ADR w spedycji i magazynie

Transkrypt

1

2 Andrzej Janczak ADR w spedycji i magazynie Składowanie i przewóz materiałów niebezpiecznych

3 Copyright by Andrzej Janczak oraz Zacharek Dom Wydawniczy, Warszawa 2010 Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana lub odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Zacharek Psychologia Biznesu Zacharek Dom Wydawniczy. Redaktor: Wojciech Zacharek Korekta: Bogumiła Piętka Projekt okładki: SmartPoint Piotr Kochanek Projekt i opracowanie graficzne tabel i ilustracji: Andrzej Janczak, Dorota Borkowska ISBN: Zacharek Psychologia Biznesu Zacharek Dom Wydawniczy Skwer kard. Wyszyńskiego 2/ Warszawa dw@zacharek.com Wydanie I Fotografie wykorzystane do okładki za zgodą istockphoto Inc. Skład i łamanie: Dorota Borkowska Druk i oprawa: SOWA Sp. z o.o. ul. Hrubieszowska 6a Warszawa tel. (22) fax. (22) sowadruk@sowadruk.pl

4 3 Spis treści Wstęp...9 Rozdział 1. Obowiązujące przepisy w zakresie postępowania z towarami niebezpiecznymi Umowa Europejska ADR Towary niebezpieczne Sposób przewozu Podstawowe definicje zawarte w Umowie ADR...14 Rozdział 2. Obowiązki uczestników załadunku, przewozu i rozładunku towarów niebezpiecznych Podstawowe obowiązki uczestników przewozu Nadawca Przewoźnik (kierowca) Odbiorca Wymagania ogólne dotyczące szkolenia kierowców Kontrola przewozów towarów niebezpiecznych Kontrola administracyjna Kontrola wewnętrzna Doradca do spraw bezpieczeństwa w przewozie towarów niebezpiecznych...32 Rozdział 3. Klasyfikacja towarów niebezpiecznych i występujące zagrożenia Klasyfikacja towaru Zasady klasyfikacji Kody klasyfikacyjne Numery rozpoznawcze towarów niebezpiecznych oraz zagrożeń Numery rozpoznawcze zagrożeń Przepisy szczególne dotyczące różnych klas Klasa 1: Materiały i przedmioty wybuchowe Podklasa Podklasa Podklasa Podklasa Podklasa Podklasa Oznaczenia grup zgodności materiałów i przedmiotów Klasa 2: Gazy Gazy duszące Gazy palne Gazy utleniające Gazy trujące Podklasa

5 Podklasa Podklasa Klasa 3: Materiały ciekłe zapalne Klasa 4.1: Materiały stałe zapalne Klasa 4.2: Materiały samozapalne Klasa 4.3: Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne Klasa 5.1: Materiały utleniające Klasa 5.2: Nadtlenki organiczne Klasa 6.1: Materiały trujące Klasa 6.2: Materiały zakaźne Klasa 7: Materiały promieniotwórcze Podstawowe określenia Grupy sztuk przesyłki Określenie wskaźnika transportowego (TI) Kategorie sztuk przesyłki Klasa 8: Materiały żrące Klasa 9: Różne materiały i przedmioty niebezpieczne...61 Rozdział 4. Oznakowanie opakowań i sztuki przesyłki towarów niebezpiecznych Opakowania materiałów niebezpiecznych Oznakowanie opakowań Oznakowanie pojemników z gazem Oznaczenia Barwne kody butli gazy techniczne Barwne kody butli gazy medyczne i spożywcze Etykieta Opakowania do towarów niebezpiecznych Oznakowanie sztuki przesyłki Zakazy ładowania razem do jednego pojazdu Pakowanie razem Strzałki kierunkowe Zasady pakowania Kod określający typ opakowania Umieszczanie nalepek ostrzegawczych Dodatkowe oznakowanie sztuk przesyłki Zwolnienia od wymagań ADR przy przewozie towarów niebezpiecznych w sztukach przesyłki Wyłączenia całkowite Wyłączenia częściowe Oznakowanie pojazdu tablicami Wymagane tablice...82 Rozdział 5. Dokumentacja stosowana w przewozie towarów niebezpiecznych. Wyposażenie pojazdów...84

