi" Praca magisterska Barbary Wiszniewskiej, absolwentki Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży,
Bardziej szczegółowoRola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Bardziej szczegółowoDylematy prawne leczenia. chorób przenoszonych drogą płciową: punkt widzenia dermatologa
Dylematy prawne leczenia chorób przenoszonych drogą płciową: punkt widzenia dermatologa Prof.dr hab.anna Wojas-Pelc Dr med.maciej Pastuszczak Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoBadani i metoda badawcza Wyniki
Badani i metoda badawcza Do badania włączono wszystkich chorych przyjętych do Kliniki Chirurgii Ogólnej i Naczyń Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, w celu interwencyjnego leczenia bezobjawowego tętniaka
Bardziej szczegółowo[3ZSKME/KII] Podstawy geriatrii
1. Ogólne informacje o module [3ZSKME/KII] Podstawy geriatrii Nazwa modułu PODSTAWY GERIATRII Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria
Bardziej szczegółowoWirus HPV przyczyny, objawy i leczenie
Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Spis treści: 1. 2. 3. 4. 5. Informacje ogólne Przyczyny Objawy Leczenie Rodzaje HPV Informacje ogólne Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV Human Papilloma Virus) stanowi
Bardziej szczegółowoProszę wypełnić całą ankietę (około 20 minut).
Czerwiec 2016 r. Szanowni pacjenci! 1 Firma FOCUS PATIENT zajmuje się zbieraniem informacji zdrowotnych przy współpracy grup wsparcia, pacjentów, specjalistów z dziedziny medycyny, psychologów, farmaceutów
Bardziej szczegółowoOpis modułu kształcenia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zdrowia Publicznego Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Psychologia Kod podmiotu Kierunek studiów Ratownictwo medyczne Profil kształcenia
Bardziej szczegółowoKobieta, ciąża i HIV Projekt SHE Magdalena Ankiersztejn-Bartczak. wykład sponsorowany przez Bristol Myers Squibb
Kobieta, ciąża i HIV Projekt SHE Magdalena Ankiersztejn-Bartczak wykład sponsorowany przez Bristol Myers Squibb Cele i założenia projektu SHE Stworzenie społeczności silnych, pewnych siebie, kobiet żyjących
Bardziej szczegółowoMariola Winiarczyk Zespół Szkolno-Gimnazjalny Rakoniewice
Mariola Winiarczyk Zespół Szkolno-Gimnazjalny Rakoniewice Szkolny Konkurs Wiedzy o AIDS i HIV obejmuje dwa etapy. Etap pierwszy przeprowadzany jest ok. 25 października. Biorą w nim udział trój osobowe
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Nazwa przedmiotu/modułu. Farmakologia Kliniczna. Wydział Lekarski I. Nazwa kierunku studiów. Lekarski. Język przedmiotu
Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Wydział Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie stacjonarne polski SYLABUS Farmakologia Kliniczna
Bardziej szczegółowoPsychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny
Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoPsychologia zdrowia - opis przedmiotu
Psychologia zdrowia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia zdrowia Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-PZd-W-S14_pNadGenBF9ZZ Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii
Bardziej szczegółowoI n f or ma cje og ól ne. Nazwa modułu Opieka nad chorym przewlekle w przypadku chorób psychicznych
S Y L A BU S MO D UŁ U (P R ZE DM IO T U) I n f or ma cje og ól ne Nazwa modułu Opieka nad chorym przewlekle w przypadku chorób psychicznych Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność
Bardziej szczegółowoAgresja wobec personelu medycznego
Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz
Bardziej szczegółowoKONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII
KONFLIKTY NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII Maria Wujtewicz Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed II Konferencja Naukowa Czasopisma Anestezjologia Intensywna Terapia Sopot 2014 KONFLIKT INTERESÓW
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Bardziej szczegółowoPromocja zdrowia i edukacja prozdrowotna
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna Kształcenie w zakresie podstaw promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zdrowie, promocja zdrowia, edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom. Historia promocji zdrowia.