6 5 5.1 Dokumentacja przewozowa Świadectwo dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych Instrukcje pisemne Czynności, które należy podjąć w razie wypadku lub zagrożenia Sprzęt ochrony ogólnej i indywidualnej do prowadzenia ogólnych działań oraz działań ratowniczych charakterystycznych dla danego rodzaju zagrożenia, przewożony w pojeździe zgodnie z przepisami rozdziału 8,1,5 ADR Jednostki transportowe Rodzaje pojazdów Wyposażenie pojazdu Sprzęt gaśniczy Wyposażenie ogólne Wyposażenie dodatkowe pojazdów Wyposażenie elektryczne Układ hamulcowy Ogranicznik prędkości Izolacja termiczna, chłodzenie mechaniczne i niemechaniczne Ogrzewacze spalinowe Przygotowanie do przewozu Czynności poprzedzające załadunek Zakaz ładowania razem Ładowanie, układanie i rozmieszczenie ładunku Środki ostrożności podczas załadunku Rozmieszczanie i układanie ładunku Przewóz osób Prędkość pojazdu Trasa przejazdu Obowiązkowe zatrzymanie pojazdu Postój pojazdu Holowanie pojazdu Odłączenie przyczepy Znaki zakazu i nakazu Transport multimodalny (kombinowany) Środki ostrożności podczas przewozu Podstawowe środki ostrożności Inne środki ostrożności Środki ostrożności przy zagrożeniach pożarowych Rozładunek towarów niebezpiecznych Środki ostrożności Przewóz towarów niebezpiecznych w cysternach...115

7 Rodzaje cystern Kod cysterny Konstrukcja cysterny Wyposażenie cystern Wyposażenie dodatkowe Oznakowanie cystern Odblaskowe tablice ostrzegawcze Nalepki ostrzegawcze Wymagania w zakresie znakowania cystern Warunki przewozu. Dokumenty przewozowe Załadunek, rozładunek oraz przewóz towarów niebezpiecznych w cysternach Obowiązki kierowcy Rozdział 6. Magazynowanie towarów niebezpiecznych Definicje i rodzaje magazynów Rodzaje magazynów Warunki składowania materiałów ze względu na ich właściwości Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące magazynów i pomieszczeń pracy. Wymagania dotyczące budynków magazynowych i magazynów otwartych Magazyny zamknięte Odległości między budynkami ze względu na ochronę przeciwpożarową Magazyny otwarte Magazyny budowlane, składowiska otwarte Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczące pomieszczeń pracy usytuowanych w budynkach magazynowych Wymagania ogólne Wysokość pomieszczeń pracy magazynów Podłogi pomieszczeń pracy magazynów Oświetlenie Oświetlenie naturalne Oświetlenie sztuczne Temperatura Wentylacja Drogi transportowe Magazyny specjalne Szczegółowe wymagania dotyczące pomieszczeń pracy w zamkniętych składach na butle z gazami technicznymi Wymagania dla magazynów, wynikające z ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Minimalne wymagania dla magazynów...137

8 7 6.4 Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczące pomieszczeń higieniczno-sanitarnych Organizacja składowania i magazynowania materiałów Zasady ogólne dotyczące magazynowania i składowania Wskazówki dotyczące magazynowania materiałów uwzględniające bezpieczeństwo pożarowe Magazynowanie materiałów niebezpiecznych Magazynowanie butli gazowych Warunki magazynowania butli z gazem płynnym Magazynowanie farb i lakierów Magazynowanie trucizn Magazynowanie substancji toksycznych, żrących i parzących, tj. kwasów i wodorotlenków (ługów) Wymagania szczególne dotyczące magazynowania, ładowania razem towarów niebezpiecznych ADR Określenia zagrożeń i wzory znaków ostrzegawczych Zwroty R wskazujące rodzaj zagrożenia danej substancji, mieszaniny (preparatu) Magazyn jako zakład zwiększonego lub dużego ryzyka Rozdział 7. Podstawowe zasady bezpiecznej pracy w magazynach Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy obsłudze urządzeń transportowych zasady ogólne Urządzenia transportowe ręczne Urządzenia transportowe mechaniczne Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy obsłudze urządzeń transportu mechanicznego Wózki jezdniowe o napędzie silnikowym Transport materiałów niebezpiecznych Prace załadunkowe Przewożenie osób i ładunku Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu dźwignic Ogólne wymagania bezpieczeństwa przy użytkowaniu przenośników Przenośniki taśmowe wymagania bhp dotyczące użytkowania Żurawie i suwnice Zawiesia i haki Urządzenia przeładunkowe Wózki ręczne i taczki Wózki jezdniowe z napędem silnikowym Ręczne przenoszenie ładunków Drogi komunikacyjne, przejścia...202

9 Mostki ładunkowe Przygotowanie pojazdu Wymiana ogumienia Doczepianie i odczepianie przyczep, naczep Ryzyko zawodowe Wymagania związane z oceną i informacją o ryzyku zawodowym Identyfikacja ryzyka zawodowego, związanego z pracą magazyniera Zagrożenia mechaniczne Zagrożenie pożarowe Zagrożenia ostrych, przewlekłych zatruć oraz zachorowań na choroby zawodowe Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe Rozdział 8. Ochrona przeciwpożarowa oraz pierwsza pomoc przedlekarska Zachowanie się pracowników w razie zagrożenia lub wypadku przy pracy Organizacja pierwszej pomocy Profilaktyczna ochrona zdrowia Podstawowe wymogi bezpieczeństwa pożarowego w magazynie Zachowanie się pracowników w razie zagrożenia lub awarii Niekontrolowany wyciek gazu Wyciek cieczy Uwolnienie substancji stałych Rozdział 9. Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Podstawowe obowiązki pracownika Podstawowe prawa pracownika Wymagania ogólne obiekty budowlane Wymagania dotyczące pomieszczeń pracy Wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych Wymagania dotyczące maszyn, innych urządzeń technicznych i narzędzi Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze Indeks ilustracji Indeks tabel Przepisy dotyczące prac przy składowaniu materiałów Bibliografia:...238

10 9 Wstęp Magazynowanie i składowanie, jako zespół czynności związanych z przemieszczaniem i ładowaniem materiałów, jest pracą złożoną. Niniejsze opracowanie przedstawia podstawowe założenia dotyczące magazynowania, składowania i transportu ADR towarów niebezpiecznych. Różnorodność zagrożeń wywoływanych przez towary niebezpieczne powoduje konieczność zapewnienia bezpieczeństwa podczas ich magazynowania i transportu. Polskie przepisy dotyczące magazynowania nie są zbyt precyzyjne. Nie mamy przepisów, które byłyby restrykcyjne w zakresie np. ilości towarów niebezpiecznych, które można magazynować w danym pomieszczeniu, budynku, za wyjątkiem np. materiałów wybuchowych czy nadtlenków. Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa podczas składowania czy magazynowania towarów niebezpiecznych spoczywa na pracodawcy, właścicielu danego zakładu, magazynu czy hurtowni. Zazwyczaj istnieje odniesienie do ogólnych zasad bezpieczeństwa, które są wyrażone w odpowiednich przepisach. Jednakże takie stwierdzenie jest mało precyzyjne i powoduje, że osoby odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa podczas tych operacji nie bardzo wiedzą, co należy zrobić, by zapewnić bezpieczeństwo w magazynie towarów niebezpiecznych. Zapewnienie wymaganego poziomu bezpieczeństwa wymaga nakładów finansowych na dostosowanie magazynu towarów niebezpiecznych do odpowiednich standardów. Spełnienie podstawowych wymagań opisanych w tym opracowaniu w istotny sposób zapewni bezpieczeństwo pracujących w tym procesie osób oraz spowoduje, że składowane czy magazynowane tam materiały nie przyczynią się do powstania pożaru, wybuchu czy skażenia środowiska. W opracowaniu przedstawiono podstawowe przepisy w zakresie postępowania z materiałami niebezpiecznymi oraz obowiązki osób uczestniczących w procesie ich magazynowania i transportu. W sposób syntetyczny przedstawiono zasady klasyfikacji towarów niebezpiecznych i występujące zagrożenia, dokumentację stosowaną w przewozie towarów niebezpiecznych oraz oznakowanie opakowań i sztuk przesyłki towarów niebezpiecznych. Przedstawione zostały podstawowe zasady zapewnienia bezpieczeństwa podczas magazynowania towarów niebezpiecznych i zagadnienia ochrony przeciwpożarowej. Opracowanie jest skierowane przede wszystkim do osób uczestniczących w procesie magazynowania i spedycji towarów niebezpiecznych.