Bardziej szczegółowoCzy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak
Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak Definicja kryzysu Kryzys jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia, bądź sytuacji, jako
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Dermatologia i wenerologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr
Bardziej szczegółowo, , INTERNET:
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 621-07 - 57, 628-90 - 17 INTERNET: http://www.korpo.pol.pl/cbos
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoWaldemar Halota HCV. RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia
Waldemar Halota HCV RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia Instytut Ochrony Zdrowia Członkowie Rady Konsultacyjnej Waldemar Halota, Robert Flisiak, Małgorzata Pawłowska, Krzysztof Tomasiewicz, Mirosław
Bardziej szczegółowoWirusowe zapalenie wątroby typu B. Czy jestem w grupie ryzyka?
Wirusowe zapalenie wątroby typu B Czy jestem w grupie ryzyka? Spis treści Nr strony Co to jest WZW B? 2 Jak mogę się zarazić WZW typu B? 3 Skąd mam wiedzieć, czy jestem nosicielem wirusa? 5 Co zrobić,
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia II WYDZIAŁ LEKARSKI. Rok: IV.
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Rok akademicki: 2015/2016
Bardziej szczegółowo1 Homeopatia Katarzyna Wiącek-Bielecka
1 2 Spis treści Bibliografia......5 Wstęp......6 1. Krótka historia homeopatii......9 2. Podział homeopatii.... 10 3. Produkcja leków homeopatycznych.... 11 4. Koncepcja medycyny w homeopatii.... 14 a)
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Bardziej szczegółowoWykłady: 20 godziny Seminaria: 10 godzin Ćwiczenia: 10 godzin
Jednostka prowadząca kierunek: Zakład Zdrowia Publicznego Kierunek: Zdrowie publiczne Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna III rok I 0 studia stacjonarne Pedagogika zdrowia Punkty ECTS: Wykłady: 20 godziny
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Dermatologia i wenerologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr
Bardziej szczegółowoTrudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu
Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Na sposobie rozmowy o krytycznym, nie rokującym żadnej poprawy stanie pacjenta z jego rodziną odciska swoje piętno nasz osobisty
Bardziej szczegółowoWychowanie do życia w rodzinie
Wychowanie do życia w rodzinie SZKOŁA PODSTAWOWA Wychowanie do życia w rodzinie w szkole podstawowej 1 czy jak na Zachodzie? Czy są uzasadnione obawy wielu rodziców wobec nacisku niektórych środowisk i
Bardziej szczegółowoco nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni
co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni ZdrovveLove co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni Cykl zajęć obejmuje 8 godz. lekcyjnych po 45 minut, o następującej tematyce:
Bardziej szczegółowoCHOROBA SKÓRY; STYGMATYZACJA; ACT TOMASZ ZIĘCIAK
CHOROBA SKÓRY; STYGMATYZACJA; ACT TOMASZ ZIĘCIAK PLAN 1. CZYM TA ŁUSZCZYCA JEST? 2. ZJAWISKO STYGMATYZACJI W ŁUSZCZYCY. 3. KONCEPTUALIZACJA METAPACJENTA. 4. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ? ŁUSZCZYCA, ŁAC. (I RESZTA
Bardziej szczegółowoOcena potrzeb szkoleniowych oraz wiedzy lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie kompetencji miękkich oraz organizacji systemu ochrony zdrowia
Ocena potrzeb szkoleniowych oraz wiedzy lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie kompetencji miękkich oraz organizacji systemu ochrony zdrowia Raport z badania ilościowego realizowanego wśród lekarzy i lekarzy
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta
Bardziej szczegółowo- Human. - Immunodeficenc. - Virus. (ludzki) (upośledzenie odporności immunologicznej) (wirus)
H I V - Human (ludzki) - Immunodeficenc (upośledzenie odporności immunologicznej) - Virus (wirus) Drogi zakaŝenia HIV Kontakt zakaŝonej krwi z krwią lub błoną śluzową osoby niezakaŝonej, np. uŝywanie tej
Bardziej szczegółowoPsychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Bardziej szczegółowoSylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy psychologii lekarskiej
Załącznik nr 2 do Uchwały Senatu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu nr 1441 z dnia 24 września 2014 r. Nazwa modułu/przedmiotu Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowoPROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE
PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną
Bardziej szczegółowow sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok
Uchwała Nr VI/32/11 Rady Gminy Dąbrowa z dnia 17 marca 2011 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowoCzynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Uzdrowiskowych w Rabce
Zespół Szkół Uzdrowiskowych w Rabce MAŁOPOLSKI PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ Warsztaty profilaktyczne HIV i AIDS Już od 13 lat uczniowie naszej szkoły z inicjatywy ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI ZDROWIA włączają
Bardziej szczegółowoW roku akademickim 2014/2015 zajęcia koordynuje dr hab. n. med. Jolanta Kucharska-Mazur.