11 10 Rozdział 1: Obowiązujące przepisy w zakresie postępowania z towarami niebezpiecznymi Transport towarów niebezpiecznych może być realizowany poprzez transport drogowy ADR, transport kolejowy RID, transport materiałów niebezpiecznych śródlądowymi drogami wodnymi ADN, transport morski materiałów niebezpiecznych IMDG, transport lotniczy materiałów niebezpiecznych ICAO IT. 1.1 Umowa Europejska ADR Transport drogowy materiałów niebezpiecznych podlega międzynarodowym przepisom, które obowiązują we wszystkich państwach Europy. Jest to: Umowa Europejska ADR (The European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road), (ADR), sporządzona w Genewie 30 września 1957 r. i od tego czasu wielokrotnie nowelizowana. Umowa ADR ma na celu zmniejszenie do minimum ryzyka związanego z przewozem towarów niebezpiecznych. Została przyjęta i ratyfikowana przez Polskę w 1975 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 189 i 190). W system prawny Polski przepisy umowy włączono przez ustawę z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671, z późn. zm.). Umowa DAR jest wieloletnim dorobkiem międzynarodowej grupy ekspertów z różnych dziedzin nauki i techniki. Umowa ta podlega co dwa lata stałej nowelizacji na forum Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Obecnie obowiązująca wersja umowy ważna jest od 1 stycznia 2009 r. Umowa ADR stanowi powszechnie stosowany standard, a jej przepisy techniczne powołane są w ustawodawstwach większości krajów europejskich. Celem tych przepisów jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa przewozów towarów niebezpiecznych.

12 11 Ilustracja 1: Umowa Europejska ADR (z archiwum autora). Podstawowym dokumentem w zakresie przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych jest umowa ADR składająca się z załączników A i B. Załącznik A Przepisy ogólne i przepisy dotyczące materiałów i przedmiotów niebezpiecznych składa się z następujących części: Przepisy ogólne (część 1) Klasyfikacja (część 2) Wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczególne oraz wyłączenia dotyczące towarów niebezpiecznych pakowanych w ilościach ograniczonych i wyłączonych (część 3) Przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern (część 4) Procedury nadawcze (część 5) Wymagania dotyczące konstrukcji i badań opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), dużych opakowań, cystern i kontenerów do przewozu luzem (część 6) Przepisy dotyczące warunków przewozu, załadunku, rozładunku oraz manipulowania ładunkiem (część 7). Załącznik B Przepisy dotyczące środków transportu i operacji transportowych zawiera: Wymagania dotyczące załogi pojazdu, wyposażenia, postępowania i dokumentacji (część 8). Wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów (część 9). Przepisy wykonawcze do Ustawy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych oparte na Umowie ADR, pozwalają w sposób zdecydowany dostosować wymagania bezpieczeństwa transportowego w ruchu krajowym do wymogów transportu międzynarodowego.