REGULAMIN Zajęć z przedmiotu Wieloczynnikowe aspekty uzależnień dla studentów Fizjoterapii II roku studiów I stopnia stacjonarnych. Regulamin obowiązuje od roku akademickiego 2014/15. Rodzaje zajęć: Wykłady
Bardziej szczegółowoNieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny
OGÓLNOPOLSKA STUDENCKA KONFERENCJA NAUKOWA PRZEMIANY W SYSTEMIE WSPARCIA RODZINY WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE. RZESZÓW, 10.12.2015 R. Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowoMAM HAKA NA CHŁONIAKA
MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki
Bardziej szczegółowoPozycja zawodowa i społeczna pielęgniarek, położnych w opinii przedstawicieli tych zawodów
Pozycja zawodowa i społeczna pielęgniarek, położnych w opinii przedstawicieli tych zawodów Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych na przełomie czerwca i lipca 2009r. przeprowadziło
Bardziej szczegółowoCopyright by Danuta Anna Michałowska. Poznań
1 Interpersonalna Masowa i medialna Grupowa i publiczna Międzykulturowa 2 proces tworzenia unikatowego znaczenia wspólnego dla grupy osób gra (kalambury) wzajemna współpraca złożona transakcja, dwustronny,
Bardziej szczegółowoBadanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z Systemem Informacji Medycznej i wizerunkiem środowiska lekarzy
Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z Systemem Informacji Medycznej i wizerunkiem środowiska lekarzy Skrócona wersja raportu z badania ilościowego realizowanego wśród
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. dr n. med. Adam Borzęcki
KARTA PRZEDMIOTU Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu w języku PWSZSand/KO/S/A/13, PWSZSand/KO/N/A/13, polskim Dermatologia angielskim Dermatology 1. USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW 1.1. Kierunek
Bardziej szczegółowoukąszenie komara używanie tych samych sztućców, co nosiciel wirusa
NIE DAJ SZANSY! AIDS AIDS (AcquiredImmune DeficiencySyndrome) to zespół nabytego niedoboru odporności -nieuleczalna choroba, która niszczy siły samoobronne organizmu. HIV HIV (HumanImmunodeficiencyVirus)
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2021 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Dermatologia praktyczna
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowomgr A. Kujawa 2 ECTS F-2-P-SN-05 Forma studiów /liczba godzin studia /liczba punktów ECTS: stacjonarne w/s/ćw/zp
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Koordynator, osoby
Bardziej szczegółowoZjawisko wykluczenia społecznego dzieci i rodzin z chorobą rzadką. Agata Milik Gdańsk,
Zjawisko wykluczenia społecznego dzieci i rodzin z chorobą rzadką Agata Milik Gdańsk, 15-05-2018 Zjawisko wykluczenia społecznego dzieci i rodzin z chorobą rzadką Choroby przewlekłe w rodzinie Choroby
Bardziej szczegółowoIlość zachorowań na grypę stale rośnie.