13 Towary niebezpieczne Towary niebezpieczne to takie materiały i przedmioty, których przewóz jest albo zabroniony albo dopuszczony jedynie na warunkach określonych prawem. Wykaz towarów niebezpiecznych dopuszczonych i niedopuszczonych do przewozu znajduje się w Tabeli A Umowy ADR. W tej tabeli znajdują się między innymi numery rozpoznawcze UN materiału lub przedmiotu niebezpiecznego oraz nazwy i opisy materiałów lub przedmiotów. Towarami niebezpiecznymi niedopuszczonymi do przewozu są towary stwarzające bardzo duże zagrożenie podczas transportu, np.: UN 2186 CHLOROWODÓR, SKROPLONY, SCHŁODZONY; UN 1798 WODA KRÓLEWSKA (mieszanina stężonych kwasów azotowego i solnego). Towarami niebezpiecznymi dopuszczonymi do przewozu zgodnie z ADR są np.: UN 1090 ACETON; UN 1263 FARBY; UN 3090 AKUMULATORY LITOWE. Niektóre towary niebezpieczne są zwolnione z ADR, np.: alkohol etylowy w roztworze wodnym powyżej 24% jest materiałem niebezpiecznym UN 1170 ETANOL W ROZTWORZE, ale już roztwory wodne alkoholu etylowego, zawierające nie więcej niż 24% objętościowych alkoholu, nie podlegają przepisom ADR. Towarami niebezpiecznymi w ADR mogą być więc substancje, mieszaniny (preparaty) o właściwościach palnych, wybuchowych, żrących, trujących, utleniających, samozapalnych, promieniotwórczych czy zagrażających środowisku. Mogą być to ściśle zdefiniowane grupy towarów, np. farby, ognie sztuczne, granaty, akumulatory. Towarami niebezpiecznymi mogą być grupy towarów o podobnych, uściślonych właściwościach, np.: UN 1987 ALKOHOLE I.N.O. (alkohole inaczej nieokreślone) lub grupy towarów o podobnych właściwościach ogólnych np.: UN 1992 MATERIAŁ ZAPALNY, CIEKŁY, TRUJĄCY I.N.O. 1.3 Sposób przewozu Towary niebezpieczne w transporcie drogowym ADR mogą być przewożone w cysternach, w sztukach przesyłki lub luzem: w sztukach przesyłki tzn. w opakowaniach transportowych (bębny potoczna nazwa beczki, skrzynie, butle, kanistry, naczynia, pojemniki) lub bez opakowań (akumulatory) luzem tzn. bez opakowania, bezpośrednio w skrzyni ładunkowej pojazdu w cysternach tzn. dużych zbiornikach transportowych (cysterna stała > 1000 l, odejmowalna > 450 l).

14 13 Ilustracja 2: Transport towaru niebezpiecznego cysterną (z archiwum autora). Ilustracja 3: Transport materiału niebezpiecznego w sztukach przesyłki (duże pojemniki do przewozu luzem) (z archiwum autora). Ilustracja 4: Tir przewożący towary niebezpieczne w sztukach przesyłki (podczas przewozu oznakowanie tablicami pomarańczowymi) (z archiwum autora).

15 14 ADR wiąże się z przewozem materiałów niebezpiecznych. Jednak niekiedy operacje transportowe wymagają tymczasowego składowania towarów niebezpiecznych, zwłaszcza kiedy następuje zmiana rodzaju lub środka transportu (przeładunek) i w związku z tym konieczne jest krótkotrwałe składowanie towarów niebezpiecznych w magazynie. W tym rozumieniu tymczasowe składowanie traktowane jest jako przewóz towarów niebezpiecznych. Musi być jednak spełniony warunek, że sztuki przesyłki i cysterny nie mogą być otwierane w czasie takiego składowania, za wyjątkiem prowadzonych czynności kontrolnych przez upoważnione do tego instytucje. W dalszej części przedstawione zostaną przepisy, definicje dotyczące transportu towarów niebezpiecznych, magazynowania, warunków bezpieczeństwa podczas magazynowania oraz dokumentacji związanej z przewozem materiałów niebezpiecznych. 1.4 Podstawowe definicje zawarte w Umowie ADR Bęben ciśnieniowy ciśnieniowe naczynie transportowe spawane o pojemności wodnej większej niż 150 litrów, lecz nie większej niż 1000 litrów (np. naczynia cylindryczne z obręczami do przetaczania lub naczynie sferyczne osadzone w ramie). Bęben opakowanie cylindryczne o dnie płaskim lub wypukłym, wykonane z metalu, tektury, tworzywa sztucznego, sklejki lub z innych odpowiednich materiałów. Określenie to obejmuje opakowania o innych kształtach, np. opakowania okrągłe, ze stożkowatym kołpakiem lub opakowania w postaci wiadra. Określenie to nie dotyczy beczek drewnianych i kanistrów (w potocznym nazewnictwie bębny np. stalowe określane są nieprawidłowo jako beczki). Butla ciśnieniowe naczynie transportowe o pojemności wodnej nie większej niż 150 litrów. Ciśnienie napełniania najwyższe ciśnienie efektywne powstałe w cysternie w czasie jej napełniania pod ciśnieniem (patrz również: ciśnienie obliczeniowe, ciśnienie opróżniania, maksymalne ciśnienie robocze [ciśnienie manometryczne] i ciśnienie próbne). Ciśnienie obliczeniowe ciśnienie teoretyczne równe co najmniej ciśnieniu próbnemu, które w zależności od stopnia zagrożenia, jakie stwarza przewożony materiał w mniejszym lub większym stopniu, może przekraczać ciśnienie robocze. Jest ono stosowane do określania grubości ścianek zbiornika, niezależnie od jakichkolwiek zewnętrznych lub wewnętrznych elemen-

16 Przepisy szczególne dotyczące różnych klas Klasa 1: Materiały i przedmioty wybuchowe Tytuł klasy 1 (np. trotyl, lont, miny, granaty, naboje, amunicja, ognie sztuczne) obejmuje: a) materiały wybuchowe: materiały stałe lub ciekłe (lub mieszaniny materiałów) mogące wydzielać w wyniku reakcji chemicznej gazy o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku b) materiały pirotechniczne: materiały lub mieszaniny materiałów przewidziane do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych, dźwiękowych, gazu lub dymu lub kombinacji tych efektów w wyniku bezdetonacyjnej, samopodtrzymującej się egzotermicznej reakcji chemicznej UWAGA 1: Materiały, które same nie są wybuchowe, ale które mogą tworzyć wybuchowe mieszaniny gazów, par lub pyłów, nie są materiałami klasy 1. UWAGA 2: Z klasy 1 są wyłączone również: materiały wybuchowe zwilżane wodą lub alkoholem, w których zawartość tych ostatnich przekracza wymienione granice oraz materiały wybuchowe zawierające plastyfikator, które są włączone do klasy 3 lub 4.1, a także te materiały wybuchowe, które, ze względu na stwarzane zagrożenie dominujące, są zaliczane do klasy 5.2. c) przedmioty wybuchowe: przedmioty zawierające jeden lub więcej materiałów wybuchowych lub materiałów pirotechnicznych UWAGA: Urządzenia zawierające materiały wybuchowe lub materiały pirotechniczne w tak małych ilościach lub o takim charakterze, że ich przypadkowe lub nieumyślne zapalenie lub zainicjowanie podczas przewozu nie spowoduje żadnych zewnętrznych objawów w postaci rozrzutu, ognia, dymu, ciepła lub głośnego huku - nie podlegają przepisom klasy 1. d) materiały i przedmioty nie wymienione powyżej, które wytwarza się w celu uzyskania efektów praktycznych sposobami wybuchowymi lub pirotechnicznymi. Materiał lub przedmiot mający lub podejrzany o właściwości wybuchowe, powinien być zaklasyfikowany do klasy 1. Materiał lub przedmiot zaklasyfikowany do klasy 1 może być dopuszczony do przewozu tylko wówczas, gdy została mu przypisana nazwa lub