Ilość zachorowań na grypę stale rośnie. Od początku 2010 roku zachorowalność na grypę z roku na rok stale rośnie. W sezonie 2010/11 na grypę zachorowało 1 085 471 osób. Sezon 2016/17 to aż 4 841 678 zachorowań
Bardziej szczegółowo1. Najwięcej, 62% rodziców uczniów zaznaczyła odpowiedź: poszanowanie godności własnej i innych.
W maju 2018 roku przeprowadzona została wśród rodziców ankieta, której celem było zbadanie potrzeb i określenie kierunku działań szkoły w zakresie wychowania i profilaktyki. Rodzice uczniów klas 1-3 Szkoły
Bardziej szczegółowoStatystyki zachorowań
I AIDS Informacje ogólne Budowa wirusa HIV Statystyki zachorowań Światowy dzień HIV/AIDS Aktywność fizyczna Zapobieganie HIV HIV u kobiet Możliwości z HIV Przeciwskazania Ciąża Ludzie młodzi HIV u dzieci
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoSkutki społeczne i koszty pośrednie łuszczycowego zapalenia stawów - ŁZS
i ŁZS Skutki społeczne i koszty pośrednie łuszczycowego zapalenia stawów - ŁZS Warszawa 23 maja 2017 r. Unia powstała w 2009 roku z inicjatywy organizacji pacjenckich. Przy współpracy z ekspertami ze świata
Bardziej szczegółowomgr Agnieszka Górecka Warszawa r.
Międzynarodowy projekt SHE wsparcie kobiet seropozytywnych i ich bliskich mgr Agnieszka Górecka Warszawa 24.11.2014 r. HIV i jego kobieca strona Według szacunków WHO w Polsce żyje około 8 200 (6 200-11
Bardziej szczegółowoBadania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse
Badania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse Magdalena Władysiuk 1. Pharmacovigilance: Co to jest pharmacovigilance? Podstawowe założenia systemu
Bardziej szczegółowoI n f or ma cje og ól ne Nazwa modułu Opieka nad chorym przewlekle w przypadku: Chorób krwi. jednolite magisterskie I stopnia II stopnia X
S Y L A BU S MO D UŁ U (P R ZE DM IO T U) I n f or ma cje og ól ne Nazwa modułu Opieka nad chorym przewlekle w przypadku: Chorób krwi Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów g Specjalność
Bardziej szczegółowoEdukacja i profilaktyka zdrowotna Kod przedmiotu
Edukacja i profilaktyka zdrowotna - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Edukacja i profilaktyka zdrowotna Kod przedmiotu 05.9-WP-PSP-EPZ-C_pNadGen9JWEG Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki,
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie
1 Rozwód jako przeżycie 01 Potrafi opisać psychologiczne konsekwencje Psychologiczne problemy rodzin traumatyczne rozwodu dla małżonków oraz osób z ich rozwodzących się najbliższego otoczenia społecznego.
Bardziej szczegółowoSylabus z modułu. [11] Higiena. Poznanie wpływu środowiska i jego czynników na zdrowie człowieka.
Sylabus z modułu [11] Higiena 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu HIGIENA Kod modułu 11 Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu
Bardziej szczegółowoTego samego dnia rozpoczyna się też Europejski Tydzień Testowania na HIV.
#mamczasrozmawiac W piątek 17 listopada 2017 roku, ruszyła kampania edukacyjna Krajowego Centrum ds. AIDS Mam czas rozmawiać (#mamczasrozmawiac) promująca dialog międzypokoleniowy o zdrowiu, a zwłaszcza
Bardziej szczegółowoŻałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria
Bardziej szczegółowoPodstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę
Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2016 Kilka słów o historii Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wybiera temat przewodni Światowego Dnia Zdrowia.
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia społeczna 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Social Psychology 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych
Bardziej szczegółowo