17 41 pozycja i.n.o. Materiały lub przedmioty klasy 1 powinny być przypisane do numeru UN i nazwy lub pozycji i.n.o. Próbki nowych lub istniejących materiałów i przedmiotów wybuchowych przewożone do następujących celów: badanie, klasyfikacja, poszukiwania i rozwój, kontrola jakości lub jako próbki handlowe inne niż materiały wybuchowe inicjujące, powinny być zaklasyfikowane do określenia UN 0190 PRÓBKI, MATERIAŁ WYBUCHOWY Podklasa 1.1 To materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie wybuchem masowym (wybuch masowy jest to taki wybuch, który obejmuje natychmiast praktycznie cały ładunek). Ilustracja 5: Nalepka ostrzegawcza dla podklasy 1.1, 1.2, Podklasa 1.2 To materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie rozrzutem, ale nie wybuchem masowym Podklasa 1.3 To materiały i przedmioty stwarzające zagrożenie pożarem i małe zagrożenie wybuchem lub rozrzutem lub oba te zagrożenia, ale które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym: a) przy spalaniu których wydziela się znaczne ciepło promieniowania lub b) które zapalają się jeden od drugiego i wywołują mały wybuch lub rozrzut lub oba te efekty razem.

18 Podklasa 1.4 Materiały i przedmioty, które stwarzają tylko małe zagrożenie w przypadku zapalenia lub zainicjowania podczas przewozu. Oddziaływania ograniczają się w znacznym stopniu do sztuki przesyłki i nie prowadzą do rozrzutu elementów o znacznych rozmiarach lub zasięgu. Zewnętrzny pożar nie powinien wywoływać natychmiastowego wybuchu całej zawartości sztuki przesyłki. Ilustracja 6: Nalepka ostrzegawcza dla podklasy Podklasa 1.5 To materiały bardzo mało wrażliwe, stwarzające zagrożenie wybuchem masowym, które są na tyle niewrażliwe, że istnieje małe prawdopodobieństwo ich zainicjowania lub przejścia od palenia do detonacji w normalnych warunkach przewozu. Minimalnym wymogiem dla tych materiałów jest, aby nie wybuchały podczas próby na zewnętrzne oddziaływanie ognia. Ilustracja 7: Nalepka ostrzegawcza dla podklasy 1.5.

19 Podklasa 1.6 To przedmioty skrajnie niewrażliwe, które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym. Przedmioty te zawierają tylko skrajnie niewrażliwe materiały i przedstawiają znikome prawdopodobieństwo przypadkowej inicjacji lub rozprzestrzenienia się. UWAGA: Zagrożenie ze strony przedmiotów, zaklasyfikowanych do podklasy 1.6, ograniczone jest do wybuchu pojedynczego przedmiotu. Ilustracja 8: Nalepka ostrzegawcza dla podklasy Oznaczenia grup zgodności materiałów i przedmiotów A Materiał wybuchowy inicjujący B Przedmiot zawierający materiał wybuchowy inicjujący i nie mający dwóch lub więcej skutecznych urządzeń zabezpieczających; niektóre przedmioty, takie jak zapalniki typu kapsułkowego, zestawy zapalnikowe do prac wybuchowych i spłonki, nawet jeżeli nie zawierają materiałów wybuchowych inicjujących C Materiał wybuchowy miotający lub inny deflagrujący materiał wybuchowy lub przedmiot zawierający taki materiał wybuchowy D Wtórnie detonujący materiał wybuchowy lub proch czarny, lub przedmiot zawierający wtórnie detonujący materiał wybuchowy, w każdym przypadku bez środków inicjujących i bez ładunku miotającego, lub przedmiot zawierający materiał wybuchowy inicjujący i mający dwa lub więcej skuteczne urządzenia zabezpieczające E Przedmiot zawierający wtórnie detonujący materiał wybuchowy, bez środka inicjującego, z ładunkiem miotającym (z wykluczeniem ła-

20 44 dunku zawierającego materiał ciekły łatwo zapalny lub żel lub ciecze samozapalne) F Przedmiot zawierający wtórnie detonujący materiał wybuchowy z własnym środkiem inicjującym, z ładunkiem miotającym (z wykluczeniem ładunku zawierającego materiał ciekły łatwo zapalny lub żel albo ciecze samozapalne) lub bez ładunku miotającego G Materiał pirotechniczny lub przedmiot zawierający materiał pirotechniczny, lub przedmiot zawierający zarówno materiał wybuchowy, jak i materiał oświetlający, zapalający, łzawiący albo dymotwórczy (z wykluczeniem przedmiotów aktywowanych wodą lub przedmiotów zawierających biały fosfor, fosforki, materiał piroforyczny, materiał ciekły łatwo zapalny lub żel albo ciecze samozapalne) H Przedmiot zawierający materiał wybuchowy i biały fosfor J Przedmiot zawierający materiał wybuchowy i materiał ciekły łatwo zapalny lub żel K Przedmiot zawierający materiał wybuchowy i trujący środek chemiczny L Materiał wybuchowy lub przedmiot zawierający materiał wybuchowy, przedstawiający sobą szczególne zagrożenie (np. z powodu swojej podatności na aktywację wodą lub obecności cieczy samozapalnych, fosforków lub materiałów piroforycznych); wymagają oddzielenia każdego typu N Przedmioty zawierające jedynie materiały wybuchowe skrajnie niewrażliwe S Materiał lub przedmiot tak zapakowany lub zbudowany, aby jakiekolwiek niebezpieczne następstwa przypadkowego zadziałania ograniczyć do przestrzeni wewnętrznej sztuki przesyłki pod warunkiem, że ogień nie zniszczy sztuki przesyłki i w związku z tym następstwa wybuchu lub rozrzutu będą ograniczone do takiego stopnia, że nie będą w sposób istotny utrudniać lub ograniczać gaszenia ognia albo stosowania innych działań ratunkowych w najbliższym sąsiedztwie sztuki przesyłki. UWAGA 1: Każdy materiał lub przedmiot, zapakowany w określone opakowanie, może być zaklasyfikowany tylko do jednej grupy zgodności. Ponieważ kryterium grupy zgodności S ma charakter empiryczny, więc zaklasyfikowanie do tej grupy jest ściśle związane z badaniami prowadzącymi do ustalenia kodu klasyfikacyjnego. UWAGA 2: Przedmioty grup zgodności D lub E mogą być zmontowane lub zapakowane razem z ich własnymi środkami inicjującymi pod warun-

21 45 kiem, że środki te mają co najmniej dwa skuteczne urządzenia zabezpieczające, przeznaczone do zapobiegania wybuchowi w razie przypadkowego zadziałania środka inicjującego. Takie sztuki przesyłki należy zaklasyfikować do grup zgodności D lub E. UWAGA 3: Przedmioty grup zgodności D lub E mogą być pakowane razem z ich własnym środkami inicjującymi, które nie mają dwóch skutecznych urządzeń zabezpieczających (tzn. środków inicjujących zaklasyfikowanych do grupy zgodności B), pod warunkiem spełnienia przepisów dotyczących pakowania razem. Takie sztuki przesyłki powinny być zaklasyfikowane do grup zgodności D lub E. UWAGA 4: Przedmioty mogą być zmontowane lub zapakowane razem z ich własnymi środkami inicjującymi pod warunkiem, że środki inicjujące nie mogą zadziałać podczas normalnych warunków przewozu. UWAGA 5: Przedmioty grup zgodności C, D i E mogą być zapakowane razem. Takie sztuki przesyłki powinny być zaklasyfikowane do grupy zgodności E Klasa 2: Gazy Gazy mogą być w stanie ciekłym, jako gazy sprężone w butlach, gazy rozpuszczone pod ciśnieniem lub jako naboje gazowe (np. propan-butan, tlen, azot). Tytuł klasy 2 obejmuje czyste gazy, mieszaniny gazów, mieszaniny jednego lub więcej gazów z jednym lub więcej innymi materiałami i przedmioty zawierające takie materiały. Gazami są materiały, które: a) w temperaturze 50 C mają prężność par większą niż 300 kpa (3 bary) lub b) są całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20 C pod ciśnieniem normalnym 101,3 kpa. UWAGA 1: UN 1052 FLUOROWODÓR jest zaklasyfikowany do klasy 8. UWAGA 2: Czysty gaz może zawierać inne składniki pochodzące z procesu jego wytwarzania lub dodane w celu zapewnienia trwałości produktu pod warunkiem, że stężenie tych składników nie powoduje zmiany jego kla-

22